ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27 11 2016 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Να μεταφραστεί το τμήμα: «καίτοι οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν... καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν». Κι ακόμη ήταν φυσικό ούτε εμείς, που είχαμε φτάσει σε τέτοια περίσταση να επιθυμούμε να μετέχουμε σε ξένους κινδύνους ούτε φανερά εκείνοι είχαν τέτοια γνώμη, ώστε να δώσουν αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας και σε όσους ζούσαν μακριά από την πατρίδα και σε εκείνους που δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα, αλλά αντίθετα στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα και από εκείνους μαζί με τους οποίους είχαν καταλύσει τη δημοκρατία. Έπειτα, είναι ανοησία να εξετάζει κανείς από την πινακίδα εκείνους που υπήρξαν ιππείς. Γιατί σ αυτή δεν υπάρχουν πολλοί από εκείνους που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς, ενώ είναι γραμμένοι μερικοί που είχαν φύγει από την πατρίδα. Αυτή είναι η πιο μεγάλη απόδειξη όταν δηλαδή επανήλθατε από την εξορία, αποφασίσατε με ψήφισμα οι φύλαρχοι να παραδώσουν κατάλογο όσων ήταν ιππείς, για να πάρετε πίσω από αυτούς το επίδομα. Β1. Η επιχειρηματολογία του Μαντιθέου στηρίζεται στα γεγονότα που συνδέονται με τη ζωή του, αλλά και στη λογική. Με ποια επιχειρήματα ο Μαντίθεος προσπαθεί να αναιρέσει τις κατηγορίες εις βάρος του και να τα αξιολογήσετε ως προς την πειστικότητά τους. 4 Ζούσε στην Αθήνα την εποχή των τριάκοντα Ο Μαντίθεος ισχυρίζεται ότι ο πατέρας του τον είχε στείλει μαζί με τον αδελφό του στον Πόντο, κοντά στον βασιλιά Σάτυρο πριν από την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς το 405 π.χ. και δε βρισκόταν στην πόλη ούτε όταν γκρεμίστηκαν τα Μακρά τείχη ούτε όταν μεταβλήθηκε το πολίτευμα από δημοκρατικό σε ολιγαρχικό αλλά ήρθαν πέντε μέρες πριν την οριστική σύγκρουση των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς στον Πειραιά. Σελίδα 1 από 5

5 Συμμετείχε στο πολίτευμα των τριάκοντα Ο δοκιμαζόμενος αναφέρει ότι δεν ήταν λογικό να επιθυμεί να εμπλακεί σε περιπέτειες και σε κινδύνους μιας και έφτασε τελευταία στιγμή αλλά ακόμα και αν το επεδίωκε ο ίδιος οι τριάκοντα δεν θα του έδιναν το αξίωμα του ιππέα μιας και δεν εμπιστεύονταν ούτε τους ίδιους τους συνεργάτες και φίλους τους που είχαν διαπράξει μαζί τα εγκλήματα. Αναφέρεται φυσικά στην περίπτωση Θηραμένη Κριτία. Ως προς το πρώτο σκέλος του επιχειρήματος, εφόσον η απουσία του Μαντίθεου από την πόλη μπορεί να αποδειχτεί με μάρτυρες, τότε φυσικά αποτελεί ένα ορθό επιχείρημα για την αθωότητά του. Ως προς το δεύτερο σκέλος μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες επιφυλάξεις για την πειστικότητά του. Το γεγονός ότι επέστρεψε στην Αθήνα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν αποτελεί από μόνο του ικανοποιητικό επιχείρημα για τη μη ανάμειξή του στο καθεστώς των Τριάκοντα. Και οι Τριάκοντα θα είχαν ανάγκη από νέους συνεργάτες και επομένως θα ήταν ευπρόσδεκτη οποιαδήποτε ενίσχυση, γνωρίζοντας βέβαια και το ενδιαφέρον του Μαντίθεου για τα κοινά. 6 7 Ήταν ιππέας των τριάκοντα Ο Μαντίθεος δηλώνει ότι η πινακίδα που αναγραφόταν το όνομά του δεν είναι αξιόπιστο στοιχείο για να εξεταστεί το αν κάποιος υπήρξε ιππέας και αυτό γιατί ήταν εκτεθειμένη στην αγορά σε κοινή θέα και ο καθένας θα μπορούσε να επέμβει σε αυτή για λόγους προσωπικής αντεκδίκησης. Ως ασφαλές πειστήριο για να εξακριβωθεί η ταυτότητα των προσώπων που υπηρέτησαν ως ιππείς παρατίθενται οι κατάλογοι των φυλάρχων, όπου αναγράφονταν αυτοί που είχαν επιστρέψει το επίδομα που είχαν λάβει από την πολιτεία για τα πρώτα έξοδα του ίππου τους αμέσως μετά την ανάληψη του αξιώματος του ιππέα. Το δεύτερο επιχείρημα του Μαντίθεου είναι και το πιο ισχυρό, εάν ευσταθεί, αφού ουσιαστικά προσπαθεί να ακυρώσει το σημαντικότερο επιχείρημα των κατηγόρων του, την αναγραφή δηλαδή του ονόματός του στο σανίδιον. Παρατηρούμε ότι ο Μαντίθεος δεν αρνείται το γεγονός ότι το όνομά του ήταν αναγεγραμμένο στην πινακίδα, αντίθετα προσπαθεί να μειώσει την αξία αυτού του τεκμηρίου και να τονίσει τη σπουδαιότητα και την αξιοπιστία που έχουν οι καταστάσεις. Εν τούτοις αυτό το επιχείρημα από μόνο του δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα, καθώς θα μπορούσαμε να το κρίνουμε ως μεροληπτικό και υποκειμενικό, πρόκειται δηλαδή για ενθύμημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ανασκευή των κατηγοριών δεν ακολουθεί τη σειρά που αναφέρθηκε στην πρόθεση. Έτσι στην 4 η παράγραφο αναιρεί την κατηγορία που αφορά το χρόνο παραμονής στην Αθήνα, στην 5 η τη συμμετοχή στο ολιγαρχικό πολίτευμα ενώ η συμμετοχή στο ιππικό των τυράννων θα αναιρεθεί τελευταία, αφού είναι η σημαντικότερη κατηγορία και οι κατήγοροι δεν έχουν αποδείξεις. Παρατηρούμε λοιπόν μια κλιμάκωση των επιχειρημάτων, από τα ασθενέστερα στα πιο ισχυρά. Σελίδα 2 από 5

Β2. α) Τι υπαινίσσεται ο Μαντίθεος με τη φράση «ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον»; β) να αποδώσετε το περιεχόμενο των όρων: σανίδιον, καταστάσεις. α) Οι αυθαιρεσίες του καθεστώτος προκάλεσαν αντιδράσεις και τους ίδιους τους συνεργάτες των Τριάκοντα. Οι Τριάκοντα είχαν ξεπεράσει τα όρια του αυταρχισμού. Συγκεκριμένα όχι μόνο δεν έδιναν αξιώματα στους αμέτοχους, αλλά δε δίσταζαν να απομακρύνουν ή να θανατώνουν και όσους δικούς τους δεν συμφωνούσαν με κάποια σημεία της πολιτικής τους. Οι τύραννοι και ιδιαίτερα ο Κριτίας, όταν ένιωσαν την απειλητική παρουσία των δημοκρατικών και του Θρασύβουλου, άρχισαν να χάνουν την υπομονή τους και να κάνουν σπασμωδικές κινήσεις τιμωρώντας όποιον θεωρούσαν επικίνδυνο για τους ίδιους, ακόμα και αυτούς που τους βοήθησαν να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα. Στο σημείο αυτό του κειμένου γίνεται λόγος για το Θηραμένη και τους οπαδούς του. Ο Θηραμένης ήταν ένας από τους Τριάκοντα, ο οποίος διαφωνούσε με τις δημεύσεις περιουσιών των πλουσίων και γι αυτό οδηγήθηκε σε δίκη για προδοσία από τον φίλο του Κριτία, επίσης μέλος των Τριάκοντα. Λόγω της μετριοπάθειάς του ο Θηραμένης ήρθε σε ρήξη με τον αδίστακτο Κριτία, ο οποίος κατόρθωσε να τον καταδικάσει τελικά σε θάνατο από μια δίκη παρωδία με προκαθορισμένη ετυμηγορία και να καταδιωχθούν οι οπαδοί του. β) Το σανίδιον (ή λεύκωμα) ήταν ξύλινη πινακίδα επικαλυμμένη με γύψο. Πάνω σ αυτή έγραφαν τα ονόματα των ιππέων και την εξέθεταν σε κοινή θέα. Η αναγραφή του ονόματος του Μαντιθέου στο σανίδιον αποτελούσε για τους κατηγόρους του τη μοναδική απόδειξη ότι υπηρέτησε ως ιππέας επί των Τριάκοντα και ότι ως ολιγαρχικός ήταν εχθρός του δημοκρατικού πολιτεύματος. Λόγω όμως, του ότι η πινακίδα αυτή ήταν εκτεθειμένη σε κοινή θέα, η αναγραφή του ονόματος του Μαντιθέου σ αυτή δεν είχε αυξημένη αποδεικτική ισχύ, καθώς χωρίς να είναι κάποιος υπεύθυνος για τη φύλαξή της, ο καθένας μπορούσε κατά κρίση και βούληση να προσθέσει ή να αφαιρέσει ονόματα. Καταστάσεις: Ήταν το χρηματικό ποσό που έπαιρναν από το δημόσιο οι δοκιμαζόμενοι από τη Βουλή ιππείς προκειμένου να συντηρούν το άλογο και τον εξοπλισμό τους. Το επίδομα αυτό επέστρεφαν αμέσως μέσω των φυλάρχων, αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, το σώμα των ιππέων διαλύθηκε, οπότε οι ιππείς έπρεπε να επιστρέψουν το επίδομα που είχαν εισπράξει, λόγω και των μεγάλων οικονομικών προβλημάτων που είχε η πόλη. Β3. Ποιο ήταν το κυριότερο δικαστήριο της Αθήνας, πώς ορίζονταν τα μέλη του και ποια ήταν η σύνθεσή του; Το κυριότερο όμως δικαστήριο του Αθηναϊκού κράτους ήταν η Ἡλιαία, ένα δικαστήριο ενόρκων, του οποίου μέλη μπορούσαν να γίνουν, μετά από κλήρωση, όλοι οι άνω των τριάντα ετών γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες, αν δεν εκκρεμούσε κατηγορία εναντίον τους. Την Ηλιαία αποτελούσαν 6.000 δικαστές («Ἡλιασταί») από τους οποίους οι 1000 ήσαν Σελίδα 3 από 5

αναπληρωματικοί. Το δικαστήριο δίκαζε σε τμήματα των 201, 401, 501, κ.λπ. δικαστών ανάλογα με τη σοβαρότητα της δίκης. Ο περιττός αριθμός απέκλειε την περίπτωση ισοψηφίας. Οι δικαστές ελάμβαναν ως δικαστική αποζημίωση 2 3 οβολούς κατά δικάσιμη ημέρα. Ο χρόνος των αγορεύσεων περιοριζόταν από ένα υδραυλικό χρονόμετρο, την «κλεψύδρα». Η ψηφοφορία ήταν μυστική. Β4. α) μεταδιδόναι, ἱππεύσαντας, σκοπεῖν, ὁμολογούντων, ἐγγεγραμμένοι: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. β) διαιτητής, κατάστημα, αυτόφωρο, ανεπιθύμητος, ελευθερία: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. α) μεταδιδόναι : αποδοτικός ἱππεύσαντας : ιππικός σκοπεῖν : κατάσκοπος ὁμολογούντων : ανομολόγητος ἐγγεγραμμένοι : γραμμόφωνο β) διαιτητής : διαιτησομένους κατάστημα : καταστάσεις αυτόφωρο : ἀπενεχθέντα ανεπιθύμητος : ἐπιθυμεῖν ελευθερία : ἢλθομεν ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Και για άλλα πολλά και σπουδαία έργα, πολίτες, αξίζει να θυμόμαστε τον Ηρακλή και επειδή αυτόν εδώ τον αγώνα πρώτος καθιέρωσε από αγάπη προς την Ελλάδα. Διότι πρωτύτερα οι πόλεις είχαν εχθρικές σχέσεις μεταξύ τους. Όταν όμως εκείνος κατήργησε τους τυράννους και στάθηκε εμπόδιο σε αυτούς που φέρονταν αλαζονικά, συνέστησε αγώνες επιδείξεως σωματικών προτερημάτων, ενδιαφέροντος για τον πλούτο και επίδειξης σοφίας, στον ωραιότερο τόπο της Ελλάδας, για να συγκεντρωθούμε χάριν όλων αυτών στο ίδιο μέρος, άλλα για να τα δούμε και άλλα να τα ακούσουμε. Γιατί πίστεψε ότι αυτή εδώ η συγκέντρωση θα γινόταν για τους Έλληνες αρχή της μεταξύ τους φιλίας. Σελίδα 4 από 5

Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: καλῶν ἔργων : τη δοτική του ενικού αριθμού: τῷ καλῷ ἔργῳ τόνδε τὸν ἀγῶνα : την ίδια πτώση στον αντίθετο αριθμό : τούσδε τούς ἀγῶνας τῷ χρόνῳ : την ίδια πτώση στον αντίθετο αριθμό : τοῖς χρόνοις αἱ πόλεις : την κλητική του ενικού αριθμού : (ὦ) πόλι γνώμης : την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού: αἱ γνῶμαι συνήγειρε : το γ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου στη μέση φωνή: συνηγείροντο ἀκουσόμενοι : το γ ενικό ευκτικής ενεστώτα στη φωνή που βρίσκεται: ἀκούοι ἔπαυσε : το β πληθυντικό της υποτακτικής παρακειμένου στη φωνή που βρίσκεται: πεπαυκότες υῖαι ότα ἦτε ἡγήσατο : το β ενικό πρόσωπο στον ίδιο χρόνο : ἡγήσω γενήσεσθαι : τη μετοχή του ενεστώτα στα τρία γένη στην ονομαστική του ενικού : γιγνόμενος γιγνομένη γιγνόμενον Γ3.α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: πολλῶν, πρῶτος, τοὺς τυράννους, γνώμης, ἁπάντων, ἀρχὴν πολλῶν : επιθετικός προσδιορισμός στο ἔργων πρῶτος : επιρρηματικό κατηγορούμενο της τάξης / σειράς στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος συνήγειρε (Ἡρακλῆς) τοὺς τυράννους : αντικείμενο στο ρήμα ἔπαυσε γνώμης : γενική αντικειμενική στο ἐπίδειξιν ἁπάντων : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τούτων ἀρχὴν : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου γενήσεσθαι, τὸν σύλλογον Γ3. β) «ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνος τὰ δ ἀκουσόμενοι» : Να αναγνωριστούν οι προτάσεις της ημιπεριόδου και να επισημανθεί ο τρόπος σύνδεσης μεταξύ τους. i. ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνος τοὺς τυράννους ἔπαυσε : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. ii. iii. iv. τοὺς ὑβρίζοντας ἐκώλυσεν : δευτερεύσα επιρρηματική χρονική πρόταση, συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί. ἀγῶνα μὲν σωμάτων ἐποίησε, φιλοτιμίαν δὲ πλούτου, γνώμης δ ἐπίδειξιν ἐν τῷ καλλίστῳ τῆς Ἑλλάδος, τὰ μὲν ὀψόμενοι, τὰ δ ἀκουσόμενοι : κύρια πρόταση (η σύνδεση με τις προηγούμενες είναι υποτακτική). ἵνα τούτων ἁπάντων ἕνεκα εἰς τὸ αὐτὸ συνέλθωμεν : δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Η σύνδεση με την προηγούμενη είναι υποτακτική. Σελίδα 5 από 5