ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων 4.4.2011 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΙΙ σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό την εποχική απασχόληση Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων Εισηγητής: Claude Moraes DT\862997.doc PE462.726v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
3. Διαδικασία εισδοχής Για την υποβολή αίτησης εισδοχής, ο πιθανός μελλοντικός εποχικά εργαζόμενος πρέπει να διαθέτει έγκυρη σύμβαση εργασίας ή δεσμευτική προσφορά εργασίας, η οποία να διευκρινίζει το ποσό της αμοιβής και των αριθμό των ωρών εργασίας. Η διάταξη αυτή είναι σημαντική, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι ο εποχικά εργαζόμενος δεν πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης και ότι οι όροι εργασίας του θα συνάδουν με την εθνική νομοθεσία. Το άρθρο 5, παράγραφος 5, στοιχείο α), προβλέπει επίσης «άλλους όρους εργασίας», οι οποίοι πρέπει να διευκρινίζονται στη σύμβαση ή τη δεσμευτική προσφορά εργασίας. Ο εισηγητής φρονεί ότι θα ήταν ενδεχομένως σημαντικό να αποσαφηνιστούν περαιτέρω αυτοί οι όροι. Επίσης, η αίτηση εισδοχής πρέπει να συνοδεύεται από έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφο. Θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα κατά πόσον η εν λόγω διάταξη είναι συμβατή με το άρθρο 9, παράγραφος 1, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να αποφασίζουν εάν μια αίτηση πρέπει να υποβάλλεται από τον εργοδότη. Η συγκεκριμένη διάταξη ενδέχεται να είναι προβληματική στην πράξη για τους υπηκόους τρίτων χωρών: μήπως θα πρέπει να αποστέλλουν το διαβατήριό τους στον μελλοντικό εργοδότη τους για τη διεξαγωγή της διαδικασίας; Το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο γ), απαιτεί επίσης από τον αιτούντα αποδεικτικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία διαθέτει ή έχει υποβάλει αίτηση για ασφάλιση ασθενείας. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η ασφάλιση θα πρέπει να καλύπτει μόνο την περίοδο μεταξύ της άφιξης και της έναρξης εργασίας του αιτούντος, αφού αργότερα θα καλύπτεται από το εθνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δυνάμει της σύμβασης εργασίας του. Η παρούσα διάταξη χρήζει περαιτέρω αποσαφήνισης, και πρέπει να εξεταστεί κατά πόσον είναι αναλογική αυτή η απαίτηση από τους πιθανούς μελλοντικούς εποχικά εργαζόμενους. Ακόμα, το άρθρο 5, παράγραφος 2, απαιτεί να εξασφαλίζεται ότι ο εποχικά εργαζόμενος θα διαθέτει επαρκείς πόρους κατά τη διαμονή του. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν ώστε ο μισθός που προβλέπεται στη σύμβαση εργασίας να ανταποκρίνεται στο επίπεδο των αντίστοιχων εθνικών ελάχιστων αμοιβών. Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι αυτή η διάταξη δεν θα υποχρεώνει τα κράτη μέλη να απαιτούν πρόσθετους πόρους από τους αιτούντες. Η πρόταση παρέχει επίσης στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να απορρίπτουν την αίτηση εισδοχής βάσει εξέτασης της αγοράς εργασίας: σύμφωνα με το άρθρο 6, παράγραφος 2, τα κράτη μέλη μπορούν να ελέγχουν κατά πόσον η κενή θέση είναι δυνατόν να καλυφθεί από άτομο που διαμένει ήδη στο εν λόγω κράτος μέλος. Ο εισηγητής τάσσεται υπέρ της πρόβλεψης αυτής της επιλογής για τα κράτη μέλη, και επαναλαμβάνει τη σημασία της τήρησης της αρχής της προτίμησης των πολιτών της Κοινότητας από την οδηγία, όπως επισημαίνεται στην αιτιολογική σκέψη 7 της πρότασης. Η πρόταση απαιτεί από τα κράτη μέλη να αποφαίνονται επί της αίτησης εντός προθεσμίας 30 ημερών. Έχει προβληθεί το επιχείρημα ότι η αυτή η περίοδος δεν είναι επαρκής ώστε οι αρχές των κρατών μελών να έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν τους απαραίτητους ελέγχους. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να καθορισθεί μια σαφής προθεσμία, ούτως ώστε να παρέχεται η δυνατότητα τόσο στους εργαζόμενους όσο και στους εργοδότες να προβαίνουν στις αναγκαίες ρυθμίσεις. Κατόπιν τούτου, ο εισηγητής θεωρεί σημαντική την PE462.726v01-00 2/5 DT\862997.doc
πρόβλεψη μιας καθορισμένης προθεσμίας. Παρ όλα αυτά, η δυνατότητα της πρακτικής εφαρμογής της από τις αρχές των κρατών μελών χρήζει εμπεριστατωμένης εξέτασης, και, επί τη βάσει αυτή, η προθεσμία των 30 ημερών ενδέχεται να αποδειχθεί υπερβολικά σύντομη. Κατ εφαρμογή του άρθρου 79, παράγραφος 5, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο προβλέπει ότι τα κράτη μέλη «καθορίζουν τον όγκο των εισερχομένων υπηκόων τρίτων χωρών, προερχομένων από τρίτες χώρες, στο έδαφός τους με σκοπό την αναζήτηση μισθωτής ή μη μισθωτής εργασίας», το άρθρο 6, παράγραφος 4, της πρότασης επισημαίνει ότι «τα κράτη μέλη μπορούν να απορρίψουν αίτηση λόγω του όγκου των εισερχόμενων υπηκόων τρίτων χωρών». Κατά την άποψη του εισηγητή, η εν λόγω διάταξη είναι σημαντική για τη διασφάλιση της τήρησης της αρχής της επικουρικότητας. Η πρόταση προβλέπει επίσης τη δυνατότητα αλλαγής εργοδότη (άρθρο 11, παράγραφος 2). Ο στόχος εν προκειμένω είναι η προστασία των εποχικά εργαζομένων: εάν η άδειά τους συνδεόταν αποκλειστικά με έναν εργοδότη και ανέκυπτε οποιοδήποτε πρόβλημα, θα ήταν αναγκασμένοι είτε να παραμείνουν στην εργασία τους είτε να χάσουν την άδειά τους. Χάρη σε αυτήν τη διάταξη, έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν τα πλεονεκτήματα της άδειας εργασίας τους και να αλλάξουν εργοδότη. Η ίδια διάταξη θα πρέπει να τους επιτρέπει επίσης να παραμένουν στην ΕΕ κατά την αναζήτηση νέου εργοδότη στο πλαίσιο της μέγιστης περιόδου διαμονής έξι μηνών. Όσον αφορά την άδεια εποχικά εργαζόμενου, απαιτείται μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά τις περιόδους διαμονής που δεν υπερβαίνουν τους τρεις μήνες. Το άρθρο 10 ορίζει ότι πρέπει να χορηγείται άδεια εποχικά εργαζομένου αποκλειστικά για διαμονή μεγαλύτερη των τριών μηνών. Υπονοείται δε ότι, για βραχύτερες περιόδους διαμονής, εκδίδεται θεώρηση Σένγκεν. Σε αυτήν την περίπτωση, κρίνεται σκόπιμο να διευκρινισθεί ότι οι εποχικά εργαζόμενοι που είναι κάτοχοι της εν λόγω θεώρησης θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους εποχικά εργαζόμενους που διαθέτουν άδεια. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας η διάταξη αυτή να μην οδηγήσει στη διαμόρφωση διαφορετικών κατηγοριών εποχικά εργαζομένων συναρτήσει της διάρκειας διαμονής τους. Δυνάμει του άρθρου 8 της πρότασης, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι καθίστανται διαθέσιμες στους εποχικά εργαζόμενους οι πληροφορίες όσον αφορά τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής, καθώς και τα συναφή δικαιώματα. Ο εισηγητής θεωρεί ουσιώδη την παρούσα διάταξη, διότι ευνοεί τη διασφάλιση της ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις. Εντούτοις, θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι εν λόγω πληροφορίες παρέχονται με σαφή, κατανοητό τρόπο. Θα πρέπει δε να διατίθενται και γραπτώς, και θα πρέπει πράγματι να παρέχονται σε κάθε εποχικά εργαζόμενο, και όχι να «καθίστανται» απλώς «διαθέσιμες». Επιπροσθέτως, θα ήταν εξίσου δυνατή η παροχή πληροφοριών σχετικά με σημεία επαφής των αρχών των κρατών μελών. 4. Στέγαση Δυνάμει της παρούσας πρότασης, κατά την υποβολή αίτησης εισδοχής πρέπει να προσκομίζονται «αποδεικτικά στοιχεία ότι ο αιτών διαθέτει κατάλυμα» (άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο δ)). Το άρθρο 14 παρέχει αναλυτικότερα στοιχεία σχετικά με την εν λόγω διάταξη, DT\862997.doc 3/5 PE462.726v01-00
επισημαίνοντας ότι «τα κράτη μέλη απαιτούν από τους εργοδότες εποχικά εργαζομένων να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι ο εποχικά εργαζόμενος θα διαθέτει κατάλυμα που εξασφαλίζει ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης». Η συγκεκριμένη διάταξη είναι καίριας σημασίας για την προστασία των εποχικά εργαζομένων από την εκμετάλλευση, και θα μπορούσε να συμβάλει στην πρόληψη περιπτώσεων εποχικά εργαζομένων οι οποίοι ζουν υπό εξαιρετικά άσχημες συνθήκες, όπως διαπιστώθηκε στο Rosarno και αλλού. Ωστόσο, δεν καθίσταται σαφές στην πρόταση τι εννοείται με τον όρο «ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης»: δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη εθνικό ορισμό για το τι συνιστά ικανοποιητική στέγαση. Επίσης, δεν διευκρινίζεται με σαφήνεια ποιος είναι αρμόδιος για την παροχή αυτής της στέγασης. Διάφορες ΜΚΟ έχουν επισημάνει ότι η εν λόγω διάταξη ενδέχεται να παρεμποδίζει τους εποχικά εργαζόμενους να διαμένουν σε χώρο της επιλογής τους, ο οποίος θα μπορούσε επίσης να είναι οικονομικότερος και πιο ενδεδειγμένος (συγγενείς, φίλοι). Θα ήταν συνετό να επιτραπεί ένας ορισμένος βαθμός ευελιξίας εν προκειμένω, διατηρώντας, ωστόσο, την ακεραιότητα αυτής της σημαντικής διάταξης. Προφανώς, το ζήτημα του κόστους είναι ζωτικής σημασίας στην παρούσα συζήτηση, διότι οι εποχικά εργαζόμενοι δεν θα πρέπει να αναγκάζονται να διαμένουν σε κατάλυμα του οποίου η τιμή είναι υπερβολικά υψηλή σε σύγκριση με την παρεχόμενη στέγαση ή/και τον μισθό τους. Υπό αυτήν την έννοια, η πρόταση της Επιτροπής χρήζει ενίσχυσης. Κατά συνέπεια, ο εισηγητής είναι της άποψης ότι θα είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί τι ακριβώς αφορούν οι «ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης», καθώς και ποιος παρέχει τη στέγαση και πώς θα πρέπει αυτή να πληρώνεται. Επιπλέον, η παρούσα διάταξη θα πρέπει να πλαισιώνεται από μέτρα τα οποία θα διασφαλίζουν την τήρηση των προδιαγραφών, όπως επιθεωρήσεις ή ελέγχους από τις αρμόδιες αρχές στα κράτη μέλη. 5. Κυρώσεις και καταγγελίες Η παρούσα πρόταση προβλέπει την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη εφαρμογής της οδηγίας. Το άρθρο 12, παράγραφος 2, στοιχείο β), προβλέπει ότι «εργοδότης ο οποίος δεν συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της σύμβασης εργασίας υπόκειται σε αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις». Επίσης, οι εν λόγω εργοδότες αποκλείονται από τη δυνατότητα υποβολής αίτησης για εποχικά εργαζόμενους επί ένα ή και περισσότερα διαδοχικά έτη. Ο εισηγητής θεωρεί λίαν σημαντική την πρόβλεψη κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Εντούτοις, τίθεται ενδεχομένως το ερώτημα κατά πόσον θα πρέπει να περιορίζονται σε περιπτώσεις μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σύμβαση εργασίας. Θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν και άλλες πτυχές της οδηγίας που δεν εντάσσονται στο πλαίσιο της σύμβασης εργασίας, όπως οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων συνδικαλιστικών οργανώσεων. Επιπλέον, η πρόταση ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να απορρίψουν αίτηση, εάν έχουν επιβληθεί κυρώσεις στον εργοδότη για αδήλωτη εργασία ή/και παράνομη απασχόληση (άρθρο 6, παράγραφος 3). Η συγκεκριμένη διάταξη αποβλέπει στην προστασία των εποχικά εργαζομένων, ούτως ώστε να μην κινδυνεύουν να υποστούν την εκμετάλλευση που πλαισιώνει την παράνομη απασχόληση. Αποτελεί επίσης ένα κίνητρο για τους εργοδότες ώστε να μην απασχολούν παρανόμως εποχικά εργαζόμενους. Για τον λόγο αυτόν, ο PE462.726v01-00 4/5 DT\862997.doc
εισηγητής τάσσεται υπέρ της διάταξης αυτής. Κυρώσεις προβλέπονται και για εποχικά εργαζόμενους οι οποίοι δεν συμμορφώθηκαν με τις υποχρεώσεις τους, ιδίως με την υποχρέωση επιστροφής σε τρίτη χώρα μετά τη λήξη της άδειας διαμονής τους (άρθρο 12, παράγραφος 2, στοιχείο α)). Οι εν λόγω εργαζόμενοι αποκλείονται από την εισδοχή ως εποχικά εργαζόμενοι επί ένα ή και περισσότερα διαδοχικά έτη. Η εν λόγω διάταξη θα πρέπει να είναι αναλογική και δεν θα πρέπει να επιτρέπει στα κράτη μέλη να αποκλείουν εποχικά εργαζόμενους σε περίπτωση υπέρβασης της επιτρεπόμενης διάρκειας της άδειας διαμονής τους κατά μερικές ημέρες, για παράδειγμα. Στην πρόταση προβλέπεται επίσης ένας μηχανισμός για τη διευκόλυνση της κατάθεσης των καταγγελιών: ειδικότερα, το άρθρο 17 προβλέπει τη δυνατότητα τρίτων μερών (που θα μπορούσαν να είναι συνδικαλιστικές οργανώσεις ή ΜΚΟ, επί παραδείγματι) να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε διαδικασία, είτε εξ ονόματος εποχικά εργαζομένου είτε προς υποστήριξη αυτού. Η εν λόγω διάταξη επιδιώκει να καταστήσει δυνατή την υποβολή καταγγελιών από εποχικά εργαζόμενους οι οποίοι φοβούνται ενδεχομένως ότι η υποβολή καταγγελίας θα μπορούσε να αποβεί επιζήμια για τους ίδιους. Ο εισηγητής εκτιμά ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική διάταξη. Θα μπορούσε, ωστόσο, να ενισχυθεί περαιτέρω, διασφαλίζοντας ότι οι εποχικά εργαζόμενοι λαμβάνουν γνώση αυτής της δυνατότητας, καθώς και του γεγονότος ότι έχουν θεσπιστεί μηχανισμοί για την πρόληψη της άσκησης αντιποίνων συνεπεία της υποβολής καταγγελίας. 6. Άλλα μέτρα που δεν περιλαμβάνονται στην πρόταση Όπως έχει ήδη επισημανθεί σχετικά με τη διάταξη περί στέγασης, είναι σημαντική η θέσπιση μηχανισμών εποπτείας και επιθεώρησης για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης προς την οδηγία, ειδικότερα δε όσον αφορά τις πτυχές που συνδέονται με την προστασία των εποχικά εργαζομένων κατά της εκμετάλλευσης και των καταχρηστικών πρακτικών. Επιπροσθέτως, είναι λυπηρό το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση δεν περιέχει καμία διάταξη σχετικά με τον ρόλο των πρακτορείων εύρεσης προσωρινής εργασίας και των γραφείων διαμεσολάβησης. Πρέπει να αναγνωρισθεί ότι τα εν λόγω πρακτορεία ενδέχεται να συντελούν έμμεσα στην άσκηση πρακτικών εκμετάλλευσης, και, ως εκ τούτου, πρέπει να υπόκεινται σε ορισμένους κανόνες και ελέγχους. Ο εισηγητής καλεί την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων να εξετάσει πιθανούς τρόπους ενίσχυσης των μηχανισμών παρακολούθησης και εποπτείας στο πλαίσιο της οδηγίας. DT\862997.doc 5/5 PE462.726v01-00