Marius Romme Η ΑΝΑΡΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΩΣΗ -πώς πραγματοποιείται- Ο Διάλογος με τη Φωνή Απευθείας συνομιλία με τη Φωνή «ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ» Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση ΑΘΗΝΑ 2010
Το υλικό της παρούσας έκδοσης προέρχεται από το συνέδριο/σεμινάριο «Making recovery happen in psychosis», στο St. Frances της Γλασκώβης στις 31.5.2006, με θέμα τη μέθοδο που ανέπτυξε ο ψυχίατρος Dirk Corstens. Παρουσιαστής ο καθηγητής ψυχιατρικής Marius Romme. Η εκδήλωση μαγνητοσκοπήθηκε από την εταιρεία "Working to Recovery Ltd." Ο ελληνικός υποτιτλισμός του dvd έγινε από τη Σοφία Σιμώνη, για το «Καλειδοσκόπιο», με τη συμβολή της Βουλής των Ελλήνων και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Την τελική επιμέλεια όλων των κειμένων είχε το "Καλειδοσκόπιο". Ευχαριστίες στους Marius Romme και Sandra Escher, καθώς και στον Ron Coleman του "Working to Recovery Ltd.", για την άδεια αναπαραγωγής στα ελληνικά. Το σχέδιο στο εξώφυλλο είναι του Γ. Φαλελάκη
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α Εισήγηση του Marius Romme...3 Β Συζήτηση με το κοινό...16 Γ Συνεδρία με τη Σουζάν και τη Φωνή της...24
Α ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ MARIUS ROMME Marius Romme: Ο Ντερκ Κόρστενς κι εγώ έχουμε αφιερώσει αρκετό χρόνο στη μέθοδο αυτή. Έχω κι εγώ εμπνευστεί από την έρευνα που έκανε ως ψυχίατρος σχετικά με την εκτίμηση των ψυχιατρικών διαγνώσεων. Και τώρα, έχει μια κλινική για εξωτερικούς ασθενείς που ακούνε φωνές. Τη μέθοδο αυτή την ανέπτυξε όταν ήταν ασκούμενος ψυχίατρος. Ένα τμήμα της εκπαίδευσής μας ήταν η γνωριμία με τη μέθοδο "Διάλογος με τη Φωνή". Ο Διάλογος με τη Φωνή δεν έχει καμία σχέση με την Ακρόαση των Φωνών (hearing voices). Είναι μια μέθοδος που ανέπτυξαν ο Χαλ και η Σίντρα Στόουν, δύο ψυχολόγοι από την Καλιφόρνια. Βασίστηκαν στη θεωρία ότι κάθε άτομο έχει διαφορετικές επιμέρους προσωπικότητες. Για παράδειγμα, στη δουλειά, έχεις διαφορετικό τρόπο στις συναναστροφές σου απ' ότι στο σπίτι σου. Και όχι μόνο αυτό. Θα λέγαμε ότι ένα από τα ψυχικά χαρακτηριστικά σου είναι η ικανότητα του αυτοελέγχου. Δηλαδή, έχεις τη δυνατότητα να δίνεις ευχαρίστηση στους γύρω σου, ή έχεις τη δυνατότητα να είσαι επιθετικός. Υπάρχουν, με άλλα λόγια, διαφορετικά τμήματα του εαυτού σου που μαζί διαμορφώνουν τις δραστηριότητες και τη συμπεριφορά σου. Είναι οι λεγόμενες «επιμέρους προσωπικότητες» (sub personalities). Οι επιμέρους προσωπικότητες είναι πολύ σημαντικές στο να αποδεχτεί κανείς τον εαυτό του, διαφορετικά έχουμε "εσωτερικό πόλεμο". Η μέθοδος βασίστηκε στην υπόθεση ότι όλοι έχουμε επιμέρους προσωπικότητα, η οποία
επηρεάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Οι επιμέρους προσωπικότητες μπορεί να είναι "κυρίαρχες" (dominant] ή "αποκηρυγμένες/απαρνημένες» [disowned]. Οι κυρίαρχες έχουν τον έλεγχο και είναι πάντα παρούσες. Κατά κάποιον τρόπο είναι ανασταλτικές, επειδή σε ελέγχουν. Κι από την άλλη πλευρά, είναι οι αποκηρυγμένες επιμέρους προσωπικότητες. Στο Διάλογο με τη Φωνή η επιμέρους προσωπικότητα είναι τα κυρίαρχα τμήματα έναντι των αποκηρυγμένων. Ένα σύνολο μικρών δικτύων συμπεριφορών που θεωρούνται συγκεκριμένα τμήματα της προσωπικότητας και εμπεριέχονται στην ευρύτερη δομή της προσωπικότητάς μας. Έτσι, απ' τη μία πλευρά βλέπουμε αυτόν που κάνει αυτοκριτική, αυτόν που θέλει να ικανοποιεί, τον επιθετικό, τον σεξουαλικό υποκινητή Κι απ' την άλλη πλευρά βλέπουμε τον τελειομανή, τον πολυέξοδο, το δημιουργικό παιδί, τον γκρινιάρη. Αυτές οι δύο πλευρές εμπεριέχονται στο ίδιο άτομο. Πιστεύω, όμως, ότι στην πρώτη περίπτωση είναι τα πιο κυρίαρχα άτομα, ενώ στη δεύτερη είναι τα αποκηρυγμένα, αλλά αυτό δεν είναι και απόλυτο. Μπορείτε να αναλύσετε τη συμπεριφορά των ανθρώπων, συζητώντας μαζί τους αυτά που κάνουν. Εκείνο που κάνετε σ' αυτή τη μέθοδο είναι να καθίσετε μαζί με το άτομο και να το ρωτήσετε "μπορώ να μιλήσω στο παιδί που έχεις μέσα σου;" ή "μπορώ να μιλήσω στον κριτή που έχεις μέσα σου;" 'Η τον ρωτάτε για ποιο τμήμα της προσωπικότητάς του θέλει να μιλήσει. Αυτός λέει για παράδειγμα
ότι θέλει να μιλήσει με τον εσωτερικό κριτή. Μετά, του ζητάτε να καθίσει κάπου αλλού στο δωμάτιο για να συνειδητοποιήσει ότι "μπαίνει" σ' ένα άλλο άτομο. Μετά, συζητάτε με αυτόν τον κριτή. Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με τις Φωνές. Αυτή είναι η γενική ιδέα κι αυτή είναι η σχέση τους. Με τους Ακροατές Φωνών (voice hearers), περιέργως, δεν είναι κάτι που ξενίζει, διότι οι περισσότεροι ακροατές είναι ο εαυτός τους, αλλά συνηθίζουν να μιλούν και με τις Φωνές. Το περίεργο είναι ότι κάποιος άλλος θέλει να μιλήσει με τις Φωνές τους, κάτι που δεν έχουν βιώσει. Άρα είναι σημαντικό να εξηγήσουμε τον σκοπό. Κι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο. Σκοπός δεν είναι να απαλλαγούμε από τις Φωνές. Σκοπός είναι να μάθουμε πώς θα γνωρίσουμε τη Φωνή καλύτερα. Ν' ακούμε τη Φωνή και να ερμηνεύουμε, αργότερα, τον λόγο για τον οποίο αυτές οι Φωνές είναι με τον Ακροατή Φωνών. Το άτομο μπορεί ν' αποκτήσει καλύτερη σχέση κι αυτός είναι ένας από τους σκοπούς, να καταλάβει δηλαδή ο Ακροατής τι θέλει η Φωνή απ' αυτόν και γιατί. Η εμπειρία μάς δείχνει ότι συχνά οι Φωνές θέλουν να τον βοηθήσουν, αλλά αυτή η βοήθεια συχνά δεν γίνεται αντιληπτή, ιδίως όταν εκείνος ακούει Φωνές που είναι επιθετικές. Έχουμε πολλές Φωνές που του λένε: "Είσαι άχρηστος! Καλύτερα ν' αυτοκτονήσεις!" Όταν, όμως, μιλήσει σ' αυτή τη Φωνή, εκείνη του εξηγεί ότι είναι μαζί του και θέλει να τον βοηθήσει για ν' αγωνιστεί περισσότερο για τη ζωή του. Και όταν ο Ακροατής Φωνών δεν κατορθώνει αυτό που επιδιώκει, ο τρόπος που προσπαθεί η Φωνή να τον επηρεάσει είναι να πει: "Αν δεν
μπορείς να κάνεις κάτι, καλύτερα να πεθάνεις!" Όμως, αυτό δεν γίνεται κατανοητό. Αυτός είναι ένας απ' τους λόγους που το άτομο φοβάται τη Φωνή, διότι καταλαβαίνει μόνο το "Καλύτερα ν' αυτοκτονήσεις". Δεν συζητά, όμως, τι σημαίνει αυτή η συμβουλή ή πώς τη χρησιμοποιεί για να παρακινήσει το άτομο να δράσει. Υπό αυτήν την έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Φωνές είναι κάπως σαν παρωχημένοι εκπαιδευτές. Είναι λίγο δύσκολο να καταλάβουμε τι εννοούν. Ο σκοπός του Διαλόγου με τη Φωνή - με την έννοια της συζήτησης με τις Φωνές, όχι το Διάλογο ανάμεσα στη Φωνή και τον ψυχολόγο, αλλά το Διάλογο ανάμεσα στη Φωνή και τον Ακροατή - είναι να μάθουμε να μιλάμε με τις Φωνές και να κατανοούμε καλύτερα το μήνυμά τους. Οι συνθήκες για τον θεραπευτή. Είναι καλό να το εξετάσουμε αυτό. Οι θεραπευτές πρέπει να είναι ανοιχτοί. Να δείχνουν ενδιαφέρον για τις Φωνές, όχι ν' ασκούν κριτική. Αν αρχίσεις να κρίνεις τη Φωνή, μπορεί να εξαφανιστεί. Αυτό είναι εναντίον του Διαλόγου. Αν ασκείς κριτική σε μια επιμέρους προσωπικότητα, η επιμέρους προσωπικότητα εξαφανίζεται. Το ίδιο ισχύει και με τη Φωνή. Αν είσαι επικριτικός, αν δεν είσαι δεκτικός και ανοιχτός, η Φωνή θα εξαφανιστεί και δεν θα υπάρχει επικοινωνία. Οι Φωνές θέλουν να εξηγούν τη θέση τους, αλλά δεν τους αρέσει να τις ελέγχουν ή να τις κρίνουν. Κι αυτό είναι κατανοητό. Αν έχεις μια άποψη για ένα άτομο δεν πρέπει να το κρίνεις, αλλά να του δώσεις κίνητρα να εκπληρώσει τον ρόλο. Συνεχίζουμε με τις συνθήκες για τον
θεραπευτή. Η μέθοδος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν ο θεραπευτής θέλει να ελέγξει τις Φωνές. Ο θεραπευτής, λοιπόν, πρέπει να είναι ανοιχτός, όπως ήδη είπαμε, και να μην επιδιώκει να έχει τον έλεγχο. Να μην πιστεύει ο θεραπευτής ότι η εξάλειψη των Φωνών είναι ο μόνος σκοπός της θεραπείας. Ο θεραπευτής πρέπει να αποδεχθεί τις Φωνές ως μια ψυχολογική πραγματικότητα, διαφορετικά, δεν είναι δυνατή μια πραγματική συνομιλία. Οι Φωνές δεν θέλουν επαφή αν επιχειρήσουμε να τις ελέγξουμε ή να τις κρίνουμε. Συνεχίζουμε με τις συνθήκες για τον Ακροατή Φωνών. Ο Ακροατής συμφωνεί οικειοθελώς για τον Διάλογο με τη Φωνή, επίσης στο να έχει το ελεύθερο να σταματήσει το Διάλογο ανά πάσα στιγμή. Κι εδώ ισχύει ότι δεν μπορείς να ελέγξεις ή να διαμορφώσεις, παρά μόνο να καθοδηγείς τη διαδικασία. Ο Ακροατής πρέπει να σου δώσει άδεια για να μιλήσεις στη Φωνή. Δεν υπάρχει πίεση σ' αυτή τη μέθοδο. Στη συνέχεια, είναι οι θεραπευτικές συνθήκες. Η μέθοδος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πρώτη φάση, όταν δηλαδή ο Ακροατής είναι πολύ ταραγμένος με τη Φωνή ή όταν φοβάται τις Φωνές. Είναι δυνατόν να μιλήσεις με τη Φωνή, αλλά είναι αδύνατον να βάλεις το άτομο ν' ακούσει τη συζήτηση που θα κάνεις με τη Φωνή. Αυτό είναι το πρόβλημα. Είναι μια ανοιχτή αλληλεπίδραση. Και έπειτα πρέπει να μιλήσεις με τον Ακροατή για τις Φωνές αλλά, λόγω του άγχους του, ίσως δεν ακούει τι του λένε οι Φωνές. Ο Ακροατής πρέπει να έχει περιέργεια και ανοιχτό μυαλό. Γιατί, από το υπερβολικό άγχος ίσως να χάσει το
ενδιαφέρον του. Επίσης, μπορεί να φοβάται αυτά που θα του πει η Φωνή. Οπότε, ο Διάλογος δεν είναι δυνατός. Αν η Φωνή αναφερθεί σε μια τραυματική εμπειρία για την οποία ντρέπεται, ο Διάλογος καθίσταται δύσκολος. Γι' αυτό πρέπει να υπάρχει μια ασφαλής σχέση, με την έννοια ότι είναι ήδη μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον Ακροατή Φωνών και στον Θεραπευτή, σ αυτόν δηλαδή που προσπαθεί να μιλήσει με τις Φωνές. Πρέπει να νιώθει ασφαλής με τον Θεραπευτή. Αυτό το εξήγησα ήδη. Ο Ακροατής και ο Θεραπευτής αποδέχονται ο ένας τη στάση του άλλου. Το εξηγήσαμε ήδη αυτό. Πρέπει να αποδεχόμαστε αυτό που λέει ο άλλος. Πώς εφαρμόζεται αυτή η μέθοδος; Ο Διάλογος με τη Φωνή ξεκινάει ρωτώντας τον Ακροατή πώς νιώθει η Φωνή που θα μιλήσει μαζί τους. Δίνοντας εκτεταμένες εξηγήσεις για τη μέθοδο και το σκοπό της. Σκοπός είναι να μάθει πώς να γνωρίσει καλύτερα τη Φωνή, όχι να της ασκεί κριτική ή να την αποδιώχνει, κάτι που στην ουσία, είναι αδύνατον. Ο θεραπευτής πρέπει να είναι ανοιχτόμυαλος και να ξέρει ότι σκοπός είναι να μάθει ο Ακροατής πώς να γνωρίσει καλύτερα τη Φωνή. Πρέπει να ενημερώσει τον Ακροατή ότι οι Φωνές πρέπει να δεχθούν να μιλήσουν. Πρέπει να του δώσει παραδείγματα με θετικές εμπειρίες της μεθόδου για να παρακινήσει το ενδιαφέρον του. Πρέπει να καταστήσουμε γνωστό στον Ακροατή και στις Φωνές ότι είναι υπέρ τους να κατανοήσουν καλύτερα ο ένας τον άλλον. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Αν βιώσετε επιθετικότητα, θα βοηθήσει πολύ αν αρχίσετε να συζητάτε πώς μπορείτε ν' αλλάξετε αυτή τη σχέση. Αν ο Ακροατής
θέλει να έχει τον έλεγχο, ο Θεραπευτής μπορεί να μιλήσει έμμεσα στις Φωνές, κάνοντας ερωτήσεις που υπαγορεύει ο Ακροατής. Δεν μ' αρέσει πολύ αυτό, αλλά είναι προτιμότερο να το κάνετε, παρά να πείτε "όχι". Ζητάτε από τον Ακροατή να ρωτήσει τη Φωνή και να σας πει την απάντηση που θα δώσει στην ερώτησή σας. Είναι δύσκολο να παίξετε αυτό το ρόλο. Δεν έχετε την αίσθηση ότι μιλάτε σε κάποιον. Νιώθετε ότι μιλάτε σε κάποιον που δεν είναι η πραγματική Φωνή. Πριν αρχίσετε το Διάλογο, ρωτάτε τον Ακροατή ποια Φωνή θέλει να σας μιλήσει πρώτα και σε ποιες Φωνές θέλει ο Ακροατής να μιλήσετε. Πιστεύω ότι αυτά είναι τα πιο σημαντικά σημεία της μεθόδου. Πώς θα αναπτύξετε αυτή τη συζήτηση και ποιες ερωτήσεις μπορείτε να κάνετε στη συνεδρία. Είναι όπως κάνεις μια συζήτηση με κάποιον. Ρωτάς ποιος είναι και συστήνεσαι κι εσύ. Λες "Είμαι ο..." και ρωτάς "ποιος είσαι εσύ;" Ξεκινάς από την ταυτότητα και μετά ελέγχεις αν υπάρχει επαφή με τη Φωνή, πριν πεις "θα ήθελα να σου μιλήσω..." 'Η μπορείς να πεις "έχεις όνομα;" Επίσης, μπορείτε να ρωτήσετε αν δέχεται να μιλήσει μαζί σας, ή να πείτε "χαίρομαι που δέχτηκες να μου μιλήσεις." Μ' αυτόν τον τρόπο εδραιώνεις τη σχέση. Μετά, θα κάνετε ερωτήσεις για πιο προσωπικά θέματα, όπως "πόσων ετών είσαι;" ή "τι εμπειρίες έχεις από τη ζωή;" ή "από πού είσαι;" αλλά χωρίς να γίνεστε ενοχλητικοί. Μπορείτε να ρωτήσετε "είσαι άντρας ή γυναίκα;" επειδή, εκτός απ' τις συστάσεις, δεν μπορείτε να δείτε τη Φωνή. Μετά ρωτάτε "σε γνωρίζει ο Ακροατής;" Η
πιο σημαντική ερώτηση είναι "πότε ήρθες στη ζωή του Ακροατή;" τον οποίο αποκαλείτε με το όνομά του. Ας πούμε, για παράδειγμα, το όνομα Γιολάντα. Αν ρωτήσετε "πότε ήρθες στη ζωή της Γιολάντας;" η Φωνή θα σας απαντήσει πότε, παρότι εσείς ξέρετε πότε ήρθε. Το ξέρετε, επειδή έχετε πάρει συνέντευξη απ' τον Ακροατή, αλλά θέλετε να το ακούσετε και από τη Φωνή. Επίσης, είναι σημαντικό να ρωτήσετε "ποιος ήταν ο λόγος ή το κίνητρο που μπήκες στη ζωή της Γιολάντας;" Έτσι θα μάθετε τι θέλει να πετύχει η Φωνή με την παρέμβασή της στη ζωή του Ακροατή. Μετά μπορείτε να εξερευνήσετε αυτό το κίνητρο, ρωτώντας "ποιες ήταν οι συνθήκες, όταν ήρθες στη ζωή της Γιολάντας;" Ζητάτε να μάθετε τις συνθήκες της Φωνής και του Ακροατή, διότι πρέπει να υπάρχει κάποιος σκοπός. Κι αυτό μας οδηγεί στην επόμενη ερώτηση: "Τι σ' ενδιαφέρει ή τι θέλεις να πεις ή να κάνεις για τη Γιολάντα;" Ρωτάτε "τι θέλεις να κάνεις γι' αυτήν;" και, στη συζήτηση που ακολουθεί, προσπαθείτε ν' αναλύσετε τον σκοπό της αλληλεπίδρασης μεταξύ Φωνής και Ακροατή. "Τι θα συνέβαινε, αν δεν ήσουν εδώ;" Αυτή είναι μια ερώτηση απ' την αντίθετη πλευρά, για να μάθετε τι θέλει να κάνει κι αν οι προθέσεις της Φωνής είναι αρνητικές ή επιζήμιες ή τι θα συνέβαινε αν η Φωνή δεν ήταν εκεί. Ίσως μας πει ποια λάθη φοβάται ότι μπορεί να κάνει ο Ακροατής. "Τι σχέση έχει η Γιολάντα μαζί σου;" Εκεί αναφέρεστε στη σχέση. "Θα ήθελες ν' αλλάξεις κάτι στη σχέση σου με τον Ακροατή;" Αυτό είναι ένα δείγμα για τον τρόπο που μπορείτε ν' αναπτύξετε μια συζήτηση σχετικά με το σκοπό της αλληλεπίδρασης. Κι αυτό είναι ένα
παράδειγμα, διότι όταν μιλάς με κάποιον η συζήτηση είναι φυσιολογική, επειδή αντιδράς σ' αυτό που σου λέει ο άλλος. Αυτή είναι μια εισαγωγή για να μάθεις τον άλλον καλύτερα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα με τη Γιολάντα, μια γυναίκα 28-30 ετών, που άκουγε τρεις Φωνές. Μία ήταν η Φωνή ενός επτάχρονου παιδιού, η άλλη ήταν η Φωνή ενός δεκαοκτάχρονου και η τρίτη Φωνή ήταν περίπου στην ηλικία της. Αυτό που προέκυψε από τη συνέντευξη ήταν ότι η αλληλεπίδραση με την επτάχρονη Φωνή εμφανίστηκε όταν κακοποιήθηκε σεξουαλικά από ένα θείο της κι αυτή ήταν η πιο τραυματική εμπειρία της ζωής της. Δεν ήθελε ν' ακούει αυτή τη Φωνή, επειδή εκείνη η Φωνή της ζητούσε πάντα να της πει τι είχε συμβεί σ' εκείνο το περιστατικό. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό εκείνης της Φωνής ήταν ότι δεν μεγάλωνε κι έμενε επτά ετών. Η Γιολάντα είχε γίνει 30 ετών, αλλά η Φωνή παρέμενε 7 ετών. Εκείνη η Φωνή συνδεόταν με το τραύμα που η Γιολάντα δεν είχε ξεπεράσει, ώστε να χάσει εκείνη τη Φωνή. Η δεύτερη Φωνή ήταν πολύ επιθετική, επειδή της έλεγε πάντα ότι ήταν καλύτερα να πεθάνει. Αυτή η φωνή εμφανίστηκε όταν η Γιολάντα ήταν 18 ετών, την εποχή που ετοιμαζόταν ν' απευθυνθεί στην αστυνομία. Είχε ήδη πάει στην αστυνομία, αλλά έπρεπε να κινηθεί δικαστικά και να καταθέσει στο δικαστήριο. Όμως, η οικογένειά της την απέτρεψε απ' αυτή την ιδέα. Την άφησαν μόνη κι ήταν πολύ αδύναμη για ν' αντιμετωπίσει εκείνο το εγχείρημα. Κι η Φωνή τής θύμιζε ότι δεν υπερασπίστηκε τον εαυτό της. Αυτός ήταν ο λόγος που προσπαθούσε να την παρακινήσει.
Γι' αυτό ήταν επιθετική και της έλεγε ότι ήταν καλύτερο να πεθάνει. Η τρίτη Φωνή ήταν ο εαυτός της. Ήταν θετική Φωνή και τη βοηθούσε κι αυτός ήταν ο λόγος που μεγάλωνε εκείνη η Φωνή. Όταν μίλησα μαζί της, εκείνη η Φωνή δέχτηκε να μου μιλήσει. Συνήθως, ξεκινάμε με την πιο απλή Φωνή, αλλά μπορείτε να πείτε ότι θέλετε να μιλήσετε και στην επιθετική Φωνή. Από εκείνη την επιθετική Φωνή καταλάβαμε ότι η Φωνή προσπαθούσε να βοηθήσει τη Γιολάντα πιέζοντάς την να κάνει αυτό που ήθελε, να πραγματοποιήσει το σκοπό της. Μετά κάναμε μία άλλη συνάντηση για να συνθέσουμε τις τρεις Φωνές που άκουγε το βράδυ, μια φορά τη μέρα, ή δύο φορές τη βδομάδα. Αρχίσαμε να συζητάμε τρόπους για ν' αντιμετωπίσει η μία Φωνή την άλλη αλλά, κυρίως, ν' αντιμετωπίσει η Γιολάντα τις προβληματικές καταστάσεις. Στο κλείσιμο μιας συνεδρίας, όταν απαντώνται οι ερωτήσεις, ευχαριστείς τη Φωνή για τις εξηγήσεις που έδωσε. Λες ευγενικά "ευχαριστώ, που ήθελες να μου μιλήσεις." Όταν ο θεραπευτής θέλει να σταματήσει το Διάλογο, ρωτάει τη Φωνή μήπως εκείνη δεν θέλει να σταματήσει. Αφού η Φωνή δώσει την άδεια να σταματήσει ο Διάλογος, ο Θεραπευτής την αποχαιρετά ευγενικά. Επίσης, μπορεί να επαναλάβει ότι ήταν ωραίο που μίλησαν και κατέστη σαφής ο σκοπός της Φωνής. Ο Θεραπευτής λέει στον Ακροατή να επιστρέψει στη θέση του και συζητά μαζί του πώς νιώθει και ποια είναι η άποψή του για αυτά που είπε η Φωνή. Καλό είναι να ηχογραφείτε τη συνεδρία,
διότι δεν είναι σπάνιο να μην ξέρει ο Ακροατής Φωνών τι είπε η Φωνή. Επειδή η Φωνή αποσπά όλη την προσοχή του, ο Ακροατής δεν είναι συγκεντρωμένος, δεν είναι αρκετά εκεί. Είναι ένας μέρος του φαινομένου που αποκαλούμε "ψυχική αποσύνδεση". Δεν είναι τελείως ορατή η αλληλεπίδραση με τον άλλον και δεν είναι σε θέση ν' ανακαλέσει στη μνήμη του. Είναι τόσο πολύ μέσα στο διάλογο, που όταν αποστασιοποιείται δεν ξέρει τι ειπώθηκε. Αν υπάρχει η κασέτα, μπορείς να συζητήσεις ό,τι ηχογραφήθηκε. Μπορείς απλώς να συζητήσεις τι έγινε, αλλά χρειάζεται χρόνος γι' αυτό. Κάποιες φορές, το κάνουμε πολύ γρήγορα και δεν συζητάμε τη στάση και τα πιστεύω του Ακροατή, διότι ο Ακροατής δεν πιστεύει αυτόματα όσα λέει η Φωνή. Η Φωνή τον παρεμποδίζει και δεν μπορεί να δει το σκοπό της. Υπάρχει ένα είδος ασυμφωνίας. Ο Ακροατής ίσως δεν ξέρει ακόμη πώς ν' αντιμετωπίσει τη Φωνή, γι' αυτό πρέπει να του ζητήσεις να προετοιμάσει ερωτήσεις για μια νέα συνεδρία, για μια νέα συζήτηση με τη Φωνή. Διότι ο σκοπός είναι, πρώτον, να μάθει ο Ακροατής πώς να γνωρίσει τη Φωνή και, δεύτερον, να μάθουν να τα βγάζουν πέρα ο ένας με τον άλλον. Αυτό θα είναι και το ξεκίνημα της επόμενης συνεδρίας, δηλαδή, μια συζήτηση με θέμα πώς ο Ακροατής και η Φωνή θα επικοινωνούν πιο αποτελεσματικά για τη σχέση τους. Είπαμε ότι, αν ο Ακροατής δεν θυμάται τι είπε με τη Φωνή, μπορείτε να του πείτε εσείς ή ν' ακούσει την κασέτα. Επίσης, ένας τρόπος για να βελτιωθεί η σχέση τους είναι να ζητήσετε απ' τον Ακροατή να προετοιμάσει ερωτήσεις για
την επόμενη συνεδρία. Είδαμε μια γενική άποψη της μεθόδου και θα ήθελα να συζητήσω μαζί σας ή ν' απαντήσω σε τυχόν ερωτήσεις σας. Ίσως κάποιος από εσάς ακούει Φωνές και θέλει... Παρακαλώ!
Β ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Κοινό: (δεν ακούγεται) Marius Romme: Δεν είναι αρκετά πλούσια η βιβλιογραφία. Δεν έχουμε γράψει αρκετά ακόμη. Έχουμε δημοσιεύσει ένα άρθρο σε εφημερίδα της Ολλανδίας. Νομίζω έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, αλλά δεν έχει δημοσιευθεί στα Αγγλικά. Έχει δημοσιευθεί μόνο στα Ολλανδικά. Κοινό: Προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα εγχειρίδιο για τον τρόπο που γίνεται αυτό. Marius Romme: Εσείς το κάνετε αυτό; Κοινό: Ναι. Marius Romme:Είναι όπως αυτά (δεν ακούγεται) Κοινό: Νομίζω ότι υπάρχει μια έρευνα στη Σκωτία. Marius Romme: Όχι, το έχουμε δει αυτό. Είναι ένας μελετητής ψυχίατρος. Συναντηθήκαμε στο Αμβούργο. Έκαναν ένα σχέδιο για να δουν τις διαφορές, αλλά δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα σχέδιο. Προσπαθούν να συγκρίνουν διάφορες προσεγγίσεις. Δεν ξέρω πώς ονομάζεται αυτός ο ψυχίατρος στη Σκωτία. Κατάγεται από την Αμερική, αλλά εργάζεται στη Σκωτία και δεν ξέρω πού ακριβώς. Λυπάμαι. Αυτό το σχέδιο, όμως, έγινε στο Αμβούργο. Κοινό: Μπορεί ο Ακροατής Φωνών να διατάξει τη φωνή (δεν ακούγεται)
Marius Romme: Συγγνώμη; Μπορεί η Φωνή να δεχθεί εντολή; Κοινό: Κατά τη δική μου ταπεινή γνώση ο Ακροατής προσπαθεί να εντοπίσει τις Φωνές. Έτσι, αν κάνουμε μια θεραπεία, όπως την περιγράψατε πριν, θα επικοινωνήσουν οι Φωνές με τη θέλησή τους; Marius Romme: Το καλύτερο είναι να επικοινωνούν με τη θέλησή τους. Σύμφωνα με το παράδειγμά σας, ο Ακροατής φοβάται. Τότε, το θέμα είναι ότι θα πρέπει να θέλει ο Ακροατής να μιλήσετε εσείς με μία απ' τις Φωνές του. Δεν είναι στη θέληση της Φωνής, αλλά στη θέληση του Ακροατή. Αν δείτε ότι η Φωνή δεν θέλει να μιλήσει που είναι επίσης δυνατόν, τότε, δεν μπορείς να ασκήσεις πίεση, αλλά μπορείς να παρακινήσεις τον Ακροατή να ξεπεράσει τη δυσαρέσκειά του. Επίσης, αν δεν μάθεις από τους εχθρούς σου, δεν θα μάθεις τις στρατηγικές τους, είσαι ανήμπορος να σκεφτείς. Δεν υπάρχει, όμως, άσκηση πίεσης σ' αυτή τη μέθοδο. Ούτε στον αυθεντικό Διάλογο με τη Φωνή, ούτε και σ' αυτό το θέμα. Η Φωνή πρέπει να γίνει αποδεκτή και σ' αυτόν τον τρόπο δεν υπάρχει αποδοχή. Κοινό: Ευχαριστώ. Κοινό: Υπάρχει κάποια άποψη για το τι είναι αυτές οι Φωνές ή τι τις προξενεί; Διότι είναι εξωγήινη, ξένη η σκέψη μιας Φωνής στο κεφάλι σου και να προσπαθείς να την ταυτοποιήσεις με κάποιον άλλο και να προσπαθείς να εξαλείψεις τις Φωνές με φάρμακα. Γνωρίζουμε τι προκαλεί τις Φωνές και τι είναι;
Marius Romme: Υπάρχουν απόψεις και διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Οι διαφοροποιήσεις είναι μεγάλες. Υπάρχουν άνθρωποι που οι Φωνές τους επαναλαμβάνουν αυτά που τους έχουν πει σε περιστατικά έντασης, απειλής, όπως είναι η κακοποίηση, όχι μόνο η σεξουαλική. Κι αυτά τα πράγματα επαναλαμβάνουν οι Φωνές. Γι' αυτό προσπαθούμε ν' αναλύσουμε ποιους εκπροσωπούν οι Φωνές, διότι οι Φωνές εκπροσωπούν πρόσωπα της ζωής τους. Και συνήθως, αναφέρονται σε προβλήματα. Γι' αυτό η μέθοδος προσπαθεί να δομήσει τη σχέση τους. Από αυτή τη σχέση μπορείτε να δείτε ότι υπάρχει σκοπός ή αιτία που το άτομο ακούει Φωνές. Κι αυτό είναι διαφορετικό από την εξήγηση που αφορά την προέλευση των Φωνών. Οι Φωνές για τους υγιείς ανθρώπους βιώνονται, συχνά, ως πνευματική επιρροή. Είναι λιγότερο υλιστική και μάλλον μια πνευματική επαφή. Ακόμη κι αν είναι ανάμνηση, είναι μια πνευματική επαφή, επειδή δεν είναι κάτι που θα υλοποιηθεί. Υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει μια εσωτερική συζήτηση, ενώ η ανάπτυξη μιας εσωτερικής συζήτησης μπορεί να λύνει το πρόβλημα και να μην ακούνε Φωνές. Όμως, οι εσωτερικές συζητήσεις ίσως αφορούν την επιθετικότητα. Έτσι, δεν είναι μια κατά μέτωπον σύγκρουση. Υπάρχει μια σχέση, η οποία είναι πολύ πιο περίπλοκη απ' το να πεις απλώς "από 'κει προέρχεται η Φωνή!" Είναι πολύ διαφορετικές οι πηγές. Τώρα, όμως, μιλάμε για το Διάλογο με τις Φωνές. Ας αφήσουμε αυτό το θέμα. Κοινό: (δεν ακούγεται)
Marius Romme: Δεν μ' αρέσουν οι μέθοδοι που είναι "άσπρο ή μαύρο". Αν ένας Ακροατής Φωνών θέλει να στρέψει αλλού την προσοχή του, δεν θα τον αποθαρρύνω. Αλλά μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να πρέπει να τον επαναφέρεις, επειδή για παράδειγμα πρέπει να κάνεις τη δουλειά σου και να επικεντρωθείς σε κάτι άλλο. Αυτή η παρέκκλιση, όμως, μπορεί να αποβεί χρήσιμη. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που παρεκκλίνει η προσοχή του, πρέπει να κάνεις μόνον αυτό. Μπορεί να έχει κανείς κάποια άλλη στιγμή της ημέρας για να συζητήσει με τις Φωνές ή να διαβάζει για τις Φωνές ή να συμμετάσχει σε ομάδα και να μάθει να μιλά για τις Φωνές. Δεν ευσταθεί η ιδέα ότι υπάρχει μόνον ένας τρόπος για ν' αντιμετωπίζει ένα άτομο τις Φωνές. Πρέπει ν' αναζητήσεις τρόπους που θα βοηθήσουν αυτό το άτομο ν' αντιμετωπίσει τις Φωνές. Και ένας απ αυτούς είναι ο Διάλογος με τη Φωνή. Τώρα, θ' απαντήσω μόνο σε ερωτήσεις για το Διάλογο με τη Φωνή. Αν υπάρχει ένας Ακροατής Φωνών... Κοινό: (δεν ακούγεται) Marius Romme: Θα δούμε. Δεν τους παρακινούμε μ' αυτόν τον τρόπο. Ναι, είναι ωραίο. Μπορείς να το κάνεις. Κοινό: Έχω μια ερώτηση, αλλά... (δεν ακούγεται) Marius Romme: Αν έχεις μια ανάμνηση απ' αυτό, μπορείς σε μια ανάμνηση να εφαρμόσεις το παιχνίδι ρόλων. Κοινό: Κάνω συχνά Διάλογο με Φωνές...
Marius Romme: Μ' αρέσουν τα πραγματικά περιστατικά. Αν δεν θέλει κάποιος άλλος, μπορούμε να το δούμε μαζί. Κοινό: Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι αυτός ο τρόπος μοιάζει μ' αυτόν που χρησιμοποιούν στο πρόβλημα της ψύχωσης. Κοινό:... (δεν ακούγεται) Marius Romme: Τι ν' αντιστρέψεις; Κοινό: Να έρθεις στη θέση της Φωνής. Marius Romme: Αυτό είναι μέρος του κλεισίματος. Δεν ξέρω αν η παρουσίαση ήταν αρκετά εκτεταμένη. Εσείς πιστεύετε όχι... Ναι, χρειάζεται περισσότερη προσοχή. Πιστεύω ότι έχετε δίκιο. Κοινό: (δεν ακούγεται) 'Οταν κάποιος μιλάει μόνος του, μπορούμε να πούμε ότι είναι μια προέκταση του Διαλόγου με τη Φωνή; Marius Romme: Κάποιες φορές. Είναι διαφορετικό. Υπάρχουν άτομα που βλέπουν τη Φωνή ως μια προέκταση κι όταν μιλούν γι' αυτό θεωρείς ότι είναι το ίδιο, αλλά, συχνά, ακούν κι άλλες Φωνές με τις οποίες έχουν τελείως διαφορετική σχέση. Δεν είναι ή το ένα ή το άλλο. Εξερευνώντας τα διάφορα άτομα, διαπιστώνουμε πολλές διαφορές. Κοινό:... (δεν ακούγεται) Marius Romme: Μιλήστε πιο αργά. Όλοι μιλούν πολύ γρήγορα τ' Αγγλικά!
Κοινό: Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη μέθοδο, αν παράλληλα ο Ακροατής παίρνει φάρμακα; Marius Romme: Αν ο Ακροατής θυμάται τη Φωνή, είναι δυνατόν. Είναι καλύτερο αν ακούει τη Φωνή φυσικά. Τα φάρμακα μειώνουν τα συναισθήματα, αλλά δεν μειώνουν πάντα και τις Φωνές. Κάποιες φορές το κάνεις παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή. Σημασία έχει τι αποζητάς. Τα φάρμακα δεν έχουν πάντα τόσο μεγάλη επιρροή. Κοινό: Μπορούμε να πούμε ότι μια συγκεκριμένη Φωνή σχετίζεται με συγκεκριμένο τραυματικό γεγονός; Marius Romme: Κατά 70%. Κάθε φορά που κάνουμε έρευνα, διαπιστώνουμε ότι έχει σχέση. Εξαρτάται, όμως. Τα άτομα που θέλουν να μιλήσουν για τις Φωνές σε σχέση με την ιστορία της ζωής τους ξέρουν από πού προέρχονται οι Φωνές. Σ' αυτή την ομάδα ανθρώπων δεν χρειάζεται έρευνα, επειδή θέλουν να μιλούν γι' αυτό. Είναι ένας τρόπος να μιλήσουν για κάτι που, αλλοιώς, δεν θα τραβούσε την προσοχή. Στην έρευνα διαπιστώνουμε ότι είναι το 70%. Κοινό: Πώς μετράται η επιτυχία; Όταν η Φωνή λέει "ευχαριστώ"; Όταν η Φωνή, από επιθετική, φτάνει στο σημείο να σ' ευχαριστεί; Marius Romme: Ρωτάμε τον Ακροατή. Έχεις ένα σκοπό, όταν κάνεις κάτι. Όταν κατορθώνεις το σκοπό σου, έχεις επιτύχει. Δεν έχουμε γραφειοκρατικές ιδέες γι' αυτό
το θέμα! Επικεντρωνόμαστε σε ό,τι πιστεύει ο Ακροατής. Κάποιες φορές εμείς πιστεύουμε ότι όλα πάνε καλά, αλλά ο Ακροατής πιστεύει ότι δεν υπάρχει κανένα αποτέλεσμα. Ο Ακροατής καθορίζει. Αυτός είναι ο... Πώς λέγεται; Κοινό: Ο ειδικός; Marius Romme: Ο ειδικός, ναι... αλλά υπάρχει μια λέξη... Έχει τα κριτήρια. Κοινό: Ο κριτής; Marius Romme: Ναι, είναι ο κριτής. Κοινό: Λέγομαι Μπάρις 'Αιφ κι έχω κάνει Διάλογο με τη Φωνή, με ειδικούς, που έχουν φέρει αποτέλεσμα, σύμφωνα με τη θεωρία των Χαλ και Σίντρα Στόουν. Επίσης, βρέθηκα με άτομα που τυχαία εφάρμοσαν ένα σύστημα αξιολόγησης σε μένα, έβαλαν τις σκέψεις τους σε μένα και το σκεπτικό τους κι επέμειναν να αντλήσουν συγκεκριμένα πράγματα. Θέλω να τονίσω, ως χρήστης υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την ανησυχία μου ότι μπορεί η θεραπεία να ήταν υπερβολική. Πιστεύω πως για όσους ενδιαφέρονται να το κάνουν, είναι σημαντικό να ελέγχουν εκ των προτέρων με ποιους δουλεύουν. Με ανησυχεί η σχέση εξουσίας ανάμεσα στους επαγγελματίες και τους πελάτες. Marius Romme: Ναι, έχετε δίκιο. Αυτό ισχύει για κάθε θεραπεία. Πιστεύω ότι η ψυχανάλυση έχει κάνει καλή δουλειά προκειμένου να έχουμε πλήρη συνείδηση των ψυχολογικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν. Έτσι είναι. Σήμερα, δεν
κάνουμε μακρόχρονες θεραπείες κι αυτό μειώνει τα προβλήματα. Δεν έχεις πολλά προβλήματα, όταν είναι λίγες οι επαφές. Είναι, όμως, πολύ δύσκολο. Ο γενικός κανόνας είναι ότι μια θετική μεταβίβαση μπορεί να βοηθήσει, αλλά πρέπει να εμπιστευθείς και την αρνητική. Πρέπει να εξισορροπείς την έκταση που παίρνει η θετική. Είναι στη βάση μιας αλλαγής που συμβαίνει ή είναι αντίθετη με το κίνητρο της αλλαγής; Αυτό είναι το πρόβλημα της μεταβίβασης. Κοινό: Συχνά, παίρνω περισσότερες πληροφορίες για το άτομο μέσω των Φωνών, απ' ότι όταν μιλάω με το ίδιο το άτομο. Marius Romme: Ναι, το φαντάζομαι. Έχεις καλύτερη επαφή απ' ότι ο Ακροατής, που ως επί το πλείστον, παραμορφώνει ένα τμήμα της σχέσης. Είναι δύσκολο να ξέρεις ποιος λέει την αλήθεια και εν τέλει, πρέπει να καταπιαστείς με τον Ακροατή. Δεν μπορείς να πεις εκ των υστέρων, ότι η Φωνή είχε δίκιο. Αν δεν έχουμε άλλες ερωτήσεις, μπορούμε να προχωρήσουμε σε κάτι άλλο.
Γ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΜΕ ΤΗ ΣΟΥΖΑΝ ΚΑΙ ΤΗ ΦΩΝΗ ΤΗΣ Marius Romme: Υπάρχει κάποιος Ακροατής που πιστεύει ότι θέλει, χωρίς να του δημιουργεί πρόβλημα, να μιλήσει με μια Φωνή; Έμμεσα ή άμεσα; Σουζάν: Άμεσα. Marius Romme: Πολύ ωραία. Ας το κάνουμε. Καλοσύνη σου Σουζάν, έλα να καθίσεις εδώ. Γνωρίζω τη Σουζάν από το Μάαστριχτ, στην Ολλανδία. Έχουμε μια ομάδα ειδικών μαζί. Αυτή είναι η ειδικός κι εγώ είμαι ένα μέλος της ομάδας. Πού θέλεις να καθίσεις; Σουζάν: Εδώ. Marius Romme: Θέλεις να συστηθείς σ' αυτό το ωραίο κοινό; Μπορώ να πω την ιστορία σου... Σουζάν: Να την πείτε εσείς. Marius Romme: Η Σουζάν ακούει Φωνές εδώ και πολύ καιρό. Έχει θεραπευτική σχέση με τον Ντερκ Κόρστενς. Ξέρω κάποια πράγματα για τις Φωνές της, αλλά πρέπει να πω ότι έχασα τις περισσότερες γνώσεις μου, επειδή είμαι 72 ετών και ξεχνάω πολλά πράγματα. Αυτό είναι ένα από τα προβλήματα. Αν, όμως, μιλήσεις εσύ, μπορεί να τα θυμηθώ. Συνήθως, τα θυμάμαι όταν συναντιόμαστε. Είμαστε μια ομάδα 10 ατόμων, κι έχουμε συναντηθεί 14 φορές. Στην ομάδα, υπάρχουν άτομα που έχουν μάθει ν'
αντιμετωπίζουν λίγο καλύτερα τις Φωνές και τη ζωή τους. Είναι άτομα που μπορούν να τα βγάζουν πέρα στη ζωή τους. Συζητάμε εκθέσεις Ακροατών που έγραψαν για την ανάρρωσή τους ή για άλλους τρόπους που αντιμετωπίζουν τις Φωνές. Όπως το βιβλίο του Ρον Κόλμαν "Ανάρρωση, μια ξένη έννοια". Πολλά απ' αυτά τα θέματα έχουν μεταφραστεί στα Ολλανδικά, καθώς και κάποια αποσπάσματα από το δικό μας βιβλίο, που αναφέρει συνεντεύξεις με Ακροατές, κι ένα Βιβλίο Εργασίας του Ρον και του Μάικ κι ένα εγχειρίδιο με συμβουλές για ανάρρωση, από έναν Ολλανδό. Έχουμε μια λίστα με βιβλία για τα οποία συζητάμε, διότι το πρόβλημά μας είναι ότι όλες οι εκδόσεις των χρηστών είναι προσωπικές αναφορές, μιλούν για τους ίδιους και τις εμπειρίες τους. Η Επιστήμη, όμως, βασίζεται στις εμπειρίες όλων. Έτσι, στην ομάδα συζητάμε και ρωτάμε τα μέλη κατά πόσο συμφωνούν με όσα αναφέρονται, αν είναι και κατά πόσο είναι χρήσιμα για τους ίδιους. Έτσι, παίρνουμε μια ιδέα για την αξία αυτών των εκδόσεων. Διότι δεν βγάζουν πουθενά μόνο οι αυτοβιογραφικές αναφορές, πρέπει να τις ανάγουμε σε επίπεδο ομάδας Ακροατών. Αυτό είναι το πρόγραμμά μας το οποίο ολοκληρώνουμε τώρα και προσπαθούμε να κάνουμε μια καταγραφή. Έχεις σπουδάσει κοινωνικές Σουζάν: Όχι, έχω σπουδάσει "Ψυχική Υγεία". Marius Romme: Έχουμε ειδικά τμήματα για
Σουζάν: Επιστήμες της Υγείας. Marius Romme: Συγγνώμη, αλλά συνταξιοδοτήθηκα από το Πανεπιστήμιο κι έχω μείνει λίγο πίσω. Σουζάν: Αυτή είναι μια νέα σειρά σπουδών. Marius Romme: Θέλεις να πεις λίγα πράγματα για σένα; Σουζάν: Ναι. Με λένε Σουζάν. Ακούω Φωνές από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, από τότε που ήμουν μικρό κορίτσι. Τώρα, ακούω διάφορες Φωνές και προσπαθώ με τη μέθοδο του Ντερκ Κόρστενς. Από τότε που ξεκίνησα τη μέθοδο αυτή, μπορώ να μιλάω στις Φωνές μόνη μου. Δεν χρειάζομαι πια τον Ντερκ για να τους μιλάω. Με βοήθησε πολύ για ν' αντιμετωπίσω τις Φωνές. Νομίζω ότι αρκούν αυτά. Marius Romme: Είναι ωραίο που θέλησες να το κάνεις αυτό, διότι είναι πιο πειστική μια ζωντανή συζήτηση απ ό,τι να μιλάς γι' αυτό το θέμα. Σ' ευχαριστώ που το κάνεις. Έχεις σκεφτεί αν θέλουν οι Φωνές ή αν θέλεις εσύ, να μιλήσουν μαζί μου; Διότι πρέπει να επιλέξουμε μία από τις Φωνές. Σουζάν: Υπάρχει μια Φωνή, που θέλει πάντα να μιλάει. Το πρόβλημα είναι ότι μιλάει Ολλανδικά και θα πρέπει να μεταφράζω. Marius Romme: Εντάξει, θα μιλάς Ολλανδικά και μετά θα μεταφράζεις, γιατί θέλουμε ν' ακούσουμε τον άμεσο διάλογο. Μπορώ να μεταφράζω κι εγώ. Σουζάν: Αυτό θα είναι μάθημα ξένων
γλωσσών! Marius Romme: Μπορώ να φανταστώ γιατί δεν μιλάνε Αγγλικά. Ο λόγος είναι ότι θέλεις να ελέγχεις λιγότερο τη Φωνή. Θες η Φωνή να λέει αυτά που θέλει να πει. Η Φωνή είναι γένους αρσενικού ή θηλυκού; Σουζάν: Είναι αρσενικού γένους. Marius Romme: Συμφωνείς μ' αυτό που πάμε να κάνουμε ή όχι; Σουζάν: Ναι, συμφωνώ. Marius Romme: Έχεις το ελεύθερο να μην το κάνεις. Σουζάν: Θα προσπαθήσω κι αν δεν πετύχει... Marius Romme: Έχει όνομα αυτή η Φωνή για να την καλέσουμε; Σουζάν: Την αποκαλώ Λουτάνστε, που σημαίνει πολύ αγενής. Δεν της αρέσει αυτό το όνομα. Marius Romme: Το φαντάζομαι. Είσαι έτοιμη να μιλήσω στον Λουτάνστε, όπως τον αποκαλείς στα Ολλανδικά; Θέλεις να μείνεις εκεί ή θέλεις να πας σε άλλη θέση; Σουζάν: Θα μείνω εδώ. Marius Romme: Θα μεταφράζω εγώ, γιατί είναι διαφορετικοί ρόλοι για σένα. Ρώτησα τον Λουτάνστε αν όντως δεν του αρέσει το όνομά του και είπε ότι δεν του αρέσει πολύ. Δεν είχε απ' την αρχή αυτό το όνομα. Του το
έδωσε η Σουζάν αργότερα, αλλά τώρα δεν θεωρεί ότι είναι σωστό. Δεν είναι σωστό που τον αποκαλεί έτσι. Λουτάνστε, πόσο καιρό είσαι με τη Σουζάν; Φωνή: Είμαι με τη Σουζάν αφότου ήταν έξι ετών, περίπου. Άρχισα να μιλάω μαζί της όταν έγινε 16 ετών. Marius Romme: Συγγνώμη, μετάφρασέ το εσύ αυτό. Σουζάν: Λέει ότι είναι μαζί μου από τότε που ήμουν 6 ετών, αλλά άρχισε να μου μιλάει όταν έγινα 16 ετών, αλλά εγώ η Σουζάν δεν το ήξερα αυτό. Φωνή: Η Σουζάν το έμαθε αυτό, όταν έγινε 23 ετών. Marius Romme: Λέει ότι είναι καλύτερα να τη ρωτάω στα Αγγλικά. Λες ότι σε γνώρισε, όταν έγινε 23 ετών. Φωνή: Ναι. Marius Romme: Αλλά υπήρχες από τότε που ήταν 6 ετών. Μήπως θυμάσαι, επειδή έχει περάσει πολύς καιρός, μήπως θυμάσαι για ποιο λόγο εμφανίστηκες στη ζωή της Σουζάν όταν ήταν 6 ετών; Φωνή: Η Σουζάν αντιμετώπιζε δυσκολίες στη ζωή της κι εμφανίστηκα εγώ για να τη διευκολύνω μαζί με μια άλλη Φωνή. Marius Romme: Είστε κι οι δύο ακόμη με τη Σουζάν; Φωνή: Είμαστε πολλές Φωνές. Στην πορεία
της ζωής της κάποιες έφυγαν κι ήρθαν άλλες. Marius Romme: Τι προβλήματα είχε η Σουζάν εκείνη την περίοδο; Ποια προβλήματα της Σουζάν επέβαλαν την παρουσία σας; Σουζάν: Μπορώ να το απαντήσω αυτό άμεσα. Φωνή: Η μητέρα της Σουζάν ήταν πολύ δύσκολος κι επιθετικός άνθρωπος. Marius Romme: Αυτό θυμάται. Και λες ότι ήρθατε εσείς για να τη σώσετε; Φωνή: Βοηθούσαμε τη Σουζάν παίζοντας γλωσσικά παιχνίδια, για να επικεντρώνεται σε διαφορετικά πράγματα όταν η μητέρα της γινόταν πολύ επιθετική. Σουζάν: Για να μην ακούω τις στριγγλιές. Marius Romme: Τις στριγγλιές της μητέρας της. Μ' αυτό τον τρόπο τη βοηθούσες. Εκείνη την εποχή, όμως, η Σουζάν δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι ήσουν εσύ εκεί; Εκείνη την εποχή δεν ήσουν ένα συγκεκριμένο άτομο, απλώς τη βοηθούσες κι εκείνη δεν το είχε καταλάβει. Προφανώς δεν γνώριζε σ' εκείνη την ηλικία την ύπαρξη των Φωνών. Το καταλαβαίνω... Τώρα είσαι 23 χρόνια... Όχι, είσαι 16-17 χρόνια με τη Σουζάν. Έχει αλλάξει; Σουζάν: Είμαι μεγαλύτερη απ' όσο πιστεύετε! Marius Romme: Ας επιστρέψουμε τώρα σ'
αυτή τη Φωνή. Έχει αλλάξει ο ρόλος σου τώρα που είσαι μαζί της; Φωνή: Έγινα πιο δυνατός. Έγινα αγενής! Από 'κει βγαίνει και το όνομά μου. Σουζάν: Έγινε αγενής και μετά έγινε πάλι πιο ήπιος πιο καλός. Marius Romme: Λουτάνστε, είπες ότι ο λόγος που εμφανίστηκες, όταν η Σουζάν ήταν 6 ετών, ήταν ότι ήθελες να τη βοηθήσεις. Τη βοηθάς και τώρα ή έχεις διαφορετικό ρόλο; Φωνή: Και πάλι τη βοηθάω. Marius Romme: Τη βοηθάς. Φωνή: Πάντα προσπαθώ να τη βοηθήσω, αλλά η Σουζάν δεν το καταλαβαίνει. Marius Romme: Αυτό ήθελα να ρωτήσω. Πώς αντιδρά η Σουζάν στη βοήθειά σου; Πώς αντιδρά στις δικές σου προθέσεις; Φωνή: Στην αρχή, φοβόταν πολύ. Στη συνέχεια, όταν μίλησε με τον Ντερκ και με μένα, φοβόταν λιγότερο κι αρχίσαμε να μιλάμε μεταξύ μας. Marius Romme: Είναι θετικό που αρχίσατε να μιλάτε μαζί; Φωνή: Για μένα, είναι. Marius Romme: Για σένα, είναι. Πιστεύεις ότι είναι και για τη Σουζάν; Πρέπει να ρωτήσω την ίδια;
Φωνή: Ρώτησέ την. Marius Romme: Λουτάνστε, τη βοηθάς τη Σουζάν, επειδή συζητάς ιδιαίτερα θέματα μαζί της; Θεωρείς ότι είναι σημαντικά τα θέματα που συζητάς μαζί της; Φωνή: Στην αρχή ήταν ιδιαίτερα θέματα, μετά έγιναν πιο γενικά. Τώρα είναι πιο γενικά θέματα. Marius Romme: Μπορείς να μου μιλήσεις για τα πιο ιδιαίτερα θέματα; Τα ιδιαίτερα θέματα αντανακλούν το λόγο που είσαι μαζί της. Φωνή: Δεν ήταν τόσο ιδιαίτερα τα θέματα, όσο ο τρόπος επεξεργασίας τους. Όμως, η Σουζάν δεν καταλάβαινε. Marius Romme: Η Σουζάν τα καταλαβαίνει τώρα, ή όχι; Φωνή: Τώρα, καταλαβαίνει. Marius Romme: Τι καταλαβαίνει; Αυτή η ερώτηση είναι για τη Σουζάν, αλλά πώς δούλευες, προκειμένου να τη βοηθήσεις; Φωνή: Προσπαθούσα να χρησιμοποιήσω την αντίστροφη ψυχολογία. Της έλεγα να κάνει πράγματα που δεν ήθελα να κάνει. Marius Romme: Γι' αυτό ήταν λίγο δύσκολο να το καταλάβει η Σουζάν. Φωνή: Την έκανε να φοβάται πολύ. Κι αυτό ήταν το λάθος μου. Marius Romme: Μου δίνεις ένα
παράδειγμα; Ποια συμβουλή σου την έκανε να φοβάται; Είναι δύσκολο, γιατί θα έχουν συμβεί πολλά πράγματα. Θέλεις να το σκεφτείς λίγο; Φωνή: Της είπα ν' αυτοκτονήσει, να κάνει κακό στον εαυτό της. Όμως, δεν ήθελα να το κάνει αυτό. Marius Romme: Αυτός ήταν ο λόγος που το είπες, επειδή ήξερες ότι η Σουζάν δεν κάνει αυτό που της λες. Φωνή: Η Σουζάν είναι πεισματάρα. Αν της πεις να κάνει κάτι, κάνει ακριβώς το αντίθετο. Εκεί βάσισα τις προσπάθειές μου. Marius Romme: Η προσπάθειά σου να βοηθήσεις τη Σουζάν έχει σχέση με το πώς αντιδράει σε ό,τι της λένε οι άλλοι. Δίνοντάς της αντίθετες συμβουλές την κατεύθυνες στο σωστό δρόμο. Κι αυτό έγινε σαφές τώρα, επειδή το συζητάτε. Φωνή: Αυτός ήταν ο σκοπός, αλλά δεν είχε επιτυχία στην αρχή. Marius Romme: Κάποιες φορές, ήταν επικίνδυνο αυτό. 'Η όχι; Φωνή: Ναι, ήταν. Marius Romme: Τώρα, όμως, που μιλάτε, μπορείς να της εξηγείς τους λόγους. Φωνή: Ναι. Τώρα καταλαβαίνει γιατί το κάνω αυτό. Marius Romme: Ωραία, έγινε σαφές. Ευχαριστώ. Υπάρχει κάτι άλλο που θα
ήθελες να πεις; Υπάρχει κάτι άλλο που πιστεύεις ότι θα έπρεπε να γνωρίζω για τη σχέση σου με τη Σουζάν; Φωνή: Η Σουζάν δεν θέλει να πω! Marius Romme: Εντάξει, ευχαριστώ πολύ που μου μίλησες.