Ενότητα 1.2. Η Επιχείρηση

Ενότητα 1.2. Η Επιχείρηση (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-29) Ερωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου των πανελλήνιων εξετάσεων ΕΡΩΤΗΣΗ 1: α. Να εξηγήσετε γιατί η επιχείρηση θεωρείται κοινωνικό στοιχείο εξίσου σημαντικό με την οικογένεια. β. Η επιχείρηση ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες κοινωνικές οργανώσεις γιατί συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας. Τι σημαίνει και τι εμπεριέχει η έννοια αυτή; 2001 Ερώτηση ανάπτυξης (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες κοινωνικές οργανώσεις γιατί συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας. Τι σημαίνει και τι εμπεριέχει η έννοια αυτή; 9 μονάδες / 100 μονάδες 2008 Ερώτηση ανάπτυξης (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες κοινωνικές οργανώσεις διότι συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας. Τι σημαίνει και ποια στοιχεία εμπεριέχει η έννοια αυτή; 8 μονάδες / 100 μονάδες ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 17

Eρωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 25): α. Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια. Το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων διαθέτει το ένα τρίτο περίπου από τον χρόνο του στις επιχειρήσεις. Τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που καταναλώνονται προέρχονται από αυτές. Επίσης, η απασχόληση και το εισόδημα των περισσότερων ανθρώπων, καθώς και η εξέλιξη της οικονομίας κάθε χώρας εξαρτάται από τις επιχειρήσεις. β. Η επιχείρηση αποτελεί ασφαλώς μια κοινωνική οργάνωση, ξεχωρίζει όμως από αυτή γιατί συνδέεται με την έννοια του «επιχειρείν» ή της επιχειρηματικότητας. Πρακτικά, η έννοια αυτή: Πρώτο, σημαίνει τον συνδυασμό των συντελεστών παραγωγής με σκοπό τη δημιουργία υλικών αγαθών ή υπηρεσιών. Δεύτερο, εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και της εφαρμογής καινοτομιών. Τρίτο, εμπεριέχει το στοιχείο του κινδύνου, που σημαίνει ότι κάθε επιχειρούμενος συνδυασμός συντελεστών παραγωγής μπορεί να αποτύχει στον σκοπό του. ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Να δώσετε τον ορισμό της επιχείρησης ως μιας παραγωγικής οικονομικής μονάδας. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 25): Η επιχείρηση αποτελεί μια παραγωγική οικονομική μονάδα, με την έννοια ότι συνδυάζει και αξιοποιεί τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, γνώση, τεχνολογία κτλ.), προκειμένου να παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες, με σκοπό τη διάθεσή τους μέσω του μηχανισμού της αγοράς στους καταναλωτές. Αποτελεί, δηλαδή, την οργάνωση που παράγει πλούτο, με την έννοια των αγαθών με τα οποία ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. Ταυτόχρονα όμως συμμετέχει σε κάθε οικονομική δραστηριότητα, αφού, προκειμένου για παράδειγμα να παράγει, παίζει τους ρόλους του επενδυτή, του καταναλωτή, του αποταμιευτή, του δανειζόμενου κτλ. ΕΡΩΤΗΣΗ 3: α. Θεωρείτε πως όλες οι παραγωγικές μονάδες είναι επιχειρήσεις; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. β. Να περιγράψετε τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες παραγωγικές μονάδες. 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις των πανελλήνιων εξετάσεων 2007 Ερώτηση ανάπτυξης (απολυτήριες εξετάσεις): Να περιγράψετε τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες παραγωγικές μονάδες. 7 μονάδες / 100 μονάδες ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-26): α. Η επιχείρηση αποτελεί μία κατεξοχήν παραγωγική μονάδα. Είναι, όμως, όλες οι παραγωγικές μονάδες επιχειρήσεις; Το δημόσιο ερευνητικό ίδρυμα, το δημόσιο λύκειο αποτελούν αναμφισβήτητα παραγωγικές μονάδες, είναι όμως επιχειρήσεις; Η απάντηση είναι ασφαλώς «όχι». Σε τι λοιπόν διαφέρουν από το ιδιωτικό νοσοκομείο ή σχολείο, τα οποία είναι επιχειρήσεις; 2003 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Όλες οι παραγωγικές μονάδες είναι επιχειρήσεις. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «λάθος». ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 19

Eρωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου 2005 Ερώτηση πολλαπλής επιλογής (επαναληπτικές εξετάσεις): Το κοινό χαρακτηριστικό ενός ιδιωτικού και ενός δημόσιου νοσοκομείου είναι ότι και τα δύο: α. αποτελούν επιχειρήσεις. β. συνδέονται με το στοιχείο του κινδύνου. γ. αποτελούν παραγωγικές μονάδες. δ. εξαρτώνται από τον μηχανισμό της αγοράς. 6 μονάδες / 100 μονάδες Σωστή απάντηση είναι το «γ». β. Δύο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες παραγωγικές μονάδες: Πρώτο, η επιχείρηση παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες τα οποία τα διαθέτει έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς. Έτσι, η ύπαρξή της εξαρτάται από την ικανότητα να αποκτά έσοδα και κέρδη μέσω του μηχανισμού αυτού. Οι παραγωγικές μονάδες που δεν είναι επιχειρήσεις δε διαθέτουν τα προϊόντα με αυτόν τον τρόπο (έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς) και η επιβίωσή τους δεν εξαρτάται από αυτό. Δεύτερο, απ όσα προηγήθηκαν, προκύπτει ότι η επιχείρηση συνδέεται με την ανάληψη κινδύνου. Αυτό σημαίνει ότι η λειτουργία μιας επιχείρησης ή μια επιχειρηματική δραστηριότητα συνδέεται με πιθανότητα κέρδους ή ζημίας. 2002 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση παράγει προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία διαθέτει έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις των πανελλήνιων εξετάσεων 2009 Ερώτηση σωστού λάθους (επαναληπτικές εξετάσεις): Οι παραγωγικές μονάδες που δεν είναι επιχειρήσεις δε διαθέτουν τα προϊόντα τους έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς και η επιβίωσή τους δεν εξαρτάται από αυτό. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». ΕΡΩΤΗΣΗ 4: Τι σημαίνει ότι η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα ή «κοινωνική κατασκευή»; 2003 Ερώτηση ανάπτυξης (επαναληπτικές εξετάσεις): Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα ή «κοινωνική κατασκευή». Τι σημαίνει αυτό; 18 μονάδες / 100 μονάδες 2007 Ερώτηση ανάπτυξης (απολυτήριες εξετάσεις): Τι σημαίνει ότι η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα ή «κοινωνική κατασκευή»; 18 μονάδες / 100 μονάδες ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 21

Eρωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-26): Η επιχείρηση αποτελεί μια οργάνωση. Είναι χρήσιμο όμως εδώ να τονιστούν και τα κοινωνικά της στοιχεία. Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα ή «κοινωνική κατασκευή», αφού αποτελείται από ανθρώπους. Αυτό συνοπτικά σημαίνει ότι: Η επιχείρηση εκφράζει έναν τρόπο συλλογικής δράσης. Στο πλαίσιο αυτής αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις, όπως διαπροσωπικές σχέσεις, σχέσεις αλληλεγγύης κτλ. Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική οργάνωση στην οποία υπάρχουν, «συγκρούονται» και γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης διαφορετικά συμφέροντα διαφορετικών ομάδων, όπως, για παράδειγμα, εργαζόμενοι εργοδότες. Στην επιχείρηση υπάρχουν σχέσεις εξουσίας, με την έννοια ότι για κάθε ζήτημα που απαιτείται απόφαση υπάρχει «νόμιμο» δικαίωμα, το οποίο προσδιορίζει ποιος ή ποιοι θα αποφασίσουν και ποιοι είναι υποχρεωμένοι να συμμορφωθούν σ αυτήν ή να την εκτελέσουν. Η επιχείρηση λειτουργεί σύμφωνα με ένα πλαίσιο τυπικών ή άτυπων κανόνων, που ρυθμίζουν ή υποχρεώνουν σε συμμόρφωση την ατομική ή την ομαδική συμπεριφορά των ανθρώπων. Η επιχείρηση, εκτός από προϊόντα ή υπηρεσίες, προσφέρει απασχόληση, ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών και πρέπει να «αισθάνεται» κοινωνική ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον της. 2000 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση γιατί εκφράζει έναν τρόπο συλλογικής δράσης. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις των πανελλήνιων εξετάσεων 2001 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση, εκτός από προϊόντα ή υπηρεσίες, προσφέρει απασχόληση, ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών και πρέπει να «αισθάνεται» κοινωνική ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον της. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». 2007 Ερώτηση σωστού λάθους (επαναληπτικές εξετάσεις): Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική οργάνωση στην οποία υπάρχουν, «συγκρούονται» και γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης διαφορετικά συμφέροντα διαφορετικών ομάδων. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». 2009 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση εκφράζει έναν τρόπο ατομικής δράσης. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «λάθος». ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 23

Eρωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου ΕΡΩΤΗΣΗ 5: Να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους η επιχείρηση αποτελεί έναν θεμελιώδη θεσμό. 2010 Ερώτηση ανάπτυξης (επαναληπτικές εξετάσεις): Να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους η επιχείρηση αποτελεί έναν θεμελιώδη θεσμό. 20 μονάδες / 100 μονάδες ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 27): Η επιχείρηση αποτελεί έναν θεμελιώδη θεσμό, τουλάχιστον ίσης σπουδαιότητας με αυτήν των υπόλοιπων θεσμών, όπως, για παράδειγμα, του σχολείου ή της δικαιοσύνης. Αποτελεί βασικό πυλώνα της κοινωνίας. Η ανάπτυξη, η ευημερία, η κοινωνική δικαιοσύνη και η εξέλιξη των κοινωνιών συνδέονται άμεσα με τον θεσμό της επιχείρησης. H ίδρυση, η λειτουργία κάθε επιχείρησης, οι σχέσεις μεταξύ αυτής και του περιβάλλοντός της (π.χ. εργαζόμενοι, μέτοχοι, προμηθευτές, δανειστές, πελάτες) που συνδέονται με την επιχείρηση, ακόμη και ο «θάνατός» της (η διάλυσή της) προσδιορίζονται σε σημαντικό βαθμό από το πλαίσιο ρυθμιστικών διατάξεων (π.χ. Σύνταγμα, νόμο) κάθε κοινωνίας. Η επιχείρηση είναι επίσης υποχρεωμένη να διατυπώνει επισήμως τους βασικούς κανόνες που διέπουν τη φύση και τη λειτουργία της (π.χ. καταστατικό) και να διαθέτει θεσμική οργάνωση (Γενική Συνέλευση, Διοικητικά Συμβούλια κτλ.). 2004 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να διατυπώνει επισήμως τους βασικούς κανόνες που διέπουν τη φύση και τη λειτουργία της και να διαθέτει θεσμική οργάνωση. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις των πανελλήνιων εξετάσεων 2005 Ερώτηση σωστού λάθους (επαναληπτικές εξετάσεις): Η ανάπτυξη, η ευημερία, η κοινωνική δικαιοσύνη και η εξέλιξη των κοινωνιών συνδέονται άμεσα με τον θεσμό της επιχείρησης. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». ΕΡΩΤΗΣΗ 6: Να αναφερθείτε στην πολιτιστική διάσταση της επιχείρησης: α. δίνοντας τον ορισμό της έννοιας «κουλτούρα» σε μια επιχείρηση. β. εξηγώντας παράλληλα γιατί η «κουλτούρα» αποτελεί ένα από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία μιας κοινωνικής οργάνωσης, τεκμηριώνοντας με παράδειγμα την απάντησή σας. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): α. Η επιχείρηση, πέρα από την οικονομική, τη θεσμική και την κοινωνική της οργάνωση, διαθέτει και αναπτύσσει τη δική της κουλτούρα. Με τον όρο «κουλτούρα» νοείται ένα σύστημα κοινών αξιών, «πιστεύω», εννοιών, παραδοχών, συμβόλων, εθίμων, κανόνων και προτύπων που ισχύουν σε μια ομάδα ανθρώπων ή μια οργάνωση. 2010 Ερώτηση σωστού λάθους (απολυτήριες εξετάσεις): Η επιχείρηση, πέρα από την οικονομική, τη θεσμική και την κοινωνική της οργάνωση, διαθέτει και αναπτύσσει τη δική της κουλτούρα. 4 μονάδες / 100 μονάδες Η πρόταση είναι «σωστή». ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 25

Eρωτήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου β. Η κουλτούρα αποτελεί ένα από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία μιας κοινωνικής οργάνωσης, αφού προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της. Προσδιορίζει τις σχέσεις των ανθρώπων στο πλαίσιο της οργάνωσης, τις σχέσεις της οργάνωσης με το περιβάλλον της, τις στάσεις της οργάνωσης ως προς τα προϊόντα, τους πελάτες, το περιβάλλον κτλ. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια φιλοσοφία, η οποία δίνει κατεύθυνση στα άτομα και τις ομάδες, συμβάλλει στη συνοχή, την αρμονία και την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ αυτών στο πλαίσιο της οργάνωσης. Για παράδειγμα, αν σε μια ομάδα ατόμων υπάρχει ως «κοινή αξία» η εμπιστοσύνη, τότε τα μέλη της στηρίζονται σε αυτήν και συμπεριφέρονται με βάση αυτήν. ΕΡΩΤΗΣΗ 7: α. Τι είναι σύστημα; β. Γιατί η επιχείρηση θεωρείται σύστημα; Nα παρουσιάσετε διαγραμματικά την επιχείρηση ως σύστημα. γ. Γιατί απαιτείται η διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων της διοίκησης των επιχειρήσεων και των οργανισμών; ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σσ. 28-29): α. Όπως κάθε οργάνωση, έτσι και η επιχείρηση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύστημα και, συνεπώς, να γίνει αντιληπτή και να μελετάται ως τέτοιο. Διευκρινίζεται ότι σύστημα είναι ένα σύνολο στοιχείων ή μερών, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεπίδρασης και αποτελούν μια ολότητα. β. Σύμφωνα με το σχήμα 1, η επιχείρηση: Λαμβάνει ως εισροές από το περιβάλλον ανθρώπινους, οικονομικούς, υλικούς και άλλους πόρους. Επεξεργάζεται μετασχηματίζει μεταποιεί τους πόρους αυτούς μέσω διάφορων λειτουργιών και μέσων. Δίνει στο περιβάλλον τις εκροές (π.χ. προϊόντα υπηρεσίες). Είναι διακριτή από το περιβάλλον της, με την έννοια ότι έχει σύνορα. Προσαρμόζεται στο περιβάλλον της μέσω του μηχανισμού ελέγχου ανατροφοδότησης. 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις των πανελλήνιων εξετάσεων άνθρωποι κεφάλαια πληροφορίες υλικά κτλ. EIΣPOEΣ ANΘPΩΠOI EΠEΞEPΓAΣIA MHXANHMATA EKPOEΣ προϊόντα υπηρεσίες πληροφορίες κτλ. ΛEITOYPΓIA EΓKATAΣTAΣEIΣ MHXANIΣMOΣ EΛEΓXOY Σχήμα 1: Η Επιχείρηση ως Σύστημα γ. Με βάση τη συστημική προσέγγιση, η διοίκηση των επιχειρήσεων απαιτεί την κα τανόηση και τη μελέτη του κάθε στοιχείου-μέρους της ξεχωριστά, αλλά και τις σχέ σεις μεταξύ αυτών. Για παράδειγμα, δεν αρκεί μόνο να μελετηθεί η τεχνολογία μιας επιχείρησης, αλλά και η σχέση αυτής με τους ανθρώπους. Αυτό ασφαλώς συνεπάγεται και για την επιχείρηση, όπως και για κάθε άλλο οργανισμό, τη διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων της διοίκησής τους. ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 27

Ενότητα 1.2. Η Επιχείρηση Ερωτήσεις και απαντήσεις του σχολικού βιβλίου ΕΡΩΤΗΣΗ 1 Aνάπτυξης: Τι είναι η επιχείρηση; ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 25): Η επιχείρηση αποτελεί μια παραγωγική οικονομική μονάδα, με την έννοια ότι συνδυάζει και αξιοποιεί τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, γνώση, τεχνολογία κτλ.), προκειμένου να παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες, με σκοπό τη διάθεσή τους μέσω του μηχανισμού της αγοράς στους καταναλωτές. Aποτελεί, δηλαδή, την οργάνωση που παράγει πλούτο, με την έννοια των αγαθών με τα οποία ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. Tαυτόχρονα, όμως, συμμετέχει σε κάθε οικονομική δραστηριότητα, αφού, προκειμένου για παράδειγμα να παράγει, παίζει τους ρόλους του επενδυτή, του καταναλωτή, του αποταμιευτή, του δανειζόμενου κτλ. ΕΡΩΤΗΣΗ 2 Aνάπτυξης: Τι διακρίνει μια οικονομική μονάδα που είναι επιχείρηση από μια άλλη οικονομική μονάδα που δεν είναι επιχείρηση; ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-26): Δύο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες παραγωγικές μονάδες: Πρώτο, η επιχείρηση παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες τα οποία διαθέτει έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς. Έτσι, η ύπαρξή της εξαρτάται από την ικα- 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Eρωτήσεις και απαντήσεις του σχολικού βιβλίου νότητα να αποκτά έσοδα και κέρδη μέσω του μηχανισμού αυτού. Οι παραγωγικές μονάδες που δεν είναι επιχειρήσεις δε διαθέτουν τα προϊόντα με αυτόν τον τρόπο (έναντι μιας α- ξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς) και η επιβίωσή τους δεν εξαρτάται από αυτό. Δεύτερο, από όσα προηγήθηκαν, προκύπτει ότι η επιχείρηση συνδέεται με το στοιχείο του κινδύνου. Αυτό σημαίνει ότι η λειτουργία μιας επιχείρησης ή μια επιχειρηματική δραστηριότητα συνδέεται με πιθανότητα κέρδους ή ζημίας. ΕΡΩΤΗΣΗ 3 Aνάπτυξης: Το Υπουργείο είναι οικονομική μονάδα, ναι ή όχι, και γιατί; ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-26): Το Υπουργείο θεωρείται μια παραγωγική οικονομική μονάδα, με την έννοια ότι συνδυάζει και αξιοποιεί τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, γνώση, τεχνολογία κτλ.), προκειμένου να παράγει και να προσφέρει υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο. Παρ όλα αυτά το Υπουργείο δεν είναι επιχείρηση, εφόσον: Δε διαθέτει τις υπηρεσίες του έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς και η ύπαρξή του δεν εξαρτάται από την ικανότητα να αποκτά έσοδα και κέρδη μέσω του μηχανισμού αυτού. Δε συνδέεται με το στοιχείο του κινδύνου, αφού η λειτουργία και οι δραστηριότητές του δε συνδέονται με την πιθανότητα κέρδους ή ζημίας. ΕΡΩΤΗΣΗ 4 Aνάπτυξης: Να δώσετε την έννοια του συστήματος. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): Σύστημα είναι ένα σύνολο στοιχείων ή μερών τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεπίδρασης και αποτελούν μια ολότητα. ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 29

Eρωτήσεις και απαντήσεις του σχολικού βιβλίου ΕΡΩΤΗΣΗ 5 Πολλαπλής επιλογής: Το δημόσιο λύκειο είναι: α. επιχείρηση. β. παραγωγική μονάδα. γ. εξαρτώμενο από τον μηχανισμό της αγοράς. δ. όλα τα παραπάνω. ε. κανένα από τα παραπάνω. Σωστή απάντηση είναι το «β» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). ΕΡΩΤΗΣΗ 6 Πολλαπλής επιλογής: Η έννοια της επιχειρηματικότητας: α. σημαίνει τον συνδυασμό των συντελεστών παραγωγής με σκοπό τη δημιουργία αγαθών υλικών ή πλούτου. β. εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και της εφαρμογής καινοτομιών. γ. εμπεριέχει το στοιχείο του κινδύνου που συνεπάγεται κάθε επιχειρούμενος συνδυασμός συντελεστών παραγωγής. δ. όλα τα παραπάνω. Σωστή απάντηση είναι το «δ» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). ΕΡΩΤΗΣΗ 7 Πολλαπλής επιλογής: Η επιχείρηση: α. προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και απασχόληση. β. αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις. γ. εμπεριέχει σχέσεις εξουσίας. δ. λειτουργεί σε ένα πλαίσιο τυπικών και άτυπων κανονισμών και αναπτύσσει όλες τις παραπάνω δραστηριότητες. Σωστή απάντηση είναι το «δ» (Σχολικό βιβλίο, σσ. 26-27). 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ενότητα 1.2. Η Επιχείρηση Ερωτήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης... ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. α. Η απασχόληση και το εισόδημα των περισσότερων ανθρώπων, καθώς και η εξέλιξη της οικονομίας κάθε χώρας εξαρτώνται από τις επιχειρήσεις. β. Η έννοια της επιχειρηματικότητας εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και της εφαρμογής καινοτομιών. γ. Η επιχείρηση αποτελεί την οργάνωση που παράγει πλούτο, με την έννοια των αγαθών με τα οποία ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. δ. Όλες οι παραγωγικές μονάδες είναι επιχειρήσεις. ε. Η επιχείρηση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα ή «κοινωνική κατασκευή», αφού αποτελείται από ανθρώπους. στ. Η επιχείρηση λειτουργεί σύμφωνα με ένα πλαίσιο τυπικών ή άτυπων κανόνων, που ρυθμίζουν ή υποχρεώνουν σε συμμόρφωση την ατομική ή την ομαδική συμπεριφορά των ανθρώπων. 24 μονάδες / 100 μονάδες Στις παρακάτω προτάσεις, από Α2 μέχρι και Α4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 31

Ερωτήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης Α2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες παραγωγικές μονάδες: α. η επιχείρηση παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες τα οποία τα διαθέτει έναντι μιας αξίας ανταλλαγής μέσω του μηχανισμού της αγοράς. β. η ύπαρξη της επιχείρησης εξαρτάται από την ικανότητα να αποκτά έσοδα και κέρδη μέσω του μηχανισμού της αγοράς. γ. η επιχείρηση συνδέεται με την ανάληψη κινδύνου. δ. όλα τα παραπάνω. 6 μονάδες / 100 μονάδες Α3. Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση γιατί: α. στο πλαίσιο αυτής αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις, όπως διαπροσωπικές σχέσεις, σχέσεις αλληλεγγύης. β. υπάρχουν σχέσεις εξουσίας, με την έννοια ότι για κάθε ζήτημα που απαιτείται απόφαση υπάρχει «νόμιμο» δικαίωμα, το οποίο προσδιορίζει ποιος ή ποιοι θα αποφασίσουν και ποιοι είναι υποχρεωμένοι να συμμορφωθούν σε αυτήν ή να την εκτελέσουν. γ. εκτός από προϊόντα ή υπηρεσίες, προσφέρει απασχόληση, ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών και πρέπει να «αισθάνεται» κοινωνική ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον της. δ. όλα τα παραπάνω. 6 μονάδες / 100 μονάδες Α4. Σε κάθε επιχείρηση προσδιορίζονται σε σημαντικό βαθμό από το πλαίσιο ρυθμιστικών διατάξεων κάθε κοινωνίας: α. η ίδρυση και η λειτουργία της. β. οι σχέσεις μεταξύ αυτής και του περιβάλλοντός της. γ. ο «θάνατός» της (η διάλυσή της). δ. όλα τα παραπάνω. 6 μονάδες / 100 μονάδες Α5. Να δώσετε τον ορισμό της επιχείρησης ως μιας παραγωγικής οικονομικής μονάδας. 8 μονάδες / 100 μονάδες 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ερωτήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης... ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Β Β1. Να αναφερθείτε στην πολιτιστική διάσταση της επιχείρησης: α. δίνοντας τον ορισμό της έννοιας «κουλτούρα» σε μια επιχείρηση. 8 μονάδες / 100 μονάδες β. εξηγώντας παράλληλα γιατί η «κουλτούρα» αποτελεί ένα από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία μιας κοινωνικής οργάνωσης, τεκμηριώνοντας με παράδειγμα την απάντησή σας. 12 μονάδες / 100 μονάδες Β2. α. Τι είναι σύστημα; 5 μονάδες / 100 μονάδες β. Γιατί η επιχείρηση θεωρείται σύστημα; Nα παρουσιάσετε διαγραμματικά την επιχείρηση ως σύστημα. 15 μονάδες / 100 μονάδες γ. Γιατί απαιτείται η διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων της διοίκησης επιχειρήσεων και οργανισμών; 10 μονάδες / 100 μονάδες ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 33

Ενότητα 1.2. Η Επιχείρηση Ερωτήσεις Aπαντήσεις και απαντήσεις στη θεωρία του σχολικού βιβλίου βλίο του κριτηρίου αξιολόγησης των πανελλήνιων εξετάσεων ετάσ εων... ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α Α1. α. «Σωστό» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). β. «Σωστό» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). γ. «Σωστό» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). δ. «Λάθος» (Σχολικό βιβλίο, σ. 25). ε. «Σωστό» (Σχολικό βιβλίο, σ. 26). στ. «Σωστό» (Σχολικό βιβλίο, σ. 27). Α2. «δ» (Σχολικό βιβλίο, σσ. 25-26). Α3. «δ» (Σχολικό βιβλίο, σσ. 26-27). Α4. «δ» (Σχολικό βιβλίο, σ. 27). Α5. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 25): Η επιχείρηση αποτελεί μια παραγωγική οικονομική μονάδα, με την έννοια ότι συνδυάζει και αξιοποιεί τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, γνώση, τεχνολογία κτλ.), προκειμένου να παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες, με σκοπό τη διάθεσή τους μέσω του μηχανισμού της αγοράς στους καταναλωτές. Αποτελεί, δηλαδή, την οργάνωση που παράγει πλούτο, με την έννοια των αγαθών με τα οποία ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. Ταυτόχρονα, όμως, συμμετέχει σε κάθε οικονομική δραστηριότητα, αφού, προκειμένου για παράδειγμα να παράγει, παίζει τους ρόλους του επενδυτή, του καταναλωτή, του αποταμιευτή, του δανειζόμενου κτλ. 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης... ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ B Β1. α. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): Η επιχείρηση, πέρα από την οικονομική, τη θεσμική και την κοινωνική της οργάνωση, διαθέτει και αναπτύσσει τη δική της κουλτούρα. Με τον όρο «κουλτούρα» νοείται ένα σύστημα κοινών αξιών, «πιστεύω», εννοιών, παραδοχών, συμβόλων, εθίμων, κανό νων και προτύπων που ισχύουν σε μια ομάδα ανθρώπων ή μια οργάνωση. β. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): Η κουλτούρα αποτελεί ένα από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία μιας κοινω νικής οργάνωσης, αφού προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της. Προσ διορίζει τις σχέσεις των ανθρώπων στο πλαίσιο της οργάνωσης, τις σχέσεις της ορ γάνωσης με το περιβάλλον της, τις στάσεις της οργάνωσης ως προς τα προϊόντα, τους πελάτες, το περιβάλλον κτλ. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια φιλοσοφία, η οποία δίνει κατεύθυνση στα άτομα και τις ομάδες, συμβάλλει στη συνοχή, την αρμονία και την αποτελεσματική επικοι νωνία μεταξύ αυτών στο πλαίσιο της οργάνωσης. Για παράδειγμα, αν σε μια ομάδα ατόμων υπάρχει ως «κοινή αξία» η εμπιστοσύνη, τότε τα μέλη της στηρίζονται σε αυ τήν και συμπεριφέρονται με βάση αυτήν. Β2. α. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): Σύστημα είναι ένα σύνολο στοιχείων ή μερών τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεπίδρασης και αποτελούν μια ολότητα. β. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 28): Σύμφωνα με το σχήμα 1, η επιχείρηση: Λαμβάνει ως εισροές από το περιβάλλον ανθρώπινους, οικονομικούς, υλικούς και άλλους πόρους. Επεξεργάζεται μετασχηματίζει μεταποιεί τους πόρους αυτούς μέσω διάφο ρων λειτουργιών και μέσων. Δίνει στο περιβάλλον τις εκροές (π.χ. προϊόντα υπηρεσίες). Είναι διακριτή από το περιβάλλον της, με την έννοια ότι έχει σύνορα. Προσαρμόζεται στο περιβάλλον της μέσω του μηχανισμού ελέγχου ανατροφοδότησης. ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2.: H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 35

Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης άνθρωποι κεφάλαια πληροφορίες υλικά κτλ. EIΣPOEΣ ANΘPΩΠOI EΠEΞEPΓAΣIA MHXANHMATA EKPOEΣ προϊόντα υπηρεσίες πληροφορίες κτλ. ΛEITOYPΓIA EΓKATAΣTAΣEIΣ MHXANIΣMOΣ EΛEΓXOY Σχήμα 1: Η Επιχείρηση ως Σύστημα γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ (Σχολικό βιβλίο, σ. 29): Με βάση τη συστημική προσέγγιση, η διοίκηση των επιχειρήσεων απαιτεί την κα τανόηση και τη μελέτη του κάθε στοιχείου-μέρους της ξεχωριστά, αλλά και τις σχέ σεις μεταξύ αυτών. Για παράδειγμα, δεν αρκεί μόνο να μελετηθεί η τεχνολογία μιας ε πιχείρησης, αλλά και η σχέση αυτής με τους ανθρώπους. Αυτό ασφαλώς συνεπάγε ται και για την επιχείρηση, όπως και για κάθε άλλο οργανισμό, τη διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων της διοίκησής τους. 36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ