ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΩΝ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΩΝ Γιεπεύνηζη ζηάζευν και ανηιλήτευν γονέυν και ζςμβούλυν ζηαδιοδπομίαρ ζε ζσέζη με ηιρ επαγγελμαηικέρ επιλογέρ ηυν παιδιών με δςζλεξία Σζηιηγθηξηάλ Δξκηφλε ( Α.Μ: 277 ) Μεηαπηπρηαθή δηπισκαηηθή εξγαζία πνπ ππνβάιιεηαη ζηελ θαηεχζπλζε Αλάπηπμε θαη πκβνπιεπηηθή γηα ηε ηαδηνδξνκία ηνπ Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο Σξηκειήο εμεηαζηηθή επηηξνπή:. Κξίβαο, Καζεγεηήο Κ. Γηαθνγηψξγε, Δπίθνπξε θαζεγήηξηα, Δπηβιέπνπζα Η.Κ.Γεκάθνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Πάηξα, Μάηνο 2011

Δπραξηζηίεο Ζ δηπισκαηηθή απηή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ ζηελ θαηεχζπλζε-εηδίθεπζε «Αλάπηπμε θαη πκβνπιεπηηθή ηεο ηαδηνδξνκίαο». Δπραξηζηψ ζεξκά ηελ επφπηξηά κνπ θ. Κιενπάηξα Γηαθνγηψξγε γηα ηελ επηζηεκνληθή ηεο θαζνδήγεζε πξνο ηελ εχξεζε ησλ θαίξησλ θαη νπζησδψλ παξακέηξσλ ηνπ ζέκαηφο καο, γηα ηε ζπκβνιή ηεο ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ νξγάλσζε ηεο δηαηξηβήο απηήο, γηα ηνλ πνιχηηκν ρξφλν ηεο πνπ πάληα δηέζεηε, αιιά θαη γηα ηελ εζηθή θαη ςπρνινγηθή ζπκπαξάζηαζή ηεο πξνθεηκέλνπ ε εξγαζία απηή λα νινθιεξσζεί κε ηελ παξνχζα κνξθή. Δπραξηζηψ ζεξκά ηνπο θαζεγεηέο κνπ θ. πχξν Κξίβα γηα ηελ πξνζθνξά ηνπ ζηελ επηζηεκνληθή κνπ θαζνδήγεζε ζηελ πκβνπιεπηηθή ηεο ηαδηνδξνκίαο,ηελ άςνγε ζπλεξγαζία, πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ θαη ηνλ θ.ησάλλε Κ. Γεκάθν γηα ηελ ζεκαληηθή βνήζεηά ηνπ θαη θαζνδήγεζή κνπ ζηελ κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. Δπραξηζηψ ηελ Β. Λακπξνπνχινπ, θαζεγήηξηα Δηδηθήο Αγσγήο, γηα ηελ παξαρψξεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κέηξεζεο ζηάζεσλ θαη αληηιήςεσλ ηνπ DeCaro. Δπραξηζηψ, ηέινο, ηελ Έλσζε Γνλέσλ ησλ Παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Απηνδηνίθεζεο Αραΐαο θαη ην ΚΔΤΠ Αραΐαο γηα ην ελδηαθέξνλ πνπ έδεημαλ ζηελ πξνζπάζεηά κνπ θαη ηελ νπζηαζηηθή ζπλεξγαζία ηνπο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο. 2

Πεπίλητη Αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ αληηιήςεσλ γνλέσλ θαη ππεχζπλσλ.δ.π. ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο επηινγέο ησλ παηδηψλ ρσξίο θαη κε δπζιεμία. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 116 άηνκα, 56 γνλείο παηδηψλ κε δπζιεμία θαη 60 ππεχζπλνη.δ.π., εθ ησλ νπνίσλ 14 χκβνπινη Γξα..Δ.Π. θαη 46 Καζεγεηέο.Δ.Π. ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Ν. Αραΐαο. Οη ζηάζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ δηεξεπλήζεθαλ κέζσ ηεο ζπκπιήξσζεο ελφο εξσηεκαηνινγίνπ ηχπνπ θιίκαθαο Likert πνπ αθνξά ζηελ αμηνιφγεζε ηεο θαηαιιειφηεηαο 28 επαγγεικάησλ γηα παηδηά ρσξίο θαη κε δπζιεμία, θαζψο θαη κε αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο, φπνπ νη ζπκκεηέρνληεο εθζέηνπλ θαη αηηηνινγνχλ ηελ άπνςή ηνπο ζρεηηθά κε ηελ θαιχηεξε θαη ηε ιηγφηεξε θαιή επαγγεικαηηθή επηινγή γηα ηα παηδηά ρσξίο θαη κε δπζιεμία. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο ησλ απαληήζεσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζην εξσηεκαηνιφγην έδεημαλ φηη ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηηο ζηάζεηο θαη ζηηο αληηιήςεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ αλάινγα κε ηελ ηδηφηεηά ηνπο (γνλείο vs. ζχκβνπινη), κε ην αλ πξφθεηηαη γηα παηδηά ρσξίο ή κε δπζιεμία θαη κε ην βαζκφ ησλ αθαδεκατθψλ απαηηήζεσλ θαη ηελ έθηαζε ηεο ρξήζεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ πνπ ζπλεπάγεηαη ε άζθεζε απηψλ ησλ επαγγεικάησλ. Σέινο, σο πξνο ηηο επηινγέο ησλ ζπκκεηερφλησλ έηζη φπσο αληηθαηνπηξίδνληαη ζηηο απαληήζεηο πνπ έδσζαλ ζηηο αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο θαίλεηαη φηη απηέο αηηηνινγνχληαη κε βάζε ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ησλ παηδηψλ θαζψο θαη κε ην αλ επξφθεηην γηα παηδηά ρσξίο ή κε δπζιεμία. Φαίλεηαη φηη νη ζηάζεηο ησλ γνλέσλ επεξεάδνληαη απφ ηηο πξνζδνθίεο θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε πνπ έρνπλ φηαλ ζα πξέπεη λα θξίλνπλ ηελ θαηαιιειφηεηα επαγγεικάησλ γηα ηα παηδηά ηνπο θαη εηδηθά φηαλ απηά έρνπλ δπζιεμία ελψ εθείλεο ησλ ππεχζπλσλ.δ.π. δηακνξθψλνληαη κε πην αληηθεηκεληθά θαη ξεαιηζηηθά θξηηήξηα. Λέξειρ-Κλειδιά: επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο, δπζιεμία, γνλείο, ππεχζπλνη.δ.π. 3

Abstract The purpose of this study is to investigate what are the perception and the stance on the issue of the professional choices of children with or without dyslexia, of the parents and the people in charge of vocational guidance offices. Overall 116 people, 56 parents of dyslexic children and 60 people in charge of vocational guidance offices, of which 16 counselors and 46 vocational guidance high school teachers in the Prefecture of Achaia, took part in the survey. The perceptions of the participants were taken throughout a Likert type scale questionnaire, that has to do with the evaluation of the adequacy of 28 professions for children with and without dyslexia, where the participants report and develop their opinions according to the most and less successful choice of profession of children with and without dyslexia. The results of the answers analysis showed that there are differences in the attitudes and the perceptions of the participants according to their status (parents vs. counselors), also according to whether the children are dyslexic or not and on the degree of the academic requirements as well as the extend of the use of the written word that the practice of the professions demand. Finally, the choices of the participants as they are reflected on the answers they have given in the open ended questions, seem to be justified on the basis of the special capacities and the personality of the children and also on whether they are dyslexic or not. It seems that the way parents act is influenced by the expectations and the emotional pressure they feel when they have to determine the adequacy of professions for their children, especially when they are dyslexic, while the perceptions of the people in charge of vocational guidance offices are based on more objective and realistic criteria. Keywords: dyslexia, parents, vocational guidance officers. 4

Πίνακαρ Πεπιεσόμενυν επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο-δπζιεμία Δπραξηζηίεο Πεξίιεςε 2 3 Abstract 4 Καηάινγνο πεξηερνκέλσλ πηλάθσλ θαη γξαθεκάησλ 6 πληνκνγξαθίεο 7 Δηζαγσγή 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Θεσξεηηθφ πιαίζην 11 1.1. πκβνπιεπηηθή- Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή (Career Counselling) 12 1.2. Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο 14 1.3. ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο 15 1.3.1. Ζ αλαγθαηφηεηα ηνπ.δ.π. ζηελ εθπαίδεπζε 17 1.3.2. Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο θαη Διιεληθφ Δθπαηδεπηηθφ χζηεκα 19 1.3.3. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ.δ.π. ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε 24 1.4. Θεσξίεο γηα ηελ Δπαγγεικαηηθή Δπηινγή 27 1.5. Γπζιεμία 1.5.1. Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο ή δπζιεμία; 1.5.2. Υαξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο δπζιεμίαο 1.5.3. Μνξθέο θαη ηχπνη δπζιεμίαο 1.5.4. Σα αίηηα θαη αληηκεηψπηζε ηεο δπζιεμίαο 1.6. ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο θαη δπζιεμία: βηβιηνγξαθηθή 41 αλαζθφπεζε 1.7. ηάζεηο θαη αληηιήςεηο γνλέσλ θαη ππεχζπλσλ.δ.π. γηα ηνλ επαγγεικαηηθφ 44 πξνζαλαηνιηζκφ ησλ παηδηψλ ρσξίο θαη κε δπζιεμία: βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε 1.8. θνπφο ηεο κειέηεο 55 1.9. εκαζία ηεο κειέηεο 56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Δξεπλεηηθφ κέξνο 57 2.1. Μέζνδνο 58 2.1.1. πκκεηέρνληεο 2.1.2. Μέζν ζπιινγήο δεδνκέλσλ 60 2.1.3. Γηαδηθαζία- Γπζθνιίεο 2.2. Απνηειέζκαηα 2.2.1. Πνζνηηθή αλάιπζε 2.2.2. Πνηνηηθή αλάιπζε ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: πκπεξάζκαηα-πδήηεζε 77 3.1. πκπεξάζκαηα-πδήηεζε 3.2. Γηαηχπσζε πξνηάζεσλ 88 Βηβιηνγξαθία 90 Παξάξηεκα 105 32 34 37 38 64 65 74 5

Καηάλογορ πεπιεσομένυν ζσημάηυν, πινάκυν και γπαθημάηυν Πίνακερ Πίλ. 1. Καηαλνκή ηνπ ζπλνιηθνχ δείγκαηνο θαηά ηδηφηεηα, θχιν θαη ειηθία 70 Πίλ. 2: Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο ηεο νκάδαο γνλείο σο πξνο ηελ ειηθία ηνπ παηδηνχ ηνπο 71 Πίλ. 3: Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο ηεο νκάδαο γνλείο σο πξνο κνξθσηηθφ ηνπο επίπεδν 71 Πίλ. 4. Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο ηεο νκάδαο Υπεύζπλνη Σ.Ε.Π. σο πξνο ηελ 72 εθπαηδεπηηθή πξνυπεξεζία Πίλ. 5. ηνηρεία ζπλερηδφκελεο θαηάξηηζεο ηεο νκάδαο Τπεχζπλνη.Δ.Π. 72 Πίλ. 6. Μέζνη φξνη, ηππηθέο απνθιίζεηο, ειάρηζηε θαη κέγηζηε ηηκή ηεο αμηνιφγεζεο σο 77 πξνο ηελ θαηεγνξία επαγγεικάησλ Πίλ. 7. Μέζνη φξνη, ηππηθέο απνθιίζεηο, ειάρηζηε θαη κέγηζηε ηηκή ηεο αμηνιφγεζεο σο 78 πξνο ηελ ηδηόηεηα Πίλ. 8. Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ 79 ηδηόηεηα θαη ηελ θαηεγνξία επαγγεικάησλ Πίλ. 9. Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ 81 ηδηόηεηα θαη ηε δπζιεμία Πίλ.10. Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ηεο αμηνιφγεζεο ηεο 82 ρακειήο θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηε δπζιεμία Πίλ.11. Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ηεο αμηνιφγεζεο ηεο 83 κεζαίαο θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηε δπζιεμία Πίλ.12. Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ηεο αμηνιφγεζεο ηεο πςειήο 85 θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηε δπζιεμία Γπαθήμαηα Γξ. 1. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ θαηεγνξία. 78 Γξ. 2. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα. 79 Γξ. 3. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηελ θαηεγνξία 80 επαγγεικάησλ Γξ.4. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηνλ παξάγνληα δπζιεμία. 82 Γξ.5. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ρακειήο θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη 83 ηνλ παξάγνληα δπζιεμία. Γξ.6. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο ηεο κεζαίαο θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηνλ 86 παξάγνληα δπζιεμία. Γξ.7. Μέζνη φξνη ηεο αμηνιφγεζεο ηεο πςειήο θαηεγνξίαο σο πξνο ηελ ηδηόηεηα θαη ηνλ 86 παξάγνληα δπζιεμία. 6

ς ν η ο μ ο γ π α θ ί ε ρ Α.Δ.Η.: Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Α.Σ.Δ.Η.: Αλψηαην Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Β.Γ.: Βαζηιηθφ Γηάηαγκα ΓΡΑ..Δ.Π.: Γξαθείν ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ Γ..Δ.Π.Δ.Γ.: Γηεχζπλζε πκβνπιεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δθπαηδεπηηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ Δ.Κ.Δ.Π.: Δζληθφ Κέληξν Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ Δ.Π.Δ.Α.Δ.Κ.: Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Δθπαίδεπζεο θαη Αξρηθήο Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο Κ.Δ.Μ.Δ.: Κέληξν Δθπαηδεπηηθψλ Μειεηψλ θαη Δπηκφξθσζεο ΚΔ.Τ.Π.: Κέληξν πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ Ο.Α.Α.Α.: Οξγαληζκφο Απαζρφιεζεο θαη Αζθάιηζεο ηεο Αλεξγίαο Ο.Α.Δ.Γ.: Οξγαληζκφο Απαζρφιεζεο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Ο.Δ.Γ.Β.: Οξγαληζκφο Έθδνζεο Γηδαθηηθψλ Βηβιίσλ Ο.Ο..Α.: Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Π.Γ.: Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα Π.Η.: Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην.Δ.Π.: ρνιηθφο/νχ Δπαγγεικαηηθφο/νχ Πξνζαλαηνιηζκφο/νχ Τ.Α.: Τπνπξγηθή Απφθαζε ΤΠ.Δ.Π.Θ.: Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ ΤΠ.Γ.Β.Μ.Θ.: Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ Φ.Δ.Κ.: Φχιιν Δθεκεξίδνο Κπβεξλήζεσο ΥΓ : ρσξίο δπζιεμία ΜΓ : κε δπζιεμία 7

Δ ι ζ α γ υ γ ή Ζ επηινγή ηνχ επαγγέικαηνο δελ απνηειεί κηα ζηηγκηαία απφθαζε ηνπ αηφκνπ. Δίλαη κία καθξνρξφληα αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία πνπ νξγαλψλεηαη ζην πιαίζην ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ αηφκνπ αξρίδνληαο απφ ην Νεπηαγσγείν θαη ην Γεκνηηθφ θαη ζπλερίδνληαο ζην Γπκλάζην, θαη ζην Λχθεην, ηελ Σξηηνβάζκηα θαη Δπαγγεικαηηθή Δθπαίδεπζε. Ζ κειέηε ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ απφςεσλ πνπ δηακνξθψλεη ην παηδί γηα ηα δηάθνξα επαγγέικαηα εληάζζεηαη ζην πιαίζην ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ. Έηζη, ε επηινγή αλ θαη σο φξνο αθήλεη λα δηαθαλεί έλαο ζεκαληηθφο βαζκφο ειεπζεξίαο ζηε δξάζε ηνπ αηφκνπ, ε ειεπζεξία απηή ζρεηηθνπνηείηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ ην άηνκν ειάρηζηα κπνξεί λα επεξεάζεη. Χο ηέηνηνη παξάγνληεο ζα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ ε αγνξά εξγαζίαο, ην θχξνο θαη νη απνδνρέο ηνπ επαγγέικαηνο, ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ κε ηηο αμίεο ηνπ, ηα πξφηππα θαη νη δπλαηφηεηεο ηνπ αηφκνπ (ζσκαηηθέο-πλεπκαηηθέο) θαη ε ηχρε (Γεκεηξφπνπινο, 1989 ζην Λακπξνπνχινπ & Μπίξκπα, 2002). Ζ αλζξψπηλε αλάπηπμε δελ είλαη κηα κνλφδξνκε δηαδηθαζία αιιά κηα ακθίδξνκε ζρέζε δηαξθνχο ζπλαιιαγήο κεηαμχ ηνπ αηφκνπ θαη ηνπ θπζηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. «Ζ νηθνγέλεηα απνηειεί έλα ζχζηεκα ζρέζεσλ αλάκεζα ζηα κέιε ηεο, αιιά θαη κέξνο άιισλ επξχηεξσλ ζπζηεκάησλ. Έηζη, θαζεηί πνπ ζπκβαίλεη ζε κηα νηθνγέλεηα, ν ηξφπνο αληίδξαζεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη νη ζπλέπεηεο ηεο αληίδξαζήο ηεο απνηεινχλ κηα ζχλζεζε κεηαβιεηψλ, φπνπ νη αιιειεπηδξάζεηο είλαη δηαξθψο ελεξγέο. Δπηπιένλ, ε θάζε νηθνγέλεηα πξνζπαζεί λα πξνζαξκνζηεί ζην ζπγθεθξηκέλν πεξηβάιινλ ζην νπνίν δεη, κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ ηεο, ησλ ζηφρσλ ηεο, αιιά θαη ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη αλάγθεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ησλ γνλέσλ, δελ είλαη πάληα νη ίδηεο, αιιά δηακνξθψλνληαη αλάινγα κε ηε θάζε εμέιημεο ηεο νηθνγέλεηαο, θαζψο θαη ζε ζρέζε κε ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο χπαξμεο Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ζην παηδί ηνπο. χκθσλα κε απηήλ ηε ζπζηεκηθή ζεψξεζε, θάζε νηθνγέλεηα έρεη ηα δηθά ηεο 8

ραξαθηεξηζηηθά, αιιειεπηδξάζεηο, ιεηηνπξγίεο θαη ζεκείν εμέιημεο θαη άξα είλαη κνλαδηθή». (Παληειηάδνπ & Μπφηζαο, 2007). Ο Βronfenbrenner (1995) ππνζηήξημε φηη είλαη αλαγθαίν λα αληηιεθζνχκε ηνλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ξφιν ησλ άιισλ αλζξψπσλ ζηε δσή ελφο παηδηνχ θαη πξφηεηλε ηε ρξήζε ηνπ φξνπ «ζεκαληηθφο άιινο» (significant other). Ζ επηζήκαλζε απηή είλαη αμηφινγε, δεδνκέλνπ φηη ε επίδξαζε πνπ αζθεί ζην παηδί θάπνηνο «ζεκαληηθφο άιινο» κπνξεί λα είλαη εμαηξεηηθά ηζρπξή: «ηα ζπζηήκαηα ησλ πεπνηζήζεσλ ηέηνησλ ζεκαληηθψλ άιισλ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζνπλ σο θνξείο έλαξμεο θαη ζπληήξεζεο ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ην αλαπηπζζφκελν άηνκν» (Βronfenbrenner, 1995, ζην Πεηξνγηάλλεο, 2003) Πψο αληηιακβάλνληαη ινηπφλ νη «ζεκαληηθνί άιινη»-γνλείο θαη Τπεχζπλνη ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ- ηελ επηινγή επαγγέικαηνο γηα παηδηά πνπ έρνπλ θαη δελ έρνπλ δπζιεμία; Ζ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζην πιαίζην ηεο παξνχζεο εξγαζίαο ζθνπφ έρεη λα δηεξεπλήζεη ηηο ζηάζεηο θαη ηηο αληηιήςεηο γνλέσλ θαη ππεχζπλσλ.δ.π. ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο επηινγέο ησλ παηδηψλ ρσξίο θαη κε δπζιεμία. Δίλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα λα δνχκε ηη ζπκβαίλεη γχξσ απφ ην ζέκα επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο θαη δπζιεμία ππφ ην πξίζκα ησλ ζηάζεσλ ησλ «ζεκαληηθψλ άιισλ» ζηελ επηινγή επαγγέικαηνο ελφο παηδηνχ. Πώο «γελλήζεθε» ε ηδέα ηεο εξγαζίαο Ζ αθνξκή γηα ηελ εθπφλεζε ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο κε απηφ ην ζέκα δφζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξαθηηθήο καο άζθεζεο ζην ΚΔΤΠ θαη ζε ΓΡΑ.ΔΠ Αραΐαο απφ κηα παξαηήξεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπκβνπιεπηηθήο δηαδηθαζίαο. ηαλ έξρνληαλ γηα ζπκβνπιεπηηθή ζηαδηνδξνκίαο καζεηέο θαη καζήηξηεο κε δπζιεμία νη ζχκβνπινη έξρνληαλ ζε δχζθνιε ζέζε ππήξρε κηα δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε ζε ζρέζε κε απηή ησλ καζεηψλ ρσξίο δπζιεμία. Οη ζχκβνπινη δηαπίζησλαλ ην θελφ ζηελ επηκφξθσζή ηνπο γηα ηηο 9

καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ καζεηψλ θαη ήηαλ επηθπιαθηηθνί ζηε ζπδήηεζή ηνπο. Πεξηζζφηεξν ζπδεηνχζαλ κε ηνπο γνλείο πνπ ζπλφδεπαλ ηνπο καζεηέο. Αλαδήηεζα έξεπλεο ζηελ ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία θαη δηαπίζησζα φηη δελ ππήξραλ πνιιέο εξγαζίεο πνπ λα δηεξεπλνχζαλ ηηο αληηιήςεηο ησλ γνλέσλ θαη ησλ ζπκβνχισλ ζηαδηνδξνκίαο ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο επηινγέο ησλ καζεηψλ κε δπζιεμία. Σν πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο απηήο απνηειεί ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο. Πξνζδηνξίδνληαη νη έλλνηεο ηεο πκβνπιεπηηθήο, ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαζψο θαη ηνπ ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη ηεο Γπζιεμίαο. Πεξηγξάθεηαη ε ηζηνξηθή εμέιημε θαη ε εθαξκνγή ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζηελ Διιάδα. Παξνπζηάδεηαη ν ξφινο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πκβνχινπ ρνιηθνχ θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ. Σέινο, παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά νη ζεσξίεο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί πάλσ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή. ην δεχηεξν κέξνο παξνπζηάδεηαη ε έξεπλα, ην ζθεπηηθφ ηεο, ε κεζνδνινγία ηεο, ηα απνηειέζκαηά ηεο θαη ε εξκελεία ηνπο. Ζ εξγαζία απηή νινθιεξψλεηαη κε ηε βηβιηνγξαθία θαη ην παξάξηεκα. ε φιν ην θείκελν γηα ιφγνπο επθνιίαο ρξεζηκνπνηείηαη ην αξζεληθφ γέλνο. 10

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 11

1.1. Σπκβνπιεπηηθή- Επαγγεικαηηθή Σπκβνπιεπηηθή (Career Counselling) Ζ πκβνπιεπηηθή σο φξνο έρεη δερζεί πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο νξηζκνχο αλάινγα κε ηελ νπηηθή γσλία ηνχ θάζε κειεηεηή. χκθσλα κε ηνλ Nelson-Jones (1982) ν φξνο πκβνπιεπηηθή (counseling) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη: -Σελ ππνζηεξηθηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζην χκβνπιν θαη ην άηνκν πνπ δεηά ηε βνήζεηά ηνπ. Ζ ζρέζε απηή δεκηνπξγείηαη κέζα ζε έλα πιαίζην εηδηθψλ ζπλζεθψλ θαη πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλσλ δεμηνηήησλ εθ κέξνπο ηνχ πξψηνπ, φπσο ε ελζπλαίζζεζε, ε άλεπ φξσλ απνδνρή ηνχ άιινπ, ν ζεβαζκφο ζηε δηαθνξεηηθφηεηα, ε ζπλαηζζεκαηηθή αληαπφθξηζε, θ. ά. -Σν ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζε δηάθνξεο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο θαη ηερληθέο πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ παξνρή ςπρνινγηθήο ζηήξημεο ζε άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ θάπνην πξφβιεκα ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. Απηφ ην εηδηθφ πεδίν εθαξκνγήο ςπρνινγηθψλ κεζφδσλ δελ αθνξά ζηα άηνκα πνπ ππνθέξνπλ απφ ζνβαξέο δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο. ηελ ςπρνινγηθή θαη παηδαγσγηθή βηβιηνγξαθία (Καζζσηάθεο, 2004: 48) ε ρξήζε ηνχ φξνπ πκβνπιεπηηθή ρξεζηκνπνηείηαη ζήκεξα γηα λα ππνδειψζεη ηελ ππνζηεξηθηηθή δηαδηθαζία πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζην χκβνπιν θαη ζην ζπκβνπιεπφκελν, ζην επίθεληξν ηήο νπνίαο βξίζθεηαη ε ηδηφηππε ζρέζε πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζά ηνπο. Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία αμηνπνηεί ηηο ζεσξίεο θαη ηηο ηερληθέο ησλ αληίζηνηρσλ Δπηζηεκψλ ηνπ Αλζξψπνπ θαη, θπξίσο, ηεο Φπρνινγίαο θαη έρεη σο ζηφρν λα βνεζήζεη ην άηνκν λα αληηκεησπίζεη κε επηηπρία ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε πκβνπιεπηηθή αλήθεη ζην ρψξν ηήο Δθαξκνζκέλεο Φπρνινγίαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αλαπηπρζεί θαη εηδηθφο ςπρνινγηθφο θιάδνο κε ηνλ φξν πκβνπιεπηηθή Φπρνινγία (Counselling Psychology), πνπ αζρνιείηαη κε ηε κειέηε 12

ησλ ηξφπσλ, ησλ κεζφδσλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ, κε βάζε ηηο νπνίεο κπνξεί λα παξαζρεζεί επηζηεκνληθά ζεκειησκέλε βνήζεηα ζε άηνκα θάζε ειηθίαο, γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο ηηο νπνίεο ζπλαληνχλ θαη πνπ αδπλαηνχλ λα μεπεξάζνπλ ζηεξηδφκελα απνθιεηζηηθά ζηηο δηθέο ηνπο δπλάκεηο (Μαιηθηψζε- Λνΐδνπ, 1999). Ζ πκβνπιεπηηθή, ε νπνία ζθνπφ έρεη λα βνεζήζεη ην ζπκβνπιεπφκελν ζηε δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδεη ελφςεη ηεο νληνινγηθήο έληαμήο ηνπ ζε κία εμειηζζφκελε αγνξά εξγαζίαο θαη ηεο κεηέπεηηα αλέιημήο ηνπ ζε απηή νλνκάδεηαη Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή (Vocational Counseling ή Career Counseling) (Καζζσηάθεο, 2004, Κάληαο & Υαληδή, 1991). Ηζηνξηθά, ε Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή - ή Καζνδήγεζε φπσο αλαθεξφηαλ - ήηαλ ην πξψην είδνο ηεο πκβνπιεπηηθήο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνπο ςπρνιφγνπο. ήκεξα, ε Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή εμαθνινπζεί λα θαηέρεη κία αξθεηά ζεκαληηθή ζέζε αλάκεζα ζηα είδε πκβνπιεπηηθήο, κηα πνπ νη επαγγεικαηηθέο επηινγέο ζπλδένληαη κε ηηο ηθαλφηεηεο, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ελφο αηφκνπ. «Γηαιέγνληαο έλα επάγγεικα δηαιέγεηο ηξφπν δσήο θαη απνθηάο ζηάζε δσήο, ζ απηή ηελ επηινγή εκπιέθνληαη ε ηαπηφηεηα, ην γφεηξν, ν ηφπνο θαη ν ηξφπνο δσήο θαζψο θαη νη θνηλσληθέο επαθέο ηνπ θάζε αλζξψπνπ». (Μαιηθηψζε-Λνΐδνπ, 1999). Αληί ηνπ φξνπ Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο ή πκβνπιεπηηθή γηα ηε ζηαδηνδξνκία (Career Counselling) (Καζζσηάθεο, 2004). Ζ έλλνηα ζηαδηνδξνκία πξννδεπηηθά πεξηγξάθεη πιένλ ηε δηαρείξηζε απφ πιεπξάο ηνπ αηφκνπ (self-management) ησλ δηαδηθαζηψλ ζρεηηθά κε ηελ εξγαζία θαη ηε κάζεζε κέζα ζε έλαλ θφζκν ξαγδαίσλ εμειίμεσλ θαη δηαθνξνπνηήζεσλ θαη έρεη έηζη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ηεο ζπκβνπιεπηηθήο γηα ηε ζηαδηνδξνκία (Κξίβαο, 2001). 13

1.2. Επαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο Ζ Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή, ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, ρξεζηκνπνηείηαη αληί ηνπ φξνπ Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο. Δλψ κεηαμχ ησλ δχν φξσλ ππάξρνπλ αξθεηέο ελλνηνινγηθέο επηθαιχςεηο, δελ ηαπηίδνληαη απφιπηα. Ζ Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή φπσο αλαθέξακε ζηεξίδεη ηηο δηαδηθαζίεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ηνπ πξνζψπνπ θαη ηεο ιήςεο ησλ απνθάζεψλ ηνπ, ελψ ζην πεδίν ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ππεηζέξρνληαη θαη άιια δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα νηθνλνκηθά θαη ηελ απαζρφιεζε. Οξηζκφο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, ν νπνίνο λα είλαη απφιπηα απνδεθηφο απφ φζνπο αζρνινχληαη κε απηφλ δελ ππάξρεη, γηαηί απνηειεί πεδίν εθαξκνγήο δηάθνξσλ επηζηεκψλ (Παηδαγσγηθή, Φπρνινγία, Οηθνλνκία θ.α.), θάζε κία απφ ηηο νπνίεο πξνηείλεη δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ θαη δίλεη έκθαζε ζε δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο. Χο δηαδηθαζία ν Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο είλαη ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηξφπν νξγαλσκέλν θαη ζπζηεκηθφ, απφ επηζηήκνλεο κε εηδηθή θαηάξηηζε, νη νπνίεο έρνπλ σο ζηφρν λα θαηαζηήζνπλ ην άηνκν ηθαλφ λα επηιέμεη κφλν ηνπ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ θαηεχζπλζε, έρνληαο ζπλείδεζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο απφθαζεο ηνπ (Καζζσηάθεο, 2004). ηε ζχλνδν ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ γηα ηα ζέκαηα απαζρφιεζεο, νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Ληζζαβφλα ην Μάξηην ηνπ 2000, ν ξφινο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ νξίζηεθε, ζε Δπξσπατθφ επίπεδν, σο «ν ξφινο ηεο δηακεζνιάβεζεο αλάκεζα ζην άηνκν θαη ζηνλ θφζκν ησλ επαγγεικάησλ, πνπ δηεπθνιχλεη ηελ έληαμε ησλ αηφκσλ (λέσλ θαη ιηγφηεξν λέσλ), ζηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα» (Κεδξάθα, 2005). Ζ Δζληθή Ακεξηθαληθή Δηαηξεία Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ νξίδεη ηνλ Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ σο εμήο: «Ο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο είλαη έλαο 14

θνηλσληθν - νηθνλνκηθφο ζεζκφο πνπ απνβιέπεη ζην λα βνεζήζεη ην άηνκν λα επηιέμεη έλα επάγγεικα, λα εηνηκαζηεί γη απηφ θαη ηέινο λα εηζέιζεη θαη λα ζηαδηνδξνκήζεη ζ απηφ. Ο επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία, κεγάιεο κάιηζηα δηάξθεηαο, πνπ ζθνπφ έρεη λα βνεζήζεη ην άηνκν λα γλσξίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ, ψζηε λα αμηνπνηήζεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ φζν ην δπλαηφ θαιχηεξα, γηα νξζή εθπαηδεπηηθή επαγγεικαηηθή επηινγή ή απφθαζε» (Ληάληαο, 1996). Ο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο, είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλνο κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, αθνχ ε πινπνίεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ απνθάζεσλ ηνπ αηφκνπ πξνυπνζέηεη θάπνηεο εθπαηδεπηηθέο εκπεηξίεο θαη δξαζηεξηφηεηεο θαη αθνχ θάζε απφθαζε εθπαηδεπηηθήο θαηεχζπλζεο ηνπ αηφκνπ έρεη επαγγεικαηηθέο πξνεθηάζεηο. Ο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο σο ιεηηνπξγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη ν ζεζκφο ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα βνεζεζεί ην άηνκν ψζηε λα γλσξίζεη θαιχηεξα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηηο επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο πνπ ηνπ παξνπζηάδνληαη. Πξφθεηηαη γηα ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία πνπ ζθνπφ έρεη λα νδεγήζεη ην καζεηή ζηελ απηνεθηίκεζε, ζηελ απηνγλσζία, ζηε ιήςε απφθαζεο θαη ζηελ ππεχζπλε ζηάζε θαη ζπκπεξηθνξά. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ζην ζρνιείν επηδηψθεη λα βνεζήζεη ην καζεηή λα επηιέμεη ηελ θαηάιιειε ζρνιηθή θαη επαγγεικαηηθή θαηεχζπλζε, ε νπνία είλαη ζχκθσλε κε ηηο επηζπκίεο θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ (Μαιηθηψζε Λνΐδνπ, 1987). 1.3. Σρνιηθόο Επαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο Ζ έλλνηα ηνπ ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ είλαη κεηαγελέζηεξε ηεο αληίζηνηρεο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ. Με ηνλ φξν ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο (.Δ.Π.) ελλννχκε «ην ζχλνιν ησλ πνηθίισλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηξφπν νξγαλσκέλν θαη ζπζηεκαηηθφ απφ άηνκα κε εηδηθή θαηάξηηζε, ζθνπφο ησλ νπνίσλ είλαη ε ππνβνήζεζε ηνχ 15

αηφκνπ λα πάξεη κφλνο ηνπ ηηο πην θαηάιιειεο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ απνθάζεηο, φζνλ αθνξά ηε ζρνιηθή, αξρηθά, θαη ηελ επαγγεικαηηθή, αξγφηεξα, θαηεχζπλζε πνπ ζα αθνινπζήζεη» (Καζζσηάθεο, 1999). Χο θαηάιιειεο απνθάζεηο ζεσξνχληαη εθείλεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ επηπρία ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ θαη επνκέλσο ζηελ ςπρηθή ηνπ ηζνξξνπία θαη ζηελ πξνζσπηθή ηνπ ηθαλνπνίεζε θαη απηνπξαγκάησζε. Γελ απνηειεί απηνηειή επηζηήκε, θαζψο δελ έρεη δηθή ηνπ ζεσξεηηθή ππφζηαζε αιιά δαλείδεηαη ζεσξία θαη ηερληθή απφ δηάθνξεο άιιεο επηζηήκεο. χκθσλα κε ηνπο Κάληα & Υαηδή (1991) απνηειεί «νινθιεξσκέλν ζχζηεκα πνπ απφ πνιχ λσξίο πξνζθέξεη ζην παηδί ηελ θαηάιιειε επαηζζεηνπνίεζε ζε ζέκαηα επαγγεικάησλ θαη ζηαδηνδξνκίαο, θάλεη πξνζηηέο φιεο ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο, βνεζάεη ην παηδί ζηελ πξνζσπηθή ηνπ ςπρνινγηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη ην αζθεί ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζηελ αλάπηπμε απηναληίιεςεο». Αθνχ ν ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο είλαη έλαο επηκέξνπο ζεζκφο ηνπ ζεζκνχ ηεο πκβνπιεπηηθήο θαη ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ, έηζη εληάζζεηαη -ν.δ.π.-ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηεο πκβνπιεπηηθήο (counseling), θαη ε απνζηνιή ηνπ ζεζκνχ απηνχ, αλαιπηηθά είλαη (ΟΔΓΒ, 2002): Να θαηαζηήζεη ηα άηνκα ηθαλά λα ιακβάλνπλ απνθάζεηο γηα ην κέιινλ ηνπο, έρνληαο πιήξε ζπλαίζζεζε ησλ ζπλεπεηψλ πνπ απηέο κπνξεί λα έρνπλ θαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν, θαζψο επίζεο θαη λα παξαθνινπζεί -ζην βαζκφ πνπ απηφ είλαη δπλαηφλ - ηελ εμέιημε ηεο πινπνίεζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ απνθάζεσλ ησλ αηφκσλ θαη λα βνεζά κέζα απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο αλαηξνθνδφηεζεο λα πξνβαίλνπλ ζηηο αλαγθαίεο ζεσξήζεηο θαη αλαπξνζαξκνγέο. Να κεγηζηνπνηήζεη ηελ ηθαλνπνίεζε ηνχ αηφκνπ απφ ηελ εξγαζία κέζα απφ ηελ άζθεζε επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε νπνία λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνζδνθίεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ εξγαδνκέλσλ. 16

Να ζπκβάιιεη ζηελ αμηνπνίεζε ηνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ δηαζέηεη θάζε ρψξα, θαζψο θαη ζηελ αξκνληθή θαηαλνκή ηνπ ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο ηήο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο, πξνιακβάλνληαο θαηλφκελα ππεξπξνζθνξάο ή έιιεηςεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Ο παξαπάλσ ζηφρνο πξέπεη λα επηδηψθεηαη κε κεζφδνπο δεκνθξαηηθέο, νη νπνίεο λα ζέβνληαη ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ, κε θχξην κέιεκα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ θνηλσληθνεπαγγεικαηηθψλ πξνθαηαιήςεσλ πνπ δεκηνπξγνχλ ζηξεβιψζεηο ζηελ θαηαλνκή ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Να ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ηήο ζρνιηθήο απνηπρίαο θαη ηεο ζρνιηθήο δηαξξνήο, κέζσ ηεο δηεξεχλεζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ νξηδφλησλ ησλ καζεηψλ θαη ηεο ππνβνήζεζήο ηνπο ψζηε λα επηιέμνπλ ζρνιηθέο ή αθαδεκατθέο θαηεπζχλζεηο πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο ηθαλφηεηεο, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο θιίζεηο ηνπο. Να κειεηά θαη λα εξεπλά δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη δηαπαηδαγψγεζε ηνπ αηφκνπ, ηηο κεζφδνπο, ηα κέζα θαη ηηο δηαδηθαζίεο ηεο πκβνπιεπηηθήο ππνζηήξημεο θαη πιεξνθφξεζεο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο. Δπίζεο λα κειεηά ηηο εμειίμεηο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο θαη ησλ επαγγεικάησλ, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο επεξεάδνπλ ηελ αμηνπνίεζε ηνχ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αιιά θαη ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπ απφ ηελ εξγαζία. (Καζζσηάθεο, 2004: 55-57) 1.3.1. Η αλαγθαηόηεηα ηνπ Σ.Ε.Π. ζηελ εθπαίδεπζε Ζ αλακφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε αλνηθηή πξφζβαζε ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε ξεπζηφηεηα πνπ επηθξαηεί ζηελ αγνξά εξγαζίαο, νη ζπλερείο κεηαβνιέο ζηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ άζθεζε ησλ δηάθνξσλ επαγγεικαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, νη πηζαλέο αιιαγέο επαγγεικάησλ απφ ηνπο απξηαλνχο εξγαδνκέλνπο θαζηζηνχλ αδήξηηε αλαγθαηφηεηα ηελ εθαξκνγή θαη θπξίσο ηελ ελίζρπζε ηνχ ζεζκνχ ηνχ.δ.π. ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (Δηζεγεηηθή έθζεζε λ. 2525/97). 17

Πην ζπγθεθξηκέλα, ε εθαξκνγή θαη αλάπηπμε ηνπ.δ.π. θξίλεηαη αλαγθαία (Κξίβαο, 1995, ΟΔΓΒ, 2002) επεηδή : νη επαγγεικαηηθέο ζπληζηψζεο κεηαζρεκαηίδνληαη κε ηαρχηαηνπο ξπζκνχο ιφγσ ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο νηθνλνκίαο θαη ηεο δηεπξπκέλεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο νη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, ε δηεπξπκέλε Δπξψπε δεκηνπξγνχλ απμεκέλεο απαηηήζεηο γηα επειημία, επξεκαηηθφηεηα θαη δεμηφηεηεο ελεξγνχ δξάζεο, αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ, ηηο νπνίεο νθείιεη λα θαιιηεξγήζεη ην ζρνιείν νη λένη κέλνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα απ φ,ηη παιηφηεξα θαη ην ζρνιείν αλαιακβάλεη ηελ εμνηθείσζή ηνπο κε ηνλ θφζκν ησλ ελειίθσλ θαη ηελ πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηελ έληαμή ηνπο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο ε κεηάβαζε ηνπ λένπ ηφζν ζηνλ εθπαηδεπηηθφ φζν θαη ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν έρεη εμειηρζεί ζε πνιχπινθε δηαδηθαζία, παξάιιεια έρεη πξνθχςεη ε αλάγθε ηεο ζπλερηδφκελεο, δηά βίνπ εθπαίδεπζεο, ψζηε νη δεμηφηεηεο κεηάβαζεο λα είλαη ηδηαηηέξσο ρξήζηκεο. είλαη αλάγθε λα ππάξμνπλ πξνγξάκκαηα αληηζηαζκηζηηθήο εθπαίδεπζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αληζνηήησλ ζηηο επθαηξίεο κεηάβαζεο γηα νξηζκέλεο θνηλσληθέο νκάδεο θαζψο θαη αλάγθε εθδεκνθξαηηζκνχ ηήο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο γηα καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ εηδηθά πξνβιήκαηα Έηζη, ν.δ.π. δελ κπνξεί λα είλαη πνιπηέιεηα νχηε κάζεκα δεχηεξεο ή θαη ηξίηεο θαηεγνξίαο, αιιά αλαγθαηφηεηα κεγαιχηεξε απφ εθείλε πνιιψλ παξαδνζηαθψλ ζρνιηθψλ καζεκάησλ (Καζζσηάθεο, 1994). Χο πξνο ηε ιεηηνπξγία ηνπ.δ.π. ζηα ζρνιεία ηεο ρψξαο καο δηαηππψζεθαλ πνιιέο αληηξξήζεηο θαη θξηηηθέο. Φαίλεηαη λα έρεη πάξεη κηα δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε, κε ηε δηακφξθσζή ηνπ ζε έλα «κάζεκα», ην νπνίν «δηδάζθεηαη» απφ θαζεγεηέο δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο νπνίνπο δελ έρνπλ εθπαηδεπηεί ζηνλ ηξφπν κε ηνλ 18

νπνίν ζα πξέπεη λα θαζνδεγήζνπλ ηνπο καζεηέο. Γεληθά, θαίλεηαη λα ππάξρεη ειιηπήο πιεξνθφξεζε ζε απηνχο πνπ ην δηδάζθνπλ ζρεηηθά κε ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηειηθά ν ΔΠ λα απνηειεί «ζπκπιήξσκα» ζην σξάξην ησλ θαζεγεηψλ θάπνησλ εηδηθνηήησλ. Απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ εθθξάδεηαη, επίζεο, κηα γεληθά αξλεηηθή ζηάζε ζρεηηθά κε ην ξφιν πνπ έρεη παίμεη ν ΔΠ ζηηο επηινγέο ηνπο (Γεκεηξφπνπινο θαη ζπλ.,1985, Πάληα, 1988). 1.3.2. Επαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο θαη Ειιεληθό Εθπαηδεπηηθό Σύζηεκα Ο.Δ.Π. θαη επξχηεξα ν Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο, ηνπιάρηζηνλ σο θνηλσληθή αληίιεςε θαη αλαγθαηφηεηα, έρεη πνιχρξνλν παξειζφλ, ην νπνίν ζα πξνζπαζήζνπκε ζηε ζπλέρεηα λα δηαηξέμνπκε. Πξψηε πεξίνδνο (1953-1976): Με Β.Γ. (Φ.Δ.Κ. 76, η. Α/30-3-53) εηζάγεηαη ν Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο σο κάζεκα ζην Γηδαζθαιείν Μέζεο Δθπαίδεπζεο, ζηε ρνιή κεηεθπαίδεπζεο δαζθάισλ ζην Παλεπηζηήκην Αζήλαο θαη ζηελ Παηδαγσγηθή Αθαδεκία Θεζ/θεο. Ζ πξψηε απηή απφπεηξα εηζαγσγήο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα δελ πέξαζε ζηα ζρνιεία, πεξηνξίζηεθε κφλν ζηα πξνγξάκκαηα κεηεθπαίδεπζεο θαζεγεηψλ. Σελ ίδηα πεξίνδν ν Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο εηζάγεηαη απφ ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο ζην πιαίζην πηνζέηεζεο κέηξσλ γηα ηελ απαζρφιεζε. Σν 1954 ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο ηδξχεη εηδηθή ζρνιή εθπαίδεπζεο πκβνχισλ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ην Κέληξν Φπρνηερληθψλ Δξεπλψλ, ελψ ην 1957 αξρίδεη ε νπζηαζηηθή εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ απφ ηνλ Οξγαληζκφ Απαζρφιεζεο θαη Αζθάιηζεο ηεο Αλεξγίαο (Ο.Α.Α.Α.), ζεκεξηλφ Ο.Α.Δ.Γ. (www.ekep.gr). Αξγφηεξα, ζηνλ Αλαγθαζηηθφ Νφκν 129/1967 (ΦΔΚ 163/25-9-67) «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο Δθπαηδεχζεσο», ζην άξζξν 8, παξ. 1, εδ. ζ αλαθέξεηαη λέν κάζεκα κε ηίηιν «Δπαγγεικαηηθή εμεξεχλεζηο θαη επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο». Σν κάζεκα εηζάγεηαη ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηεο Γ ηάμεο ηνπ εληαίνπ ηφηε εμαηαμίνπ 19

γπκλαζίνπ κε ην Β.Γ. 723 (ΦΔΚ 225/10-11-69, η. Α ). Φαίλεηαη φκσο φηη, ζηα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ, ην κάζεκα έκεηλε κφλν ζηα ραξηηά, αθνχ αξγφηεξα ζε εγθχθιην ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ (Φ. 240/18/16471/26-2-74) ππάξρεη ε αθφινπζε νδεγία: «Ζ δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο Αγσγήο ηνπ Πνιίηνπ ζα ζπλερηζηεί ζηε Γ ηάμε θαη θαηά ην Β ηεηξάκελν αληί ηνπ καζήκαηνο Δπαγγεικαηηθή Δμεξεχλεζεο θαη Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο». Σν κάζεκα αληηθαηαζηάζεθε ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ην κάζεκα ηεο Αγσγήο ηνπ Πνιίηε κε ηελ εγθχθιην ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ (Φ. 240/18/16471/26-2-74), κε απνηέιεζκα ην κάζεκα ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ λα δηδάζθεηαη γηα έλα ηεηξάκελν ζηε Γ Γπκλαζίνπ. Γεχηεξε πεξίνδνο (1976-1981): Με ην λ. 309/1976 «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο Γεληθήο Δθπαηδεχζεσο» εηζάγεηαη ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ν ρνιηθφο θαη Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο, ε εθαξκνγή ηνχ νπνίνπ αξρίδεη κφιηο ην 1978 πεηξακαηηθά ζε ζρνιεία ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζ/θεο κε ην Π.Γ. 374/1978 «Αλαιπηηθφλ Πξφγξακκα δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ ηεο Γ ηάμεσο Γπκλαζίνπ». Σνλ επφκελν ρξφλν ε εθαξκνγή ηνχ.δ.π. επεθηάζεθε ζε ηξεηο αθφκε λνκνχο ηεο ρψξαο. ηα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ ε εθαξκνγή ηνπ.δ.π. ζηε Γ γπκλαζίνπ επεθηάζεθε ζηαδηαθά ζε πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, κέρξη ην ζρνιηθφ έηνο 1981-82 πνπ επηρεηξήζεθε ε εθαξκνγή ηνπ ζε παλειιήληα θιίκαθα (Σέηηεξε θαη ζπλ., 1989). Σν 1981-82 ζπγθξνηήζεθε ζην Κέληξν Δθπαηδεπηηθψλ Μειεηψλ θαη Δπηκφξθσζεο (Κ.Δ.Μ.Δ.) ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ. Οκάδα Δξγαζίαο.Δ.Π. απνηεινχκελε θπξίσο απφ κεηεθπαηδεπκέλνπο θαζεγεηέο, νη πξνηάζεηο ηήο νπνίαο πξνο ην ΤΠ.Δ.Π.Θ ζρεηηθά κε ηελ επηινγή αξρψλ, ζηφρσλ θαη κεζφδσλ εθαξκνγήο ηνχ.δ.π. ππήξμαλ ε βάζε ηεο θπζηνγλσκίαο ηνχ ζεζκνχ κέρξη ηελ ςήθηζε ηνπ λ. 1566/85, ζηνλ νπνίν απνζαθελίδνληαη θαη ζεζκνζεηνχληαη νη ζηφρνη θαη νη κέζνδνη ηνπ.δ.π. ην Ν. 1566/85, ππάξρεη εηδηθφ θεθάιαην (θεθ. ΗΑ) αθηεξσκέλν ζην ρνιηθφ Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ ζην νπνίν 20

ζεζκνζεηνχληαη νη ζηφρνη θαη νη κέζνδνη ηνπ.δ.π. Δηδηθφηεξα ζην άξζξν 37, αλαθέξεηαη φηη ν ζθνπφο ηνπ.δ.π εδξάδεηαη «ζηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ καζεηψλ, ζηελ πιεξνθφξεζή ηνπο γηα ηηο επαγγεικαηηθέο δηεμφδνπο, ζηελ ελεκέξσζή ηνπο γηα ηα κεηαβαηηθά ζηάδηα πξνο ηελ επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε θαη ζηελ αξκνληθή έληαμή ηνπο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν». (Κεθ.ΗΑ, άξζξν 37, ζην Καζζσηάθεο 2004: 81). Απφ ην 1984 νη ηάμεηο εθαξκνγήο είλαη νη Α, Β, Γ Γπκλαζίνπ, νη Α θαη Β Λπθείνπ, ε Α Σερληθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Λπθείνπ θαη ε Α Δληαίνπ Πνιπθιαδηθνχ Λπθείνπ. Σα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα θαη ηα βηβιία ηνπ Καζεγεηή ζηεξίρηεθαλ ζε βαζηθά ζεσξεηηθά βνεζήκαηα μέλσλ εηδηθψλ επηζηεκφλσλ, κε αλάινγεο παξεκβάζεηο, ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη «ζηελ ηαπηφηεηα ηνπ Έιιελα καζεηή πνπ δελ είλαη βέβαηα πάληα θάηνηθνο ηνπ κεγάινπ αζηηθνχ θέληξνπ νχηε πξνέξρεηαη απφ ηηο επλνεκέλεο θνηλσληθέο ηάμεηο» (Σνθαηιίδνπ, 1981, ζ. 35 ζην Σέηηεξε θαη ζπλ., 1989). Παξάιιεια, απφ ηνλ Οθηψβξην ηνχ 1984 κέρξη ην 1986 δεκηνπξγήζεθαλ 21 Κέληξα πληνληζκνχ.δ.π. ζε πεξηθέξεηεο ηήο ρψξαο κε θξηηήξην ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πφιεηο, ηα νπνία δηέζεηαλ θηλεηή κνλάδα γηα ηα απνκαθξπζκέλα ζρνιεία θαη δηνξγάλσλαλ ζπλεληεχμεηο-ζπδεηήζεηο κε καζεηέο θαη γνλείο. Μέρξη ην 1997 δελ ππήξμε αμηνζεκείσηε αιιαγή ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνχ ζεζκνχ. Με ην λ. 2525/97 (άξζξν 10) ν ζεζκφο απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία, θαζψο αλαγλσξίδεηαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ αλαβάζκηζε ηνχ ξφινπ ηήο Δθπαίδεπζεο θαη ζηελ ελαξκφληζή ηεο κε ηα ζχγρξνλα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. Ηδξχεηαη ην Δζληθφ Κέληξν Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (Δ.Κ.Δ.Π), ην νπνίν ζπλεπνπηεχεηαη θαη ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηα Τπνπξγεία Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ θαζψο θαη Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ. Ηδξχνληαη δχν Κέληξα πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΚΔ.Τ.Π): έλα ζηε Γηεχζπλζε πκβνπιεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δθπαηδεπηηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ (Γ..Δ.Π.Δ.Γ) ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ. θαη έλα ζην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην (Π.Η). Απηφ, εθηφο ηνχ ζπληνληζηηθνχ ηνπ ξφινπ, είλαη ππεχζπλν γηα ηελ επηζηεκνληθή ζηήξημε ησλ 21

ΚΔ.Τ.Π θαη Γξαθείσλ ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΓΡΑ..Δ.Π) ηήο ρψξαο, κε ηελ παξαγσγή θαη αλαλέσζε ηνχ εθπαηδεπηηθνχ θαη πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ηνχ.δ.π. Οη πιεξνθνξίεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνλ επαγγεικαηηθφ ρψξν δηαλέκνληαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή ζηα ππφινηπα ΚΔ.Τ.Π θαη ΓΡΑ..Δ.Π ηεο ρψξαο κε ηελ ππνζηήξημε θφκβνπ ειεθηξνληθήο επηθνηλσλίαο (intranet Νέζησξ, κέζσ ηνπ θφκβνπ ηνπ Π.Η). Ηδξχνληαη 68 Κέληξα πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΚΔ.Τ.Π) ζηηο έδξεο ησλ λνκψλ θαη ζε θάπνηεο κεγάιεο πφιεηο ηεο ρψξαο. Σα ΚΔ.Τ.Π πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ζε ζέκαηα πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζε καζεηέο, γνλείο, θαζεγεηέο θαη λένπο έσο 25 εηψλ θαη ζηειερψλνληαη απφ ηνλ ή ηνπο Τπεχζπλνπο πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη απφ ηνλ Δηδηθφ Πιεξνθφξεζεο. Δπίζεο ηδξχνληαη θαη αξρίδνπλ λα ιεηηνπξγνχλ απφ ην 1999, 200 Γξαθεία ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΓΡΑ..Δ.Π). ηα 200 απηά ΓΡΑ..Δ.Π, ην 2005 πξνζηίζεληαη άιια 270 ζε ηζάξηζκα ζρνιεία ή ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο ρψξαο θαη ην 2007 ηδξχνληαη 4 λέα ΚΔ.Τ.Π θαη 100 λέα ΓΡΑ..Δ.Π. Δ.Κ.Δ.Π. ΚΔ.Τ.Π.-Π.Η ΚΔ.Τ.Π. ΤΠ.Δ.Π.Θ Ννκαξρηαθά ΚΔ.Τ.Π. ρνιηθά ΓΡΑ..Δ.Π. Οξγαλόγξακκα δξάζεσλ ηνπ Σ.Ε.Π. Καηά ηνλ Καζζσηάθε (2004), ηα ΓΡΑ..Δ.Π ζηεξίδνπλ ηελ εθαξκνγή ηνχ.δ.π ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο. Γηαζέηνπλ πιεξνθνξηαθφ πιηθφ γηα ηηο εθπαηδεπηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ θαη νξγαλψλνπλ εθδειψζεηο ζε ζπλεξγαζία κε ην ΚΔ.Τ.Π θαη 22

άιινπο θνξείο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ λνκνχ. Τινπνηνχλ πξνγξάκκαηα «Αγσγήο ηαδηνδξνκίαο» θαη δηνξγαλψλνπλ «Ζκέξεο ηαδηνδξνκίαο» ζηα ζρνιεία. πλδένληαη κε δίθηπν επηθνηλσλίαο intranet Νέζησξ, κέζσ ηνπ θφκβνπ ηνχ Π.Η, δηαζέηνπλ ππνινγηζηέο (κφλν απηά πνπ ηδξχζεθαλ ην 2000) γηα ηελ πιεξνθφξεζε ησλ καζεηψλ θαη ησλ γνλέσλ ηνπο θαη ζηειερψλνληαη απφ θαζεγεηέο - πκβνχινπο.δ.π, πνπ έρνπλ επηκνξθσζεί ζην.δ.π. Καηαζθεπάζηεθε επίζεο πιηθφ, θαηάιιειν γηα ηηο αλάγθεο εθαξκνγήο ηνχ.δ.π. ζηελ εθπαίδεπζε, θαη ιεηηνπξγεί γξαθείν ζηνλ Σνκέα.Δ.Π. ηνπ Π.Η. απφ ην ζρνιηθφ έηνο 1998-99 πνπ έρεη σο ζηφρν ηε ζηήξημε Α.Μ.Δ.Α. θαη αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζε νκάδεο θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ (www.pi-schools.gr)). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ θαινχληαλ λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε ηνχ.δ.π. ζηε ζρνιηθή ηάμε, θαη φρη κφλν, ήηαλ πνηθίισλ εηδηθνηήησλ, νη νπνίνη ζηε βαζηθή ηνπο θαηάξηηζε ζηηο παλεπηζηεκηαθέο αίζνπζεο δε δηδάρηεθαλ πκβνπιεπηηθή ρνιηθφ Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ. Σν θελφ απηφ επσκίζηεθε ν ζεζκφο ηήο επηκφξθσζεο. Ο Ν. 2525/97 ζεζκνζέηεζε ηε ιεηηνπξγία επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ κεγάιεο δηάξθεηαο ζε παλεπηζηήκηα ηεο ρψξαο. Ζ Γ2/6646/20.11.97 ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ αλαθέξεη φηη «Ζ ζπγθεθξηκέλε ελέξγεηα - Δπαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο - ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην ΔΠΔΑΔΚ, ΚΑ/1798/24-7- 1997, πεξηιακβάλεη ζρεδηαζκφ ν νπνίνο αθνξά ηε βειηίσζε ησλ κέζσλ αιιά θαη ησλ ππεξεζηψλ πκβνπιεπηηθήο κε ηελ αλάπηπμε πξνζσπηθνχ θαηαξηηζκέλνπ ζην.δ.π θαη ηελ πκβνπιεπηηθή». Ζ επηκφξθσζε απηή έγηλε σο εμήο: ε πξψηε θάζε επηκνξθψζεθαλ 120 εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη ππεξεηνχζαλ σο ππεχζπλνη.δ.π κε ην Ν. 1566/85, κε πξφγξακκα εηήζηαο εηδίθεπζεο ζηνλ Πξνζαλαηνιηζκφ - πκβνπιεπηηθή. Αληίζηνηρν επηκνξθσηηθφ πξφγξακκα νξγαλψζεθε γηα φζνπο ππεξεηνχζαλ σο εηδηθνί ηεο Πιεξνθφξεζεο θαηά ην νπνίν επηκνξθψζεθαλ 78 εθπαηδεπηηθνί. Ζ επηκφξθσζε ήηαλ εμάκελεο δηάξθεηαο, θαη εζηίαζε ζηελ εηδίθεπζε, ζηε ζπγθέληξσζε, ζηε δηάδνζε θαη ζηελ ηεθκεξίσζε ηεο πιεξνθνξίαο. 23

εκηλάξην 520 σξψλ, ην νπνίν παξαθνινχζεζαλ 1500 κφληκνη εθπαηδεπηηθνί ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, κε ζθνπφ λα θαιχςνπλ ηηο ζέζεηο ησλ 200 ΓΡΑ..Δ.Π πνπ πξνβιέπνληαλ λα ηδξπζνχλ αιιά θαη ηηο αλάγθεο εθαξκνγήο ηνπ.δ.π ζηα ζρνιεία ρσξίο ΓΡΑ..Δ.Π. 1.3.3. Ο ξόινο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ Σ.Ε.Π. ζηε Δεπηεξνβάζκηα Εθπαίδεπζε «Καζψο ν.δ.π. έρεη σο επίθεληξν ηνλ ίδην ηνλ καζεηή, ν εθπαηδεπηηθφο.δ.π. νθείιεη λα επηθεληξσζεί ζηηο δηαζηάζεηο ηνχ ζεζκνχ ηεο πκβνπιεπηηθήο θαη ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ καζεηψλ, ηελ πιεξνθφξεζή ηνπο γηα εθπαηδεπηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο δηεμφδνπο θαη ηελ παξνρή βνήζεηαο ζε απηνχο, ψζηε λα απνθξπζηαιιψζνπλ ηα επαγγεικαηηθά ηνπο ελδηαθέξνληα θαη ηηο αμίεο, κε βάζε ηηο νπνίεο ζα πξνζδηνξίδνπλ ηηο επηινγέο ηνπο, άξα λα απνθηήζνπλ δεμηφηεηεο επηβίσζεο ζ' έλαλ θφζκν πεξίπινθν θαη κε πξνβιέςηκν» (www.ekep.gr). Ο ζεζκφο, επνκέλσο, απαηηεί απφ ηνλ Καζεγεηή ηε δηπιή ηδηφηεηα ηνπ Καζεγεηή - πκβνχινπ. Χο Λεηηνπξγφο πκβνπιεπηηθήο θαιείηαη λα ζηεξίμεη, λα ζπλαηζζαλζεί θαη λα εκπλεχζεη ηνλ ζπκβνπιεπφκελν. Γηα λα ζπκβεί απηφ, ρξεηάδεηαη λα αλαπηχμεη ν ίδηνο κηα ζεηηθή θαη εππξνζήγνξε πξνζσπηθφηεηα, ελζπλαίζζεζε, δεθηηθφηεηα, απνδνρή ρσξίο φξνπο ηνχ ζπκβνπιεπφκελνπ, ηθαλφηεηα απηνζπγθέληξσζεο θαη ραιάξσζεο. Έλαο ηξφπνο λα ελζσκαηψζεη απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ θαη λα είλαη απζεληηθφο είλαη ε αλάπηπμε ηεο απηνγλσζίαο ηνπ, γηα ηνλ νπνίν απνηειεί εμίζνπ επζχλε θαη αλαγθαηφηεηα (Κνζκίδνπ-Hardy, 1996). Δπζχλεηαη αθφκε γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ.δ.π. θαη εηδηθφηεξα γηα ηελ απηνγλσζία ησλ καζεηψλ, ηελ έγθπξε πιεξνθφξεζή ηνπο, ηε ιήςε απφθαζεο κε σξηκφηεηα, ηελ νκαιή έληαμε ζηελ επαγγεικαηηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή ηνπ ηφπνπ (Ο.Δ.Γ.Β., 2002). 24

Δπηπιένλ, νθείιεη λα είλαη εμνηθεησκέλνο κε κεζφδνπο θαη ηερληθέο απνηειεζκαηηθήο επηθνηλσλίαο κε ηνπο εθήβνπο καζεηέο, φπσο ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ηελ αληηκεηψπηζε δπζθνιηψλ πνπ πξνθχπηνπλ ζηε ζρέζε εθπαηδεπηηθνχ- καζεηή, επηθνηλσλία ζηελ ηάμε θαη ελεξγεηηθή αθξφαζε θ.ά. (Γεκεηξφπνπινο, 1991). Οθείιεη επίζεο λα είλαη ζε ζέζε λα εθαξκφζεη ηε ζχγρξνλε κεζνδνινγία πνπ ζπλίζηαηαη ζηε ζπδήηεζε-εξγαζία ζε νκάδεο, εξσηεκαηνιφγηα θαη απηναλαιχζεηο, εθθξαζηηθέο κεζφδνπο, δξαζηεξηφηεηεο απηνπιεξνθφξεζεο θαη κηθξψλ εξεπλψλ ζην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, ζπλεληεχμεηο θαη ζχλζεηεο εξγαζίεο, κε ζεβαζκφ ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ηηο επηζπκίεο ηνπ θαη ηηο αλάγθεο ηνπ, ζε θιίκα θαηαλφεζεο θαη ειεπζεξίαο, δηεπθφιπλζεο ηεο απηνδηεξεχλεζεο ηνπ βνεζνχκελνπκαζεηή (Ο.Δ.Γ.Β., 2002, Μπξνχδνο, 1998). Ο ζχκβνπινο πνπ εθαξκφδεη ζηελ πξάμε ηε πκβνπιεπηηθή θαη ηνλ Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ, εθηφο απφ ηηο δεμηφηεηεο πνπ αλαθέξακε, ζα πξέπεη λα απνθηά ζπλερψο λέεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο θπξίσο ζηηο λέεο ηερλνινγίεο ψζηε φρη κφλν λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα ηηο ρξεζηκνπνηεί, αιιά θαη λα κπνξεί λα θάλεη θξηηηθή αλάιπζε ησλ δηαθφξσλ πιεξνθνξηψλ. Πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα παξαθνινπζεί θαη λα θαηαλνεί ηηο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Δπίζεο νθείιεη λα παξαθνινπζεί ηελ αγνξά εξγαζίαο, λα αληηιακβάλεηαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη ηηο επηπηψζεηο πνπ έρνπλ ζηελ εξγαζία νη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, θαζψο θαη νη θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο. Απιέο ελ κέξεη αιιαγέο, φπσο ε απμαλφκελε ρεηξαθέηεζε ηεο γπλαίθαο θαη ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ηεο ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ, δίλνπλ λέα ζηνηρεία γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ έληνλε θηλεηηθφηεηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, πνπ ζπκβαίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηηο δηάθνξεο εξγαζίεο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ιφγσ αλάγθεο εμαηηίαο ηνπ θνξεζκνχ πνπ ραξαθηεξίδεη θάπνηεο εηδηθφηεηεο ή απφ ηελ επθνιία κεηαθίλεζεο ησλ πνιηηψλ ζε άιιεο ρψξεο θαη εηδηθά ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, δίλεη επίζεο λέα δεδνκέλα ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Δδψ ζα πξέπεη λα αλαθέξνπκε θαη ηνπο νηθνλνκηθνχο ή πνιηηηθνχο κεηαλάζηεο, ζηνηρείν πνπ δίλεη θζελφ 25

εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηηο δηάθνξεο ρψξεο αιιά θαη ζηε ρψξα καο. Ο χκβνπινο επίζεο ζα πξέπεη λα είλαη γλψζηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ κεηαβνιψλ ηνπ (Κξίβαο, 2004:369). Με βάζε ηα αξ. 37, 38, 39 ηνπ Ν. 1566/85 πνπ αθνξνχλ ζέκαηα εθαξκνγήο.δ.π. ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, ηελ Τ.Α Γ2/6641/29-8-95 πνπ αλαθέξεηαη ζηελ αλάζεζε εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ ηνπ ΔΠ, ηελ Τ.Α Γ2/3378/30-6-99 θαη ηηο κεηαγελέζηεξεο ηξνπνπνηήζεηο ηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ έλαξμε ζεκηλαξίσλ επηκφξθσζεο ζην ρνιηθφ Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηε πκβνπιεπηηθή θαζψο θαη ηελ εγθχθιην Γ2/527/10-2-00 πνπ αλαθέξεηαη ζηα θαζήθνληα ησλ επηκνξθσκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ κεηά ην ηέινο ηεο επηκφξθσζεο, ε εθαξκνγή ηνχ.δ.π. ζην Γπκλάζην θαη ζην Δληαίν Λχθεην ζα πξέπεη ππνρξεσηηθά λα αλαηίζεηαη ζε επηκνξθσκέλνπο ζην ζεζκφ εθπαηδεπηηθνχο, νη νπνίνη αλαιακβάλνπλ κε ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο: α) Απαξαίηεηα φιεο ηηο ψξεο ΔΠ ζηε ζρνιηθή κνλάδα ηνπο. β) Μαζήκαηα ηεο εηδηθφηεηάο ηνπο. ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο δελ ππάξρεη επηκνξθσκέλνο εθπαηδεπηηθφο πνπ λα αλήθεη ζηηο πξναλαθεξζείζεο θαηεγνξίεο ζηε ζρνιηθή κνλάδα, ηφηε θαη κφλν ηφηε ε εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ κπνξεί λα αλαηεζεί είηε: α. ε εθπαηδεπηηθφ ΓΔ ην βαζηθφ πηπρίν ηνπ νπνίνπ πξνέξρεηαη απφ ηνπο ηνκείο: ςπρνινγίαο, παηδαγσγηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζπνπδψλ. β. ε εθπαηδεπηηθνχο αλεμαξηήηνπ εηδηθφηεηαο πνπ έρνπλ ππεξεηήζεη ην ζεζκφ ηα δχν ηειεπηαία ζρνιηθά έηε θαη εθθξάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ. ηελ πιεηνλφηεηα φκσο ησλ ζρνιείσλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ.δ.π. δελ έρνπλ εθπαηδεπηεί ζην ζεζκφ νχηε απφ ηελ ηππηθή εθπαίδεπζε νχηε απφ επηκνξθσηηθά πξνγξάκκαηα. Ζ επηκφξθσζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζην ζεζκφ ηνπ.δ.π. δελ ηνπ εμαζθαιίδεη ζεζκηθά ηελ αλάζεζε ηνπ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ν εθπαηδεπηηθφο πνπ ζα αλαιάβεη ηε δηδαζθαιία ηνχ.δ.π. κπνξεί λα είλαη νπνηαζδήπνηε εηδηθφηεηαο - κε ή ρσξίο επηκφξθσζε 26

- αξθεί λα ζπκπιεξψλεη, κε ηε δηδαζθαιία ηνπ ΔΠ ην δηδαθηηθφ ηνπ σξάξην. Δπνκέλσο, θαινχληαη νη εθπαηδεπηηθνί λα δηδάμνπλ χιε καζήκαηνο εθηφο ηεο επηζηεκνληθήο ηνπο εηδηθφηεηαο, ζε καζήκαηα πνπ δελ βαζκνινγνχληαη θαη ζπρλά ρσξίο ηελ αλαγθαία θαη θαηάιιειε επηκφξθσζε, αξθεί λα εγθξηζεί απφ ην χιινγν Γηδαζθφλησλ, κε ηε ζχκθσλε βεβαίσο γλψκε ησλ ίδησλ (Αλδξένπ, 2003). O ζεζκφο ηνπ.δ.π. φκσο δελ κπνξεί λα επαθίεηαη ζε άηνκα ρσξίο αλάινγε εμεηδίθεπζε ή αθφκε ζε άηνκα πνπ παξαθνινχζεζαλ νιηγφσξα επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα, θαζψο ηα άηνκα απηά αλαδεηνχλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ηαπηφηεηα σο θπζηθνί, καζεκαηηθνί, θηιφινγνη, γπκλαζηέο θ.ά. θαη φρη ζηελ εθαξκνγή ηνπ.δ.π.,πνπ ηνπο απνηειεί πξφζζεην βάξνο, πάξεξγν (Καζζσηάθεο, 1995). Απφ ηελ παξαπάλσ εηθφλα απνηεινχλ βεβαίσο εμαίξεζε ηα επηκνξθσκέλα θαη επαηζζεηνπνηεκέλα ζηειέρε ησλ ΓΡΑ..Δ.Π. πνπ εθαξκφδνπλ ην.δ.π. ζηηο ηάμεηο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο φπνπ αλήθεη ην Γξαθείν θαη νη νπνίνη έρνπλ πεηζηεί γηα ηελ αλαγθαηφηεηα θαη ρξεζηκφηεηα ηνπ ζεζκνχ. 1.4. Θεσξίεο γηα ηελ Επαγγεικαηηθή Επηινγή Ο φξνο επαγγεικαηηθή επηινγή αλαθέξεηαη ζηελ επηινγή απφ έλα άηνκν - είηε απηφ είλαη επαγγεικαηηθή ηνπ πξνηίκεζε είηε φρη - ηνπ επαγγέικαηνο ην νπνίν ζα αζθήζεη. Ζ επηινγή απηή πξνέξρεηαη κέζα απφ κία εμειηθηηθή πνξεία ηνπ αηφκνπ πνπ αθνξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο θαη ηηο απνθάζεηο ηνπ γηα ην επάγγεικα. Οξηζκέλνη κειεηεηέο, φπσο ν Ginsberg (1972), εμηζψλνπλ ηελ επηινγή ηνχ επαγγέικαηνο κε ηε ζπλνιηθή δηαδηθαζία απφθηεζεο επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ, κε ηε δηεπθξίληζε φηη απηή ε επηινγή θπξηαξρείηαη, φρη κφλν απφ ηηο πξνηηκήζεηο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ αηφκσλ γηα έλα ζπγθεθξηκέλν επαγγεικαηηθφ επίπεδν, αιιά θαη απφ πνιινχο άιινπο δηαξζξσηηθνχο παξάγνληεο πάλσ ζηνπο νπνίνπο ην άηνκν έρεη ιίγν ή θαζφινπ έιεγρν. Άιινη, φπσο ν Super 27

(1951), πηζηεχνπλ φηη θάησ απφ ηνλ φξν επηινγή επαγγέικαηνο δελ πξέπεη λα ππνλννχκε ηε ζπλνιηθή δηαδηθαζία γηα ηελ άζθεζε ελφο επαγγεικαηηθνχ ξφινπ, αιιά θπξίσο φηη πξέπεη λα αλαθεξφκαζηε ζηηο πξνηηκήζεηο θαη επηζπκίεο πνπ έρεη ην άηνκν γηα λα απνθηήζεη έλα νξηζκέλν επαγγεικαηηθφ επίπεδν. Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, φπσο θαη νη άιινη ηνκείο αλάπηπμεο, είλαη κηα ζπλερήο εμειηθηηθή πνξεία ηνπ αηφκνπ κε αξρή, δηάξθεηα θαη ηέινο. (Isaacson & Brown, 1993). Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ αλζξψπνπ έρεη κειεηεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ θνηλσληνιφγνπο, ςπρνιφγνπο παηδαγσγνχο, θαη ζπκβνχινπο επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ φζνλ αθνξά ηνπο παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ ψζηε λα επηλνεζνχλ ηερληθέο - κέζνδνη πνπ ηε δηεπθνιχλνπλ. ε απηνχο ηνπο επηζηήκνλεο ζα πξνζζέζνπκε θαη ηνπο νηθνλνκνιφγνπο νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη πξφζζεηα γηα ηνπο ξπζκνχο ξνήο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη γηα ηε γεληθή θαηάζηαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο (Καζζσηάθεο, 2004:104). Ζ πξνζέιθπζε φισλ απηψλ ησλ επηζηεκφλσλ δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ νδήγεζε ζε κία πιεζψξα ζεσξηψλ γχξσ απφ ηελ επαγγεικαηηθή επηινγή, νη νπνίεο δηαθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο απφ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πνπ αθνινπζνχλ σο πξνο ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Ο Crites (1969) ρξεζηκνπνηεί ηξεηο επξχηεξεο θαηεγνξίεο ζεσξηψλ κε ππνδηαηξέζεηο (Κάληαο & Υαηδή, 1991, Γεκεηξφπνπινο, 2004): Οη κε ςπρνινγηθέο ζεσξίεο: ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ νη ζεσξίεο νη νπνίεο δίλνπλ έκθαζε ζηελ επίδξαζε πνπ έρνπλ δηάθνξνη παξάγνληεο πέξα απφ ην άηνκν ζηελ επαγγεικαηηθή επηινγή. ε απηέο ππάγνληαη νη ζεσξίεο ηνπ ηπραίνπ θαη νη νηθνλνκηθέο, πνιηηηζηηθέο θαη θνηλσληνινγηθφ - πνιηηηζηηθέο ζεσξίεο. Ο Roberts (1968) ππνζηεξίδεη φηη νη επαγγεικαηηθέο επηινγέο ησλ αηφκσλ θαζνξίδνληαη απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο ηνπο επηινγέο, ελψ νη θηινδνμίεο ησλ αηφκσλ απνηεινχλ αληαλάθιαζε ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληφο ηνπο. χκθσλα κε ηελ αληίιεςε απηή, δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο νκάδεο έρνπλ δηαθνξεηηθφ βαζκφ πξνζπέιαζεο ζε νξηζκέλα επαγγέικαηα. Ο Bourdieu (1984) ζεσξεί επίζεο φηη νη 28

επαγγεικαηηθέο πξνηηκήζεηο θαζνξίδνληαη θχξηα απφ δνκηθέο κεηαβιεηέο θαη θπξίσο απφ ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δηακνξθψλνληαη απηέο νη επηινγέο. Οη ςπρνινγηθέο ζεσξίεο: ηελ θαηεγνξία απηή θεληξηθφ ξφιν θαηέρεη ην άηνκν θαηά ηελ επηινγή επαγγέικαηνο, ην νπνίν επεξεάδεηαη απφ ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο. ε απηέο ππάγνληαη δηάθνξεο ζεσξίεο, φπσο: ε ζεσξία ραξαθηεξηζηηθψλ θαη παξαγφλησλ ηνπ Parsons (1909), ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε επαγγεικαηηθή επηινγή βαζίδεηαη ζηε ζχδεπμε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ αηφκνπ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επαγγέικαηνο. Οη ςπρνδπλακηθέο ζεσξίεο, νη ζεσξίεο αλαγθψλ θαη κε βάζε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο θαη επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, φπσο ηνπ O Hara (1968) αλαδεηθλχεηαη ηφζν ν ξφινο ηνπ ζρνιείνπ φζν θαη ε ζεκαζία ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο ζηελ επηινγή επαγγέικαηνο ηνπ αηφκνπ. Παξφιν πνπ ε ζεσξία ηνπ Holland (1997) ιακβάλεη ππφςε ηελ επίδξαζε ηφζν ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο φζν θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ζηηο επαγγεικαηηθέο επηινγέο ηνπ αηφκνπ, εζηηάδεη ζηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο επηινγέο ηνπ ζε έλα δεδνκέλν ρξνληθφ ζεκείν. Ζ ζεσξία ηνπ Holland κπνξεί λα ζπλνςηζηεί ζηα αθφινπζα: 1. Οη πξνζσπηθφηεηεο ησλ αηφκσλ κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ σο έλαο ζπλδπαζκφο έμη ηχπσλ: Ρεαιηζηηθφο, Γηεξεπλεηηθφο, Καιιηηερληθφο, Κνηλσληθφο, Δπηρεηξεκαηηθφο θαη πκβαηηθφο. 2. Σα πεξηβάιινληα (φπσο: επαγγέικαηα, ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο, πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη δξαζηεξηφηεηεο ειεχζεξνπ ρξφλνπ) κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ σο έλαο ζπλδπαζκφο ησλ ίδησλ έμη ηχπσλ. 3. Οη άλζξσπνη πξνηηκνχλ ηα πεξηβάιινληα εθείλα, ηα νπνία δηεπθνιχλνπλ ηελ έθθξαζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο, ηε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο ή ηελ έθθξαζε θαη πξαγκάησζε ησλ αμηψλ ηνπο. 4. Ζ ηειηθή ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ θαζνξίδεηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ ηδηνηήησλ ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνχ πεξηβάιινληνο. Ζ ηππνινγηθή ζεσξία ηνπ Holland ρξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο θαηά ηελ εθαξκνγή επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, φπνπ κε ηα αλάινγα ηεζη νη 29

ζχκβνπινη πξνζπαζνχζαλ λα δηεξεπλήζνπλ ηνλ ηχπν πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ θαη κεηά ην θαζνδεγνχζαλ ζηα αληίζηνηρα επαγγέικαηα. Σέινο, νη εμειηθηηθέο ζεσξίεο, πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε επαγγεικαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνχ αηφκνπ είλαη δηαδηθαζία αλάπηπμεο, κηα ζπλερήο, καθξφρξνλε δηαδηθαζία, πνπ αξρίδεη ζηελ πξψηκε παηδηθή ειηθία θαη ζπκπιεξψλεηαη κεηά ηελ επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε θαη πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζηελ επαγγεικαηηθή δσή. Σν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ησλ ζεσξηψλ απηψλ βξίζθεηαη ζηελ Δμειηθηηθή Φπρνινγία. Οη πην γλσζηέο εμειηθηηθέο ζεσξίεο είλαη: ησλ Ginzberg, Ginsbourg, Axelrad & Herma, (1951), Super (1953), Tiedeman & O'Hara (1963) θαη Gottfredson (1981). Ζ ζεσξία «Circumspection and comprise» πνπ δηαηππψζεθε απφ ηε Gottfredson (1981) είλαη ε λεφηεξε πνπ εληάζζεηαη ζην ρψξν ησλ εμειηθηηθψλ ζεσξηψλ θαη εκθαλίδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Δμεηάδεη ην ζέκα ησλ επαγγεικαηηθψλ θηινδνμηψλ ηνπ αηφκνπ, νη νπνίεο, δηακνξθψλνληαη εμειηθηηθά ζε ηέζζεξηο θάζεηο : 1/ πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ αηφκνπ πξνο ηε δχλακε (ειηθίεο 3-5), 2/ πξνζαλαηνιηζκφο πξνο ηνπο ξφινπο ηνχ θχινπ (6-8), 3/ πξνζαλαηνιηζκφο πξνο ηηο θνηλσληθέο αμίεο (9-13) 4/ πξνζαλαηνιηζκφο πξνο ην κνλαδηθφ εζσηεξηθφ εαπηφ ηνπ (14 θαη εμήο), ζπλήζσο αλαθέξεηαη σο ε έλαξμε ηήο ιεγφκελεο θξίζεο ηαπηφηεηαο ηνχ εθήβνπ. Δδψ ην άηνκν επηθεληξψλεηαη ζηνλ εζσηεξηθφ, κνλαδηθφ εαπηφ ηνπ. Ζ αμηνιφγεζε ησλ δηαθφξσλ επαγγεικάησλ γίλεηαη ζηε θάζε απηή κε λέα ζηνηρεία. Σα επαγγέικαηα πνπ ζεσξνχληαη αθαηάιιεια ιφγσ «θχινπ» δηαγξάθνληαη πξψηα θαη ζηε ζπλέρεηα δηαγξάθνληαη φζα επαγγέικαηα ζεσξνχληαη φηη βξίζθνληαη πςειφηεξα ή ρακειφηεξα απφ ην «θαηάιιειν γηα ηελ θνηλσληθή ηάμε ηνπ αηφκνπ θάζκα». Δπίζεο, ιακβάλεηαη ππφςε ην «πνζφλ» ηεο πξνζπάζεηαο πνπ απαηηείηαη γηα λα επηηχρεη θαλείο ζε δηάθνξα επαγγέικαηα θαη φζα επαγγέικαηα θαίλεηαη λα απαηηνχλ ππεξβνιηθή πξνζπάζεηα δηαγξάθνληαη. 30