Σ.Δ.Η. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΣΟ ΘΔΜΑ ΣΖ ΠΣΤΥΗΑΚΖ «ΣΟ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΑΡΓΑ»

Σ.Δ.Η. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΣΟ ΘΔΜΑ ΣΖ ΠΣΤΥΗΑΚΖ «ΣΟ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΑΡΓΑ» ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ: ΗΝΣΕΔ ΥΡΗΣΗΝΑ ΔΗΖΓΖΣΡΗΑ: ΚΑΜΔΝΗΓΟΤ ΔΗΡΖΝΖ ΚΑΒΑΛΑ, 2010 1

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηελ επηβιέπνληα θαζεγήηξηα κνπ θ.δηξήλε Κακελίδνπ γηα ηελ βνήζεηα πνπ πξνζέθεξε ψζηε λα νινθιεξψζσ ηελ πηπρηαθή κνπ εξγαζία. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο επηζθέπηεο πνπ δηέζεζαλ ηνλ ρξφλν ηνπο γηα λα απαληήζνπλ ζηα εξσηεκαηνιφγηα κε κεγάιε πξνζπκία. Αθφκε, νθείισ έλα επραξηζηψ ζηνλ θ. Υξήζην Κνπζηλίδε θαη ηηο θνηλφηεηεο Καζηαλέσλ θαη Βχζζαο γηα ην πνιχηηκν πιηθφ πνπ κνπ δφζεθε γηα λα έξζεη εηο πέξαο ε εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο κνπ. Σέινο, νθείισ έλα ζεξκφ επραξηζηψ ζηηο θίιεο κνπ Βάλα θαη Βηθηψξηα,ζηελ αδεξθή κνπ Παλαγηψηα θαη ηνλ αξξαβσληαζηηθφ κνπ Θνδσξή πνπ κε ζηήξημαλ ζηελ πξνζπάζεηα πνπ θαηέιαβα θαη κε ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπο νινθιεξψζεθε ε πηπρηαθή κνπ εξγαζία. 2

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ 5 ΔΗΑΓΧΓΖ.5 1.1 ΔΗΑΓΧΓΖ 5 1.2 ΣΟ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ 8 1.3 ΚΟΠΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 8 1.4 ΣΟΠΟ ΚΑΗ ΥΡΟΝΟ ΠΟΤ ΓΗΔΝΔΡΓΖΘΖΚΔ Ζ ΜΔΛΔΣΖ ΚΑΗ ΣΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΠΟΤ ΥΡΖΗΜΟΠΟΗΖΘΖΚΑΝ......9 1.5 ΠΡΟΦΟΡΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΑΡΑΓΟΜΔΝΑ ΟΦΔΛΖ.....9 1.6 ΓΟΜΖ ΣΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ....10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ......12 ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΣΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ.....12 2.1 ΔΗΑΓΧΓΖ......12 2.2 ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΑ ΚΗΝΖΣΡΑ......13 2.3 ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΗΝΖΣΡΑ...17 2.4 ΠΡΟΖΛΧΖ ΚΑΗ ΑΦΟΗΧΖ ΔΠΗΚΔΠΣΖ..19 2.5 ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ ΣΟΤΡΗΣΧΝ 20 2.5.1Γεληθή ηθαλνπνίεζε απφ ηα ηαμίδηα θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ηνπξηζκνχ-σξφπνο θαηαζθεπήο κνληέινπ.. 26 2.6 ΦΗΛΟΞΔΝΗΑ ΚΑΗ Ο ΣΟΤΡΗΣΑ ΔΠΗΚΔΠΣΖ....30 2.7 ΛΟΓΟΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΟΡΗΜΟΤ.... 32 2.8 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ......34 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ..35 ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ.... 35 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ.... 35 3.2 ΔΗΓΖ ΦΔΣΗΒΑΛ-ΓΑΠΑΝΔ ΦΔΣΗΒΑΛ ΞΔΝΧΝ ΥΧΡΧΝ.......35 3.3 ΛΟΓΟΗ ΤΠΑΡΞΖ ΦΔΣΗΒΑΛ ΚΑΗ ΣΑ ΟΦΔΛΖ ΣΟΤ..37 3.4ΛΟΓΟΗ ΔΠΗΣΤΥΗΑ ΣΧΝ ΦΔΣΗΒΑΛ....40 3.5 ΣΑ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΚΑΗ ΣΑ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΧΝ ΦΔΣΗΒΑΛ 41 3.6 ΔΠΗΛΟΓΟ 44 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ...45 ΤΦΗΣΑΜΔΝΖ ΚΑΣΑΣΑΖ... 45 4.1 ΔΗΑΓΧΓΖ....45 4.1.1 Ο Έβξνο ζαλ πεξηνρή.. 46 4.2 ΓΔΗΚΣΖ ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ....46 4.3ΑΦΗΞΔΗ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΑΠΟ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΚΑΣΑ ΟΜΑΓΔ ΠΔΡΗΠΛΟΤ...47 4.4 ΑΦΗΞΔΗ ΔΠΗΒΑΣΧΝ ΜΔ ΠΣΖΔΗ CHARTERS.... 49 4.5ΑΦΗΞΔΗ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΚΑΣΑ ΜΔΟ...52 4.6ΑΦΗΞΔΗ ΣΑ ΚΑΣΑΛΤΜΑΣΑ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΑΚΟΤ ΣΤΠΟΤ ΑΝΑ ΝΟΜΟ..... 53 4.7 ΑΦΗΞΔΗ ΣΑ ΚΑΜΠΗΝΓΚ 2000-2007 ΑΝΑ ΝΟΜΟ.. 57 4.8ΑΦΗΞΔΗ ΣΑ ΚΑΣΑΛΤΜΑΣΑ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΑΚΟΤ ΣΤΠΟΤ ΑΝΑ ΜΖΝΑ ΣΟ ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 2005-2007.61 4.9 ΑΦΗΞΔΗ ΣΑ ΚΑΜΠΗΝΓΚ ΑΝΑ ΜΖΝΑ ΣΟΝ ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 62. 4.10 ΑΦΗΞΔΗ ΔΠΗΒΑΣΧΝ ΜΔ ΠΣΖΔΗ CHARTERS ΣΟΝ ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ...63 4.11 ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΑΡΓΑ.......63 4.11.1 Οη ηέζζεξηο πεξίνδνη ηνπ θεζηηβάι ηνπ Άξδα...... 64 4.11.2 Ο αξηζκφο επηζθεπηψλ ηνπ Άξδα αλά έηνο.....64 4.11.3 Σα έζνδα ηνπ θεζηηβάι ηνπ Άξδα....65 4.11.4 Απνινγηζκφο εξγαζηψλ ηνπ Άξδα ηνπ 2003 67 4.13 ΔΠΗΛΟΓΟ..68 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ....69 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ......69 3

5.1 ΔΗΑΓΧΓΖ.... 69 5.2 ΠΟΗΟΣΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ.......69 5.3 ΠΟΟΣΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ...... 69 5.3.1 Δξσηεκαηνιφγηα πνζνηηθήο έξεπλαο..... 70 5.3.2 Γεηγκαηνιεπηηθή κέζνδνο ηεο Πνζνηηθή έξεπλαοο.. 76 5.4ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΣΖ ΠΟΟΣΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ....78 5.5 ΓΗΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ(EXPLORATORY FACTOR ANALYSIS).......79 5.7 ΔΠΗΛΟΓΟ.. 81 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ.. 82 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΠΟΟΣΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ...82 6.1 ΔΗΑΓΧΓΖ...... 82 6.2 ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΟ ΠΡΟΦΗΛ ΣΧΝ ΣΟΤΡΗΣΧΝ.....82 6.2.1Φχιιν-Ζιηθία......82 6.2.2 Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ησλ ηνπξηζηψλ.........83 6.2.3 χλζεζε λνηθνθπξηνχ ηνπ δείγκαηνο.. 84 6.2.4 Μνξθσηηθφ επίπεδν ησλ ηνπξηζηψλ.......86 6.2.5 Καηαλνκή δείγκαηνο βάζε επαγγέικαηνο..87 6.2.6 Καηαλνκή δείγκαηνο βάζε θαηαγσγήο...87 6.2.7 Καηαλνκή δείγκαηνο βάζε εηζνδήκαηνο...88 6.3 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΔΠΗΚΔΦΖ ΣΟ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΑΡΓΑ....89 6.3.1 Καηαλνκή κε βάζε ηελ ειηθία πνπ ην πξψην επηζθέθζεθαλ......90 6.3.2 Αξηζκφο εκεξψλ πνπ δηαξθεί ε επίζθεςε ηνπο..90 6.3.3Με πνηνπο επηζθέπηεζηε ην θεζηηβάι..92 6.3.4 Λφγνη επίζθεςεο.....91 6.3.5 Πεγέο πιεξνθφξεζεο.....92 6.4 ΠΡΟΣΗΜΖΔΗ ΔΠΗΚΔΠΣΧΝ.. 93 6.4.1 Δίδε κνπζηθήο πνπ πξνηηκψληαη.....93 6.4.2 Γξαζηεξηφηεηεο πνπ δίλνληαη έκθαζε απφ ηνπο ηνπξίζηεο...94 6.4.3Παξαγνληηθή αλάιπζε 95 6.4.4πγθεληξσηηθή αλάιπζε. 97 6.5 ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΖ ΔΠΗΛΟΓΖ-ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ ΑΠΟ ΣΖΝ ΓΗΑΜΟΝΖ 99 6.5.1 Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ ην θεζηηβάι 99 6.5.2 Γεληθή επραξίζηεζε.. 103 6.5.3 Μέιε θαη κε ζε πεξηβαιινληηθή νξγάλσζε.....104 6.5.4 πλνιηθή εληχπσζε απφ ηελ παξακνλή ηνπο...105 6.5.5 Πηζαλή επίζθεςε ηα επφκελα 5 ρξφληα....106 6.5.6 Βαζκφο ζπλνιηθήο ηθαλνπνίεζεο.. 106 6.5.7 Πξφηαζε γηα επίζθεςε ζε άιινπο....107 6.5.8 Πξφζεζε επαλεπίζθεςεο.. 108 6.6 ηάζε θαηαλαισηψλ θαη πξνζσπηθέο εθηηκήζεηο..109 6.6.1 ηάζε θαηαλαισηψλ πξνο ην θεζηηβάι....109 6.6.2Παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ ηελ ζηάζε....111 6.6.3 Ηδαληθέο δηαθνπέο.. 112 6.6.4 Καηά κέζν φξν αξηζκφο κεξψλ δηαθνπψλ 113 6.6.5 πρλφηεηα δηαθνπψλ. 113 6.6.6 Ύςνο δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. 114 6.7 ΔΠΗΛΟΓΟ.. 115 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΒΓΟΜΟ.. 117 7.1 ΠΔΡΗΛΖΦΖ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ...117 7.2 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 118 7.3 ΠΡΟΣΑΔΗ...... 122 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ...123 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΧΝ.......136 4

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1. ΔΗΑΓΧΓΖ ην θεθάιαην απηφ αλαθέξεηαη ην εξεπλεηηθφ πξφβιεκα, ν ζθνπφο θαη νη επηκέξνπο ζηφρνη ηεο έξεπλαο ηφπνο θαη ν ρξφλνο ηεο δηεμαγσγήο ηεο θαζψο θαη ηα ρξεζηκνπνηνχκελα ζηνηρεία. Δπίζεο αλαθέξεη ηελ πξνζθνξά ηεο έξεπλαο θαη ηηο πηζαλφλ παξαγφκελεο σθέιεηεο. Σέινο,δίλεη ηελ δνκή ηεο δηαηξηβήο. 1.2. ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ Ο ηνπξηζκφο ζαλ θνηλσληθφ θαηλφκελν είλαη παλάξραηνο φζν θαη ν πνιηηηζκφο ηνπ αλζξψπνπ (Λνγνζέηεο, 1982: 17). Ο ηνπξηζκφο εηδηθά κεηά ην 1970 απνηειεί έλαλ απφ ηνπο δπλακηθφηεξνπο θαη ηαρχηεξνπο αλαπηπζζφκελνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. πκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία εηζνδεκάησλ, ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη θνξνινγηθψλ εζφδσλ (Σζάξηαο θαη Κνθθψζεο, 1999: 21). ήκεξα ν ηνπξηζκφο απνηειεί έλα απηνδχλακν θαηλφκελν, ζπλψλπκν ηεο θαηαλάισζεο θαη ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ. Παξνπζίαζε κία ηαρχηαηε αλάπηπμε, κία ρσξηθή εμάπισζε θαη κία θνηλσληθή απνδνρή ζε παγθφζκην επίπεδν. Απφ ην 1950 ν ηνπξηζκφο αληηπξνζσπεχεη έλαλ απφ ηνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, ην 1998 ε δηεζλήο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο έθηαζαλ ηα 625,5 εθαηνκκχξηα άηνκα δειαδή απμήζεθαλ θαηά 24,7 θνξέο ηα ηειεπηαία 48 έηε. Αθφκε, ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ (ΠΟΣ), ην 2010 νη δηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο ζα είλαη 40,2 θνξέο κεγαιχηεξεο ζε ζρέζε κε θείλεο ηνπ 1950, ελψ νη ζπλαιιαγκαηηθέο ηνπξηζηηθέο εηζπξάμεηο 699,9 θνξέο πςειφηεξεο (Βαξβαξέζνο, 2000: 15-16). Έηζη, ε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ σθειεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ νδήγεζε ζηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ζηελ αληηκεηψπηζε 5

ηνπ ζαλ έλα ηδηαίηεξν θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, απφ ηνλ νπνίν κπνξεί λα επσθειεζεί κηα νηθνλνκία ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ επίπεδν (Ζγνπκελάθεο, 2000: 11). ηελ Διιάδα ν ηνπξηζκφο είλαη έλα αλακθηζβήηεην γεγνλφο (Δπζηαζίνπ, 2004: 68). Ζ Διιάδα είλαη ε ρψξα ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο κπζνινγίαο, πξνζθέξεη κία κεγάιε πνηθηιία πξννξηζκψλ φπνπ κπνξεί θαλείο λα επηιέμεη. πλδπάδεη θαιφ θιίκα, θαζαξέο ζάιαζζεο, πνηθηιία λεζηψλ, ηζηνξηθά κλεκεία, πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, αμηνζέαηα (Αλψλπκνο b, 1996: 183). Παξέρεη επαξθείο εγθαηαζηάζεηο (μελνδνρεία, θαηαιχκαηα) θαη ηερλνινγηθνχο εμνπιηζκνχο γηα λα είλαη δπλαηή θαη επράξηζηε ε εγθαηάζηαζε ησλ ηνπξηζηψλ (Αλψλπκνο c, 1996: 18). Ζ θαηάηαμε ηεο Διιάδαο παγθνζκίσο σο πξνο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο βξίζθεηαη ζηελ 22 ε ζέζε κεηαμχ 130 ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ ζηνλ Γείθηε ηαμηδησηηθήο θαη ηνπξηζηηθήο Αληαγσληζηηθφηεηαο (ΓΣΣΑ), πνπ δεκνζίεπζε ην WORLD ECONOMIC FORUM γηα ηελ πεξίνδν 2007-2008 (Αλψλπκνο Γ, 2008: 100). Ο ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ππνιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, απνηειεί έλα αμηφινγν θνκκάηη ηνπ ΑΔΠ, ζπγθξηλφκελν αθφκε κε άιινπο παξαδνζηαθνχο θιάδνπο ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο φπσο ε λαπηηιία θαη ε γεσξγία. Δπίζεο βειηηψλεη ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα ηεο Διιάδαο θαη θαη επέθηαζε ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ θαηνίθσλ ηεο. Αθφκε, ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο, ελψ παξάιιεια βνεζά ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε (Καρξηκάλε, 2008: 307). Χο νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ν ηνπξηζκφο ζπκβάιιεη ζηελ Διιάδα κε 6,6% ζην ΑΔΠ, ζηελ ηδησηηθή θαηαλάισζε 4% θαη ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ 15% (Εαραξάηνο θαη Σζάξηαο, 1999: 18). Δπίζεο, σο θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα ν ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα απαζρνιεί πεξίπνπ 800.000 εξγαδνκέλνπο, ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο πάλσ απφ ην 50% ηνπ πιεζπζκνχ αζρνιείηαη ζε ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (www.ypan.gr). Αθφκε, ν ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα 6

δεκηνπξγεί ζέζεηο εξγαζίαο φρη κφλν ζηα θχξηα θαη ζπκπιεξσκαηηθά θαηαιχκαηα αιιά θαη ζε άιινπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα θαζψο θαη κε θιάδνπο, νη νπνίνη πξνζθέξνπλ ηελ ππνζηήξημή ηνπο θαη ζε φιεο ηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο επσθεινχληαη ηεο ηνπξηζηηθήο θαηαλάισζεο (Βαξβαξέζνο, 2008: 267). Έλα πξφβιεκα πνπ απαζρνιεί ηνλ Διιεληθφ ηνπξηζκφ είλαη ε φηη ε Διιάδα,έρεη λα αληαγσληζηεί άιιεο ρψξεο πνπ πξνζθέξνπλ ην ίδην πξντφλ. Αλεζπρία παξνπζηάδεη ε αλάθακςε ηεο Σνπξθίαο θαη ηεο Αηγχπηνπ, φπσο επίζεο θαη ε αλακελφκελε αλάθακςε ησλ ρσξψλ ησλ Βαιθαλίσλ, ζπγθεθξηκέλα ε Κξναηία θαη ην Μαπξνβνχλην (Αλψλπκνο Δ, 2008:22). Ζ Διιάδα απαξηίδεηαη απφ πεξηνρέο φπσο ε Θξάθε ε νπνία δηαζέηεη πνηθίια Ηζηνξηθά θαη Πνιηηηζηηθά ζηνηρεία πςεινχ ελδηαθέξνληνο,αιιά θαη πεξηνρέο θπζηθνχ θάινπο, επαξθή ζηνηρεία γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ (Αλάπηπμε ηεο Θξάθεο, πξνθιήζεηο θαη πξννπηηθέο, 1995:.3). Ο Ννκφο Έβξνπ αλήθεη ζηελ Θξάθε θαη πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ πνηακφ Έβξνπ, ν νπνίνο ζπλνξεχεη κε ηελ Σνπξθία θαη ηελ Βνπιγαξία (Καξαθνχζεο, 1995: 183). ηηο Καζηαληέο, ζηνλ πνηακφ ηνπ Άξδα πνπ είλαη παξαπφηακνο ηνπ Έβξνπ δηεμάγεηαη έλα κνπζηθφ θεζηηβάι (Υαηδφπνπινο, 2006: 212). ηελ Διιάδα ηφζν ην θεζηηβάι ησλ Αζελψλ φζν θαη ησλ άιισλ θαιιηηερληθψλ εθδειψζεσλ θαη ζεακάησλ, ηδξχζεθαλ γηα λα απνηειέζνπλ δηαθήκηζε ζηνλ ηνπξηζκνχ ηνπ ηφπνπ αιιά θαη νιφθιεξεο ηεο ρψξαο (Σζάξηαο, 2000: 54) θαη ζε άιιεο ρψξεο φπσο ην Σέμαο πηζηεχνπλ φηη ηα θεζηηβάι είλαη έλα ζεκαληηθφ ζπζηαηηθφ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ (Αλψλπκνο f, 2004: 1). Σν θεζηηβάι ηνπ Άξδα μεθίλεζε ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1995 γηα ηξεηο κέξεο καδί κε ηελ γξακκαηεία λέαο γεληάο θαη άιινπο ρνξεγνχο, κε ζθνπφ έλα δηαβαιθαληθφ κνπζηθφ θεζηηβάι κε παξάιιειεο εθδειψζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο ην νπνίν ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα (Αλψλπκνο g, 1995: 6). Σελ δεχηεξε ρξνληά ζπγθέληξσζε ελδεηθηηθά 25.000 7

άηνκα (Αλψλπκνο h, 1996: 9). Δδψ θαη 13 ρξφληα ζπγθεληξψλεη κέζν φξν 48.000 επηζθέπηεο απφ ηνπο νπνίνπο 3.000 είλαη θαηαζθελσηέο (Διιεληθή Γεκνθξαηία Γήκνπ Βχζζαο αξ.πξση. 211/2006). Αλακθηζβήηεηα βνεζά ζηελ νηθνλνκία ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, αθφκε δεκηνπξγεί ζρέζεηο θηιίαο κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, αλαδεηθλχεηαη ε γεσπνιηηηθή ζεκαζία ηεο πεξηνρήο, θαζηεξψλεηαη σο ηφπνο ζπλάληεζεο ησλ Βαιθαλίσλ, ν Έβξνο θαη νη λένη δελ είλαη ζην πεξηζψξην αιιά ζην κειινληηθφ θέληξν εμέιημεο ηεο πεξηνρήο, θηλεηνπνηνχληαη νη ζεζκηθνχ λενιηζηηθνί θνξείο, δείρλεη ην θπζηθφ ηνπίν ηνπ πνηακνχ θαη γλσζηνπνηεί έλαλ επξχηεξα νξγαλσκέλν ρψξν ζπλαληήζεσλ ζηνλ Βφξεην Έβξν, δειαδή είλαη κία λέα πξφηαζε ζηνλ ηνκέα πνιηηηζκνχ (www.ardas-festival.gr/pagec3.htm 5/12/2003). 1.3.ΚΟΠΟ ΚΑΗ ΔΠΗΜΔΡΟΤ ΣΟΥΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Βαζηθφο ζθνπφο ηεο έξεπλαο απηήο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ επηζθεπηψλ θαηά ηελ επίζθεςή ηνπο ζην θεζηηβάι ηνπ Άξδα. Δπηπιένλ, νη επηκέξνπο ζηφρνη είλαη: 1) Λφγνη επίζθεςεο ηνπ θεζηηβάι θαη ζπρλφηεηα επηζθέςεσλ. 2) Σξφπνη κε ηνπο φπνηνπο νη επηζθέπηεο έρνπλ ελεκεξσζεί γηα ηελ χπαξμε ηνπ θεζηηβάι. 3) Γξαζηεξηφηεηεο πνπ δίλνπλ έκθαζε νη επηζθέπηεο θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζην θεζηηβάι. 4) Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο ησλ επηζθεπηψλ απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ απνηεινχλ ην θεζηηβάι. 5) Δίδε κνπζηθήο πνπ πξνηηκψληαη απφ ηνπο επηζθέπηεο. 6) πλνιηθή εληχπσζε,επραξίζηεζε, πξφζεζε επαλέπηζθεςεο,ζπλνιηθή ηθαλνπνίεζε θαη πεξαηηέξσ γλψζεηο γηα ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα απφ ηνπο επηζθέπηεο ηνπ κνπζηθνχ θεζηηβάι. 8

7) ηάζε θαηαλαισηψλ πξνο ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα. 8) Γεληθέο γλψζεηο γηα ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο δηαθνπψλ ησλ επηζθεπηψλ. 1.4.ΣΟΠΟ ΚΑΗ ΥΡΟΝΟ ΠΟΤ ΓΗΔΝΔΡΓΖΘΖΚΔ Ζ έξεπλα εζηηάδεηαη ζε δείγκα Διιήλσλ επηζθεπηψλ απφ ειηθία 14 εηψλ θαη άλσ, άληξεο θαη γπλαίθεο, πνπ έρνπλ πάεη γηα δηαθνπέο ζηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή ηνπ Άξδα, ζηνλ Έβξν θαηά ην πελζήκεξν ηνπ κελφο Απγνχζηνπ πνπ δηεμάγεηαη ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα ην 2008, ην δείγκα απνηειείηαη κφλν απφ φζνπο έρνπλ πάεη ζην θεζηηβάι ηνπ Άξδα θαη φρη ζε απηνχο πνπ απιά έρνπλ επηζθεθζεί ηελ πεξηνρή ηνπ Άξδα. Κχξην κέζν ζπιινγήο ησλ πιεξνθνξηψλ ζηελ δεηγκαηνιεπηηθή απηή έξεπλα απνηειεί ην εξσηεκαηνιφγην. ηελ ζπλέρεηα κνηξαζηήθαλ ηεηξαθφζηα δέθα (410) εξσηεκαηνιφγηα ζηνπο ηνπξίζηεο πνπ έρνπλ επηιέμεη ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη πνπ ην επηζθέθζεθαλ ηνπιάρηζηνλ γηα κία κέξα. Ζ κειέηε βαζίδεηαη ζε πξσηνγελή ζηνηρεία θαη αλαπηχζζεηαη ζε δχν άμνλεο πξψηνο άμνλαο πεξηιακβάλεη ηελ πνηνηηθή έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην επηέκβξην ηνπ 2008 έσο ην Γεθέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο, φπνπ έγηλαλ ζπδεηήζεηο ζε νκάδεο εζηίαζεο ηνπξηζηψλ(tourist focus group).ο δεχηεξνο άμνλαο πεξηιακβάλεη ηελ πνζνηηθή έξεπλα, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2009 έσο ηνλ Απξίιην. Απηή έγηλε κε εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζπληάρζεθε εηδηθά γηα ην ζθνπφ απηφ, ζηεξηδφκελν ζηελ πνηνηηθή έξεπλα ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ έγηλε απφ ηνπξίζηεο-επηζθέπηεο ηνπ θεζηηβάι ηνπ Άξδα θαηφπηλ ζπλεληεχμεσλ. 1.5 ΠΡΟΦΟΡΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΜΔΝΟΜΔΝΑ ΟΦΔΛΖ Σα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εξγαζία ζα βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ πξνζδνθηψλ θαη ηνπο ιφγνπο επίζθεςεο ησλ ηνπξηζηψλ ζην θεζηηβάι ηνπ Άξδα, ζα γλσξίζνπλ θαιχηεξα ηη ηθαλνπνίεζε παίξλεη θεχγνληαο ν ηνπξίζηαο, ζα βνεζήζεη 9

γεληθά ηελ ηνπηθή θνηλσλία απφ ηελ πξνέιεπζε ησλ ηνπξηζηψλ, ηφζν απφ εζσηεξηθφ φζν θαη απφ εμσηεξηθφ, ζα αληηιεθζνχλ ηη πξνζδνθνχλ αιιά θαη κε ηη είλαη ηθαλνπνηεκέλνη νη ηνπξίζηεο, νχηνο ψζηε λα πξνζθέξνπλ θαιχηεξεο ππεξεζίεο. Σέινο ηα ζηνηρεία απηά ζα βνεζήζνπλ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ βειηίσζε ζε φινπο ηνπο ηνκείο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα.. 1.6 ΓΟΜΖ ΠΣΤΥΗΑΚΖ Ζ δηαηξηβή απηή απνηειείηαη απφ δχν ηκήκαηα θαη απφ επηά θεθάιαηα. Σν πξψην ηκήκα αλαθέξεηαη ζηελ πνηνηηθή έξεπλα θαη ην δεχηεξν ζηελ πνζνηηθή. Ζ δνκή ηεο δηαηξηβήο θαηά θεθάιαηα έρεη σο εμήο: Κεθαιαίν 1 Αλαθέξεηαη ζην πξφβιεκα, ζην ζθνπφ θαη ζηνπο επηκέξνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο. Δπίζεο δίλεη θαη ε δνκή ηεο δηαηξηβήο. Κεθάιαην 2 Πεξηιακβάλεη ηελ εηδηθή βηβιηνγξαθία. Αλαθέξεηαη ζε πξνεγνχκελεο έξεπλεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ππφ κειέηε ηνπξηζηηθφ πξντφλ.πγθεθξηκέλα πνηνη ιφγνη σζνχλ ζηελ ζπγθεθξηκέλε,επηινγή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ θαη πηα θίλεηξα νδεγνχλ ζε απηήλ ηελ επηινγή. Κεθάιαην 3 Αλαθέξεηαη ζην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν φπνπ αλαθέξνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο γηα ηα θεζηηβάι. Γίλεηαη αλαθνξά γηα ηα ζεηηθά, ηα αξλεηηθά ησλ θεζηηβάι,θαζψο επίζεο θαη ηα νθέιε πνπ πξνζθέξνπλ ζηηο θνηλσλίεο πνπ ηα θηινμελνχλ. 10

Κεθάιαην 4 Παξνπζηάδεη ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε πξνζέιεπζεο ηνπξηζηψλ ζηελ Διιάδα θαη ζηνλ Έβξν εηδηθφηεξα γηα ην θεζηηβάι ηνπ Άξδα,ν αξηζκφο πνπ ην επηζθέθζεθε απφ ηελ ρξνληά ιεηηνπξγίαο ηνπ. Κεθάιαην 5 Πεξηγξάθεη ηελ αθνινπζνπκέλε απφ ηελ εξεπλήηξηα κεζνδνινγία ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο (ζπδεηήζεηο ζηηο νκάδεο εζηίαζεο ησλ ηνπξηζηψλ)θαη ηεο κεζνδνινγίαο πνπ αθνινχζεζε ε πνζνηηθή έξεπλα. Κεθάιαην 6 Σν θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο πνπ πξνέθπςαλ κεηά απφ εηδηθέο επεμεξγαζίεο. Κεθάιαην 7 ε απηφ ην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηελ πεξίιεςε ησλ φζσλ εηπψζεθαλ, παξαηίζεληαη ζπκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο γηα ην ζέκα απηφ. 11

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 2.1 ΔΗΑΓΧΓΖ ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεηαη βηβιηνγξαθία πξνεγνχκελσλ εκπεηξηθψλ εξεπλψλ πνπ αλαθέξνληαη ζην ππφ κειέηε ζέκα, ζπγθεθξηκέλα αλαθέξνληαη :ζηηο θνηλσληθφ δεκνγξαθηθέο κεηαβιεηέο, ζηα θνηλσληθφ ςπρνινγηθά θίλεηξα, ηε ζρέζε κεηαμχ θηλήηξσλ, θαζψο θαη ηελ πξνζήισζε,αθνζίσζε ζε έλαλ ζπγθεθξηκέλν πξννξηζκφ. Δπηπιένλ, αλαθέξνληαη πξνγελέζηεξεο έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε θαη ηελ πξφζεζε λα μαλαγπξίζνπλ ζηνλ ίδην πξννξηζκφ νη ηνπξίζηεο θαη ηέινο,νη δηαθνξεηηθνί πνιηηηζκνί θαη νη θνπιηνχξεο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηινγή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ παίξλνπλ θεχγνληαο απφ απηφλ. χκθσλα κε ηνλ Gunn(1972)ρσξίο ηνπξηζηηθέο αηξαμηφλ δελ πθίζηαηαη ηνπξηζκφο.δπίζεο, ν Maccannell(1976)εμεγεί φηη ζηηο ηνπξηζηηθέο αηξαμηφλ πεξηιακβάλνληαη ηα εμήο :ν ηφπνο γηα λα δεη θάπνηνο,δξαζηεξηφηεηεο γηα λα ιάβεη κέξνο, εκπεηξίεο γηα λα ζπκάηαη.αθφκε ηα Μέζα Μαδηθήο Μεηαθνξάο, νη ππνδνκέο (θαηαιχκαηα θαη άιιεο ππεξεζίεο π.ρ. εζηηαηφξηα) απφ κφλα ηνπο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηνπξηζηηθφ ζέιγεηξν θαη απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Ο Maccanell(1976) ζπλερίδεη ιέγνληαο φηη γηα ηελ χπαξμε ηνπ ηνπξηζκνχ πξέπεη λα ππάξρνπλ ηξία ζηνηρεία ζπζηαηηθά- ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ :ηνλ ηνπξίζηα,ην ηνπίν θαη ηελ εηθφλα πνπ ην θάλεη ζεκαληηθφ. Ο Lew(1985) ππνζηεξίδεη φηη ε έξεπλα απηή καο παξέρεη ηελ επθαηξία θάλνπκε κηα ελδνζθφπεζε αλάκεζα ζηελ ζρέζε απηήο ηεο έξεπλαο κε θάπνηα απφ ηα βαζηθά εξσηήκαηα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Σελ ζρέζε ηνπ αλζξψπηλνπ πεξηβάιινληνο κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ,ηελ ηάζε αλάκεζα ζηελ αλζξψπηλε αλάγθε γηα ζπγθεληξσηηθή 12

ζπκπεξηθνξά θαη ηελ αλάγθε γηα αλεμαξηεζία θαη ηηο ςπρηθέο πνηφηεηεο ηνπ θφβνπ θαη ηεο αζθάιεηαο,θαίλεηαη λα είλαη ηα βαζηθά ζηνηρεηά ησλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ. Σα θίλεηξα ηα νπνία σζνχλ ηνπο αλζξψπνπο λα επηζθεθζνχλ έλαλ ηφπν γηα ηνπξηζηηθνχο ζθνπνχο είλαη πνιιά θαη πνηθίια. Σα θίλεηξα ζπλήζσο κεηξηνχληαη κε έξεπλεο δεηγκαηνιεπηηθήο κνξθήο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ απηψλ έρνπλ κεγάιε ζεκαζία γηαηί αθνξνχλ ηελ ράξαμε ηεο θαηαιιειφηεξεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο (Λνγνζέηεο, 1982: 142). 2.2 ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΑ ΚΗΝΖΣΡΑ Ο Crompton(1979) ζε κία αλάιπζή ηνπ πνπ δηεμάρζεθε ηνλ Οθηψβξην Γεθέκβξην ηνπ 1979 ζην Σέμαο ΖΠΑ, δηεμήγαγε κηα έξεπλα πνπ αθνξνχζε ηα θίλεηξα ηα νπνία αθνξνχζαλ ηελ επραξίζηεζε ησλ ηνπξηζηψλ θαη επεξέαζαλ ηελ επηινγή πξννξηζκνχ ηνπο, εκπεηξηθά αλαθέξζεθαλ 9 θίλεηξα απφ ηα νπνία ηα 7 ήηαλ θνηλσληθφ ςπρνινγηθά θαη ζπγθεθξηκέλα γηα δηαθπγή απφ έλα αληηιεπηφ εγθφζκην πεξηβάιινλ, γηα εμεξεχλεζε θαη αμηνιφγεζε εαπηνχ, γηα ραιάξσζε, γηα γφεηξν, γηα επηζηξνθή ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο, γηα αχμεζε ησλ ζρέζεσλ ζπγγέλεηαο θαη γηα δηεπθφιπλζε ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ, ηα άιια δχν αθνξνχζαλ ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ εθπαίδεπζε, πνπ αλαθέξζεθαλ σο πνιηηηζηηθά, έηζη θαηάιεμε φηη ην θίλεηξν είλαη κία απφ ηηο πνιιέο κεηαβιεηέο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εμήγεζε ζπκπεξηθνξάο ησλ ηνπξηζηψλ. Οη πεξηζζφηεξεο ζπδεηήζεηο γηα ηα θίλεηξα ησλ ηνπξηζηψλ γίλνληαη κε βάζε ηελ ψζεζε θαη ηελ έιμε. Ζ έιμε αθνξά ηα θνηλσληθφ ςπρνινγηθά θίλεηξα ελψ ε ψζεζε ηα πνιηηηζηηθά θαη ηα δχν εμεγνχλ ηελ επηζπκία ηνπ αηφκνπ λα θάλεη δηαθνπέο (ινγηθά). Σξηάληα ελληά άηνκα εξσηήζεθαλ, ε ζπλέληεπμε θξάηεζε πεξίπνπ 2 ψξεο θαη θαηαγξάθεθε ζε καγλεηνηαηλία, ηαμηλνκήζεθαλ αλάινγα κε ην πεξηερφκελφ ηνπο ψζηε απνκνλσζνχλ φια ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχζαλ ηα θίλεηξα, ην δείγκα αθνξνχζε ελήιηθνπο πνπ ήηαλ δηαζέζηκνη απφ ην Σέμαο θαη ηελ 13

Μαζαρνπζέηε, 19 ήηαλ γπλαίθεο, 20 άληξεο, 30 παληξεκέλνη, 4 αλχπαληξνη, 5 ρήξνη, κφλν νη 5 δελ είραλ παηδηά θαη 30 θαη αλ ήηαλ 6, 30-45 ήηαλ 19, 46-60 ήηαλ 9, άλσ ησλ 60 ήηαλ 5. Ήηαλ πνηνηηθή κειέηε πνπ δελ πξνζδηφξηζε ηα θίλεηξα επαξθψο γηαηί είρε κηθξφ δείγκα, ζπκπεξαζκαηηθά ηα θνηλσληθφ ςπρνινγηθά θίλεηξα επεξεάδνπλ ηα πνιηηηζηηθά. Σέινο ακθηζβεηήζεθε απφ πνιινχο εξσηεζέληεο φηη νη άλζξσπνη πεγαίλνπλ δηαθνπέο γηα λα θάλνπλ θαη λα δνπλ πξάγκαηα (Crompton, 1979).Ο Thurton (1974) ζπκκεξίδεηαη φηη ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο ζπρλά ζε έλα εξγαζηαθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ πνπ ηνπ δεκηνπξγεί άγρνο, αλαδεηά ην ηαμίδη γηα «θπγή». Δίλαη έλα είδνο απφδξαζεο ζε έλα άιινλ ηφπν κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν δσήο (Thurton, 1974: 6-31, Crompton, 1979: 415-417, in Εαραξάηνο, Σζάξηαο). Ζ δηάζεζε ησλ αλζξψπσλ λα δήζνπλ δηαθνξεηηθά ζηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ ηνπο απνηειεί ηε βάζε ελεξγνπνίεζεο απηψλ ησλ θηλήηξσλ. Ο ηνπξίζηαο επηδηψθεη λα δήζεη φζα κε ηε θαληαζία ηνπ επηζπκεί ή φζα λνζηαιγεί, π.ρ. ηα παηδηθά ηνπ ρξφληα ή ηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν νη ηνπξίζηεο γίλνληαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ «πινχζηνη», «αξηζηνθξάηεο» ή θαη «αγξφηεο», αλαδεηψληαο θαη ηηο αλάινγεο ππνδνκέο, ππεξεζίεο θαη δξαζηεξηφηεηεο (Thurot,Thurton :1983: 31-47, Gazes, 1989: 273-286, in Εαραξάηνο, Σζάξηαο).Με βάζε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ θηλήηξσλ ησλ Ακεξηθάλσλ ηνπξηζηψλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ν ζπγγξαθέαο θαηαιήγεη ζηελ πεξηγξαθή δχν ηχπσλ: ν έλαο κπνξεί λα νλνκαζηεί «αγξφηεο γηα κηα κέξα» θαη ν άιινο «βαζηιηάο γηα κηα κέξα». Ζ Gottlieb (1982) επηζεκαίλεη ηε ζεκαζία ηεο αιιαγήο ξφισλ ζηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ, αιιά θαη ηελ ζπκβνιηθή δηάζηαζε πνπ κέζσ ησλ θηλήηξσλ δίλνπλ νη ηνπξίζηεο ζε απηνχο ηνπο ξφινπο. Οη ξφινη αθνξνχλ ηφζν ηαμίδηα ζην Δζσηεξηθφ φζν θαη ζην Δμσηεξηθφ (Gottlieb,1982). χκθσλα κε ηνλ Dunn(1991) έλαο ζεκαληηθφο ιφγνο γηα ην ηαμίδη δηαθνπψλ είλαη λα μεθχγνπλ απφ ηελ ξνπηίλα θαη ηελ πίεζε ηεο δνπιεηάο 14

Ο Leiper(1984) αλαθέξεη φηη: νη δηαθνπέο είλαη ζε ζέζε λα ελεξγνπνηήζνπλ έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ κεηαβνιψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν δσήο, ηελ έθθξαζε ηνπ πξνζψπνπ, ηελ ζπκπεξηθνξά θ.ι.π. επηηξέπνπλ ζηα άηνκα κηα πξνζσξηλή απνκάθξπλζε απφ θαηαζηάζεηο πνπ επεξεάδνπλ θαηά θχξην ιφγσ ηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή (Leiper, 1984: 249-253, in Βαξβαξέδνο). Ο Morin(1962) αλαθέξεη ζρεηηθά κε ην παηρλίδη: Ζ δσή θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ κεηακνξθψλεηαη ζε έλα ζπλερέο παηρλίδη φπνπ ν θαζέλαο καο επηδηψθεη λα ππνδπζεί ηνλ ρσξηθφ, ηνλ ςαξά, ηνλ άλζξσπν ησλ δαζψλ θ.ι.π. (Morin, 1962: 52, in Βαξβαξέδνο). Έξεπλεο κεγάιεο θιίκαθαο επαιεζεχνπλ ζπρλά ηηο ζεσξεηηθέο κειέηεο πνπ αθνξνχλ ζηα θίλεηξα ηνπ ηαμηδηνχ, κηα ηέηνηνπ είδνπο έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1980 ζηελ Ακεξηθή απφ ην Opinion Research Corporation θαη αθνξνχζε ζηα θίλεηξα ησλ αηφκσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζε ηαμίδηα καθξηλψλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ. Ζ αιιαγή ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ πιαηζίνπ δσήο, ηα πνιηηηζηηθά ζέιγεηξα, νη λέεο εκπεηξίεο, ν ηξφπνο δσήο ησλ άιισλ, ην γφεηξν απνηεινχλ ηα ζεκαληηθφηεξα θίλεηξα (Opinion Research Corporation 1980). χκθσλα κε ηελ έξεπλα πνπ έγηλε ην 2008 ηνπ εγθπξφηαηνπ εληχπνπ FVW πνπ εμεηάδεη θαη θαηαγξάθεη ηηο ζηάζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο γηα ην 2008 φπνπ έιαβαλ κέξνο 1208 εθπξφζσπνη ηαμηδησηηθψλ γξαθείσλ, εμεηάδεηαη πην είδνο ηαμηδηνχ νλεηξεχνληαη νη Γεξκαλνί ηνπξίζηεο. ηελ πξώηε ζέζε ζε 838 απαληήζεηο θαηαιακβάλνπλ νη θξνπαδηέξεο,ζηελ δεύηεξε ζέζε ζε 793 απαληήζεηο θαηαιακβάλεη ν ηνπξηζκφο επεμίαο (wellness), ζηελ ηξίηε ζέζε ζε 610 απαληήζεηο ηαμίδηα κηθξήο δηάξθεηαο, ζηελ ηέηαξηε ζέζε 367 απαληήζεηο ηαμίδηα πεξηπέηεηαο, ζηελ πέκπηε ζέζε 262 απαληήζεηο ηαμίδηα καθξηλψλ πξννξηζκψλ. Ζ πιεηνςεθία ησλ εθπξνζψπσλ ησλ γξαθείσλ ηαμηδηψλ ((94%) πξνηείλεη ζηνπο πειάηεο λα επσθειεζνχλ ησλ εθπηψζεσλ πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηηο πσιήζεηο ηαμηδηψλ, ζηελ αξρή ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ θαη κφλν πνζνζηφ 4% είλαη ηεο γλψκεο, φηη νη 15

πειάηεο ηνπο ζα έρνπλ κεγαιχηεξν φθεινο κε ηαμίδηα ηεο ηειεπηαίαο ζηηγκήο. Οη εθπξφζσπνη ησλ γξαθείσλ ηαμηδηψλ γηα ηηο δηαθνπέο κε ζαιάζζηα κπάληα πξνηείλνπλ ζηελ πξψηε ζέζε ηελ Ηζπαλία κε 911 απαληήζεηο, ζηελ δεχηεξε ζέζε ηελ Σνπξθία κε 691 απαληήζεηο. Ζ Διιάδα θαηαιακβάλεη ηελ Σξίηε ζέζε κε 631 απαληήζεηο αθνινπζνχλ ε Αίγππηνο θαη ε Βνπιγαξία ζηελ ηέηαξηε θαη Πέκπηε ζέζε κε 303 θαη 255 απαληήζεηο αληίζηνηρα, ζηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο βξίζθνληαη ε Πνξηνγαιία, ε Γαιιία θαη ην Μαξφθν. Σα νξγαλσκέλα ηαμίδηα είλαη ζχκθσλα κε ηελ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ (84%), ν δεκνθηιέζηεξνο ηξφπνο δηαθνπψλ ησλ Γεξκαλψλ. Πνζνζηφ 12% πξνηείλεη ηελ δπλαηφηεηα ζχλζεζεο ηνπ ηαμηδηνχ δηαθνπψλ απφ ηκήκαηα πξνζθνξψλ, δειαδή επηινγή δηακνλήο, αεξνπιάλνπ ή θαη απηνθηλήηνπ αλεμάξηεηα ην έλα απφ ην άιιν ηκήκα, ελψ κφλν πνζνζηφ 2% αγνξάδεη κφλν ην αεξνπνξηθφ εηζηηήξην θαη πνζνζηφ 0,6% θάλεη θξάηεζε κφλν γηα ηε δηακνλή (Αλψλπκνο j, 2008: 23-25) Ο Lundberg(1976) ππνζηεξίδεη φηη δελ έρνπλ γίλεη εθηελήο έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηα ηνπξηζηηθά θίλεηξα,απαληψληαο ζην εξψηεκα : ηη θάλεη ηνπο ηνπξίζηεο λα ηαμηδεχνπλ.γηελεξγήζεθε κηα έξεπλα ζε έλα θνηλσληνινγηθφ επίπεδν ζε κία πξνζπάζεηα λα απαληεζεί ην εξψηεκα απηφ. Μηα νκάδα ζπνπδαζηψλ απφ ην ηκήκα ηεο κεζνδνινγίαο ζην Cave Hill Campus,ησλ δπηηθψλ Ηλδηψλ,κεηά απφ κηα πνηνηηθή έξεπλα,422 ζπλεληεχμεηο δηελεξγήζεθαλ,ζηνπο ρεηκεξηλνχο ηνπξίζηεο ζηα Barbeidos θαηά ηελ δηάξθεηα πιήξεο ζεδφλ ησλ κελψλ Η Ηαλνπαξίνπ Φεβξνπαξίνπ ην 1976, νη επηζθέπηεο θαηεγνξηνπνηήζεθαλ,αλάινγα κε ηελ ρψξα ηνπο,απφ ηελ ειηθία, ην θχιιν θαη ηελ θνηλσληθφ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη καδί κε ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα κεηαλαζηεπηηθήο θίλεζεο κεηαμχ ησλ ζρεηηθψλ κεηαβιεηψλ. Βαζηθφο ιφγνο γηα ην ηαμίδη είλαη ε θπγή απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα, ηελ ξνπηίλα ηεο δνπιεηάο.μηα νκνηφηεηα κε πξνεγνχκελεο έξεπλεο δείρλεη δηαθνξά κεηαμχ pull(έιμε) θαη push(ψζεζε) παξαγφλησλ.οη pull είλαη νη παξάγνληεο πνπ ειθχνπλ ηνλ 16

ηνπξίζηα ζε έλα δεδνκέλν ζέξεηξν ( ιφγν ηεο ιηαθάδαο,ηνπ ήιηνπ,ηνπ ηνπίνπ)θαη βαζίδεηαη ζε έλαλ αληηθεηκεληθφ ζθνπφ. Δπηπξφζζεηα, νη push απφ ηελ άιιε πιεπξά αλαθέξνληαη ζηνλ ηνπξίζηα ζαλ αληηθείκελν θαη έρνπλ ζρέζε κε ηνπο παξάγνληεο πνπ ηνλ πξνδηαζέηνπλ λα ηαμηδέςεη(θπγή, λνζηαιγία) Οη pull ςάρλνπλ λα εμεγήζνπλ γηαηί νη ηνπξίζηεο ηαμηδεχνπλ ελψ νη push ηελ πξνδηάζεζε ηνπ ηνπξίζηα. 2.3 ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΗΝΖΣΡΑ Ζ εηθφλα θαη ε επηινγή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηηο θνηλσληθφ δεκνγξαθηθέο κεηαβιεηέο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηππηθφ θαηαλαισηή επεξεάδνληαη απφ ηελ αληίιεςε γηα ηα πξντφληα, ηα αληηθείκελα θαη ηνπο πξννξηζκνχο (Friedmann and Lessiy 1986; Stabler 1990; Um and Crompton 1990; Woodside and Lysonski 1989; in Balaglus and Mcclearly., 1999 : 868-894). Ο Nickel θαη Weirtheimer (1979) εξεχλεζαλ ηα απνηειέζκαηα ηεο ειηθίαο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο απαζρφιεζεο, ηνπ εηζνδήκαηνο, ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο, ηνπ κεγέζνπο ηεο νηθνγέλεηαο, φια απηά επεξεάδνπλ ηελ αληίιεςε θαη ηελ εηθφλα θαη βξήθαλ φηη ε ειηθία θαη ε εθπαίδεπζε είλαη ηα πην θπξίαξρα (Balaglus and McClearly.,1999: 868-894). Σν γεγνλφο φηη ν ηνπξηζκφο έρεη γίλεη πιένλ αλαπφζπαζην ηκήκα ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ επεξεάδεη ζπρλά ηηο επηινγέο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ βιέπνπλ ζ απηφλ κηα δπλαηφηεηα λα πξνβάινπλ ην θνηλσληθφ ηνπο γφεηξν. Σν θίλεηξν ζε απηή ηελ πεξίπησζε ζρεηίδεηαη επνκέλσο κε ηελ αλνδηθή, θνηλσληθή θαη επαγγεικαηηθή θνηλσληθφηεηα ησλ ηνπξηζηψλ. Ζ ζεζκηθή θαη νξγαλσηηθή αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ γίλεηαη επίζεο κία βαζηθή αηηία λα πξαγκαηνπνηεζνχλ δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ ηαμίδηα (Krippendorf., 1989: 13-29, 77-102, Min Mo 1994: 24-341, in Σζάξηαο, Εαραξάηνο, 1999: 185). χκθσλα κε ηνλ Danm 17

(0000)ε εθπαίδεπζε βνεζά θαη γίλεηαη θίλεηξν γηα λα ηαμηδέςνπλ νη πιεζπζκνί ηεο Δπξψπεο ιφγσ ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπο επηπέδνπ. ε κηα έξεπλα ηεο Smith(1979) ζηελ Β. Καιηθφξληα ρξεζηκνπνηήζεθαλ δεδνκέλα ηα νπνία απνζπάζζεθαλ απφ έλα ζηαηηζηηθφ δείγκα,κε πιεηνςεθία ηηο γπλαίθεο, αλαθεξφκαζηε ζπγθεθξηκέλα ζ απηφ ην θχιν γηαηί απηέο είλαη ππαίηηεο θαη νξίδνπλ ηνλ ηνπξηζκφ ζηελ Ακεξηθή επεηδή θπξηαξρνχλ ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. χκθσλα κε ηελ έξεπλα αγνξάο γηα λα ειθχζνπκε Ακεξηθαλνχο ηνπξίζηεο, ζε ηφπνπο πξννξηζκνχ πξέπεη λα αξέζεη αλακθηζβήηεηα ζηηο Ακεξηθαλίδεο, φπσο επίζεο λα γίλεη κάξθεηηλγθ κέζα απφ πεξηνδηθά ή Μ.Μ.Δ. φπνπ νη Ακεξηθαλίδεο δηαβάδνπλ ή βιέπνπλ. Ζ έξεπλα αθνξά ηελ ηαμηδησηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο κεζαίαο ηάμεο ζηελ Ακεξηθαληθή θνηλσλία. Έγηλε έξεπλα ην έηνο 1977 ζε ζπλεξγαζία κε κηα ηαμηδησηηθή εηαηξεία ζηελ Βφξεηα Καιηθφξληα, ην έηνο ηεο έξεπλαο πεξηιακβάλεη κηα εμέηαζε ηνπ ζπλφινπ ησλ δξνκνινγίσλ (141 θάθεινη) παξνπζηάδνληαο κεγάια έμνδα θαη ησλ 324,494 $, πεξηιακβάλνληαη δξνκνιφγηα (απφ αέξα ή ζάιαζζα) ζε πξννξηζκνχο πάλσ απφ 48 δηεπεηξσηηθά θξάηε θαη ηνλ Καλαδά (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ Υαβάε, Αιάζθα, Μεμηθφ, Δπξψπε). Σν δείγκα αλαγλσξίδεη ηνπ ηαμηδησηηθνχο ζηφρνπο γηα 398 άηνκα (175 άληξεο, 211 γπλαίθεο, 12 παηδηά). Δπίζεο εμεηάδνπλ ην θχιν θαη ηνλ ξφιν ηεο πξνζσπηθήο επζχλεο γηα ηελ επίζθεςε ζε έλα ηαμηδησηηθφ γξαθείν, φπσο επίζεο θαη ηηο ζπκθσλίεο πνπ γίλνληαη γηα ην ηαμίδη. Παξφιν πνπ ην δείγκα είλαη κηθξφ είλαη πνιχ αθξηβήο θαη ηα απνηειέζκαηα, κπνξεί λα είλαη ελδεηθηηθά γηα ηελ ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά γηα ηελ κεζαία Ακεξηθάληθε θνηλσληθή ηάμε ζε κηα αγνξά 40.000 αλζξψπσλ, εμππεξεηψληαο έλα κεγάιν αγξνηηθφ πιεζπζκφ πεξίπνπ 100.000 αλζξψπσλ. Απηά ηα δείγκαηα αληαλαθινχλ ηελ κεζαία Ακεξηθάληθε ηάμε. Σν ζηαηηζηηθφ δείγκα θαη νη ζπλεληεχμεηο νδήγεζαλ ζε αξθεηά ζπκπεξάζκαηα: 18

-Οη γπλαίθεο πξνζπαζνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη γη απηφ νξίδνπλ ηελ πνξεία ηνπ Ακεξηθαληθνχ ηνπξηζκνχ. -Οη γπλαίθεο πξνηηκνχλ λα ηαμηδεχνπλ ζε κέξε ζηα νπνία πεγαίλεη ην πιήζνο. Απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζηελ Ακεξηθαληθή θνηλσλία, φηη δειαδή νη γπλαίθεο πξνζπαζνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ίζσο λα κε ζπκβαίλεη ζηελ Ηαπσλία ή ζε άιιεο παξαδνζηαθέο, παηξηαξρηθέο θνηλσλίεο. 2.4 ΠΡΟΖΛΧΖ ΑΦΟΗΧΖ Μηα ζεηηθή εκπεηξία ησλ ηνπξηζηψλ ζε ππεξεζίεο, πξντφληα θαη άιιεο πεγέο, ηα νπνία ζνπ παξέρνπλ απηνί νη ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνί κπνξεί λα έρνπλ σο επαθφινπζν ηελ επαλάιεςε ηεο επίζθεςεο, φπσο επίζεο θαη λα ην πνπλ ζηνπο θίινπο ηνπο, πνπ κπνξεί λα είλαη πηζαλνί ηνπξίζηεο (Bramwell, 1998; Oppermann, 2000; Postma and Jenkins, 1997 in Yoon and Muzaffer, 2005: 45-56). Ζ έξεπλα ηνπ Yoon θαη Muzaffer(2005) ε νπνία δηεμάρζεθε ζηελ βφξεηα Κχπξν ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ, κε εξσηεκαηνιφγην πνπ ήηαλ ζηα Αγγιηθά θαη ζηα Σνχξθηθα θαη δφζεθε ζηνπο ηνπξίζηεο πνπ έκελαλ ζηα πην δηάζεκα μελνδνρεία ηεο Κχπξνπ. Απηή ε έξεπλα ρξεζηκνπνηεί ηα θίλεηξα ψζεζεο θαη έιμεο, ηα θίλεηξα ηεο ψζεζεο ήηαλ 24 (εζσηεξηθά) θαη ηεο έιμεο 28 (εμσηεξηθά). Ζ αλάιπζε έδεημε ζεκαληηθνχο παξάγνληεο νη νπνίνη ζπζρεηίδνληαη κε 8 ψζεζεο θαη 10 έιμεο. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη ε αθνζίσζε ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ έρεη αηηηαθέο ζρέζεηο κε ηα θίλεηξα θαη ηελ ηθαλνπνίεζε. Σα θίλεηξα ηεο ψζεζεο, μερσξηζηά απφ απηά ηεο έιμεο είλαη πην δπλαηά γηα ηελ απφθαζε επηινγήο ηνπ ηφπνπ. Δίλαη γεληθά απνδεθηφ ζηελ βηβιηνγξαθία φηη ε πξνζήισζε/αθνζίσζε είλαη ζεκαληηθή, σζηφζν ιίγα έρνπλ γίλεη γηα λα εξεπλεζεί θαη λα κεηξεζεί ιεπηνκεξψο, φπσο θη ε πξνζήισζε έρνπλ ζπδεηεζεί επηθαλεηαθά (Yoon and Muzaffer, 2005). 19

2.5 ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ ΣΟΤΡΗΣΧΝ Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο ηαμηδηνχ εκπιέθνληαη επηρεηξήζεηο γηα ηελ παξαγσγή ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηαμηδηνχ(κεηαθνξηθέο εηαηξίεο, μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο, γξαθεία ηαμηδηψλ,επηρεηξήζεηο εζηίαζεο,επηρεηξήζεηο ςπραγσγίαο θ.α.).απηέο νη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο παξάγνπλ ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ,δειαδή ην ζχλνιν ησλ θπζηθψλ,πιηθψλ θαη άπισλ αγαζψλ πνπ ν ηνπξίζηαο απνιακβάλεη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηεο παξακνλήο ζηνλ ηφπν επίζθεςεο,φπνπ θαζνξίδεηαη θαη ν βαζκφο ηθαλνπνίεζεο θαηά ηελ παξακνλή ηνπ ζηνλ ηφπν απηφ (Βειηζζάξηνο., Καξαρνληδίδεο, Κνκλελάθεο.,2000).Απηφ πνπ ζεσξεί πνηνηηθφ ν πειάηεο,ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο, ηηο ζπλήζεηέο ηνπ θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπ είλαη απηφ πνπ ηνλ νδεγεί ζηελ ηθαλνπνίεζε θαηά ηελ δηάξθεηα παξακνλήο ηνπ,ζηνλ ηφπν δηαθνπψλ ηνπ(jones,lockwood,1989).οη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ πνηφηεηα πξνζδηνξίδνληαη κε θξηηήξηα φπσο: 1. Πξφζβαζε,2. Δπηθνηλσλία, 3. Καηάξηηζε, 4. Δπγέλεηα, 5. Πίζηε 6. Τπεπζπλφηεηα, 7. Δπαηζζεζία, 8. Αζθάιεηα, 9. Σα πιηθά κέζα έθθξαζεο, η10 Να γλσξίδνπλ θαη λα θαηαιαβαίλνπλ ηνλ πειάηε.σα πεξηζζφηεξα απφ απηά ζπζρεηίδνληαη κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη έηζη ε βειηίσζε ηεο παξερφκελεο πνηφηεηαο είλαη απφιπηα ζε ζπλάξηεζε κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ(καηζαίηεο,2008). πκθψλα κε ηνλ Larry and Goulden (2005) ήγαγαλ έξεπλα ζηελ Μνγγνιία, ζθνπφο ηεο έξεπλαο ήηαλ λα εμεηάζεη ηελ δηεζλή ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο Μνγγνιίαο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία θαη λα αλάιπζε ηελ δηεζλή ηνπξηζηηθή ηθαλνπνίεζε απφ ηελ δηθή ηνπο ηαμηδησηηθή εκπεηξία, ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο, ηηο ππεξεζίεο, ηηο εγθαηαζηάζεηο θαη ηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Απηή ε έξεπλα δείρλεη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηψλ απφ ηέζζεξηο πεξηνρέο (Δπξψπε, Ακεξηθή, Ηαπσλία, Αζία - ρψξεο ηνπ Δηξεληθνχ), κε δείγκα 530 επηζθεπηψλ. Σν επίπεδν ηθαλνπνίεζεο ηεο δηεζλήο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο απφ ηηο 20

ηέζζεξηο δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο αλαιχζεθε θαη ζπγθξίζεθε γηα λα βξεζνχλ νη δηαθνξέο θαη νη νκνηφηεηεο ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Ζ έξεπλα απηή δηεμάρζεθε ην θαινθαίξη ηνπ 2000, ηνλ κήλα Ηνχιην θαη Αχγνπζην. Σν εξσηεκαηνιφγην γξάθηεθε ζηα Αγγιηθά θαη ηα Ηαπσληθά. Έγηλε αλάιπζε ANOVA, ρξεζηκνπνηήζεθαλ δχν ηχπνη ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο: ν α ηχπνο είλαη κία πεξηγξαθηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπγθεληξψζεθαλ γηα λα γίλνπλ γλσζηά ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ επηζθεπηψλ. ηνλ δεχηεξν ηχπν ρξεζηκνπνηήζεθε ε ANOVA (one way Analysis of Variance) γηα λα βξνπλ ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Τπήξμαλ θάπνηνη πεξηνξηζκνί εμαηηίαο ηνπ κηθξνχ ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο ησλ έμη εβδνκάδσλ πνπ δηεμάρζεθε ε έξεπλα επνκέλσο δελ γλσξίδνπκε ηη ζπλέβε ηνλ ππφινηπν ρξφλν. Ζ έξεπλα θαηαιήγεη φηη νη ηνπξίζηεο έκελαλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ Μνγγνιία ζηελ θνπιηνχξα, ηελ δηακνλή θαη ην θαγεηφ δελ έκεηλαλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ πγηεηλή θαη ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξά (Yu and Goulden, 2005). Δπίζεο νη Nicholson θαη Pearce (1999) κε ηελ ζεηξά ηνπο ππνζηεξίδνπλ φηη θάζε θεζηηβάι είλαη κηα επθαηξία γηα λα μεθνπξαζηεί ν ηνπξίζηαο θαη λα ζπλδπάζεη κηα θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή εκπεηξία έμσ απφ ηελ θαλνληθή ζεηξά εκπεηξηψλ θαη ησλ θαζεκεξηλψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν θίλεηξν ν αληηθεηκεληθφο ζηφρνο ε ηθαλνπνίεζε γηα ην ηαμίδη, είλαη ηξεηο δηαθνξεηηθέο ζεσξίεο, παξ φια απηά κε θάπνην ηξφπν ζρεηηθέο ζεσξίεο. Σν θίλεηξν γηα ην ηαμίδη (ή ε ζπκκεηνρή ζε κηα ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα) είλαη απηφ πνπ δεκηνπξγεί αλάγθεο θαη ζπκπεξηθνξέο ην νπνίν πξνδηαζέηεη ην άηνκν λα δξάζεη κε έλα εηδηθφ ηνπξηζηηθφ ηξφπν. Σν θίλεηξν είλαη γη απηφ κηα εζσηεξηθή θαηάζηαζε ε νπνία ελεξγνπνηεί θαλάιηα ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο, γηα λα πεηχρεη ηνλ ζθνπφ ε έξεπλα ηνπ αλζξψπηλνπ θηλήηξνπ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ θηλήηξνπ γηα ηαμίδη) έρεη ζρέζε κε ην πψο αξρίδεη κηα ζπκπεξηθνξά, πσο ελεξγνπνηείηαη, πφζν δηαξθεί, πνπ νδεγεί θαη πνπ ζηακαηά. 21

Ο ηνπξίζηαο κπνξεί λα ππνθηλεζεί λα θάλεη ζε κηα πξνζπάζεηα κηαο νηθνγελεηαθήο ιεηηνπξγίαο κε ζθνπφ λα ηθαλνπνηήζεη ηελ αλάγθε ηνπ «θαηέρεηλ» ηεο θνηλσληθήο θαηάζηαζεο ή ηεο αλαγλψξηζεο. Ζ δηαθνξά αλάκεζα ζε απηά ηα δχν (θίλεηξν θαη αληηθείκελν) είλαη φηη ελψ ην αληηθείκελν είλαη κηα ζπλεηδεηή θαη εκθαλήο αηηία γηα δξάζε κε έλαλ ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ην θίλεηξν κπνξεί λα είλαη κία (1) ππνζπλείδεηε θαη θξπθή αηηία ζην λα ην θάλεη. χκθσλα κε ηελ ζεσξία ηνπ Lawlers (1973) γηα ην θίλεηξν πξνηείλνπκε φηη ηα αληηθείκελα ηνπ ηαμηδηνχ, εμεγνχλ ηα θίλεηξα γηα ην ηαμίδη, ηα νπνία κπνξεί λαη ή φρη λα ζρεηίδνληαη κε απηφ. Απηά ηα δχν (2) ζελάξηα: ην θίλεηξν θαη ν αληηθεηκεληθφο ζηφρνο ζχκθσλα κε ηνλ Danm (1977) push θαη pull παξάγνληεο, ζηα ηνπξηζηηθά θίλεηξα εθηφο απφ ηελ δηθηά καο γλψκε ( φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο) δελ παίδνπλ θαλέλα ξφιν, ζην θίλεηξν απφ ηελ ζηηγκή πνπ είλαη αληηθεηκεληθφο ηξφπνο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δπνκέλσο ίζσο λα κπνξνχζαλ λα απνθιεηζηνχλ απφ ηελ έξεπλα ησλ αιεζηλψλ ηνπξηζηηθψλ θηλήηξσλ. ρεηηθά κε φζα είλαη γλσζηά γηα ηα θίλεηξα, ζρεηηθά πνιχ ιίγα είλαη δεκνθηιή γηα ηελ ηνπξηζηηθή ηθαλνπνίεζε, ηα ζπζηαηηθά, ηηο κεηξήζεηο θαη ηηο ζπλέπεηεο Ζ ηθαλνπνίεζε ηνπ θαηαλαισηή έρεη γίλεη βαζηθφ ζηνηρείν ζην κάξθεηηλγθ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο απφ ηφηε πνπ ν Cardoze (1965) δηελέξγεζε ηελ 1 ε έξεπλα πνπ βαζηθφο ζηφρνο ήηαλ νη πξνζδνθίεο θαη ε ηθαλνπνίεζή ηνπ θαηαλαισηή. Έπεηηα απφ ηελ έξεπλά ηνπ πάλσ απφ 900 άξζξα έρνπλ επηθεληξσζεί ζηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ θαηαλαισηή ή ζηελ κε ηθαλνπνίεζή ηνπ θαη ζηα παξάπνλα ηνπ. Απηέο νη έξεπλεο δηελεξγήζεθαλ θπξίσο ηα έηε 1982-1990 (Perkins 1991). Ζ ηθαλνπνίεζε ηνπ θαηαλαισηή είλαη έλα απφ ηα πην ζπρλά εμεηαδφκελα ζέκαηα ζην πεδίν ηεο θηινμελίαο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ επεηδή παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηβίσζε θαη ζην κέιινλ φισλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Δπίζεο 22

επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ επηινγή ηνπ πξννξηζκνχ, ηελ θαηαλάισζε ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ θαη ηελ πξφζεζε επαλεπίζθεςεο. Όπσο πξνηάζεθε απφ πνιινχο εξεπλεηέο ε ηθαλνπνίεζε είλαη κηα ιεηηνπξγία ησλ αληηιήςεσλ ηνπ θαηαλαισηή. Οη εξεπλεηέο ηνπξηζκνχ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο θαη ζεσξίεο, γηα λα εμεηάζνπλ ηελ ηνπξηζηηθή ηθαλνπνίεζε. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο εξεπλεηέο ηεο ηνπξηζηηθήο ηθαλνπνίεζεο εθηηκνχλ ηελ ηθαλνπνίεζε ρξεζηκνπνηψληαο κνληέια πξνζδνθηψλ θαη (Chon 1989; Fracken and VanRaaij 1981; Oliver 1980;), νξζήο θξίζεο (Fisk and Young 1985; Oliver and Swan 1989;) πξνηχπσλ (Cadotte, Woodruff and Jenkins 1987) θαη ηελ γεληθή επηθξαηνχζα ζπκπεξηθνξά (Tse and Wildon,1988). Απηά είλαη ηα κνληέια ηεο κέηξεζεο θαη ηεο ηθαλνπνίεζεο. χκθσλα κε ηε κεζνδνινγία ηα δεδνκέλα γηα απηήλ ηελ έξεπλα ιήθζεθαλ κε απηφ δεκηνπξγνχκελα εξσηεκαηνιφγηα, ηα νπνία ζηάιζεθαλ κε E-mail ζε 2000 θαηαλαισηέο ηνπξηζηηθψλ θαη ηαμηδησηηθψλ ππεξεζηψλ, νη νπνίνη δηακέλνπλ ζηελ Νφηηα Βηξηδίληα θαη είραλ ηαμηδέςεη κε ζθνπφ ηηο δηαθνπέο ησλ πξνεγνχκελσλ ρξφλσλ. Σν δείγκα απνηεινχληαλ κφλν απφ κφληκνπο θαηνίθνπο, νη νπνίνη ήηαλ 18 ρξνλψλ ή θαη κεγαιχηεξνη θαη θιήζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ. Σν ηπραίν δείγκα, απνθηήζεθε κέζσ κηαο ιίζηαο, βαζηζκέλε ζηνπο θαηνίθνπο ηεο Φιφξηληα. Σξεηο εβδνκάδεο κεηά ηελ έξεπλα ζηάιζεθε έλα postcard (θαξη πνζηάι) ζε απηνχο πνπ δελ είραλ επηζηξέςεη ηηο έξεπλέο ηνπο ηα εξσηεκαηνιφγηα ηνπο, ππελζπκίδνληαο λα ην θάλνπλ (Dillmann 1978). Σν γεληθφ πνζνζηφ απαληήζεσλ 47% (826 εξσηψκελνη), 11 απφ απηά ηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ επεζηξάθεζαλ απνθιείζηεθαλ, επεηδή είραλ κεξηθψο απνξξηθηεί. -Μεηά απφ ησλ πεξηνξηζκφ ησλ άθπξσλ απαληήζεσλ- 815 απαληήζεηο ζπγθεληξψζεθαλ ζηελ έξεπλα απηή. Απηή ε έξεπλα εμέηαζε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ηαμηδησηψλ ζε ηξεηο (3) θάζεηο ηνπ ηαμηδηνχ νη νπνίεο είραλ σο εμήο: α) ε 1 ε πξηλ απφ ην ηαμίδη, β) ε 2 ε πξννξηζκφο θαη 23

δηαδξνκή θαη γ) ε 3 ε νη επηξξνέο ηνπο ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ηαμηδησηψλ κε ηηο ζπλνιηθέο ηαμηδησηηθέο θαη ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο. ην εξσηεκαηνιφγην δεηήζεθε απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα αμηνινγήζνπλ ηελ πην πξφζθαηε ηαμηδησηηθή ηνπο εκπεηξία, πεξηείρε δηαδξνκέο, κεηξήζεηο νη νπνίεο αμηνινγήζεθαλ ζε κία 5 επηπέδσλ θιίκαθα Lickert, απηφ ην ζρέδην πεξηέρεη πξνεγνχκελεο έξεπλεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θαηαλαισηψλ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ (Andaleebt Conway 2006) ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα κεηξεζεί θάζε ζρέδην, πηνζεηήζεθαλ απφ ηνλ Sirgy θαη ηνλ Usual 1999). Έλα πξνζρέδην ηεο έξεπλαο δηελεξγήζεθε γηα λα κεηξεζεί ε εγθπξφηεηα θαη ε ππεπζπλφηεηα ησλ αληηθεηκέλσλ απηψλ. Σν πξνζρέδην απνθάιπςε φηη νη θιίκαθεο ήηαλ έγθπξεο θαη ππεχζπλεο. Υξεζηκνπνηήζεθε ε αλάιπζε Lisrel (Joreskoy θαη Sorborn), 8 δνκηθέο εμηζψζεηο καδί κε ηελ κέζνδν ηεο εθηίκεζεο (Anderson θαη Gerbing). Απνηέιεζκα: Ζ ηνπξηζηηθή έξεπλα έρεη καθξά παξάδνζε ζηελ κέηξεζε ηθαλνπνίεζεο θαη ηεο κε ηθαλνπνίεζεο κε κφλν κηα θάζε ηνπ ηαμηδηνχ (πην ζπρλά ηθαλνπνίεζε θαη κε, κε ηηο ππεξεζίεο ηνπ πξννξηζκνχ), απηή ε έξεπλα ρξεζηκνπνίεζε έλα πνιχ επίπεδν κνληέιν ηαμηδηνχ πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Leiper γηα λα δείμεη φηη πνιιέο πξννπηηθέο ηνπ γεληθνχ ηνπξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο δεκηνπξγνχλ ηελ ηθαλνπνίεζε ή φρη ηνπ θαηαλαισηή. Παίδεη ξφιν ε ηθαλνπνίεζε ηνπ ηνπξίζηα γηα ηελ επηινγή ηνπ πξννξηζκνχ. Σα επξήκαηα δείρλνπλ φηη ε ηθαλνπνίεζε ή φρη ησλ ηαμηδησηψλ ζε δηαθνξεηηθέο θάζεηο ηεο πβξηδηθήο ηαμηδησηηθήο εκπεηξίαο, είλαη πνιχ πηζαλφλ λα επεξεάζεη ηελ γεληθή ηνπο ηθαλνπνίεζε ή φρη γηα ηηο ηαμηδησηηθέο ή ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο. Ο αληηθεηκεληθφο ζηφρνο απηήο ηεο έξεπλαο, είλαη λα αλαπηχμεη έλα ζαθέο κνληέιν ηνπ ηνπξηζηηθνχ θηλήηξνπ ην νπνίν βνεζά ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ζπκπεξηθνξψλ, αλάκεζα ζε πξννξηζκνχο, εθδειψζεηο, δξαζηεξηφηεηεο, γεγνλφηα θαη 24

θαηαζηάζεηο. Σν κνληέιν απηφ ζρεδηάζηεθε γηα λα βνεζήζεη ζηελ αλάιπζε ησλ ππαηληγκψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ αμηψλ, ησλ ηνπξηζηηθψλ θηλήηξσλ, πξνζδνθηψλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ζην πξψην (α ) ζηάδην ηεο έξεπλαο απηήο, ζα ζπδεηεζνχλ πξφζθαηεο βειηηψζεηο ηεο δνκηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ζηελ ζεκαληηθφηεηα απηνχ ηνπ πξνηεηλφκελνπ κνληέινπ ε 2 ε κεγάιε βαζηθή παξάκεηξνο απηνχ ηνπ κνληέινπ είλαη βαζηζκέλε ζηελ δηρνηνκία ηεο αλάγθεο θαη ηεο πίεζεο (Murrey,1978) ή ησλ push θαη pull παξαγφλησλ. Μηα καηηά ζηελ χζηεξε ινγνηερλία καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη θαη ζπλαηζζεκαηηθνχο θαη λνεηηθνχο παξακέηξνπο, νη νπνίνη πξέπεη λα πεξηιεθζνχλ φηαλ ηα ηνπξηζηηθά θίλεηξα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ management. Αθφκε,ν Pizam(1978) κε ηελ εξεπλά ηνπ,αλαγλσξίδεη εκπεηξηθά 8 παξάγνληεο ηεο ηνπξηζηηθήο ηθαλνπνίεζεο.ζ εξεπλά αλαθεξφηαλ ζηνπο ηνπξίζηεο ηνπ Capes,ηα φξγαλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ήηαλ εξσηεκαηνιφγηα,κε θιίκαθα απφ ην έλα κέρξη ην δέθα, απηά εμεηαζηήθαλ απφ εηδηθνχο. Σν δείγκα ήηαλ ηπραίν, ρξεζηκνπνηήζεθε κηα αλαιπηηθή παξαγνληηθή πξνζέγγηζε, βαζηζκέλε ζε δεδνκέλα απφ κηα εξεπλά 685 ηνπξηζηψλ κε ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ην Cape Cod ηεο Μαζαρνπζέηεο. Οη παξάγνληεο πνπ πξναλαθέξζεθαλ είλαη: είδνο ηεο παξάιηαο, ην θφζηνο θηινμελίαο, νη ππνδνκέο εζηηαηφξησλ θαη θαθέ(π.ρ. κππξαξίεο), θαηνηθίεο, πεξηβάιινλ, θαη εθηεηακέλε εκπνξηθφηεηα (commercialization). Σν Factor analysis είλαη κηα κέζνδνο ε νπνία πξνζπαζεί λα βξεί ηα θνηλά ζηνηρεηά,ηα νπνία βξίζθνληαη ζε κηα ζεηξά κεηξήζεσλ βαζηθφο ζθνπφο ηνπο είλαη λα βνεζήζνπλ ηνπο εξεπλεηέο λα αλαθαιχςνπλ θαη λα αλαγλσξίζνπλ φιεο ηηο δηαζηάζεηο πνπ ιέγνληαη παξάγνληεο. Δμέηαζε ησλ εκπεηξηθψλ επξεκάησλ έδεημε 24 αληηθείκελα πνπ απνηεινχλ 8 δηαθνξεηηθνχο παξάγνληεο, ελψ 8 αληηθείκελα δελ αλήθνπλ ζηνπο 8 παξάγνληεο: δηαζεζηκφηεηα ησλ μελνδνρείσλ θαη κνηέι, ε επάξθεηα ησλ ζεκάησλ ζηηο κεγάιεο ιεσθφξνπο, νη επάξθεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ, νη θαηξηθέο ζπλζήθεο, 25

πξνζβαζηκφηεηα, ην θπθινθνξηαθφ, ε δηαζεζηκφηεηα θαη πνηφηεηα ππεξεζηψλ θαη θαηαζηεκάησλ. Δπίζεο 4 απφ ηα 8 αληηθείκελα ηα νπνία πξναλαθέξζεθαλ ήηαλ εμσηεξηθνί παξάγνληεο νη πνίνη πξαγκαηηθά δελ αλήθνπλ ζηνλ πξννξηζκφ θαζεαπηφ. Ζ πξνζβαζηκφηεηα, ην θπθινθνξηαθφ, νη ζεκαηνδφηεο θαη νη ηνπξηζηηθέο πιεξνθνξίεο δελ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξνιφ απφ ηελ ζηηγκή πνπ ν ηνπξίζηαο βξίζθεηαη ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. Γηα απηφ απηά ηα αληηθείκελα κπνξεί λα είλαη παξάηαηξα ζηελ εθηίκεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο,ζε ζρέζε κε ηνλ ηφπν πξννξηζκνχ θαη έιιεηςε ηεο ζχλδεζεο κε ηνπο ππφινηπνπο παξάγνληεο δελ απνηειεί κεγάιε έθπιεμε. Απηνί νη παξάγνληεο είλαη θνηλψο απνδεθηνί.υξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο γηα λα νδεγήζνπλ ζηελ εκπεηξηθνί αλαγλψξηζε ησλ παξαγφλησλ ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ δηαθνξεηηθψλ ηφπσλ πξννξηζκνχ.δπίζεο, πξέπεη λα θαζνξηζηεί ην ζρεηηθφ αληίθηππνπ παξάγνληα ζηελ γεληθή ηνπξηζηηθή ηθαλνπνίεζε. 2.5.1 Ζ γεληθή ηθαλνπνίεζε από ηα ηαμίδηα θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ηνπξηζκνύ - Σξόπνο θαηαζθεπήο ηνπ Μνληέινπ Ζ πξψηε βεβαησηηθή κέηξεζε ε νπνία δηαζαθελίδεη ηηο ζρέζεηο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ κειεηάηαη ζε ζρέζε κε ηηο ππάξρνπζεο ππνδνκέο, ηηο νπνίεο ζπγθξίλνπκε ειεχζεξα θαη δελ είλαη πεξηνξηζκέλεο, δνθηκάζηεθαλ φπσο πξφηεηλαλ ε Sethi θαη ν King ην 1994(Anderson,Gerbing,1988 θαη Joreskog,1993),Πξηλ ηελ ππνβνιή ζε ηεζη φισλ ησλ κεηξήζεσλ ηνπ κνληέινπ,έγηλε κέηξεζε μερσξηζηά ηεο θάζε κεηαβιεηήο. Απηή ε δηαδηθαζία βεβαηψλεη φηη ε θάζε νκάδα ησλ ελαιιαθηηθψλ ελδείμεσλ, έρεη κφλν έλα ζπγθεθξηκέλνπ ζηνηρείν-δνκή κεηαμχ ηνπο θνηλφ (Hatie 1985,Mc Donald 1981, Sethi θαη King 1994).Αξρηθά αλαιχζεθαλ μερσξηζηά νη εμσγελείο κεηαβιεηέο. Οη εμσγελείο κεηαβιεηέο είλαη ζπλψλπκν,κε ηηο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο, δηφηη επεξεάδνπλ ηελ νκνηνγέλεηα ησλ ππφινηπσλ κεηαβιεηψλ ζην κνληέιν. Οη αιιαγέο ζηελ αμηνιφγεζε 26

ησλ εμσγελψλ κεηαβιεηψλ δελ εμεγνχληαη απφ ην κνληέιν, ίζσο επεηδή ζεσξείηαη φηη επεξεάδνληαη απφ άιινπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο ηνπ κνληέινπ(byrne,1998).γεπηεξεχνληα εμεηάζηεθε ε κε δηαηκεκέλε κνξθή ησλ ελδνγελψλ κεηαβιεηψλ.οη ελδνγελείο κεηαβιεηέο είλαη ζπλψλπκν,κε ηηο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο, νη νπνίεο επεξεάδνληαη κεηαμχ ηνπο ζην κνληέιν είηε άκεζα είηε έκκεζα. Ζ αμηνιφγεζε ησλ ελδνγελψλ κεηαβιεηψλ εμεγείηαη απφ ην κνληέιν,επεηδή νη ηειεπηαίεο κεηαβιεηέο πνπ επεξεάδνληαη,πεξηιακβάλνληαη ζε απηφ (Byrne,1998).Μεηά ηελ αμηνιφγεζε μερσξηζηά ησλ δνκψλ, νη νπνίεο έρνπλ κηα δηαηκεκαηηθή κνξθή (Sethi θαη King 1994), είλαη κεηξήζηκν κνληέιν γηα θάζε δεπγάξη δνκψλ φπoπ έγηλε ζπλδπαζκφο δχν πξνο δχν(joreskog,1993). Αξρηθά κεηξήζεθε ε θάζε δνκή μερσξηζηά, αξγφηεξα εθφζνλ δηαζθαιίζηεθε φηη ε θάζε δνκή έγηλε απνδεθηή, κεηξήζεθαλ ηα δεπγάξηα ησλ δνκψλ δχν κε δχν, γηα λα γίλεη πην ζαθέο,παίξλνπκε γηα παξάδεηγκα φηη ε ηθαλνπνίεζε ησλ ππεξεζηψλ,πξηλ ην ηαμίδη ζπλδπάζηεθε κε ηελ ηθαλνπνίεζε ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ,φπνπ ρξεζηκνπνηήζεθε έλαο παξάγνληαο αλάιπζεο γηα λα βeβεβαηψζεη ηνλ δoκηθ φ παξάγνληα. Μεηέπεηηα ε γεληθή κέηξεζε ηνπ κνληέινπ ησλ δεπγαξηψλ αλαιχζεθε δηεμνδηθά(anderson θαη Gerbing, 1988, Joreskog,1993, Sethi θαη King 1994).ηελ γεληθφηεξε κέηξεζε ηνπ κνληέινπ ε πιεξφηεηα ησλ αληηθεηκέλσλ πξνο εμέηαζε,βαζίζηεθε ζηηο κεηξήζεηο ηεο αμηνπηζηίαο θαη ηεο πνηφηεηαο(validity).ζ αμηνπηζηία κεηξήζεθε κε ηελ θιίκαθα Lisrel θαη κεηξήζεθε κε ηελ θφξκνπια ηνπ Forneli θαη ηνπ Lacker(1981). Σν κνληέιν πεξηγξάθεη ηελ γεληθή ηθαλνπνίεζε απφ ηα ηαμίδηα θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ.ζ ηθαλνπνίεζε πξηλ ην ηαμίδη θαη ε ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαη πξηλ απφ απηφ ζπλδέεηαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ ελψ ην ζρεδηάδεη ην ηαμίδη ν επηζθέπηεο, επίζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ επθνιία ρξήζεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπξηζκνχ, φπσο επίζεο ε ηθαλνπνίεζε απφ ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ πξηλ απφ ην ηαμίδη. Ζ ηθαλνπνίεζε πξηλ απφ ην ηαμίδη ζηεξίδεηαη ζηελ ηθαλνπνίεζε γηα 27

φιεο ηηο ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ, νη ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ, ηελ ηθαλνπνίεζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ ππεξεζηψλ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε κε ην γεληθφηεξν θφζηνο. Ζ ηθαλνπνίεζε γηα ηηο ππεξεζίεο ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ,ζρεηίδεηαη κε ηελ πνηφηεηα πνπ παξέρεηαη,κε κε ηελ πιεξφηεηα αξηζκνχ ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ θαη κε ην θφζηνο φζν αθνξά ηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. Ζ ηθαλνπνίεζε πνπ αθνξά ηηο ππεξεζίεο ζηα κεηαθνξηθά κέζα ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε ζηελ πνηφηεηα ππεξεζηψλ θαηά ηελ δηάξθεηα κεηαθνξάο, κε ηνλ αξηζκφ ππεξεζηψλ θαηά ηελ δηάξθεηα κεηαθνξάο θαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ αθνξά ην θφζηνο ηεο κεηαθνξάο ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. Ο επηζθέπηεο -ηνπξίζηαο ιακβάλεη ππφςε ηνπ φινπο απηνχο ηνπο παξάγνληεο πνπ ηνλ νδεγνχλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ απφ ηνλ ηφπν πξννξηζκνχ ηνπ. 28

ρήκα 2.1. 2.6 ΦΗΛΟΞΔΝΗΑ ΚΑΗ Ο ΣΟΤΡΗΣΑ ΔΠΗΚΔΠΣΖ Ζ θηινμελία ζπλδέεηε άκεζα κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ηδηαίηεξσλ αλαγθψλ ηνπ θάζε πειάηε. Έηζη, ζπκβάιιεη ζηελ επράξηζηε παξακνλή ηνπ επηζθέπηε θαη αλαπηχζζεηαη ε μερσξηζηή αλάκλεζε. Ζ απνηπρεκέλε πξνζπάζεηα πξνζθνξάο θαη 29

θηινμελίαο ζα νδεγήζεη ζε ζπξξίθλσζε ηεο ηαμηδησηηθήο θίλεζεο, ζε αχμεζε παξαπφλσλ θαη δπζθήκεζεο, κε νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Ο επηζθέπηεο πνπ δελ ζα δερζεί θηιφμελε κεηαρείξηζε, ζα δηαιέμεη ζην κέιινλ έλαλ αληαγσληζηηθφ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη ζα επεξεάζεη θαη άιινπο πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Ο Albrecht θαη ν Zemke (1999) αλέιπζαλ καζεκαηηθά ηελ παξνρή θαθήο θηινμελίαο θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο ζηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ηεο μελνδνρεηαθήο επηρείξεζεο, ζπγθεθξηκέλα: «Αλ έλα μελνδνρείν δελ παξέρεη ην επηζπκεηφ επίπεδν εμππεξέηεζεο, ζε δέθα πειάηεο ζε κία εκέξα, κφλν έλα απφ ηνπο επηζθέπηεο ζα αλαθέξεη ην παξάπνλφ ηνπ ζην πξνζσπηθνχ ηνπ μελνδνρείν. Δπηπξφζζεηα, εάλ απηφ ην πξφβιεκα ιπζεί γξήγνξα, απηφ ην άηνκν ζρεδφλ ζίγνπξα ζα μαλά ζπλεξγαζηεί κε ην μελνδνρείν. Απηφο ή απηή ζα έρεη επίζεο ηελ επθαηξία λα επεξεάζεη ζεηηθά άιια πέληε άηνκα. Αληηζέησο ηα ελλέα άηνκα πνπ δελ αλέθεξαλ ηα παξάπνλά ηνπο ζην μελνδνρείν, πνιχ πηζαλφλ λα κελ μαλά ζπλεξγαζηνχλ κε ην μελνδνρείν θαη ν θαζέλαο ηνπο λα κηιήζεη κε άιια 20 άηνκα ζπλνιηθά δειαδή 180 άηνκα ζα έρνπλ κία άζρεκε ηδέα γηα ην μελνδνρείν. Δάλ απηφ ην κνληέιν επεθηαζεί ψζηε λα θαιχςεη κία νιφθιεξε ρξνληά δπζαξεζηεκέλσλ πειαηψλ, 68.985 άηνκα (9 άηνκα ην κεηέδσζαλ + 180 άηνκα ην άθνπζαλ= 189 άηνκαρ365 εκέξεο ζε έλα ρξφλν) ζα έρνπλ κία αξρηθή εληχπσζε ηνπ μελνδνρείνπ θαη 2.190 ( 1 άηνκν ην κεηέδσζε + 5 άηνκα ην άθνπζαλ = 6 άηνκαρ365 κέξεο ην ρξφλν) άηνκα ζα έρνπλ ζεηηθή γλψζε γηα ην μελνδνρείν,» (Bardi θαη.james, 2000). Ο βαζκφο ζπνπδαηφηεηαο πνπ απνδίδνπλ νη επηζθέπηεο ζε έλαλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαίλεηαη θαη απφ έξεπλεο πνπ δηεμάγνληαη απφ ηνπο ηνπξίζηεο πνπ επηζθέθζεθαλ ηνλ πξννξηζκφ θαη απνηππψλνπλ ηελ πξνηεξαηφηεηα ζηα θξηηήξηα ησλ επηινγψλ ηνπο θαη ην κέγεζνο ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπο απφ ηελ παξακνλή ηνπο ζηνλ πξννξηζκφ. Μία πξφζθαηε έξεπλα γηα ηνλ Διιεληθφ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ πνπ 30

πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηελ εηαηξεία MRB HELLAS γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Διιεληθνχ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ (Δ.Ο.Σ.) γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ηηο 9 επηεκβξίνπ 2005 έσο ηηο 2 Οθησβξίνπ 2005, κε δείγκα 1.500 ηνπξηζηψλ ζηα αεξνδξφκηα Αζήλαο, Θεζζαινλίθεο, Ζξαθιείνπ, Ρφδνπ θαη ζην ιηκάλη ηεο Πάηξαο, (Σνπξηζκφο & Οηθνλνκία, ηεχρνο 314:52-60). «χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, πεξίπνπ 97% ησλ ηνπξηζηψλ δειψλεη απφιπηα ηθαλνπνηεκέλν ή κάιινλ ηθαλνπνηεκέλν ζεηηθή εληχπσζε γηα ηελ θπζηθή νκνξθηά, ηηο παξαιίεο, ηε θηινμελία, ηνπο αλζξψπνπο, ην θαγεηφ, ηε θηιηθή/ήξεκε αηκφζθαηξα, ηελ επγέλεηα, ηελ πνηφηεηα δηαηξνθήο, ηελ ηζηνξία/θνπιηνχξα. Δπίζεο κία αθφκε έξεπλα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ επηζθεπηψλ ζηελ Αζήλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηελ εηαηξεία Leo Burnett γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ θαη ηεο γεληθήο γξακκαηείαο ηεο πεξηθέξεηαο Αηηηθήο, (Σνπξηζκφο & Οηθνλνκία, ηεχρνο 314:61-76). «Πξφθεηηαη γηα κία πνζνηηθή έξεπλα ησλ πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ θαη ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ πνπ πεξηιάκβαλε θαη αλνηρηέο εξσηήζεηο. Ζ έξεπλα έγηλε ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ειηθίαο 18 εηψλ θαη άλσ, πνπ είλαη κφληκνη θάηνηθνη εμσηεξηθνχ θαη είραλ πξαγκαηνπνίεζε ηνπιάρηζηνλ κία δηαλπθηέξεπζε ζηελ πεξηθέξεηα Αηηηθήο. Ζ έξεπλα δηεμήρζε κεηαμχ 13 θαη 27 Οθησβξίνπ 2005 ζην αεξνδξφκην Διεπζέξηνο Βεληδέινο. Κπξηόηεξνη παξάγνληεο ηθαλνπνίεζεο ήηαλ: 1. Ζ θηιηθφηεηα θαη θηινμελία 2. Σν αίζζεκα αζθάιεηαο 3. Ζ επθνιία επηθνηλσλίαο 31

Οη παξαπάλσ έξεπλεο δείρλνπλ φηη ε θηινμελία απνηειεί κία απφ ηηο θχξηεο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηνλ επηζθέπηε. Σν αίζζεκα ηεο θηινμελίαο είλαη απηφ πνπ ζα εληζρχζεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ ηθαλνπνίεζε παξά ηελ φπνηα πεξηζζφηεξε ή ιηγφηεξε ηθαλνπνίεζε ή δπζαξέζθεηα ζα έρεη ιάβεη απφ άιια ηνπξηζηηθά πξντφληα/ππεξεζίεο θαη ζα έρεη θαιχηεξεο αλακλήζεηο. Σν ηαμίδη γηα ηνλ επηζθέπηε είλαη έλα φλεηξν, πνπ ην θαληάδεηαη κέρξη λα μεθηλήζεη γηα ηνλ πξννξηζκφ. Ζ παξακνλή ηνπ ζηνλ πξννξηζκφ ηνπ δίλεη ζπλαηζζήκαηα θαη θάλεη ηηο ηαπηίζεηο κε απηφ πνπ νλεηξεχηεθε κε απηφ πνπ δεη ζηνλ πξννξηζκφ / πξαγκαηηθφηεηα. ηελ αλαρψξεζή ηνπ, εθηφο απφ ηηο απνζθεπέο ηνπ, παίξλεη καδί ηνπ εηθφλεο θαη αλακλήζεηο απφ ην ηαμίδη ηνπ θαη ζηελ ρψξα ηεο κφληκεο θαηνηθίαο ηνπ, καθξηά πιένλ απφ ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, θάλεη ηνλ απνινγηζκφ. Σν ζπλαίζζεκα θαη νη αλακλήζεηο ζα έρνπλ ην θπξίαξρν ξφιν φηαλ ζα κηιάεη γηα απηφ ην ηαμίδη, γηα απηφλ ηνλ πξννξηζκφ ζηνπο αλζξψπνπο ηεο θνηλσλίαο ηνπ. Ζ θηινμελία βνεζάεη ζηελ ελίζρπζε ησλ ζεηηθψλ αλακλήζεσλ θαη ζκηιεχεη ηα φπνηα αξλεηηθά ζηνηρεία ή γεγνλφηα. Ζ παξνρή θηινμελίαο γηα ηνπο επηζθέπηεο ελφο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ πξέπεη λα είλαη ην κέξνο ηεο ίδηαο ηεο θηινζνθίαο ηνπ πξννξηζκνχ, λα κεηαηξέπεηαη ζε δνκηθφ ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο θαη λα απνηειεί ηνλ θεληξηθφ άμνλα γηα ηελ ζηξαηεγηθή επηινγήο θαη θαηεχζπλζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ marketing ηνπ πξννξηζκνχ 2.7 ΛΟΓΟΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΟΡΗΜΟΤ Ο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο ζπληίζεηαη απφ έλα ζχλνιν εηεξνγελψλ ζηνηρείσλ φπσο είλαη ηα γεσκνξθνινγηθά, ηα θπζηθά, ηα πνιηηηζκηθά, ηα ηζηνξηθά,ηεο γεληθήο ππνδνκήο,ηεο εηδηθήο ππνδνκήο θαη ηα θνηλσληθά ζηνηρεία. Σα θνηλσληθά ζηνηρεία ζπλζέηνπλ ηελ αλζξψπηλε θνηλσλία ελφο ηφπνπ θαη απνηεινχλ ην έκςπρν δπλακηθφ, πνπ αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηα ζε θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ,πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ 32