ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 30.5.2017 COM(2017) 290 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Συνέπειες για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το οικονομικό έτος 2018 και μετά σε περίπτωση μη έγκρισης της ενδιάμεσης αναθεώρησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-20 EL EL

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Συνέπειες για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το οικονομικό έτος 2018 και μετά σε περίπτωση μη έγκρισης της ενδιάμεσης αναθεώρησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-20 Η πρόταση της Επιτροπής για τον προϋπολογισμό του 2018 1, της 30ής Μαΐου 2017, υποβάλλεται με βάση την υπόθεση ότι η ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου θα εγκριθεί. Η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει τις συνέπειες της μη έγκρισης της αναθεώρησης. 1. Προκλήσεις για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαθέτει περιορισμένο προϋπολογισμό (περίπου 1 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ) αλλά ο εν λόγω προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο καίριας σημασίας για να επιτύχει η Ένωση αποτελέσματα για τους πολίτες της. Πρόκειται κυρίως για επενδυτικό προϋπολογισμό που συγκεντρώνει τους πόρους σε τομείς στους οποίους είναι σκόπιμη η δράση της ΕΕ, όπως: η βελτίωση των μεταφορών, των δικτύων επικοινωνιών και ενέργειας σε όλη την ΕΕ, η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, η παροχή βοήθειας σε ερευνητές για να συνεργαστούν σε διασυνοριακό επίπεδο και σε νέους για να σπουδάσουν στο εξωτερικό, καθώς και η προώθηση της συνοχής μεταξύ περιφερειών. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί επίσης παράγοντα σταθερότητας και προβλεψιμότητας. Διαμορφώνεται για περίοδο πέντε έως επτά ετών μέσω του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ), το οποίο καθορίζει τα μέγιστα ετήσια ποσά που μπορεί να δαπανήσει η ΕΕ σε διάφορους τομείς πολιτικής ανά έτος. Ωστόσο, σήμερα, ο σχεδιασμός του προϋπολογισμού της ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπος με σημαντικές προκλήσεις σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και περισσότερο σύνθετος και απρόβλεπτος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές μακροπρόθεσμες προκλήσεις. Αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις της χειρότερης οικονομικής κρίσης μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, πρέπει να επιστρέψει με διατηρήσιμο τρόπο στην ανάπτυξη και να καταπολεμήσει τον αποκλεισμό και την ανεργία των νέων. Η μεταναστευτική κρίση ανέδειξε όχι μόνο την ανάγκη παροχής από την ΕΕ ανθρωπιστικής βοήθειας και καταφυγίου στους πρόσφυγες, αλλά και τη σημασία της προστασίας των συνόρων της και της αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν πλήξει τις κοινωνίες μας, και απαιτείται αποτελεσματικότερη συνεργασία των υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση όχι μόνο να 1 Κατάσταση προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το οικονομικό έτος 2018 (SEC(2017) 250, Μάιος 2017) 2

υλοποιεί τα αρχικά σχέδια του ΠΔΠ, αλλά και να προσαρμόζεται άμεσα σε νέες προκλήσεις, καθώς και να επιτυγχάνει γρήγορα αποτελέσματα επί τόπου. Μέχρι σήμερα, ο προϋπολογισμός της ΕΕ επεκτάθηκε στα όρια των δυνατοτήτων του, για να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες: τα αχρησιμοποίητα περιθώρια και οι διαθέσιμες δυνατότητες ευελιξίας έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό κυρίως α) για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη β) για την αντιμετώπιση της κρίσης της μετανάστευσης, των προσφύγων και της ασφάλειας και γ) για τη χρηματοδότηση νέων πρωτοβουλιών, όπως η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, καθώς και η επικείμενη πρόταση για τη δρομολόγηση του ευρωπαϊκού προγράμματος βιομηχανικής ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας. Η ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε περαιτέρω απρόβλεπτα γεγονότα κατά την περίοδο 2017-2020 έχει πλέον μειωθεί σημαντικά. 2. Ευρεία πολιτική συμφωνία σχετικά με την ενδιάμεση αναθεώρηση Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Επιτροπή πρότεινε ενδιάμεση αναθεώρηση του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020. Ο κύριος στόχος ήταν η αύξηση της διαθέσιμης χρηματοδότησης και ευελιξίας, για να συνεχίσει να παρέχεται η κατάλληλη δημοσιονομική απάντηση στις δύο κύριες πολιτικές προτεραιότητες δηλαδή, αφενός, την ανάπτυξη και απασχόληση και, αφετέρου, την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, και να ενισχυθεί η ευελιξία και ευκινησία του προϋπολογισμού. Μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων, επετεύχθη ομόφωνη συμφωνία στο Συμβούλιο, στις 7 Μαρτίου 2017, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε την έγκρισή του στις 5 Απριλίου, σε μια συμβιβαστική δέσμη μέτρων για την ενδιάμεση αναθεώρηση, που προβλέπει μεταξύ άλλων την αναθεώρηση του κανονισμού του ΠΔΠ, καθώς και ορισμένες πολιτικές συμφωνίες που αφορούν κυρίως την ενίσχυση των ειδικών προγραμμάτων. Σύμφωνα με τις συναφείς διαδικασίες, το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της 25ης Απριλίου έπρεπε να είχε δώσει την τελική του έγκριση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στα μέσα της διάρκειάς του. Ωστόσο, μετά από αίτημα της τελευταίας στιγμής από το Ηνωμένο Βασίλειο, το θέμα αυτό αφαιρέθηκε από την ημερήσια διάταξη. Τα προβαλλόμενα επιχειρήματα συνδέονται με την επίσημη προεκλογική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η Κυβέρνηση δεν επιτρέπεται να λάβει σημαντικές αποφάσεις. Η επίσημη έγκριση του Συμβουλίου αναμένεται να λάβει χώρα σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τις εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου της 8ης Ιουνίου, όταν η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα περιορίζεται πλέον από τους κανόνες που διέπουν την προεκλογική περίοδο. Δεδομένης της ευρείας πολιτικής συμφωνίας τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και στο Συμβούλιο, το σχέδιο προϋπολογισμού του 2018 ήδη προβλέπει την εν λόγω επίσημη 3

έγκριση και ενσωματώνει τα στοιχεία της δέσμης μέτρων για την ενδιάμεση αναθεώρηση που αφορούν το 2018. 3. Τι παρέχει η ενδιάμεση αναθεώρηση; Η ενδιάμεση αναθεώρηση θα παρέχει στην ΕΕ σημαντικό περιθώριο ελιγμών, ώστε να ανταποκρίνεται στις νέες εξελίξεις μέχρι το 2020. Μολονότι δεν αυξάνει το συνολικό ποσό των ανώτατων ορίων του προϋπολογισμού, επιτρέπει αύξηση των δαπανών και πρόσθετη ευελιξία για ορισμένους τομείς που έχουν συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Εντός του συμφωνηθέντος συνολικού ανώτατου ορίου του ΠΔΠ, η ενδιάμεση αναθεώρηση περιλαμβάνει πιθανή αύξηση δαπανών της τάξης των 6 δισ. EUR περίπου κατά την περίοδο 2017-2020, ιδίως σε τομείς όπως: - η ανεργία των νέων (1,2 δισ. EUR για την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων με παράλληλη διάθεση αντίστοιχου ποσού από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο), - η ασφάλεια και η διάσταση της μετανάστευσης εντός της ΕΕ (2,5 δισ. EUR για προγράμματα, όπως η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, η Ευρωπόλ, ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο, το νέο σύστημα εισόδου/εξόδου και η στήριξη έκτακτης ανάγκης για τους πρόσφυγες), - η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης (1,4 δισ. EUR κυρίως για το νέο πλαίσιο εταιρικής σχέσης με αφρικανικές χώρες και το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΤΒΑ) ως μέρος του εξωτερικού επενδυτικού σχεδίου). - το Erasmus+ (100 εκατ. EUR, για τη συνεισφορά και στο νέο Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης), - η ενίσχυση των επιτυχών προγραμμάτων που προωθούν την ανάπτυξη (775 εκατ. EUR για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΔΣΕ), το COSME, το EFSI-2 και το Wifi4EU). Επιπλέον, η συμφωνία θα παράσχει σημαντική πρόσθετη ευελιξία για τη χρηματοδότηση νέων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης (τουλάχιστον 1,3 δισ. EUR διατίθενται αμέσως από το 2017). Πρόκειται για ζήτημα καίριας σημασίας, δεδομένου ότι, χωρίς την αυξημένη ευελιξία, η απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τυχόν απρόβλεπτες εξελίξεις κατά τα επόμενα τρία έτη θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Τέλος, η ενδιάμεση αναθεώρηση παρέχει πρόσθετη ευελιξία για τη μεταφορά αχρησιμοποίητων περιθωρίων πληρωμών στα έτη 2019-2020. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί ένα επιπλέον επίπεδο ασφάλειας για να εξασφαλιστεί ότι τα ανώτατα όρια πληρωμών των εν λόγω ετών θα επαρκούν για την έγκαιρη πληρωμή όλων των τιμολογίων από την υλοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων χωρίς να ανακύψει, όπως συνέβη κατά την περίοδο 2013-2015, συσσώρευση ανεξόφλητων λογαριασμών, που προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 4. Τι θα συμβεί εάν δεν εγκριθεί η ενδιάμεση αναθεώρηση; 4

Ορισμένα στοιχεία της ενδιάμεσης αναθεώρησης συμφωνήθηκαν από τους συννομοθέτες και ήδη περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2017 (κυρίως τα 750 εκατ. EUR για το πλαίσιο εταιρικής σχέσης με αφρικανικές χώρες) ή πρόκειται να ενσωματωθούν σύντομα μέσω πολιτικά προσυμφωνηθέντων διορθωτικών προϋπολογισμών για το 2017 (η πρώτη δόση ύψους 500 εκατ. EUR για την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων (ΠΑΝ) και 275 εκατ. EUR για το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη). Ωστόσο, όλα τα άλλα στοιχεία των πρόσθετων δαπανών που αναφέρθηκαν ανωτέρω σχετικά με την περίοδο 2018-2020 θα τεθούν σε κίνδυνο, δεδομένου ότι δεν θα μπορεί πλέον να θεωρηθούν ως αντικείμενο προηγούμενης πολιτικής συμφωνίας. Αυτό αφορά κυρίως το υπόλοιπο ποσό των 700 εκατ. EUR για την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων, γεγονός που θα έστελνε αρνητικό μήνυμα από την Ευρώπη στη νεολαία της που χρειάζεται στήριξη, και άλλα κονδύλια για τη στήριξη της εκπαίδευσης, της έρευνας, των επενδύσεων και της ανάπτυξης. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το οποίο στηρίζει τη συνεργατική έρευνα και τις καινοτόμους ΜΜΕ, και το πρόγραμμα ΔΣΕ- Μεταφορές, το οποίο υλοποιεί διευρωπαϊκά δίκτυα, θα επηρεαστούν. Η WiFi4EU, πρόταση που αποσκοπεί στην παροχή δωρεάν Wi-Fi στις κοινότητες σε ολόκληρη την Ένωση θα αντιμετωπίσει κενό χρηματοδότησης, καθώς και οι νέες προτάσεις, όπως το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης και το σχέδιο δράσης για την άμυνα. Επίσης τα ποσά που απαιτούνται για την ενωσιακή απόκριση σε θέματα μετανάστευσης και ελέγχου των εξωτερικών συνόρων θα μπορούσαν να τεθούν υπό αμφισβήτηση, στο βαθμό που ορισμένες προτάσεις της Επιτροπής δεν έχουν ακόμη θεσπιστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, ιδίως ο κανονισμός του Δουβλίνου ή η ικανότητα μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής. Επιπλέον, δεν θα διατίθεται πρόσθετη ευελιξία, γεγονός που θα περιορίσει σοβαρά την ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να παρέχει ουσιαστική οικονομική απόκριση σε απρόβλεπτα γεγονότα, ιδίως στον τομέα της μετανάστευσης, για παράδειγμα σε περίπτωση που το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίσει την παράταση της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία. Όσον αφορά το σχέδιο προϋπολογισμού του 2018, σε περίπτωση που η ενδιάμεση αναθεώρηση δεν εγκριθεί, η μόνη διαθέσιμη ευελιξία για τη χρηματοδότηση πρόσθετων δαπανών για τη μετανάστευση, την ασφάλεια ή την ενδεχόμενη παράταση της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, θα απαιτούσε μείωση των διαθέσιμων περιθωρίων σε άλλους τομείς πολιτικής, όπως η γεωργία. Ένα άλλο παράδειγμα των άμεσων συνεπειών της απουσίας ενδιάμεσης αναθεώρησης είναι η στήριξη αλληλεγγύης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, που ζήτησε η Ιταλία για να αντιμετωπίσει τις καταστροφές μετά τους σεισμούς του 2016. Χωρίς την ευελιξία που παρέχεται από την ενδιάμεση αναθεώρηση, η ΕΕ θα διαθέτει πολύ περιορισμένα οικονομικά μέσα για να αναλάβει δράση στην περίπτωση αυτή ή σε περίπτωση οποιασδήποτε μείζονος φυσικής καταστροφής, άλλης διεθνούς κρίσης, ή οποιουδήποτε άλλου απρόβλεπτου γεγονότος. 5

Όλες αυτές οι συνέπειες θα θεωρηθούν ως έλλειψη ευρωπαϊκής ενότητας και ικανότητας αντίδρασης σε οποιαδήποτε αιφνίδια κρίση. 5. Προετοιμασία του μέλλοντος Όπως υπογραμμίζεται στη Λευκή Βίβλο σχετικά με το μέλλον της ΕΕ, η Ευρώπη έχει επιτύχει πολλά για τους πολίτες της τα τελευταία 60 χρόνια. Μολονότι, επί του παρόντος, η υποστήριξη για το ευρωπαϊκό εγχείρημα είναι μεγάλη και υπάρχουν έντονες προσδοκίες ότι η Ένωση μπορεί να επιτύχει περισσότερα για το κοινό καλό, παρατηρείται επίσης ένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των προσδοκιών και της ικανότητας της ΕΕ να επιτύχει αποτελέσματα, ιδίως λόγω των περιορισμένων οικονομικών της μέσων. Η ταχεία έγκριση της ενδιάμεσης αναθεώρησης αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Θα επιτρέψει τη βελτίωση της ασφάλειας, τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, τη γεφύρωση του επενδυτικού κενού που προέκυψε από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, καθώς και την προώθηση της απασχόλησης, ιδίως της απασχόλησης των νέων. Αντιθέτως, η αποτυχία έγκρισης της ενδιάμεσης αναθεώρησης θα απαιτήσει άμεση προσαρμογή του προϋπολογισμού για το 2018 και θα μειώσει την ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε νέες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. 6