46 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσ. Σμύρνης 3 : Τηλ.: 2107601470 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ INTERNET : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΤΕΕ 2 ΟΥ ΚΥΚΛΟΥ 2006-2007 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ Α 1. Οι βασικές αιτίες, σύμφωνα με το Μάριο Πλωρίτη, που ωθούν τους νέους στη χρήση βίας και ναρκωτικών εντοπίζονται στις έντονες αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο τρόπο ζωής, στις δυτικές κυρίως κοινωνίες. Ειδικότερα, τέτοιες αντιφάσεις είναι: Ο υπερκαταναλωτισμός: η υπερ-προβολή του ως προτύπου ζωής οδηγεί τους νέους σε ένα άνευ προηγουμένου κυνήγι της υλικής ευδαιμονίας που εξοντώνει ψυχολογικά, συναισθηματικά, πνευματικά, ακόμα και κοινωνικά, τους νέους. Η ανεργία, ιδιαίτερα έντονη στις μικρές ηλικίες, οι άσχημες συνθήκες απασχόλησης, οι χαμηλές οικονομικές απολαβές, γενικά η ανασφάλεια στο χώρο της εργασίας. Η απαξίωση του θεσμού της οικογένειας, η άμβλυνση του γονεϊκού ενδιαφέροντος για τις ουσιαστικές ανάγκες των παιδιών και των εφήβων, καθώς και η άμβλυνση του γονεϊκού ελέγχου. Η απελευθέρωση των ερωτικών σχέσεων που οδήγησε στη σεξουαλική ασυδοσία και στην «απομυθοποίηση» του έρωτα. Το συναίσθημα έρχεται σε δεύτερη μοίρα, ενώ και ο ίδιος ο έρωτας «καταναλώνεται». Η σχεδόν απεριόριστη ελευθερία κίνησης και ψυχαγωγίας που καθιστούν «εύκολους στόχους» τους νέους για τους εμπόρους ναρκωτικών, καθώς μπορούν να τους προσεγγίσουν εύκολα. Η αθλιότητα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο, αντί να καλλιεργεί την κριτική ικανότητα των μαθητών και να τους βοηθά στη δημιουργία μιας υγιούς και 1
ολοκληρωμένης προσωπικότητας τους προετοιμάζει για μια ανελέητη κούρσα βαθμοθηρίας (Πανελλήνιες εξετάσεις) προκειμένου να εξασφαλίσουν θέση σε ένα -αβέβαιο ουσιαστικά- επαγγελματικό μέλλον. Η κακή χρήση των τεχνολογικών μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης που οδηγεί στην αποξένωση των νέων απ` το γύρω τους ανθρώπινο περιβάλλον και τις γνήσιες ανθρώπινες σχέσεις. Ο μιμητισμός και η ξενομανία που εκφυλίζουν το παραδοσιακά καθιερωμένο και δοκιμασμένο, άρα και αποτελεσματικό, μοντέλο αξιών και τρόπων ζωής. Η ανυπαρξία επαρκών κατάλληλων προτύπωνπαραδειγμάτων προς μίμηση, στην κοινωνία των ενηλίκων. Αντιθέτως, η ύπαρξη πάμπολλων προτύπων εγωισμού, ωχαδερφισμού, κυνισμού, αδιαφορίας, προτύπων καταστροφής και απανθρωπιάς. 2. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας οδήγησε σε μια επανάσταση στο χώρο των ΜΜΕ και της Πληροφορικής. Κάθε κάτοικος του πλανήτη, που διαθέτει την απαραίτητη υποδομή, μπορεί να επικοινωνεί σχεδόν χωρίς περιορισμούς με οποιονδήποτε, οπουδήποτε, και να έχει πρόσβαση σε μεγάλες βάσεις δεδομένων. Αν και η δυνατότητα αυτή μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, πολλοί, νέοι κυρίως, εθίζονται στην ανωνυμία και την ευκολία που προσφέρουν τα μέσα αυτά και «επικοινωνούν» ψηφιακά, ακόμα κι όταν μπορούν να συγχρωτισθούν με ανθρώπους σε πραγματικές συνθήκες. Η αυτοαπομόνωση λοιπόν, η αποξένωση και ο συναισθηματικός μαρασμός καραδοκούν και απειλούν την ψυχοσωματική υγεία τους. ΕΝΟΤΗΤΑ Β 1. α. Ο τρόπος πειθούς που χρησιμοποιείται στο απόσπασμα «Μάρτυρας ζημιογόνες για τους άλλους» είναι η επίκληση στη λογική. Το μέσο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι κυρίως τεκμήρια και συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία («η χρήση ναρκωτικών αυξήθηκε από 6% σε 14%...το 63%...έχει πάρει μέρος σε πράξεις βανδαλισμού το 47% έχει δεχθεί επιθέσεις το 9% έχει χτυπήσει άτομα το 7,1% ανήκει σε κάποια οργανωμένη ομάδα παραβατικής δράσης»), με τα οποία υποστηρίζει το επιχείρημά του, ότι ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής νεολαίας 2
χρησιμοποιεί ναρκωτικά και ασκεί βία. Επιπλέον, ο πομπός επιλέγει αυτό το μέσο πειθούς, γιατί, καθώς θίγει ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα που αγγίζει πολλές ελληνικές οικογένειες, θέλει να προβληματίσει και να αφυπνίσει τους αναγνώστες-πολίτες. Αυτοί, διαβάζοντας τα στοιχεία που παρατίθενται, πείθονται για το μέγεθος του προβλήματος, αφού τα αριθμητικά δεδομένα είναι ιδιαίτερα πειστικά και μάλιστα προέρχονται από έγκυρη πηγή(«τα στοιχεία που κοινολογήθηκαν στο συνέδριο που οργάνωσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο»). Τέλος, μπορούμε να πούμε ότι ο Πλωρίτης στο παραπάνω απόσπασμα χρησιμοποιεί ως τεκμήρια και παραδείγματα, καθώς, μέσα σε παρένθεση, δίνει παραδείγματα ναρκωτικών ουσιών («κάνναβης, αμφεταμίνης, LSD, έκστασης»). β. Είναι αλήθεια ότι, καθώς το πρόβλημα των ναρκωτικών και της βίας μαστίζει την ελληνική κοινωνία, ο Πλωρίτης δεν αρκείται στην επίκληση στη λογική για να καταδείξει το μέγεθος του προβλήματος και να αφυπνίσει συνειδήσεις, αλλά καταφεύγει και στην επίκληση στο συναίσθημα προκειμένου να το επιτύχει αυτό άμεσα και στο μέγιστο βαθμό. Έτσι, χρησιμοποιεί τα παρακάτω μέσα πειθούς, που εντάσσονται στην επίκληση στο συναίσθημα: Περιγραφή: ο συγγραφέας περιγράφει το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις, κυρίως στις παραγράφους 2-3. Υπάρχουν επίσης εικόνες, όπως στην παράγραφο 7 («αντικατοπτρισμός καμηλοβάτες της Σαχάρας») που συμβάλλουν στην αισθητοποίηση των νοημάτων που θέλει να προβάλει. Αφήγηση: ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αφήγηση για να καταδείξει το πώς οι νέοι σιγά σιγά, απογοητευμένοι απ` την κοινωνία, καταφεύγουν στη βία και στα ναρκωτικά. Χαρακτηριστική είναι η αφήγηση στην παράγραφο 17, όπου νέοι του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων καταθέτουν τις μαρτυρίες τους. Ειρωνεία: Η ειρωνεία είναι διάσπαρτη σε πολλά σημεία του κειμένου. Ιδιαίτερα εντοπίζεται στις περιπτώσεις όπου λέξεις τίθενται εντός εισαγωγικών προκειμένου να εκληφθούν με διαφορετικό απ` το προφανές νόημά τους και συγκεκριμένα με νόημα ειρωνικό. Π.χ: «εκτονώνεται»- 3, «κοσμοπολίτικη 3
ζωή»- 5, «ανοιχτή» κοινωνία- 8, «δεσμά»- 9, «σούπερμεν» 17. Στοιχεία μεταφορικής ή ποιητικής χρήσης της γλώσσας (συγκινησιακή χρήση της γλώσσας): Π.χ: «λίθο του αναθέματος» 4, «ο κόσμος για μένα είναι ένα στρείδι, που θα τ` ανοίξω εγώ με το σπαθί μου» 5, «Η αφθονία γίνεται αντικατοπτρισμός, όπως για τους καμηλοβάτες της Σαχάρας, που όσο προσπαθούν να τον αγγίξουν και να τον γευτούν τόσο ξεφεύγει από τα χέρια τους» 7, «τεχνητών παραδείσων» 10, «στομώνονται από την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης» 11, «μετατρέπει τους χρήστες τους σε βίδες» 11, «Νιώθουν ανήμποροι μπρος στις Σειρήνες του πολύφερνου κόσμου γρανάζια μιας στείρας παιδείας πλουτίζουν τις στατιστικές βαθαίνουν τη μοναξιά τους» 14. Συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις και φράσεις: Π.χ: «Θα ήταν λιγότερο μακάριοι» 4, «κατατρύχονται αφανισμένη μάστιζαν» 5, «ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας» 9, «ανούσια σαρκική επαφή έρμαια των εμπόρων τεχνητών παραδείσων» 10, «πιθηκισμού ξενική κατοχή» 12, «κοινωνικό κανιβαλισμό τερατώδη μητροκτονία της Φύσης λεηλασία πολέμους, γενοκτονίες, ολοκαύτωμα, σφαγές ολοκληρωτικός αφανισμός» 15 Οικείο ύφος: κυρίως επιτυγχάνεται με τη χρήση α προσώπου, π.χ: «φοβάμαι» 1, «άκουγα» 17, «Δεν χρειάζεται να πω» 19. 2. α. ΛΕΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ κοινολογήθηκαν ζημιογόνες εμπαιγμούς ανδρείκελα αλώβητα ΣΥΝΩΝΥΜΟ ανακοινώθηκαν, δημοσιοποιήθηκαν επιβλαβείς, επιζήμιες χλευασμούς, κοροϊδίες, απάτες, εξαπατήσεις, περιγελάσματα υποχείρια, δέσμιοι, δούλοι, κινούμενα, μαριονέτες άθικτα, ακέραια, απείραχτα 4
β. ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ λίγο (επίρρ.) λιγότεροπιο λίγο ελάχιστοπολύ λίγο τρομαχτική τρομαχτικότερηπιο τρομαχτική τρομαχτικότατηπολύ τρομαχτική πολλούς περισσότερουςπιο πολλούς πλείστουςπάρα πολλούς άνετη ανετότερηπιο άνετη ανετότατηπολύ άνετη συχνά (επίρρ.) συχνότεραπιο συχνά συχνόταταπολύ συχνά ΕΝΟΤΗΤΑ Γ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο συγγραφέας επιχειρεί να αναλύσει το έντονο -σύμφωνα με τις στατιστικές- φαινόμενο της χρήσης ναρκωτικών και της άσκησης νεανικής βίας. Δεν θεωρεί τους νέους ως τους κυρίους υπεύθυνους της κατάστασης, οπότε επιχειρεί ν` ανακαλύψει τα κοινωνικά της αίτια. Βασική αιτία του προβλήματος θεωρεί τη σημερινή κοινωνία της αφθονίας, που προσφέρει ψευδείς υποσχέσεις στους νέους, τους εμπαίζει και έχει οδηγήσει στην απαξίωση της οικογένειας και του έρωτα. Τα κυρίαρχα πρότυπα του αμοραλισμού και του άκρατου ανταγωνισμού οδηγούν τους νέους σε αδιέξοδο που προσπαθούν να ξεπεράσουν μέσω των ναρκωτικών και της βίας. Ο Πλωρίτης, ωστόσο, αισιοδοξεί, τονίζοντας ότι η πλειοψηφία της νεολαίας είναι υγιής και ικανή να οδηγήσει με αξιώσεις στη νέα χιλιετία. 5
2. Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο Ενδεικτική προλογική σκέψη: Τα φαινόμενα νεανικής βίας και εγκληματικότητας τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας Έχουν λάβει μεγάλες διαστάσεις. Μάλιστα, υποστηρίζεται πως η νεανική βία αποτελεί την αντίδραση της νεολαίας στην προβαλλόμενη βία της κοινωνίας που υπόσχεται πολλά στο νέο και τελικά προσφέρει λίγα. Γι' αυτό κρίνεται απαραίτητη η ανάλυση του φαινομένου και η επισήμανση των αιτιών για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Σημείωση: Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα στοιχεία που θα βοηθήσουν το μαθητή να κατανοήσει την έννοια και δε χρειάζεται, αν δεν το κρίνει απαραίτητο, να χρησιμοποιηθούν. ΟΡΙΣΜΟΣ Βία ονομάζεται το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο άτομα ή ομάδες χρησιμοποιούν δύναμη για να εξαναγκάσουν, αφαιρούν την ελευθερία εκλογής και ισοπεδώνουν την προσωπικότητα όσων την υφίστανται. Ειδικότερα, η νεανική βία είναι ο εντοπισμός του παραπάνω φαινομένου στους χώρους της νεολαίας και η εκδήλωση του με νέες μορφές. Σκοπός της βίας είναι η διατήρηση και επέκταση εξουσίας, η αναγνώριση του δράστη στον ίδιο τον εαυτό του ή στους άλλους. 6
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η βία δεν είναι φαινόμενο μόνο της εποχής μας. Στη μυθολογία το Κράτος και η Βία, σύμβολα της νέας εξουσίας του Δία, κάρφωσαν τον Προμηθέα στο βράχο του Καυκάσου. Στο Μεσαίωνα η Ιερά Εξέταση, τα στρατόπεδα συγκεντρώσεων στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η αγριότητα των εμφύλιων σπαραγμών, οι αυθαιρεσίες και η ωμή καταπίεση των σύγχρονων τυραννικών καθεστώτων πείθουν πως η βία δεν έλειψε από καμιά ιστορική περίοδο. ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ Οι κυριότερες μορφές βίας που υιοθετούνται από τους νέους είναι: α) ληστείες, φόνοι, μικροκλοπές, βιασμοί, επιθέσεις (μη θεσμοθετημένη βία) β) χουλιγκανισμός, βία στις συναυλίες, στους σχολικούς χώρους (εκτονωτική ή τυφλή βία) γ) τρομοκρατία, εξτρεμιστικές ενέργειες, νεοφασισμός, βανδαλισμοί καταστημάτων ή δημόσιων οργανισμών (πολιτική βία) δ) ναρκωτικά, αυτοκτονίες, μορφές παράτολμου ηρωισμού, όπως οι καμικάζι (αυτοκαταστροφική βία) ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Το 42% της ετήσιας εγκληματικότητας στη χώρα μας οφείλεται σε άτομα ηλικίας 13-29 ετών. Συγκεκριμένα το 1992 καταγράφηκαν οι εξής αξιόποινες πράξεις με υπαίτιους νεαρούς δράστες: 6817 σωματικές βλάβες από πρόθεση 1519 ληστείες 7
276 βιασμοί 261 ανθρωποκτονίες από πρόθεση Αντίστοιχα το 1993 καταγράφηκαν στις Η.Π.Α.: 1500 δολοφονίες νέων 35000 νέοι οπλοφορούν στο σχολείο 26% χρήστες ναρκωτικών 1000000 κακοποιήσεις παιδιών ΑΙΤΙΑ Η κοινωνία διαμορφώνει τα μέλη της ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργεί. Γι' αυτό και το φαινόμενο της νεανικής βίας αντανακλά το πνεύμα της σύγχρονης εποχής και εκεί θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια του: 1) Η έλλειψη αγωγής από την οικογένεια: Οι διαταραγμένες σχέσεις των συζύγων και η απουσία των γονέων από την οικογενειακή εστία εξαιτίας της υπερεργασίας ασκούν αρνητική επίδραση στην ψυχολογία του παιδιού. Η επικοινωνία των μελών της οικογένειας μειώνεται και αυτά οδηγούνται στην αποξένωση. Συχνά, οι γονείς συμπεριφέρονται με αυταρχικότητα ή υπερπροστατευτισμό στα παιδιά τους, αντιμετωπίζοντας συνάμα πρόβλημα παιδαγωγικής αμηχανίας, αφού αγνοούν τις αξίες και τον τρόπο που θα τους τις μεταλαμπαδεύσουν. 2) Ελλιπής παιδεία: Τα δαιδαλώδη σχολικά συγκροτήματα ευνοούν την ανωνυμία και δημιουργούν προδιάθεση για επιθετική συμπεριφορά. Οι εκπαιδευτικοί δε γίνονται πάντα αποδέκτες των προβλημάτων των νέων. Η εντατικοποίηση των σπουδών σε 8
συνδυασμό με τη βαθμοθηρία και το ανταγωνιστικό κλίμα εντείνει το άγχος και ενεργοποιεί τη βία. Το σχολείο δεν παρέχει αρκετές γνώσεις για να ικανοποιήσει ο νέος τις ζωτικές του ανάγκες προκαλώντας το αίσθημα της απογοήτευσης και της ματαίωσης, που εκφράζεται με βίαιη συμπεριφορά. 3) Διαβίωση στις μεγαλουπόλεις: Η αστικοποίηση, με την έλλειψη χώρων για προσωπική έκφραση και δημιουργία που συνοδεύεται από παράλληλο περιορισμό της επικοινωνίας δημιουργούν ανασφάλεια, αβεβαιότητα, αίσθημα αδιεξόδου, το οποίο οδηγεί σε εκδηλώσεις επιθετικότητας. 4) Επίδραση της τηλεόρασης: Η τηλεόραση προβάλλει σκηνές βίας με αποτέλεσμα τον εθισμό και την απευαισθητοποίηση του νεαρού δέκτη. Δημιουργεί αντικοινωνικά πρότυπα με τα οποία ο νέος εύκολα ταυτίζεται. Τέλος, προκαλεί ατροφία κρίσης και ο νέος αδυνατεί να διακρίνει το πραγματικό από το φανταστικό. 5) Υλικός ευδαιμονισμός: Η εμπορευματοποίηση της ζωής και το καταναλωτικό πρότυπο εδραιώνουν έναν ποσοτικό τρόπο ζωής, όπου κριτήριο γίνεται η απόκτηση υλικών αγαθών. Το κυνήγι του πλούτου προκαλεί υπαρξιακά αδιέξοδα στο νέο, από τα οποία προσπαθεί να απαλλαγεί με τη βίαιη συμπεριφορά. 6) Πολυπλοκότητα, σύγχρονης κοινωνίας: Η σύγχρονη κοινωνία προβάλλει πολλαπλές απαιτήσεις, χωρίς να παρέχει τα απαραίτητα εφόδια. Ο νέος μένει μετέωρος, αδύναμος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτές, αφού δεν διαθέτει τα ανάλογα ηθικοπνευματικά ερείσματα. Οι διαδικασίες ομαλής κοινωνικοποίησης ματαιώνονται και οδηγείται σε βίαιη συμπεριφορά. 9
7) Κοινωνική αδικία: Το πρόβλημα της ανεργίας, της αναξιοκρατίας και της διαιώνισης των κοινωνικών ανισοτήτων πληγώνει τη νεανική ψυχή και την εξωθεί σε βίαιους τρόπους συμπεριφοράς, ώστε να εκδηλωθεί η απέχθεια και να μορφοποιηθεί σε αντίδραση. 8) Ψυχοσύνθεση των νέων: Η απειρία των νέων, η μίμηση κάθε συμπεριφοράς, αλλά και η επαναστατικότητά τους συχνά αποτελούν κίνητρα για παρεκτροπές και βίαιες ενέργειες. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Προσοχή: Το ερώτημα αναφέρεται στην οικογένεια και το σχολείο και όχι σε άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Απαιτείται επαναπροσδιορισμός του ρόλου του νέου στην κοινωνία. Αυτός θα καταστεί εφικτός με τον εκδημοκρατισμό και εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Έτσι, η παιδεία θα καλλιεργήσει στο νεαρό άτομο κοινωνική συνείδηση, η οποία θα αντικαταστήσει την επιθετικότητα με τη διαλλακτικότητα. Επιπλέον, θα προσφέρει στο νέο συναισθηματική σταθερότητα, ασφάλεια, καθώς και τη δυνατότητα να μετατρέπει την επιθετικότητα σε δημιουργική δραστηριότητα. Το σχολείο και η οικογένεια πρέπει να είναι πρότυπα για το νέο και με το διάλογο, την αρχή της ανεκτικότητας, το σεβασμό του νέου να προσπαθούν να τον πλησιάσουν και όχι να τον απομονώνουν. Απαραίτητη θεωρείται η επαγγελματική κατοχύρωση του νέου μέσω του επαγγελματικού προσανατολισμού και της καταπολέμησης της ανεργίας.(συμβολή σχολείου) Το νεαρό άτομο χρειάζεται να ενθαρρύνεται από την οικογένεια 10
και καθηγητές προκειμένου να συμμετάσχει στη λήψη αποφάσεων όχι μόνο για ζητήματα που το αφορούν αλλά και για γενικότερα κοινωνικά προβλήματα. Επιβάλλεται εκσυγχρονισμός και εκδημοκρατισμός των κοινωνικών θεσμών: της οικογένειας, της διοίκησης, του επαγγέλματος. Κρίνεται σκόπιμο να παρέχεται η δυνατότητα σωστής ενημέρωσης, καθώς και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων -ψυχαγωγίας και εκμετάλλευσης του ελεύθερου χρόνου που συμβάλλουν στην ισχυροποίηση των κοινωνικών δεσμών. Αδήριτη ανάγκη αποτελεί η επανακατεύθυνση κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων μακριά από τις εγκληματικές αξίες και προς δραστηριότητες και συμπεριφορές κοινωνικές. Επιβάλλεται η οικογένεια και το σχολείο να ωθήσει το νεό σε δραστηριότητες, όπως Τέχνη και αθλητισμός στις οποίες θα διοχετεύσει το δυναμισμό του. Σύμφωνα με τον Ρ. Grassi: "Υψώνοντας σημαίες, χτυπώντας γροθιές στο τραπέζι, καταστρέφοντας και λεηλατώντας, δεν είναι δυνατό να μεταβάλουμε τον κόσμο. Δεν είναι ούτε οι βόμβες, ούτε τα πυροβόλα όπλα τα μέσα εκείνα που μεταβάλλουν την ιστορία, αλλά η νοημοσύνη, η λογική, η διαλεκτική, με μια λέξη η πνευματική καλλιέργεια και, μερικές φορές, η φαντασία". Επιμέλεια: Γιασουρίδης Μίλτος Καπής Γιώργος 11
12