15 ΣΕ ΘΕΛΩ ΝΑ ΧΑΡΩ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΕΝΑ ΠΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΟΣΜΟ Σκοπ ς αυτής της διδακτικής εν τητας είναι: ñ Να γνωρίσετε το περιεχ µενο της χαράς στη ζωή. ñ Να κατανοήσετε το ν ηµα της ψυχαγωγίας. ñ Να γνωρίσετε πώς µπορείτε να εκµεταλλευτείτε καλ τερα το χρ νο σας. ñ Να γνωρίσετε την πρ ταση της Eκκλησίας στο θέµα της χαράς. 12 µηδείς σου τ ς νε τητος καταφρονείτω, λλ τ πος γίνου τ ν πιστ ν ν λ γ ω, ν ναστροφ, ν γάπη, ν πνε µατι, ν πίστει, ν γνεί α. 13 ως ρχοµαι, πρ σεχε τ ναγνώσει, τ παρακλήσει, τ διδασκαλί α. Α Τιµ. 4, 12-13 Κανείς να µη σε καταφρονεί που είσαι ακ µη νέος. Αντίθετα, να γίνεις υπ δειγµα για τους πιστο ς µε το λ γο, µε τη συµπεριφορά σου, µε την αγάπη, µε την πνευµατική ζωή, µε την πίστη, µε την αγν τητα. Ώσπου να έρθω, συγκέντρωσε την προσοχή σου στην ανάγνωση των Γραφών, στις συµ ουλές και στη διδασκαλία.
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 103 Το παραπάνω κείµενο είναι απ την πρώτη επιστολή που έστειλε ο Απ στολος Πα λος στον Τιµ θεο (1ος αι. µ. Χ.), που υπήρξε µαθητής, οηθ ς του και αργ τερα επίσκοπος Εφέσου. πως το καταγράφει ένας ιστορικ ς, τα αγνά νιάτα του Τιµ θεου, η ευσέ εια και η ε- ξυπνάδα του άρεσαν στον Απ στολο Πα λο που τον επέλεξε για συνεργάτη του. Ήταν α- γαπητ ς γιατί είχε καλλιεργήσει τα φυσικά χαρίσµατα και είχε τη χάρη του Θεο. A. KANEIΣ NA MHN KATAΦPONEI TH NEOTHTA ΛEΞEIΣ KΛEI IA νε τητα, σχέσεις, σκυθρωπ ς, στατικ ς, διασκέδαση, ψυχαγωγία, πάθη, φθορά, σπατάλη χρ νου, µέτρο, εσωτερική- µ νιµη χαρά, ανάσταση, αιωνι τητα Νέος σηµαίνει δ ναµη, αθω τητα, αγν τητα, αυθορµητισµ, ηρ ω- ισµ, γενναι τητα στην ανάληψη ευθυνών, δηµιουργικ τητα, οράµατα και στ χους. λα αυτά δίνουν ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστ ν ηµα στη νε τητα. Η οικογένεια και η κοινωνία, για να υποστηρίξο υν και να προαγάγουν τη νε τητα χρειάζεται να γνωρίζουν τι θα της προσφέρουν, ώστε να µην αχρηστευθο ν µέσα στο χρ νο η δυναµικ τητα και τα χαρίσµατά της. Ο Τιµ θεος γνώριζε απ' έξω την Παλαιά ιαθήκη, αφο η µάνα του και η γιαγιά του τον έ αζαν απ µικρ ν α τη δια άζει. Η Παλαιά ιαθήκη, αποτέλεσε γι' αυτ ν οδηγ ζωής. Η αληθινή ζωή σχετίζεται µε την πίστη για το Θε και µε ένα αληθιν ν ηµα για τη ζωή και το θάνατο. Απ τα χρ νια της νηπια κής ηλικίας ο άνθρωπος µαθαίνει για τον τρ πο που θα χαίρεται και θα λυπάται. Οι σχέσεις των νέων µε τους µεγάλους: στοιχείο ευδαιµονία ς Η σχέση των νέων µε τους µεγαλ τερους για να είναι ισορροπ ηµένη και χαρο µενη χρειάζεται να στηρίζεται σε δ ο σταθερές άσεις: 1. Στην καταν ηση και στο σε ασµ. Μπορείς να σέ εσαι τους µεγαλ τερους στην ηλικία κατανοώντας αυτά που έχουν περάσει, µε τη σκέψη τι και εσ θα φτάσεις εκεί. Αυτ θα σε κάνει να τους α ντι- µετωπίζεις µε ευγένεια και χι αριεστηµένα, κακ κεφα και απ τοµα. Είναι ευεργετικ να ακο ς και να χρησιµοποιείς την εµπει-
104 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ ρία τους. ταν δουν τη σ νεσή σου θα αποδεχθο ν ακ µη και τι ς παραινέσεις σου προς αυτο ς. 2. Στη συνεργασία. Οι νέοι καταθέτουν την αθω τητα, τη γνησι τητα και την αγωνιστικ τητα και οι µεγαλ τεροι τη γνώση και την ε- µπειρία. Οι µεγάλοι, έχοντας σχέση αγάπης και εµπιστοσ νη ς προς τους νε τερους, τους δίνουν ευκαιρίες για ανάληψη πρωτο ο υλιών και δράσης. Ο Απ στολος Πα λος εµπιστε τηκε στον Τιµ θεο λεπτές αποστολές, πως για παράδειγµα να διδάξει στους Ιουδ αίους, γνωρίζοντας τη σταθερή πίστη και την αµετακίνητη πορεία τ ου στο αγαθ. Η αγάπη του για το Χριστ ήταν µ νιµη πηγή χαράς και έµπνευσης. B. H ΣXEΣH TΩN NEΩN ME TOYΣ ΣYNOMHΛIKOYΣ Στην εποχή µας οι σχέσεις των νέων µε συνοµήλικά τους άτοµ α, δυστυχώς δεν µπορο ν να οικοδοµηθο ν σε σταθερές άσεις κ αι να ευδοκιµήσουν γιατί: α) Ο ανταγωνισµ ς στο επίπεδο της εξωτερικής εµφάνισης κα ι της µ δας που προωθεί η καταναλωτική κοινωνία δηµιουργεί αισ θήµατα µειονεκτικ τητας και ζηλοφθονίας. ) Ο σαρκολατρικ ς τρ πος ζωής, η εναλλαγή ερωτικών συντρ φων, µε απώτερο σκοπ µ νο την ηδονή, δηµιουργεί τραυµατισ µο ς για τη µετέπειτα ζωή τους. γ) Το συµφέρον, οι προσωπικές επιδιώξεις και φιλοδοξίες του ε- ν ς ή του άλλου φ λου καταστρέφουν φιλίες και γεµίζουν θλ ίψη και απογοήτευση τους νέους, οι οποίοι αναγκάζονται να στραφο ν σε περιστασιακές και τυπικές σχέσεις και έτσι δεν µπορο ν να µιλάνε για τη φιλία σαν πηγή χαράς. Γ. ΓIA NA MHN EIΣAI ΣKYΘPΩΠOΣ ñ Ο χρ νος που χάνουµε άσκοπα προκαλεί δυστυχία γιατί ταν το συνειδητοποιήσουµε δεν επιστρέφει πίσω. Ο Μέγας Βασίλειο ς γράφει τι εάν χάσουµε χρήµατα µπορο µε να τα ξαναποκτήσο υ- µε, εάν µως χάσουµε τον καιρ µας δεν µπορο µε να τον ξανα- ρο µε. ñ O Απ στολος Πα λος µε επιστολή προς τον συνεργάτη του Τίτο,
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 105 τον προτρέπει να αποφε γει συζητήσεις ανωφελείς και µάταιες και συµ- ουλε ει τους Κορινθίους τι: "συναναστροφές κακές φθείρουν χρηστά ήθη". Οι ατέρµονες συζητήσεις, χωρίς ουσία και ν ηµα, φτωχαίνουν το νέο, δεν τον οηθο ν να ανε εί πνευµατικά. ñ Η εµµονή της σκέψης σε στεν χωρες καταστάσεις του παρελθ ντος κάνουν στατικ τον άνθρωπο και αχρηστε ουν τις δυνάµεις του. Ο Απ στολος Πα λος µας προτρέπει να γυρίσουµε σελίδα και να ατενίσουµε το µέλλον. (Φιλιπ. 3,13) ñ Η διασκέδαση ταν έχει σαν σκοπ την ηδονή των αισθήσεων και την ικανοποίηση των σαρκικών παθών τ τε προκαλεί οδ νη στην ψυχή και δηµιουργεί ψυχικά κενά. Ο άνθρωπος σήµερα είναι γεµάτος απ υλικά αγαθά κι έχει τις αισθήσεις του χορτασµένες. Τίποτε µως δεν τον ευχαριστεί, παραµένει ανικανοποίητος. ñ Η ποι τητα της ψυχαγωγίας στον ελε εθερο χρ νο έχει σχέση, θετική ή αρνητική, µε την αγωγή της ψυχής, µε την καλλιέργειά της. Ένα καλ ι λίο, µια ακρ αση µουσική, ένας στοχαστικ ς περίπατος στη φ ση, η σχέση µε την παράδοση και την τέχνη µπορεί να συµ άλουν θετικά στη διάπλαση του ήθους του νέου και να τον στηρίξουν σε δυσκολίες που θα παρουσιαστο ν στο µέλλον. Η µικρή διήγηση του Αγίου Αντωνίου, απ το Γεροντικ, που ακολουθεί, µας προτρέπει να ακολουθο µε το µέτρο στη ζωή: Ήταν κάποιος κυνηγ ς άγριων ζώων στην έρηµο που είδε τον Α ά Αντώνιο να παίζει µε τους αδελφο ς (µοναχο ς) και σκανδαλίστηκε. Ο Γέροντας Αντώνιος, θέλοντας να δείξει τι πρέπει να συµµεριζ µαστε και τη χαλάρωση των µοναχών, λέει στον κυνηγ που σκανδαλίστηκε: άλε ένα έλος στο τ ξο σου και τέντωσέ το και εκείνος το τέντωσε και πάλι του λέει τέντωσέ το και τ τε ο κυνηγ ς απάντησε: εάν το τεντώσω παραπάνω απ' σο αντέχει τ τε το τ ξο θα σπάσει. Λέει ο Γέροντας σ' αυτ ν: έτσι συµ αίνει και στο έργο του Θεο, εάν, πέρα απ το µέτρο, δώσουµε άσκηση στους αδελφο ς πολ γρήγορα θα αποκά- µουν. Χρειάζεται λοιπ ν µε καταν ηση να αντιµετωπίζονται οι αδελφοί. Αυτά α- φο άκουσε απ το Γέροντα ο κυνηγ ς, ένιωσε κατάνυξη, ωφελήθηκε και α- ναχώρησε. Και οι µοναχοί, στηριζ µενοι στο γεγον ς αυτ, αναχώρησαν για τον τ πο τους. Γεροντικ, έκδ. "Αστήρ", Αθήνα 1961, σ. 2, µετάφραση Στ. Πορτελάνου
106 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ. H ΠPOTAΣH THΣ EKKΛHΣIAΣ 1. Η χαρά έχει µονιµ τητα ταν: α) είναι καρπ ς του Αγίου Πνε µατος, πως και η αγάπη, η πίστη, η µακροθυµία, η εγκράτεια και ) ταν συνδεθεί µε την ελπίδα στην αφθαρσία. Η χαρά και η ωφέλεια των νέων απ τη µονοµερή γ µναση του σώµατος είναι ελ λιπής και ανολοκλήρωτη. "Η γ µναση του σώµατος λίγο ωφελεί, η ευσέ εια µως είναι ωφέλιµη για λα. Επειδή υπ σχεται τη ζ ωή και την τωρινή και τη µελλοντική" (Α Τιµ. δ. 8). 2. Η απαλλαγή απ το κακ και την αµαρτία γίνεται αιτία αληθινής χαράς, αφο ο Θε ς επισκέπτεται την καθαρή καρδιά. Η Ανάσταση του Χριστο µε τη νίκη κατά της αµαρτίας και του θανάτου είναι η µεγαλ τερη χαρά της ανθρωπ τητας. 3. Ο Χριστ ς που είναι "χθες και σήµερον ο αυτ ς και εις τους αιώνας" (Ε ρ. 13,8), οι προστάτες άγιοι, τα κοιµητήρια, κάνουν το παρ ν αιώνιο και ο χρ νος που περνά δεν αποκαρδιώνει τον άνθ ρωπο. 4. Η προσδοκία του ανθρώπου τι µε τη δευτέρα παρουσία του Χριστο θα καταργηθεί για πάντα ο θάνατος και η φθορά δεν τον κάνει σκυθρωπ σες δοκιµασίες και αν συναντήσει στη ζωή του. τ αν ο άνθρωπος νοµίζει τι τον αγώνα µιας ολ κληρης ζωής εξαφανίζει ο θάνατος, τ τε ζει µε την αγωνία του θανάτου και της απελπισ ίας. Εποµένως, η χρήση του ελε θερου χρ νου δεν µπορεί να είναι ενάντια στη ίωση της αιωνι τητας, του Θεο, σε κάθε στιγµή. 5. Η Ορθοδοξία προτείνει µέσα απ την παράδοσή της το χαροποι πένθος, τη χαρµολ πη, το µέτρο. Ο επίπονος δρ µος της άσκησης κατά του κακο φέρνει την αληθινή χαρά και αυτ ς που αγωνί ζεται δεν αισθάνεται ανία γιατί ρίσκει ν ηµα στη ζωή. Το πέν θος είναι ένα χρυσ καρφί της ψυχής, πως λέει ο Άγιος Ιωάννης τ ης Κλίµακας. 6. Μέσα απ τη θυσία για το συνάνθρωπο έρχεται η αληθινή χαρά. Ο µεγάλος ανθρωπιστής Ραο λ Φολερώ, που έδωσε λη του την περιουσία και θυσίασε ολ κληρη τη ζωή του για τη θεραπεία τω ν λεπρών, έλεγε τι ταν δίνεις χαρά παίρνεις µεγαλ τερη.
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 107 ΤΙ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΩ ñ Ο χρ νος για τη νε τητα έχει µεγάλη σηµασία. ñ Η χαρά εξαρτάται απ τις σχέσεις που αναπτ σσονται. ñ Η εκµετάλλευση του χρ νου µπορεί να προσφέρει αληθινή χαρ ά ταν αποφε γονται µάταιες συζητήσεις, έµµονες ιδέες, ψυχοφθ ρα διασκέδαση. ñ Η Εκκλησία προτείνει και διδάσκει τι: α) η χαρά είναι καρπ ς του Αγίου Πνε µατος, ) η ανάσταση του Χριστο σαν νίκη κατά της αµαρτίας και του θανάτου έδωσε τη µ νιµη χαρά στον άνθρωπο, γ) ο άνθρωπος µε το Χριστ δεν φο άται τον χρ νο που κυλά, α- φο συνδέεται το παρ ν µε το αιώνιο. EXOYN ΣHMAΣIA AYTA ΓIA TH ZΩH MOY; 1. Για ποιο λ γο ο χρ νος του νέου είναι πολυτιµ τερος απ του µεγάλου; 2. Η συναναστροφή σου µε τους µεγάλους ή τους συνοµηλίκους γιατί δεν σου φέρνει τη χαρά που θέλεις; 3. Έχει σχέση ο χρ νος µε τη χαρά; 4. Τι φταίει και δεν χαίρεται σήµερα ο άνθρωπος, παρ' λο τι έχει τα πάντα στη διάθεση του; 5. Με ποιο τρ πο ο άνθρωπος µπορεί να αντιµετωπίσει την καθηµερινή απογοήτευση και να αποκτήσει µέσα του µ νιµη χαρά;