Συνδικάτα και κοινωνία των πολιτών ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ. Για: Κοινωνική Ευρώπη. Αλληλεγγύη Βιωσιμότητα

Συνδικάτα και κοινωνία των πολιτών 6 ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ Για: Κοινωνική Ευρώπη Αλληλεγγύη Βιωσιμότητα

Η παρούσα έκδοση αποτελεί μία από τις ενότητες κατάρτισης που έχουν διαμορφωθεί στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο Civil Society Dialogue: Bringing together workers from Turkey and the EU through a shared culture of work (Διάλογος της κοινωνίας των πολιτών: προσέγγιση εργαζομένων από την Τουρκία και την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας), το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει την καλύτερη γνώση και κατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών και την ευαισθητοποίηση απέναντι στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της μελλοντικής διεύρυνσης της Ε.Ε. ΤΡΟΠΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Στόχος των ενοτήτων κατάρτισης είναι να παρουσιάσουν μια σύντομη, σαφή εισαγωγή στο θέμα, απευθυνόμενες σε μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων, ενώ κάθε μία περιλαμβάνει και μια εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί στην τάξη ή σε ομάδες μελών. Ένας κατάλογος όλων των εκδόσεων αυτής της σειράς είναι διαθέσιμος παρακάτω, ενώ είναι δυνατή η λήψη αντιγράφων από την ιστοσελίδα της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) στη διεύθυνση www.etuc.org/r/557 ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΗΣ ΣΕΣ Στο 11ο Συνέδριό της που πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 2007 στη Σεβίλλη της Ισπανίας, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) υιοθέτησε ένα Μανιφέστο Δράσης για τα προσεχή τέσσερα χρόνια. Το εν λόγω Μανιφέστο επισημαίνει πέντε κύρια πεδία στα οποία η ΣΕΣ δεσμεύεται να συνεχίσει «την επίθεση» εκ μέρους των ευρωπαίων εργαζομένων: ευρωπαϊκή αγορά εργασίας κοινωνικός διάλογος, συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμμετοχή των εργαζομένων καλύτερη ευρωπαϊκή οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διακυβέρνηση ισχυρότερη Ευρωπαϊκή Ένωση ισχυρότερα Συνδικάτα και ισχυρότερη ΣΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ 1. Συνδικάτα σε ευρωπαϊκό επίπεδο 2. Εργασιακές σχέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο 3. Τουρκικές Συνδικαλιστικές Οργανώσεις και εργασιακές σχέσεις 4. Συνδικάτα και εργασιακές σχέσεις στις χώρες της Ε.Ε. 5. Συνδικάτα και γυναίκες 6. Συνδικάτα και κοινωνία των πολιτών 7. Συνδικάτα και μετανάστευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση 8. Συνδικάτα και ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση 9. Συνεργασία

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων στο Συνέδριό της το 2007 ψήφισε υπέρ της προσχώρησης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «υπό τον όρο ότι πληροί, στην πράξη και όχι στη θεωρία, τις προϋποθέσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους και τις διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Θα πρέπει να επιδιωχθεί και να ολοκληρωθεί ένας μετασχηματισμός της τουρκικής κοινωνίας με πλήρη δικαιώματα και ελευθερίες κατά την απαιτητική διαδικασία των διαπραγματεύσεων». Σε αυτήν τη βάση η ΣΕΣ και οι οργανώσεις-μέλη της στην Τουρκία και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμφώνησαν να εντείνουν τη συνεργασία τους και να προωθήσουν αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα με τίτλο Civil Society Dialogue: Bringing together workers from Turkey and the EU through a shared culture of work (Διάλογος της κοινωνίας των πολιτών: προσέγγιση εργαζομένων από την Τουρκία και την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας), το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει την καλύτερη γνώση και κατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών και την ευαισθητοποίηση απέναντι στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της μελλοντικής διεύρυνσης της Ε.Ε. Τα κεντρικά στοιχεία του προγράμματος είναι τα εξής: 12 σεμινάρια ανταλλαγής απόψεων και αμοιβαίας κατανόησης για συνδικαλιστές που προέρχονται αφενός από διάφορες περιοχές της Τουρκίας και αφετέρου από διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 9 σεμινάρια κατάρτισης, σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές κλαδικές ομοσπονδίες Στο πλαίσιο του προγράμματος, δημιουργήθηκε επίσης αυτή η σειρά ενοτήτων κατάρτισης που θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την οικοδόμηση ικανοτήτων μέσα στη ΣΕΣ, επιτρέποντας σε άλλους εργαζόμενους και συνδικαλιστές τόσο από την Ε.Ε. όσο και από την Τουρκία να κατανοήσουν τις μελλοντικές προκλήσεις και να αποδεχθούν πιο εύκολα τις πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές διαφορές. Θα πρέπει να ευχαριστήσουμε: τις οργανώσεις μέλη της ΣΕΣ τις Ευρωπαϊκές Κλαδικές Ομοσπονδίες και τις εθνικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες της Ε.Ε. και της Τουρκίας που προώθησαν αυτό το πρόγραμμα τους εργαζόμενους και τους συνδικαλιστές από τα εθνικά συνδικάτα της Τουρκίας και της Ε.Ε. που συμμετείχαν στις διάφορες δραστηριότητες κατάρτισης τους εκπαιδευτές από τις εθνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Τουρκία κα την Ε.Ε. και τον Marcus Strohmeier (ÖGB) που συντόνισε τις δραστηριότητες κατάρτισης και συνέβαλε στη δημιουργία αυτών των εγχειριδίων τον Nigel Rees (Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Πρόγραμμα Ενημέρωσης) που ήταν υπεύθυνος για την επιμέλεια των αρχικών κειμένων αυτών των εκπαιδευτικών εγχειριδίων, καθώς και τον Kazim Ates που ήταν υπεύθυνος για την αναθεώρησή τους τη Laura Fallavollita, τον Yücel Top και τα άλλα μέλη της συντονιστικής επιτροπής του προγράμματος (Osman Yildiz, Uğraş Gök και Kıvanç Eli Açık), που, υπό την καθοδήγηση του Joël Decaillon και του Jeff Bridgford, οδήγησαν το πρόγραμμα στην επιτυχή έκβασή του Συνιστώ αυτές τις ενότητες κατάρτισης στους συνδικαλιστές των οργανώσεων μελών της ΣΕΣ. Σας ενθαρρύνω να τις χρησιμοποιήσετε ώστε να είμαστε όλοι σε καλύτερη θέση να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα των εργαζομένων σε ολόκληρη την Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. John Monks Γενικός Γραμματέας Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων 1

ΠΛΑΙΣΙΟ Τι είναι η «κοινωνία των πολιτών»; Οι ορισμοί θα πρέπει να είναι ευρύτεροι ώστε να καλύπτουν όλα τα διαφορετικά παραδείγματα, αλλά αναφύονται ορισμένα βασικά στοιχεία και ένας πρώτος ορισμός μπορεί να βρεθεί στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κύριο καθήκον της είναι να συμβουλεύει τα τρία κύρια θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο Υπουργών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και αποτελείται από εκπροσώπους των διάφορων οικονομικών και κοινωνικών συνιστωσών της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών - των «εργοδοτών», των «εργαζομένων» και των «διαφόρων συμφερόντων». Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η οποία περιγράφεται ως μια γέφυρα μεταξύ της Ευρώπης και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, «οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να οριστούν ευρύτερα ως το σύνολο όλων των οργανωτικών δομών τα μέλη των οποίων έχουν στόχους και υποχρεώσεις γενικού συμφέροντος και ενεργούν ταυτόχρονα ως διαμεσολαβητές μεταξύ των δημόσιων αρχών και των πολιτών». Η κοινωνία των πολιτών είναι ένα τοπικό φαινόμενο. Πολλά είδη θεσμών της κοινωνίας των πολιτών υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια φιλανθρωπικές οργανώσεις, κοινωνικοί σύλλογοι, αθλητικοί όμιλοι, κοινοτικές οργανώσεις, οργανώσεις καταναλωτών, συνεταιρισμοί, περιβαλλοντικές ομάδες, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, επαγγελματικές ενώσεις, θρησκευτικές ομάδες, εθελοντικές οργανώσεις για να αναφέρουμε μερικούς ενδεικτικά. Παρέχουν κοινωνικό κεφάλαιο και κοινές αξίες που λειτουργούν ως συνεκτικός ιστός που συμβάλει στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Η κοινωνία των πολιτών είναι και παγκόσμιο φαινόμενο. Για παράδειγμα, τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι ταυτόχρονα συμμετέχουν και παρακολουθούν την ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένη κοινωνία των πολιτών. Θεωρούν ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε όλες τις κύριες Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών και αποτελούν ουσιαστικούς εταίρους στις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών στο επίπεδο κάθε χώρας. Ο ΟΗΕ διοργανώνει και φιλοξενεί σε τακτική βάση ενημερώσεις, συναντήσεις και διασκέψεις για εκπροσώπους ΜΚΟ που είναι διαπιστευμένοι στα γραφεία, στα προγράμματα και τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών. Περισσότερες από 3.200 οργανώσεις έχουν γνωμοδοτικό ρόλο στο πλαίσιο της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής. Πολύ γνωστά παραδείγματα είναι η Διεθνής των Καταναλωτών, η Διεθνής Greenpeace, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Διεθνής Συμμαχία για τη Σωτηρία των Παιδιών, η Διεθνής Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία και η Oxfam International. Στο πλαίσιο των συζητήσεων μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υπογραμμίσει τη σημασία του Διαλόγου της Κοινωνίας των Πολιτών και έχει ορίσει μια σειρά σχετικών πρωτοβουλιώνwww.csdproject.net/web/. Οι στόχοι είναι οι εξής: η ενίσχυση των επαφών και της αμοιβαίας ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ όλων των τομέων της κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη και την Τουρκία η διασφάλιση καλύτερης γνώσης και κατανόησης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση η διασφάλιση καλύτερης γνώσης και κατανόησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Τουρκία Η εν λόγω πρωτοβουλία έχει οδηγήσει με τη σειρά της στη δημιουργία ενός Κέντρου Ανάπτυξης της Κοινωνίας των Πολιτών στην Τουρκία www.stgm.org.tr/ και σε μια σειρά άλλων σημαντικών προγραμμάτων από τα οποία ένα είναι και αυτό. ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Συχνά, τα συνδικάτα αναπτύχθηκαν παράλληλα με άλλες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι αποκαλούμενες friendly societies (φιλικές εταιρείες), ορισμένες εκ των οποίων εξελίχθηκαν σε σωματεία, ιδρύθηκαν περίπου την ίδια περίοδο (1823) με την οργάνωση Anti-Slavery Society (Οργάνωση κατά της Δουλείας), η οποία θεωρείται μία από τις πρώτες διεθνείς ΜΚΟ. Ακολούθησε ο Ερυθρός Σταυρός και η οργάνωση Save the Children (Διεθνής Συμμαχία για τη Σωτηρία των Παιδιών) κατά τη δεκαετία του 1850. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο συνδικαλιστικός ακτιβισμός στην κοινωνία των πολιτών συνέβαλε στη δημιουργία οργανώσεων όπως η Oxfam. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συχνά συμμετείχαν στις δράσεις διαφόρων ΜΚΟ. Ορισμένα ζητήματα είναι τόσο σημαντικά για την κοινωνία των πολιτών, τους εργαζομένους και τις οργανώσεις τους, που ο 2

Η Clean Clothes Campaign (Καμπάνια «Καθαρά Ρούχα») έχει ως στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την ενίσχυση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στην παγκόσμια βιομηχανία ενδυμάτων και αθλητικών ειδών. Από το 1989, η CCC εργάζεται με στόχο να διασφαλιστεί ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Εκπαιδεύουμε και κινητοποιούμε τους καταναλωτές, ασκούμε πίεση σε εταιρείες και κυβερνήσεις και παρέχουμε άμεση υποστήριξη αλληλεγγύης στους εργαζομένους όσο μάχονται για τα δικαιώματά τους και απαιτούν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η Clean Clothes Campaign είναι μια ένωση οργανώσεων σε 12 ευρωπαϊκές χώρες. Στα μέλη συγκαταλέγονται συνδικαλιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα προοπτικών και συμφερόντων, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, η υπεράσπιση των καταναλωτών και η μείωση της φτώχειας. Βασιζόμαστε σε ένα δίκτυο εταίρων που αποτελείται από περισσότερες από 200 οργανώσεις και σωματεία στις χώρες παραγωγής ενδυμάτων προκειμένου να εντοπίσουμε τοπικά προβλήματα και στόχους και να μπορέσουμε να αναπτύξουμε στρατηγικές για τις καμπάνιες για να υποστηρίξουμε τους εργαζόμενους στην επίτευξη των στόχων τους. Συνεργαζόμαστε εκτεταμένα με παρόμοιες καμπάνιες για τα εργασιακά δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Αυστραλία. www.cleanclothes.org μοναδικός τρόπος αντιμετώπισής τους είναι η δημιουργία ευρύτερων δυνατών συμμαχιών. Ας πάρουμε για παράδειγμα την οργάνωση Clean Clothes Campaign, η οποία υποστηρίζεται στο Βέλγιο, για παράδειγμα, από τις δύο κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες, την Algemeen Christelijk Vakverbond/Confédération des Syndicats Chrétiens (ACV/CSC) και την Algemeen Belgisch Vakverbond/Fédération Générale des Travailleurs de Belgique (ABVV/FGTB), καθώς επίσης και από ορισμένες οργανώσεις μέλη τους και μια σειρά ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Oxfam Solidarité. Στην Ολλανδία, υποστηρίζεται από τις δύο κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες, την Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV) και την Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV), στη Γερμανία από το τμήμα κατάρτισης της Deutscher Gewerkschaftsbund (DGB) και το συνδικάτο μετάλλου, την IG Metall. Από την άλλη πλευρά, και η Clean Clothes Campaign έχει υποστηρίξει συνδικαλιστικές οργανώσεις. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η ετήσια εκστρατεία της στο πλευρό της Deri-Iş ενάντια στο εργοστάσιο δερμάτινων ειδών DESA στην Τουρκία, που κατέληξε σε ένα πρωτόκολλο το οποίο όριζε ότι: η DESA θα αναγνωρίσει την Deri-Iş ως τη μοναδική εγκεκριμένη συνδικαλιστική οργάνωση στο εργοστάσιο η DESA δεν θα υιοθετήσει θετική ή αρνητική στάση απέναντι στους εργαζόμενους λόγω της συνδικαλιστικής οργάνωσης η DESA θα αποκαταστήσει πάραυτα πέντε απολυμένους εργαζόμενους και έναν ακόμη στη συνέχεια, εκτός από τους έξι που έχουν ήδη αποκατασταθεί. Θα δοθεί προτεραιότητα σε άλλους απολυμένους εργαζόμενους σε οποιαδήποτε περίπτωση νέας πρόσληψης θα παρασχεθεί ένα έγγραφο σε όλους τους εργαζόμενους το οποίο θα δηλώνει ότι ο συνδικαλισμός αποτελεί συνταγματικό δικαίωμα. Οι δύο βελγικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, η CSC και η FGTB, και η άλλη βελγική συνδικαλιστική συνομοσπονδία, η Centrale Générale des Syndicats Libéraux de Belgique (CGSLB), είναι μέλη, μαζί με άλλες 70 οργανώσεις, του Centre National de Coopération au Développement (Εθνικό Κέντρο Αναπτυξιακής Συνεργασίας), το οποίο, όπως υποδηλώνει το όνομά του, υποστηρίζει την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ Βορρά και Νότου. 3

Η γαλλική Confédération Générale du Travail (CGT) έχει συνεργαστεί με την οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών Greenpeace για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής Oδηγίας REACH για τον έλεγχο των χημικών ουσιών. Η γαλλική Confédération Française Démocratique du Travail (CFDT) και η France Nature Environnement έχουν συμφωνήσει να συνεργαστούν σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Μια άλλη περίπτωση είναι η Συνομοσπονδία της Ιρλανδίας -Irish Congress of Trade Unions (ICTU), ένας εθνικός συντονιστής της Παγκόσμιας Οργάνωσης ενάντια στην Παιδική Εργασία, η αποστολή της οποίας είναι «η κινητοποίηση προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο για την προστασία και την προώθηση των δικαιωμάτων όλων των παιδιών, ιδιαίτερα του δικαιώματος να λαμβάνουν μια ελεύθερη, ουσιαστική εκπαίδευση, να μην αποτελούν θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης και να μην επιτελούν οποιαδήποτε εργασία η οποία είναι πιθανό να έχει επιβλαβείς συνέπειες στη σωματική, τη διανοητική, την ψυχική, την ηθική ή την κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού». Η ιταλική Confederazione Generale Italiana del Lavoro (CGIL) συνένωσε πρόσφατα τις δυνάμεις της με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις σε ένα κίνημα το οποίο διοργάνωσε μια διαδήλωση μεγάλης κλίμακας για την καταπολέμηση του ρατσισμού τον Οκτώβριο του 2009 στη Ρώμη. Η CGT, η γαλλική συνδικαλιστική συνομοσπονδία που αναφέρθηκε παραπάνω, η CFDT, καθώς και η FSU και η UNSA, συνένωσαν επίσης τις δυνάμεις τους με μια σειρά ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Solidaires, η Ligue des Droits de l Homme (Λίγκα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), η Cimade, η Autremonde, η Femmes Egalité (Ισότητα των Γυναικών), η RESF, η Droits Devant!!, προκειμένου να ασκήσουν πίεση στη γαλλική κυβέρνηση στο πλευρό απεργών μεταναστών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εκπρόσωποι περιβαλλοντικών ή πράσινων οργανώσεων γίνονται ολοένα και περισσότεροι στο χώρο εργασίας. Το εγχειρίδιο της βρετανικής TUC με τίτλο «Go Green at Work» (Υιοθέτηση οικολογικής προσέγγισης στην εργασία) απαριθμεί τους λόγους για τους οποίους τα περιβαλλοντικά ζητήματα θα πρέπει να αποτελούν μέρος των συνδικαλιστικών διαπραγματεύσεων. Επίσης, τονίζει τα πλεονεκτήματα της κινητοποίησης νέων ανθρώπων, ιδιαίτερα εκείνων που είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε «πράσινα θέματα» παρά σε συνδικαλιστικά. Η Unison, μια ένωση δημοσίων υπηρεσιών του Η.Β., ξεκίνησε να στρατολογεί περιβαλλοντικούς εκπροσώπους και στην περιγραφή των θέσεων εργασίας επισημαίνεται η ανάπτυξη δεσμών με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών όπως η οργάνωση Φίλοι της Γης και η Greenpeace, οι οποίες, μαζί με τη Unison, είναι μέλη του συνασπισμού Stop Climate Chaos (Σταματήστε το Κλιματικό Χάος). ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΜΚΟ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Σε πιο επίσημο και οργανωμένο επίπεδο, οι ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές οργανώσεις εργάζονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, η οποία αποτελεί τη φωνή και των παραδοσιακών κοινωνικών εταίρων (εργοδότες και συνδικάτα) και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ. Η ομάδα «διαφόρων συμφερόντων» συγκεντρώνει εκπροσώπους αγροτών, επαγγελματιών, μικρών επιχειρήσεων, βιοτεχνιών, συνεταιρισμών, καταναλωτών, περιβαλλοντολόγων, οικογενειών, ατόμων με αναπηρία και εκπροσώπους της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο γνωμοδοτικός της ρόλος υπερβαίνει τους πολιτικούς, απευθυνόμενος στους «άνδρες και τις γυναίκες [που] εργάζονται ενεργά στο πεδίο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας τους». Επίσης, ενθαρρύνει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες εκτός Ε.Ε.. Για παράδειγμα, έχει συστήσει μια Κοινή Γνωμοδοτική Επιτροπή (ΚΓΕ) με τουρκικά μέλη συνεταιρισμών, ενώσεων καταναλωτών και διαφόρων ΜΚΟ καθώς και εκπροσώπους εργοδοτών και συνδικάτων. Πρόσφατα, η ΚΓΕ έκανε έκκληση για «πιο ορατή πρόοδο», ζητώντας τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία προσχώρησης στην Ε.Ε. και κατέθεσε μια έκθεση για τα συνδικαλιστικά δικαιώματα στην τουρκική κυβέρνηση. Η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) έχει εργαστεί επί μακρόν με μη κυβερνητικές οργανώσεις. Το 2000, όταν η Ευρωπαϊκή Συνέλευση διαμόρφωνε ένα νέο σύνταγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΣΕΣ συμμετείχε στην Πλατφόρμα των Ευρωπαϊκών Κοινωνικών ΜΚΟ, η οποία περιλαμβάνει «οργανώσεις γυναικών, ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρία, ανέργων, ατόμων που πλήττονται από τη φτώχεια, λεσβιών και ομοφυλόφιλων, νέων, παιδιών και οικογενειών», προκειμένου να ασκήσει πίεση για την υιοθέτηση 4

ενός Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Δύο χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκε μια συμμαχία μεταξύ της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και μιας σειράς ΜΚΟ (το ευρωπαϊκό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Λεσβιών και Ομοφυλόφιλων ILGA- Europe, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του Ρατσισμού ENR, το Ευρωπαϊκό Λόμπι Γυναικών EWL, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεολαίας EYF, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Φτώχειας EAPN, η οργάνωση Solidar και η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Ηλικιωμένων Ατόμων AGE) που πραγματοποίησε μια εκστρατεία από κοινού για την υποστήριξη μιας προτεινόμενης Οδηγίας της Ε.Ε. για την απαγόρευση των διακρίσεων για διάφορους λόγους, όπως η αναπηρία, η ηλικία, οι θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις και ο γενετήσιος προσανατολισμός. Εδώ και κάποιο χρονικό διάστημα, οι ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές οργανώσεις αναγνωρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον είναι ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Δεν το θεωρούν μόνο καθήκον τους να συμμετάσχουν στην αντιμετώπιση τέτοιων ουσιαστικών προβλημάτων για την κοινωνία των πολιτών, αλλά αναγνωρίζουν και ότι οι επιπτώσεις στη βιομηχανία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας θα τους απασχολήσουν στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου και της συλλογικής διαπραγμάτευσης. Το 2006, η ΣΕΣ άσκησε πίεση στο Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε. υπέρ μιας νέας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης σε συνεργασία με την Πλατφόρμα Ευρωπαϊκών Κοινωνικών ΜΚΟ και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, μια οργάνωση-ομπρέλα που αποτελείται από 143 περιβαλλοντικές οργανώσεις. Τον Ιανουάριο του 2009, η ΣΕΣ συμμετείχε με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EΓΠ), την Κοινωνική Πλατφόρμα και την Concord στη διοργάνωση της εκστρατείας «Εαρινή Συμμαχία» τον Ιανουάριο του 2009, με στόχο να καταστεί η κοινωνική και βιώσιμη ανάπτυξη απώτερος στόχος της νέας Κοινωνικής Ατζέντας και της Στρατηγικής μετά τη Λισσαβόνα. Στο πλαίσιο της εκστρατείας διαμορφώθηκε ένα κοινό μανιφέστο, το οποίο κατατέθηκε στον Μπαρόζο, τον Πρόεδρο της Επιτροπής, τον Ιούλιο του 2009 και το οποίο πρότεινε μια σειρά μέτρων: τη χρήση εργαλείων μέτρησης της προόδου που δεν περιορίζονται στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, αλλά περιλαμβάνουν δείκτες των επιπέδων φτώχειας, της ισότητας, της αξιοποίησης των φυσικών πόρων και των πιέσεων του οικοσυστήματος την εναρμόνιση της φορολογίας των κεφαλαιακών κερδών προκειμένου να αποφευχθεί το φορολογικό, το κοινωνικό και το περιβαλλοντικό ντάμπινγκ σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο τη δημιουργία ενός λεπτομερούς ευρωπαϊκού προγράμματος για τη βιοποικιλότητα τον ορισμό ετήσιων δεσμευτικών χρονοδιαγραμμάτων για την επίτευξη του στόχου της διάθεσης του 0,7% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στην επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΜΚΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ Η Διεθνής Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία (ITUC), η οποία εκπροσωπεί 175 εκατομμύρια εργαζόμενους σε 155 χώρες και περιφέρειες και έχει 311 εθνικές οργανώσεις μέλη, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων ευρωπαϊκών και τουρκικών συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών, συνένωσε πρόσφατα τις δυνάμεις της με τρεις διεθνείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών το Παγκόσμιο Προοδευτικό Φόρουμ www.progressiveforum.org, τη Social Alert www.socialalert.org και τη Solidar www.socialalert.org. Διοργάνωσαν από κοινού μια εκστρατεία με τίτλο «Αξιοπρεπής Εργασία για Αξιοπρεπή Ζωή», www.decentwork.org/, οι στόχοι της οποίας είναι οι εξής: ευαισθητοποίηση των πολιτών, των υπεύθυνων λήψης αποφάσεων και των κύριων θεσμών για την Αξιοπρεπή Εργασία παρουσίαση της Αξιοπρεπούς Εργασίας ως του μοναδικού βιώσιμου τρόπου καταπολέμησης της φτώχειας και ως θεμελιώδους στοιχείου για την οικοδόμηση της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής τοποθέτηση της Αξιοπρεπούς Εργασίας στον πυρήνα των πολιτικών ανάπτυξης, των οικονομικών, εμπορικών, χρηματοοικονομικών και κοινωνικών πολιτικών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Άλλο ένα παράδειγμα σε διεθνές επίπεδο είναι η καμπάνια Play Fair στην οποία συμμετέχουν διάφορες διεθνείς συνδικαλιστικές ομοσπονδίες και ΜΚΟ, όπως η ΔΣΣ (ITUC), η Παγκόσμια Ομοσπονδία Εργαζομένων στην Κλωστοϋφαντουργία, το Δέρμα και τον Ιματισμό (ITGLWF), η Διεθνής Ομοσπονδία Οικοδόμων και Ξύλου (BWI) και η καμπάνια Clean Clothes. Οι ομάδες εργασιακών δικαιωμάτων και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πολλών 5

Συνδικαλιστικές οργανώσεις και κοινότητες στο Ηνωμένο Βασίλειο Σύμφωνα με τη μελέτη «Unions in the Community: A survey of union reps» (Τα συνδικάτα στην Κοινότητα: μελέτη για τους συνδικαλιστές εκπροσώπους), η οποία διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εκπρόσωποι των συνδικάτων συμμετέχουν ενεργά σε εκστρατείες και δραστηριότητες εκτός του χώρου εργασίας. Οι εκπρόσωποι των συνδικάτων είναι οκτώ φορές πιθανότερο σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό να συμμετέχουν σε εθελοντική εργασία και να αφιερώνουν περισσότερο από το χρόνο τους σε οργανώσεις της κοινότητας. Η έρευνα αποκάλυψε ότι: ποσοστό 8 τοις εκατό των εκπροσώπων είναι διευθυντές σχολείων ποσοστό 5 τοις εκατό είναι διαχειριστές ή μέλη διοικητικών συμβουλίων τοπικών οργανώσεων ποσοστό 19 τοις εκατό είναι εθελοντές σε οργανώσεις της τοπικής κοινότητας, όπως αθλητικούς ομίλους ή κοινωνικούς συλλόγους ποσοστό 20 τοις εκατό αφιερώνουν έως και πέντε ώρες την εβδομάδα σε δραστηριότητες της κοινότητας Όταν ερωτήθηκαν για την πίστη τους, από το 27 τοις εκατό εκείνων που ανέφεραν ότι είναι θρησκευόμενοι, το 84 τοις εκατό δήλωσαν ότι υπήρχε απόλυτη σύνδεση μεταξύ της θρησκευτικής τους πίστης και των συνδικαλιστικών τους δραστηριοτήτων, αναφέροντας κοινές αξίες όπως η συμπόνια, η δικαιοσύνη και ο σεβασμός. Αυτή η έκθεση αποδεικνύει σαφώς ότι τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων και οι εκπρόσωποί τους βρίσκονται στην καρδιά της κοινωνίας των πολιτών και δραστηριοποιούνται στις τοπικές τους κοινότητες. χωρών που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης και μετάβασης, υποστηρίζουν την καμπάνια και συμμετέχουν σε αυτήν. Στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι οι αθλητικές εκδηλώσεις είναι δίκαιες για τους εργαζόμενους που παράγουν αθλητικά είδη και κατασκευάζουν αθλητικές εγκαταστάσεις καθώς και για τους αθλητές ανεξαρτήτως εάν πρόκειται για αθλητικό γεγονός στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων, της UEFA, της FIFA, των Αγώνων της Κοινοπολιτείας ή οποιοδήποτε άλλο αθλητικό γεγονός. Τα πρότυπα που έχουν συμφωνηθεί διεθνώς θα πρέπει να τηρούνται τόσο στο χώρο εργασίας όσο και στο στάδιο. Η Play Fair ζητά από τη ΔΟΕ (τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή) να δεσμευτεί για την προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων στον Ολυμπιακό Χάρτη, να απαιτήσει από όλες τις εταιρείες που διαθέτουν άδειες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες να σέβονται αυτά τα δικαιώματα, να διαμορφώσει ένα μηχανισμό λήψης πληροφοριών και παραπόνων σχετικά με περιστατικά εκμετάλλευσης και να επιλύσει τα προβλήματα που προκύπτουν. Για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2010 και το Ευρωπαϊκό Κύπελλο του 2012, η Play Fair θα προωθήσει την αξιοπρεπή εργασία των εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα. ΟΙ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ ΩΣ ΠΟΛΙΤΕΣ Οι οργανώσεις-μέλη της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων εργάζονται σκληρά για την αναστροφή της πτωτικής τάσης του αριθμού των μελών τους. Μια ενδιαφέρουσα και πιθανώς γόνιμη ιδέα είναι να χρησιμοποιήσουν τους δεσμούς που αναπτύσσουν εκ των πραγμάτων οι συνδικαλιστικές οργανώσεις με άλλες οργανώσεις, ορισμένες από τις οποίες αναφέρθηκαν παραπάνω, και τη συμμετοχή των μελών από τη βάση των συνδικάτων στις τοπικές τους κοινότητες, προκειμένου να απευθυνθούν σε ομάδες ατόμων, οι οποίες επί του παρόντος δεν είναι ενημερωμένες ή δεν ενδιαφέρονται για το έργο των συνδικάτων. Η έκθεση στο διπλανό πλαίσιο υποστηρίζει ότι πολλοί από τους 200.000 εκπροσώπους συνδικαλιστικών οργανώσεων και ακτιβιστές στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μέλη άλλων κοινωνικών δικτύων. Το γεγονός αυτό, δεν διευκολύνει μόνο τη διαμόρφωση συμμαχιών εντός της κοινότητας, αλλά χρησιμοποιώντας τη συνδικαλιστική τους ιδιότητα 6

όταν αναλαμβάνουν ρόλους εκτός της συνδικαλιστικής τους δράσης, μπορούν να συμβάλουν στην προσέλκυση μελών και στη γενική ενημέρωση για τις συνδικαλιστικές δράσεις. Όταν ρωτήθηκαν ποια ήταν τα σημαντικότερα αιτήματα για τα οποία δραστηριοποιούνται οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων, οι απαντήσεις ήταν η αναπηρία ή τα ζητήματα υγείας, η αντιμετώπιση του ρατσισμού και της ακροδεξιάς και, τα περιβαλλοντικά ζητήματα - ζητήματα που απαιτούν συμμαχίες με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποιεί ένα πρόγραμμα Ενεργού Συμμετοχής των Ευρωπαίων Πολιτών. Από το 2007, ξεκίνησε ένα νέο πρόγραμμα «Ευρώπη για τους Πολίτες» με προϋπολογισμό 215 εκατομμύρια ευρώ. Οι στόχοι του είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής: να δώσει στους πολίτες την ευκαιρία να ανταλλάξουν εμπειρίες και απόψεις και να συμμετάσχουν στην οικοδόμηση μιας Ευρώπης ακόμα πιο προσιτής, να αναπτύξει αίσθημα ευρωπαϊκής ταυτότητας, να καλλιεργήσει το αίσθημα των ευρωπαίων πολιτών ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση τους ανήκει και να βελτιώσει την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, η δράση για την ενεργό κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη επιδιώκει να ενθαρρύνει τη δράση, το διάλογο και τον προβληματισμό σε σχέση με την ευρωπαϊκή υπηκοότητα και τη δημοκρατία, τις κοινές αξίες, την κοινή ιστορία και κουλτούρα μέσω προγραμμάτων που λειτουργούν από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Σύμφωνα με μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου (ETUI), όσο οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εκπροσωπούν το ευρύτερο ευρωπαϊκό δίκτυο οργανώσεων μελών που δραστηριοποιείται στην κοινωνία των πολιτών, και δεδομένης της επιθυμίας τους να ενθαρρύνουν τα μέλη τους να συμμετέχουν γενικά ως ενεργοί πολίτες και να δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα σε ζητήματα της Ε.Ε όπως το σύνταγμα, η διά βίου μάθηση και ο κοινωνικός διάλογος, θα αυξάνονται τα προγράμματα των συνδικαλιστικών οργανώσεων που εντάσσονται στο νέο κονδύλι του προϋπολογισμού. Δράση Συνδικάτα και κοινωνία των πολιτών Στόχοι Θα σας δώσει τη δυνατότητα: να αναλογιστείτε το ρόλο σας του εκπροσώπου μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο να υποστηρίξετε τα μέλη σας σε συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ Σημειώστε τις οργανώσεις εκτός του χώρου εργασίας σας και της συνδικαλιστικής σας οργάνωσης, οι οποίες σας βοηθούν να υποστηρίξετε τα μέλη σας. Σκεφτείτε τα προβλήματα στο χώρο εργασίας και τα ζητήματα που σας αναφέρθηκαν κατά το τελευταίο έτος και σημειώστε εκείνα τα οποία δεν θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω των συνηθισμένων διαύλων συνδικαλιστικής διαπραγμάτευσης. Ποιες υπηρεσίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν; Πώς μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους; Όπως αναφέρθηκε στην αρχή της παρούσας ενότητας κατάρτισης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης υπογραμμίσει τη σημασία του Διαλόγου της Κοινωνίας των Πολιτών στο πλαίσιο των σχέσεων Τουρκίας Ε.Ε. και έχει διαμορφώσει μια σειρά σχετικών πρωτοβουλιών. 7

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Η Συνομοσπονδία Eυρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) ιδρύθηκε το 1973 για την προώθηση των συμφερόντων των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την εκπροσώπησή τους στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Στόχος της ΣΕΣ είναι μια Ε.Ε. με ισχυρή κοινωνική διάσταση που διασφαλίζει την ευημερία όλων των πολιτών της. Σήμερα, μέλη της ΣΕΣ είναι 82 εθνικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες από 36 ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και 12 Ευρωπαϊκές Κλαδικές Ομοσπονδίες και οργανώσεις-παρατηρητές στην ΠΓΔΜ, τη Σερβία, τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη. Άλλες συνδικαλιστικές δομές όπως το EUROCADRES (Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκού Επαγγελματικού και Διευθυντικού Προσωπικού) και η EFREP/FERPA (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνταξιούχων και Ηλικιωμένων Ατόμων) λειτουργούν υπό την αιγίδα της ΣΕΣ. Επιπλέον, η ΣΕΣ συντονίζει τις δραστηριότητες των 45 Διαπεριφερειακών Συνδικαλιστικών Συμβουλίων, που οργανώνουν τη συνδικαλιστική συνεργασία σε διασυνοριακό επίπεδο. Η ΣΕΣ είναι ένας από τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους και είναι αναγνωρισμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από το Συμβούλιο της Ευρώπης και από την EFTA ως ο μοναδικός εκπρόσωπος διατομεακής συνδικαλιστικής οργάνωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. www.etuc.org 8

ΕΤΑΙΡΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Algemeen Belgisch Vakverbond Fédération Générale du Travail de Belgique ABVV-FGTB Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België Centrale Générale des Syndicats Libéraux de Belgique ACLVB-CGSLB Algemeen Christelijk Vakverbond Confédération des Syndicats Chrétiens ACV-CSC Confédération Française Démocratique du Travail CFDT Confédération Française des Travailleurs Chrétiens CFTC Confédération Générale du Travail CGT Confédération Générale du Travail Force Ouvrière FO Union Nationale des Syndicats Autonomes UNSA Ανώτατη Διοίκηση Ενώσεων Δημοσίων Υπαλλήλων ΑΔΕΔΥ Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας ΓΣΕΕ Confederazone Generale Italiana del Lavoro CGIL Confederazione Italiana Sindacati Lavoratori CISL Unione Italiana del Lavoro UIL Konfederácia Odborových Zväzov Slovenskej Republiky KOZ SR Landsorganisationen i Sverige LO-S Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu DİSK Türkiye Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu HAK-İŞ Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu TÜRK-İŞ Trades Union Congress TUC www.fgtb.be/ www.aclvb.be/ www.acv-online.be/ www.cfdt.fr/ www.cftc.fr/ www.cgt.fr/ www.force-ouvriere.fr/ www.unsa.org/ www.adedy.gr/ www.gsee.gr/ www.cgil.it/ www.cisl.it/ www.uil.it/ www.kozsr.sk/cms/ www.lo.se/ www.disk.org.tr/ www.hakis.org.tr/ www.turkis.org.tr/ www.tuc.org.uk/ Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων στον Επισιτισμό, τη Γεωργία και τον Τουρισμό EFFAT Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στο Μέταλλο EMF/FEM Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Δημοσίων Υπηρεσιών EPSU Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές ETF Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στους κλάδους Κλωστοϋφαντουργίας, Ιματισμού και Δέρματος ETUF-TCL/FSE-THC υπηρεσίες www.effat.org/ www.emf-fem.org/ www.epsu.org/ www.itfglobal.org/etf/ www.etuf-tcl.org/ www.uni-europa.org/

Το παρόν πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Διάλογος της Κοινωνίας των Πολιτών Προσέγγιση μεταξύ εργαζομένων από την Τουρκία και από την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας Για τα περιεχόμενα της παρούσας έκδοσης την αποκλειστική ευθύνη φέρει η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι αντικατοπτρίζουν τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ETUC (ΣΕΣ) International Trade Union House (ITUH) Boulevard Roi Albert II, 5 B-1210 Βρυξέλλες Βέλγιο Απρίλιος 2010 Η Κεντρική Μονάδα Χρηματοδότησης και Ανάθεσης Συμβάσεων είναι η Συμβαλλόμενη Αρχή αυτού του προγράμματος Σχεδιασμός: www.design-mill.co.uk