ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού Oδηγίες αξιοποίησης των σχολικών εγχειριδίων Σχολική χρονιά: 2011-2012

ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2011-2012 Η σχολική χρονιά 2011-2012, κατά τη διάρκεια της οποίας αρχίζει η σταδιακή εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (Α.Π.), αποτελεί στάδιο μετάβασης από την υφιστάμενη εκπαιδευτική πραγματικότητα σε μία νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα, όπου περιλαμβάνονται ποικίλες παράμετροι, σχετικές με τη διδακτική-μαθησιακή διδασκαλία κάθε μαθήματος. Κατά τη διαδικασία μετάβασης θα γίνει μερική εισαγωγή μιας ή δύο ενοτήτων στις τάξεις Α, Β και Γ το δεύτερο μισό της σχολικής χρονιάς (μετά τα Χριστούγεννα). Το μεταβατικό αυτό στάδιο αναμένεται να λειτουργήσει ως γέφυρα μέσω της οποίας η διαδικασία υλοποίησης της φιλοσοφίας που διέπει τα νέα Α.Π. θα μπορεί να πραγματοποιηθεί όσο το δυνατό πιο ομαλά και αποτελεσματικά, μέσα σε συνθήκες που να οδηγούν, παράλληλα, στη διαμόρφωση και στην εδραίωση μίας σύγχρονης επαγγελματικής κουλτούρας, εκ μέρους των εκπαιδευτικών μας. Η διδασκαλία της Γλώσσας στο Δημοτικό θα διέλθει, όπως και όλα τα άλλα μαθήματα, από τις απαραίτητες διεργασίες μετάβασης σε πρακτικές οι οποίες συνιστούν συνέχεια πρακτικών που ήδη εφαρμόζονται στα σχολεία μας και αντιστοιχούν προς τις πλέον πιο σύγχρονες τάσεις αναφορικά με το γλωσσικό μάθημα. Στη βάση της θεώρησης αυτής, το κείμενο «Οδηγίες αξιοποίησης των σχολικών εγχειριδίων για τη διδασκαλία της γλώσσας στο δημοτικό τη σχολική χρονιά 2011-2012» αποσκοπεί: α) να αναπτύξει ένα γενικό και εμφανώς συνοπτικό πλαίσιο αξιοποίησης των υφιστάμενων σχολικών εγχειριδίων και β) να παρουσιάσει ένα σαφώς ενδεικτικό πλαίσιο αξιοποίησής τους, με τρόπο βιώσιμο και, ταυτόχρονα, όσο γίνεται πιο συμβατό, με τις βασικές αρχές του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Η στήριξη των προσπαθειών κάθε εκπαιδευτικού για μεταφορά της θεωρίας στην πράξη είναι βέβαιο ότι θα διευκολύνει την απρόσκοπτη πορεία εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του γλωσσικού μαθήματος. Α) ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2011-2012 Το «Γενικό πλαίσιο αξιοποίησης των σχολικών εγχειριδίων για τη διδασκαλία της γλώσσας στο δημοτικό» επικεντρώνεται αδρομερώς στα κύρια σημεία προσέγγισης του μαθήματος, όπως απορρέουν από το όλο περιεχόμενο του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο δημοτικό (ΠΣ ΝΕΓλ/Δ), λαμβανομένων υπόψη και των δεδομένων που αφορούν τη σταδιακή εισαγωγή και εφαρμογή του την παρούσα σχολική χρονιά 2011-2012. Τα εν λόγω σημεία είναι τα ακόλουθα: διασύνδεση της εργασίας του/της εκπαιδευτικού με τους άξονες, τους στόχους και τις αρχές του νέου ΠΣ ΝΕΓλ/Δ εστίαση στις προσδοκώμενες γνώσεις, δεξιότητες και στρατηγικές, όπως ορίζονται από το νέο ΠΣ ΝΕΓλ/Δ διαφοροποίηση της εργασίας του/της εκπαιδευτικού, με την αξιοποίηση απλών πρακτικών, οι οποίες μπορεί να επιτρέψουν ή/και να διευκολύνουν τη μετακίνηση από μία γραμμική προσέγγιση της διδακτέας ύλης σε μία περισσότερο ευέλικτη και δημιουργική προσέγγισή της. 1 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

Η κατανόηση της σημαντικότητας που έχει το ίδιο το Πρόγραμμα Σπουδών έναντι των σχολικών εγχειριδίων δημιουργεί προοπτικές καλής διαχείρισής τους, με τον/την εκπαιδευτικό να έχει την ευχέρεια, κατά τη φετινή σχολική χρονιά να αξιοποιήσει και να εφαρμόσει στην πράξη ιδέες όπως είναι πρωτίστως: η επιλογή της ύλης που θα διδαχθεί, τόσο σε σχέση με τα κείμενα που περιλαμβάνονται στα υφιστάμενα σχολικά γλωσσικά εγχειρίδια όσο και αναφορικά με τις ασκήσεις που συνοδεύουν τα κείμενα και περιλαμβάνονται είτε στο Βιβλίο Μαθητή είτε στο Τετράδιο Εργασιών η αφαίρεση ύλης από τα υφιστάμενα σχολικά γλωσσικά εγχειρίδια, για λόγους, όπως είναι, ενδεχομένως, η πρόδηλη ασυμβατότητα κειμένων-ασκήσεων με τη φιλοσοφία του νέου ΠΣ ΝΕΓλ/Δ, ο μεγάλος όγκος ασκήσεων που δίνουν υπερβολική έμφαση στη δομική διάσταση της γλώσσας, η επανάληψη ασκήσεων, χωρίς προσθετική αξία όσον αφορά τους επιδιωκόμενους στόχους του μαθήματος, ειδικά, και το μαθητή/τη μαθήτρια γενικότερα η αντικατάσταση ύλης, δηλαδή κειμένων (και ασκήσεων) με κείμενα (και ασκήσεις) που αφορούν το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο της Κύπρου και έχουν τη δυναμική να στοχεύσουν ισόρροπα στην ανάδειξη της δομικής, της επικοινωνιακής και της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας η διασύνδεση ύλης (κειμένων) με άλλα κείμενα και μαθήματα, με κύρια επιδίωξη την πολυδιάσταση διερεύνηση ενός θέματος, στη βάση των αρχών της διαθεματικής προσέγγισης, όπως και της αντίληψης ότι η διδασκαλία της γλώσσας έχει κυρίαρχη θέση σε όλο το φάσμα του αναλυτικού και του ωρολογίου προγράμματος (οι θεματικές ενότητες-αφιερώματα σε επετείους αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μίας τέτοιας προσέγγισης). Οι παραπάνω πρακτικές («επιλογή ύλης», «αφαίρεση ύλης», «αντικατάσταση ύλης», «διασύνδεση ύλης...») προτείνονται στη συνέχεια, ως ιδέες προς αξιοποίηση. Εκτιμάται έτσι ότι ο/η εκπαιδευτικός θα έχει φέτος στη διάθεσή του έναν πλοηγό προγραμματισμού/σχεδιασμού της εργασίας του/της που όχι μόνο δε θα είναι δεσμευτικός αλλά διαπραγματεύσιμος και με δυνατότητες προσαρμογής στις μαθησιακές και τις κοινωνικές ανάγκες των μαθητών/μαθητριών του. Ο πλοηγός αυτός έχει μεταβατικό χαρακτήρα και λειτουργία, όπως μεταβατική είναι και η παρούσα χρονική φάση την οποία διανύουμε, σε σχέση με την εισαγωγή και εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων, περιλαμβανομένου του νέου ΠΣ ΝΕΓλ/Δ. 2 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

Β) ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2011-2012 Το «Ενδεικτικό πλαίσιο αξιοποίησης των σχολικών εγχειριδίων για τη διδασκαλία της γλώσσας στο δημοτικό» καλύπτει όλες τις τάξεις. Βασίζεται σε χαρτογράφηση της ύλης και καταγράφει ιδέες προς αξιοποίηση (βλ. παραπάνω), για συγκεκριμένες ενότητες, σε σχέση με το Βιβλίο Μαθητή ή/και το Τετράδιο Εργασιών. Σημειώνεται ότι σκόπιμα η παρουσίαση του ενδεικτικού αυτού πλαισίου, πέρα από τα απαραίτητα πληροφοριακά στοιχεία και τις ιδέες προς αξιοποίηση, δεν περιλαμβάνει οποιεσδήποτε άλλες επεξηγήσεις. Ο/Η εκπαιδευτικός ενθαρρύνεται και προκαλείται να καταθέσει το δικό του/της στίγμα για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του υλικού που έχει στη διάθεσή του/της, συνδυάζοντας μεταξύ τους περισσότερες της μίας από τις προτεινόμενες προς αξιοποίηση ιδέες [π.χ., «αφαίρεση ύλης και «διασύνδεση ύλης»). Στη διάθεσή του/της, επίσης, κάθε εκπαιδευτικός έχει, όπως είναι ήδη γνωστό, όλες τις δομές και τα έργα του μηχανισμού στήριξης για την εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (π.χ, ομάδες υποστήριξης ανά γνωστικό αντικείμενο, εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική ή/και έντυπη μορφή κ.ά.): Α τάξη 2 Τεύχος Α, σελ. 44 «Διασύνδεση ύλης...» [π.χ. «Το Παπί» (ποίημα) / Γλώσσα - Μουσική] 3 Τεύχος Α, σελ. 55, ασκ.10 4 Τεύχος Α, σελ. 77, 5 Τεύχος Β, σελ. 7, ασκ.2 6 Τεύχος Β, σελ. 21, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 25, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 26, ασκ. 1 Τεύχος Β, σελ. 30, ασκ. 3 8 Τεύχος Β, σελ. 50, άσκ. 1 Τεύχος Β, σελ. 53, ασκ. 1 3 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

10 Τεύχος Β, σελ. 69-78 Τεύχος Β, σελ. 31 (Τα κείμενα: «Η Καρέτα Καρέτα» και «Αρχαίοι μύθοι» μπορεί να ενταχθούν στην Eνότητα 7- Tεύχος Β : «Καράβια».) 10 Τεύχος Β, σελ. 73-82 Β τάξη 3 Τεύχος Α, σελ. 27 34 Τεύχος Α, σελ. 15-18 7 Τεύχος Α, σελ. 58, 59, 64-68 Τεύχος Α, σελ. 35 38, 42 8 Τεύχος Α, σελ. 69-78 Τεύχος Α, σελ. 43-49 11 Τεύχος Β, σελ. 25-37 Τεύχος Α, σελ. 65-72 12 Τεύχος Β, σελ. 42-45 Τεύχος Α, σελ. 75-79 15 Τεύχος Β, σελ. 67-74 Τεύχος Β, σελ. 7 12 18 Τεύχος Γ, σελ. 17 20, 22-26 Τεύχος Β, σελ. 39-44 21 Τεύχος Γ, σελ. 43, 45-50 Τεύχος Β, σελ. 57, 60-62 23 Τεύχος Γ, σελ. 59-66 Τεύχος Β, σελ. 67-73 24 Τεύχος Γ, σελ. 67-74 Τεύχος Β, σελ. 74-77 4 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

Γ τάξη 1 Τεύχος Α, σελ. 25 Τεύχος Α, σελ. 15 2 Τεύχος Α, σελ. 40-41 Τεύχος Α, σελ. 31 3 Τεύχος Α, σελ. 56-58 Τεύχος Α, σελ. 42 6 Τεύχος Β, σελ. 8-18 Τεύχος Α, σελ. 56-64 7 Τεύχος Β, σελ. 25 Τεύχος Β, σελ. 67 11 Τεύχος Γ, σελ. 23-25 Τεύχος Β, σελ.45-46 12 Τεύχος Γ, σελ. 37-39 Τεύχος Β, σελ. 52-53 Δ τάξη 1 Τεύχος Α, σελ. 7, ασκ. 1 Τεύχος Α, σελ. 12, ασκ. 2 Τεύχος Α, σελ. 14, ασκ. 3 Τεύχος Α, σελ. 16, ασκ. 2 2 Τεύχος Α, σελ.42-44 «Αντικατάσταση ύλης» (π.χ. συντομογραφίες...) 2 Τεύχος Α, σελ. 21, ασκ. 1 Τεύχος Α, σελ. 26, ασκ. 1 Τεύχος Α, σελ. 28, ασκ. 1 Τεύχος Α, σελ. 30, ασκ. 2 5 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

4 Τεύχος Α, σελ. 69 «Αντικατάσταση ύλης» 4 Τεύχος Α, σελ. 36, ασκ. 3 Τεύχος Α, σελ. 41, ασκ. 2 Τεύχος Α, σελ. 42, ασκ. 1 Τεύχος Α, σελ. 44, ασκ. 3 5 Τεύχος Α, σελ. 73-88 «Διασύνδεση ύλης» (π.χ. Γλώσσα Αγωγή Ζωής) 5 Τεύχος Α, σελ. 48, ασκ. 4 Τεύχος Α, σελ. 52, ασκ. 3 6 Τεύχος Α, σελ. 58, ασκ. 3 Τεύχος Α, σελ. 60, ασκ. 1 7 Τεύχος Β, σελ. 27-46 7 Τεύχος Α, σελ. 68, ασκ. 2 Τεύχος Α, σελ. 69, ασκ. 2 Τεύχος Α, σελ. 72, ασκ. 3 9 Τεύχος Β, σελ. 70-71 Τεύχος Β, σελ. 8, ασκ. 4 Τεύχος Β, σελ. 11, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 13, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 15, ασκ. 5 10 Τεύχος Β, σελ. 21, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 22, ασκ. 4 Τεύχος Β, σελ. 25, ασκ. 1 Τεύχος Β, σελ. 27, ασκ. 4 6 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

11 Τεύχος Γ, σελ. 11-14 Τεύχος Β, σελ. 31, ασκ. 4 Τεύχος Β, σελ. 35, ασκ. 3 13 Τεύχος Β, σελ. 43, ασκ. 1 Τεύχος Β, σελ. 45, ασκ. 1 14 Τεύχος Γ, σελ. 62-63 Τεύχος Β, σελ. 54, ασκ. 3 Τεύχος Β, σελ. 56, ασκ. 2 Τεύχος Β, σελ. 59, ασκ. 2 16 Τεύχος Γ, σελ. 74-75 «Αντικατάσταση ύλης» (π.χ. κείμενο που να περιγράφει ένα κυπριακό τοπίο) 16 Τεύχος Γ, σελ. 78-79 Τεύχος Β, σελ. 63, ασκ. 3 Τεύχος Β, σελ. 64, ασκ. 2 Ε τάξη 2 Τεύχος Α, σελ. 23-40 2 «Αντικατάσταση ύλης» 10 Τεύχος Β, σελ. 64-67 (Το κείμενο: «Φανταστικά ταξίδια στο διάστημα», το οποίο περιλαμβάνεται στην Ενότητα 17 -Τεύχος Γ, μπορεί, λόγω του θέματος που πραγματεύεται, να ενταχθεί στην Ενότητα 10: «Μυστήρια - Επιστημονική Φαντασία» - Τεύχος Β, έτσι ώστε να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να καλύψει γραμματικούς στόχους σε σχέση με την ενεργητική και 7 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

την παθητική σύνταξη. O/Η εκπαιδευτικός μπορεί, επίσης, να το αντικαταστήσει, για σκοπούς διδασκαλίας της γραμματικής με άλλο.) 11 Τεύχος Β, σελ. 82 87 11 (Το κείμενο: «Και τα παιδιά αθλούνται», το οποίο περιλαμβάνεται στην Ενότητα 16-Τεύχος Γ, μπορεί, λόγω του θέματος που πραγματεύεται, να ενταχθεί στην Ενότητα 11: «Παιχνίδια»-Tεύχος Β, έτσι ώστε να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να καλύψει το γραμματικό στόχο: «σχηματισμός των παραθετικών των επιθέτων και επιρρημάτων». Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί, επίσης, να το αντικαταστήσει, για σκοπούς διδασκαλίας της γραμματικής με άλλο.) 13 Τεύχος Γ, σελ. 7-25 Τεύχος Β, σελ. 25-34 16 Τεύχος Γ, σελ. 57-66 16 Τεύχος Β, σελ. 47-58 17 Τεύχος Γ, σελ. 75-82 και 88-92 17 Τεύχος Β, σελ. 59-67 και σελ. 70 8 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

Στ τάξη 9 Τεύχος Β, σελ. 41-60 Τεύχος Α, Σελ. 61-71 10 Τεύχος Β, σελ. 61-82 Τεύχος Β, σελ. 7-16 «Διασύνδεση ύλης...» (π.χ. Γλώσσα Αγωγή Ζωής») 15 Τεύχος Γ, σελ. 37-56 Τεύχος Β, σελ. 39-52 17 Τεύχος Γ, σελ. 73-87 Τεύχος Β, σελ. 67 9 / ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δημοτικού / ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ