Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική ιεύθυνση Γεωργίας Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας Fact Sheet H ευρωπαϊκή αµπελουργία, που είναι πρώτη παγκοσµίως όσον αφορά την έκταση, την παραγωγή και την κατανάλωση συνιστά ένα τοµέα πολύ διαφοροποιηµένο, βασική πηγή γεωργικού εισοδήµατος για πολλές περιφέρειες και σηµαντικό τµήµα της τελικής γεωργικής παραγωγής σε πολλά κράτη µέλη. Εντοπίζεται συχνά σε περιφέρειες στις οποίες η άσκηση άλλων µορφών γεωργικής δραστηριότητας θεωρείται δύσκολη ή και αδύνατη. Αν και οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για να στηριχθεί η αγορά ελέγχοντας την παραγωγή και προσανατολίζοντάς την προς την ποιότητα απέδωσαν τους καρπούς τους, ο τοµέας της αµπελουργίας υπόκειται ακόµη σε ιδιαίτερες διακυµάνσεις της αγοράς και βρίσκεται αντιµέτωπος µε ένα διαρκώς αυξανόµενο ανταγωνισµό. εν υπήρξε µεταρρύθµιση της αµπελουργίας το 1992 και δε δόθηκε συνέχεια στην πρόταση που διατυπώθηκε το 1994. Στις σελίδες που ακολουθούν συνοψίζονται οι βασικές πτυχές της µεταρρύθµισης που έχει αναληφθεί στο πλαίσιο τoυ Προγράµµατος ράσης 2000 για την περίοδο από 1ης Αυγούστου 2000 έως το 2006. Αν και στο παρελθόν η αµπελουργία αντιµετώπισε σοβαρές περιόδους κρίσης, οι ενέργειες της Κοινότητας στον τοµέα αυτό (βλ. σελ.2) είχαν σαν αποτέλεσµα εδώ και µερικά χρόνια την επίτευξη καλύτερης ισορροπίας µεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Οι τιµές γενικά, ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του τοµέα, εκτός ορισµένων καταστάσεων που εντοπίζονται σε ιδιαίτερες περιφέρειες και προϊόντα. Εξακολουθούν ωστόσο να υφίστανται σηµαντικές δυσχέρειες. Αν και έχουν περιορισθεί τα διαρθρωτικά πλεονάσµατα, δεν έχει εκλείψει ο κίνδυνος πλεονασµατικής παραγωγής ιδίως λόγω του γεγονότος ότι περισσότερο από άλλες καλλιέργειες, η αµπελουργία εξαρτάται πολύ από τις κλιµατικές συνθήκες οι οποίες επιδρούν επί του όγκου και της ποιότητας παραγωγής. Επιπλέον η αύξηση της κατανάλωσης των οίνων ποιότητας δεν επαρκεί για να αντισταθµίσει τη µείωση της κατανάλωσης των επιτραπέζιων οίνων. Ενα σηµαντικό πρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι ασχολούµενοι µε την αµπελουργία είναι η ανάγκη ταχείας προσαρµογής τους στις αναπτυσσόµενες αγορές. Ορισµένες περιοχές oινοκαλλιέργειας αντιµετωπίζουν πρόβληµα διάθεσης των προϊόντων τους σε ικανοποιητικές τιµές και περιοχές όπου η αγορά των προϊόντων τους αναπτύσσεται, δε διαθέτουν την απαραίτητη ευελιξία που θα τους επέτρεπε να δηµιουργήσουν προοπτικές ανάπτυξης. Η αναγκαιότητα ταχείας προσαρµογής εµποδίζεται από την ίδια τη φύση της καλλιέργειας εφόσον ένας αµπελώνας έχει διάρκεια ζωής 30 χρόνων ή και περισσότερο και είναι µακρόχρονη η περίοδος απόσβεσης της επένδυσης. Απαιτείται συνεπώς νέο πλαίσιο µέτρων για να παγιωθεί η διαχείριση του αµπελοοινικού δυναµικού και να επαναπροσδιορισθούν οι παρεµβάσεις στην αγορά. Όπως και σε άλλους γεωργικούς τοµείς, η µεταρρύθµιση θα επιτρέψει να διασφαλιστεί στο σύνολο της αµπελουργίας, µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα, καλύτερος έλεγχος των δαπανών και αυξηµένη ανταγωνιστικότητα. Πρέπει συγχρόνως να ληφθούν περισσότερο υπόψη οι ποιοτικές απαιτήσεις των καταναλωτών και η διατήρηση των παραδοσιακών τρόπων παραγωγής, η διασφάλιση των γεωργικών χώρων στους οποίους η άµπελος διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο διατηρώντας µία ανθρώπινη δραστηριότητα και προστατεύοντας το έδαφος από τη διάβρωση, καθώς και οι ποικίλες ανάγκες της αγροτικής ανάπτυξης επί του συνόλου της ευρωπαϊκής επικράτειας, ιδίως σε µειονεκτικές ζώνες. Πρόκειται για στόχους που συµβάλουν στην πολυλειτουργικότητα της γεωργίας, η οποία και αποτελεί βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού γεωργικού µοντέλου. Σύντοµη επισκόπηση των βασικών πτυχών της µεταρρύθµισης Να συνεχιστεί ο προσανατολισµός της παραγωγής προς την ποιότητα και η προσαρµογή προς τη ζήτηση, µε µέτρα αναδιάρθρωσης και µετατροπής των αµπελώνων. Να αναζητηθεί η διατήρηση της ισορροπίας µεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς παρατείνοντας την απαγόρευση φύτευσης αµπελώνων µε την απαραίτητη ελαστικότητα για να είναι δυνατή η ανάπτυξη παραγωγών των οποίων η ζήτηση αυξάνει. Να διατηρηθούν τα µέτρα εκρίζωσης περιορίζοντάς τα όµως σε περιοχές µε σοβαρά και µόνιµα διαρθρωτικά πλεονάσµατα. Να µην χρησιµοποιείται πλέον η παρέµβαση για να διασφαλιστεί µια τεχνητή διέξοδος στα πλεονασµατικά προϊόντα, αλλά να περιοριστεί σε µηχανισµό κρίσης για να αντιµετωπίζονται έκτακτες διαταραχές της αγοράς. Να διατηρηθούν οι παραδοσιακοί τρόποι διάθεσης, κυρίως η αγορά των πόσιµων αλκοολών. Να επιτραπεί η αναγνώριση των οµάδων παραγωγών από τα κράτη µέλη. Να ενθαρρυνθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής αµπελουργίας και να ενισχυθεί ώστε να αντιµετωπίσει καλύτερα το αυξανόµενο άνοιγµα των διεθνών αγορών. Να απλουστευθεί η νοµοθεσία αντικαθιστώντας 23 παλαιότερους κανονισµούς µε ένα µόνο κανονισµό τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1493/1999 της 17ης Μαΐου 1999. Ο κανονισµός αυτός, που αφορά τη νέα κοινή οργάνωση της αγοράς, συνιστά τη νοµική αναφορά των µέτρων που συνοψίζονται στην παρούσα δηµοσίευση. Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 1
Πριν από την παρούσα µεταρρύθµιση: σταθερές προσπάθειες διαχείρισης Η ποικιλία των προϊόντων και υποπροϊόντων της αµπελουργίας, η επίπτωση της δραστηριότητας αυτής επί των τοπικών οικονοµιών, που συχνά στερούνται εναλλακτικών καλλιεργειών, οι διακυµάνσεις της παραγωγής, οι δυσχέρειες διάθεσής της στην αγορά καθώς και η µεγάλη διάρκεια των αµπελουργικών επενδύσεων, απαιτούν συντονισµένη προσπάθεια για να διασφαλισθεί το µέλλον της καλλιέργειας. Οι ενέργειες που αναλήφθηκαν στο παρελθόν για την κοινή οργάνωση της αµπελοοινικής αγοράς (ΚΟΑ) συνίσταντο βασικά σε δύο τύπους µέτρων: στην παρέµβαση στην αγορά για να διασφαλιστεί η ισορροπία της µε ενισχύσεις στην ιδιωτική αποθεµατοποίηση, µε διάφορους τύπους ενισχύσεων στην απόσταξη καθώς και µε ενισχύσεις στη χρησιµοποίηση των γλευκών και των σταφυλών που χρησιµοποιούνται γι άλλους σκοπούς εκτός από την οινοποίηση, και στον έλεγχο του αµπελουργικού δυναµικού προκειµένου να προσανατολισθεί η προσφορά, αφενός µέσω της απαγόρευσης νέων φυτεύσεων και µέτρων εκρίζωσης µε πριµοδότηση στην εγκατάλειψη και αφετέρου µέσω αδειών φύτευσης, περιορισµένων σε καθορισµένους στόχους παραγωγής ορισµένων τύπων οίνου προκειµένου να ευνοηθεί ο επαναπροσανατολισµός της παραγωγής (δηλαδή η αναζήτηση προϊόντων που ανταποκρίνονται καλύτερα στην ποιοτική εξέλιξη των προτιµήσεων των καταναλωτών). Τα µέτρα εκρίζωσης βοήθησαν στο να περιοριστεί η αµπελουργική έκταση από 4 εκατ. εκτάρια περίπου το 1987, σε 3,4 εκατ. εκτάρια το 1997. Όσον αφορά τη µέση παραγωγή, από 200 εκατ. εκατόλιτρα διαµορφώθηκε στα 160 εκατ. εκατόλιτρα κυρίως µε καλλιέργεια ποικιλιών χαµηλότερων αποδόσεων και καλύτερης ποιότητας. Το σύνολο των προσπαθειών που καταβλήθηκαν προκειµένου να ελεγχθεί το δυναµικό παραγωγής συνέβαλε στη µείωση των διαρθρωτικών πλεονασµάτων που χαρακτήριζαν τις προηγούµενες περιόδους. Η χορήγηση κυµαινόµενων πριµοδοτήσεων ανά εκτάριο ανάλογα µε την απόδοση, τον τύπο των καλλιεργειών και τις ποικιλίες, συνέβαλε στην αισθητή µείωση της προσφοράς των επιτραπέζιων οίνων που ήταν λιγότερο προσαρµοσµένοι στις αγορές. Εξάλλου, η φύση της αµπελουργικής παραγωγής καθιστούσε απαραίτητη την εφαρµογή λεπτοµερών τεχνικών διατάξεων που θα συνέβαλαν στη διασφάλιση της καλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και στη βελτίωση των προοπτικών εµπορίας προστατεύοντας συγχρόνως τα νόµιµα συµφέροντα των καταναλωτών και των παραγωγών. Θα πρέπει επ αυτού να τονισθεί η σπουδαιότητα που έχουν για τον αµπελουργικό τοµέα οι οικονοµικές επιπτώσεις από την αξιολόγηση των προϊόντων, η οποία κατέστη δυνατή µε µια πολύπλοκη αλλά αυστηρή νοµοθεσία που εγγυάται στους καταναλωτές τη γνησιότητα των ενδείξεων. Αυτή η προστιθέµενη αξία των οίνων ποιότητας σε σχέση µε τους συνήθεις οίνους µεταφράζεται στην πραγµατικότητα σε µία αύξηση των εσόδων που δεν συγκρίνεται µε εκείνη που παρατηρείται σε άλλους γεωργικούς τοµείς και αυτό συνέβαλε κατά πολύ στη διατήρηση του δυναµισµού της ευρωπαϊκής αµπελουργίας. Συγκεκριµένα οι διατάξεις αυτές λαµβάνουν τη µορφή: νοµοθετικής ρύθµισης των οινολογικών πρακτικών ώστε να ελεγχθεί και να διασφαλιστεί η υγιεινή και η ποιότητα της παραγωγής, διατάξεων που διασφαλίζουν την παρακολούθηση του προϊόντος (δηλώσεις παραγωγής, µητρώα, συνοδευτικά έγγραφα, κλπ), κανόνων περιγραφής, ονοµασίας, παρουσίασης και προστασίας ορισµένων προϊόντων, ιδίως των οίνων ποιότητας που παράγονται σε καθορισµένες περιοχές (VQPRD). Ποσοστό (%) των οίνων και των γλευκών και των άλλων προϊόντων στην τελική γεωργική παραγωγή (ΕΕ και κυριότερα κράτη µέλη παραγωγής, 1997) EE D GR E F I L A P Οίνοι και γλεύκοι 5,98 3,90 1,71 5,19 13,95 8,82 5,43 5,64 7,98* Ελαιόλαδo 2,20 12,51 7,09 4,78 2,57 Σίτος 4,94 5,63 3,44 2,34 8,05 3,33 2,51 2,75 0,94 Σύνολο σιτηρών 9,35 10,88 6,01 8,01 14,38 6,92 5,28 5,38 3,39 * Το προηγούµενο έτος, το ποσοστό ήταν 16,8. Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 2
Ποσοστό κάθε κράτους µέλους παραγωγής στην αµπελουργική παραγωγή (µέσος όρος 1993-1997) Αµπελουργική έκταση σε 000 εκτάρια 0 200 400 600 800 1 000 1 200 Λουξεµβούργο Αυστρία 1,27 (0,04%) 149 (0,09%) 155 (0,1%) 49 (1,4%) 2 068 (1,3%) 2 263 (1,9%) Έκταση Παραγωγή Αξία Ελλάδα 74 (2,1%) 3 745 (2,4%) 1 348 (1,1%) Πορτογαλία 6 501 (4,1%) 5 512 (4,5%) 252 (7,4%) Ισπανία 10 487 (9%) 26 163 (16,5%) 1 142 (34%) Ιταλία 27 748 (25%) 862 (25%) 56 933 (36%) Γαλλία 911 (27%) 53 764 (34%) 61 843 (49%) Γερµανία 104 (3%) 8 997 (6%) 12 062 (10%) 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 Παραγωγή σε 000 εκατόλιτρα και 100 000 ευρώ Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 3
Η νέα αµπελοοινική ΚΟΑ Η νέα ΚΟΑ αποσκοπεί στο να ανταποκριθεί στις εξελίξεις που επήλθαν από την έναρξη ισχύος του νοµοθετικού πλαισίου που καθορίστηκε το 1987. Σε πολιτικό επίπεδο, η εφαρµογή των συµφωνιών του Γύρου της Ουρουγουάης το 1995 οδήγησαν σε ελαστικότερη και περισσότερο ανοικτή κοινοτική αγορά στην οποία τα µέτρα της υφισταµένης ΚΟΑ δεν είχαν πλέον την ίδια αποτελεσµατικότητα. Η εξέλιξη της παραγωγής µετά τη µείωση των εκτάσεων είχε ως συνέπεια τη µείωση των πλεονασµάτων κατά τη διάρκεια των τελευταίων περιόδων πράγµα που απαιτούσε µια νέα προσέγγιση. Συγκεκριµένα, ο νέος κανονισµός εγκαταλείπει το σύστηµα των τιµών προσανατολισµού για τους διαφόρους τύπους οίνου, που ίσχυε προηγουµένως, στους µηχανισµούς παρεµβάσεως. Αυτό το σύστηµα πράγµατι δεν αντιστοιχούσε πλέον στην οικονοµική πραγµατικότητα του τοµέα, λόγω των µεταβολών που παρατηρήθηκαν στους τρόπους των συναλλαγών τα τελευταία χρόνια. Εξάλλου, το σύστηµα παρέµβασης µε τη µορφή των ενισχύσεων στην απόσταξη είχε προσαρµοστεί προκειµένου να διασφαλιστεί ο αρχικός στόχος του και να µην αποτελέσει ένα µέσο τεχνητής και αυτόµατης διάθεσης, διατρέχοντας τον κίνδυνο να καταστεί αυτοσκοπός και να χάσει την αποτελεσµατικότητά του. Με τον τρόπο αυτό εγκαταλείφθηκαν η προαιρετική προληπτική απόσταξη 1, η υποχρεωτική απόσταξη των επιτραπέζιων οίνων 2 και η απόσταξη στήριξης της αγοράς 3. Εξακολουθούν να υφίστανται τα µέτρα ελέγχου του δυναµικού παραγωγής, αλλά καλύτερα επικεντρωµένα απ ό,τι στο παρελθόν προκειµένου να διασφαλιστεί ο κατάλληλος προσανατολισµός της προσφοράς. Για το σκοπό αυτό καθιερώθηκε καθεστώς αναδιάρθρωσης και µετατροπής των αµπελώνων. 1. Αµπελουργικό δυναµικό Φύτευση αµπελώνων Η αναµορφωµένη ΚΟΑ διατηρεί τη γενική απαγόρευση φυτεύσεως νέων αµπελώνων κατά τη διάρκεια µεταβατικής περιόδου (έως το 1 Σε περίπτωση προβλέψεων συγκοµιδής που καθιστά δυσχερή την πλήρη διάθεσή της στο εµπόριο. 2 Σε περίπτωση σοβαρής ανισορροπίας της αγοράς. 3 Αυτόµατο άνοιγµα µόλις αποφασιστεί υποχρεωτική απόσταξη. Κατανοµή των νέων δικαιωµάτων αναφύτευσης (σε εκτάρια) Γερµανία: 1 534 Kοινοτικό απόθεµα: 17 000 Ελλάδα: 1 098 Ισπανία: 17 355 Πορτογαλία: 3 760 Αυστρία: 737 Λουξεµβούργο: 18 Ιταλία: 12 933 Γαλλία: 13 565 Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 4
τέλος του 2010) για να εξασφαλιστεί διαρκής ισορροπία µεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης. Συνεχίζονται οι πριµοδοτήσεις εγκατάλειψης αµπελώνων. Τα κράτη µέλη µπορούν να καθορίσουν τις επιλέξιµες εκτάσεις καθώς και τους όρους εφαρµογής του µέτρου αυτού. Νέα δικαιώµατα φυτεύσεως Παραλλήλως, έχουν προβλεφθεί δικαιώµατα νέων φυτεύσεων, αλλά σε ειδικές περιπτώσεις και µε αυστηρούς όρους ελέγχου. Σκοπός του µέτρου αυτού είναι να ληφθεί υπόψη η εξέλιξη της ζήτησης και ο δυναµισµός ορισµένων παραγωγών, που περιορίζονται από την έλλειψη διαθέσιµης παραγωγής στις ζώνες όπου η ζήτηση αυξάνει. Αυτά τα συµπληρωµατικά δικαιώµατα θα χορηγηθούν έως το 2003, µέχρι ύψους 68.000 εκταρίων συναρτήσει ορισµένων κριτηρίων (διαθέσιµη ποσότητα κατώτερη από τη ζήτηση και απογραφή του δυναµικού παραγωγής της εν λόγω περιοχής), δίδοντας προτεραιότητα στους πρόσφατα εγκατεστηµένους νέους αµπελουργούς. Αναφύτευση ιατηρείται σύστηµα µεταβίβασης των δικαιωµάτων αναφύτευσης τα οποία δεν έχουν χρησιµοποιηθεί, σε παραγωγούς που τα έχουν περισσότερο ανάγκη. Επίσης οι µεταβιβάσεις αυτές µπορούν εν ανάγκη να διευκολυνθούν από αποθέµατα δικαιωµάτων αναφύτευσης. Προκειµένου να αποφευχθούν διακοπές στα εισοδήµατα, αυτά τα δικαιώµατα αναφυτεύσεων µπορούν να αποκτηθούν πριν λάβει χώρα η αντίστοιχη εκρίζωση. Εξάλλου, υπόκειται σε αυστηρότερους όρους, η τακτοποίηση ορισµένων υφισταµένων παράτυπων φυτεύσεων και αναφυτεύσεων. Αναδιάρθρωση και µετατροπή Ο προσανατολισµός της προσφοράς, που αφορά τον ίδιο τον αµπελώνα προκειµένου να αναδιαρθρωθεί το δυναµικό της παραγωγής µε προοπτική τόσο ποσοτική όσο και ποιοτική, θα συνεχισθεί σε πιο επικεντρωµένες βάσεις. Εφεξής κάθε κράτος µέλος θα έχει την πρωτοβουλία να προτείνει περιφέρειες και τύπους παραγωγής που µπορούν να επωφεληθούν των ενισχύσεων αυτών. Αυτό αφορά περιοχές στις οποίες η παραγωγή δεν αντιστοιχεί πλέον στη ζήτηση της αγοράς και είναι πολύ δύσκολο να εξελιχθεί προκειµένου να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις των καταναλωτών. Τα µέτρα αυτά θα χρηµατοδοτηθούν από την Κοινότητα µε βασικό ποσοστό 50% (75% για τις περιοχές που υπάγονται στο στόχο 1 των διαρθρωτικών ταµείων) για τις δαπάνες αναδιάρθρωσης και µετατροπής, το δε υπόλοιπο θα επιβαρύνει τους δικαιούχους. Έχει προβλεφθεί αντιστάθµιση των απωλειών εσόδων για τους παραγωγούς οι οποίοι θα προβούν σε αναφύτευση µετά την εκρίζωση. Απογραφή Η πρόσβαση στα νέα δικαιώµατα φυτεύσεων καθώς και ενισχύσεων στην αναδιάρθρωση και τη µετατροπή θα είναι δυνατή εφόσον διενεργηθεί απογραφή. Το κράτος µέλος έχει τη δυνατότητα να επιτρέψει την καθιέρωση της απογραφής για κάθε περιοχή ξεχωριστά. Η απογραφή αυτή θα παρέχει πληροφορίες όσον αφορά τις εκτάσεις, τις ποικιλίες και τα δικαιώµατα αναφύτευσης, στοιχεία που είναι απαραίτητα για οποιαδήποτε αποτελεσµατική δράση που αφορά τη διάρθρωση των αµπελώνων. Θα υπάρξει σαφής διάκριση µεταξύ της κανονικής ανανέωσης των αµπελώνων (η αντικατάσταση παλαιών αµπελώνων από νεώτερους εντάσσεται στη συνήθη διαχείριση του τοµέα) και της µετατροπής ή της αναδιαρθρώσεως (εισαγωγή καλύτερα προσαρµοσµένων ποικιλιών, η επαναφύτευση αµπελώνων σε εκτάσεις που προσιδιάζουν καλύτερα στην παραγωγή προϊόντων καλύτερης ποιότητας, ή η εφαρµογή νέων τεχνικών παραγωγής). Θα είναι επίσης δυνατόν να υπάρξει εγγύηση της συγκέντρωσης κοινοτικής χρηµατοδότησης αποκλειστικά για τη µεταρρύθµιση και την αναµόρφωση, που θα προσανατολιστούν προς την προσαρµογή της προσφοράς στη ζήτηση και την ποιοτική βελτίωση. 2. Παρεµβάσεις στην αγορά Λαµβάνοντας υπόψη τις διαρθρωτικές προσπάθειες ελέγχου παραγωγής και στο πλαίσιο του ανοίγµατος της αγοράς, οι κοινοτικές παρεµβάσεις στην αγορά θα επικεντρωθούν εφεξής στους ακόλουθους µηχανισµούς: Ενίσχυση στην ιδιωτική αποθεµατοποίηση Η ενίσχυση στην ιδιωτική αποθεµατοποίηση των επιτραπέζιων οίνων και ορισµένων τύπων γλευκών σταφυλών θα συνεχιστεί προκειµένου να διασφαλιστεί η συνέχιση του εφοδιασµού και ο έλεγχος των διακυµάνσεων της παραγωγής που χαρακτηρίζουν τον τοµέα. Το µέτρο αυτό θα πρέπει να εφαρµοστεί µε τρόπο ελαστικό συναρτήσει των κινήσεων της αγοράς. Μπορεί ενδεχοµένως να αποφασιστεί η αναστολή του. Απόσταξη Επίσης συνεχίζεται η απόσταξη των υποπροϊόντων ( οινικό παρακράτηµα ), υποχρεωτικά για κάθε παραγωγό για να αποφευχθεί η υπερπίεση των σταφυλών. Το µέτρο αυτό το οποίο είναι µοναδικό στο είδος του, αποµακρύνει το λιγότερο καλό µέρος της παραγωγής και συµβάλει αισθητά στην στήριξη της ποιότητας. Η απόσταξη των οίνων που προέρχονται από ποικιλίες διπλής ταξινόµησης (οινοποιήσιµες µε σταφυλές και άλλες), συνεχίζεται για να αποφευχθεί η διάθεση στην οινική αγορά προϊόντων που προέρχονται από αµπελώνες οι οποίοι προορίζονται για άλλες χρήσεις. Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 5
Ένα νέο µέτρο απόσταξης, η απόσταξη κρίσεως, εφαρµόζεται προαιρετικά από τους παραγωγούς για να αντιµετωπιστούν οι έκτακτες περιπτώσεις διατάραξης της αγοράς η οποία οφείλεται σε σηµαντικά πλεονάσµατα και/ή σοβαρά προβλήµατα ποιότητας. Θα θεσπισθούν οι κατάλληλες λεπτοµέρειες εφαρµογής για να καθοριστούν τα κριτήρια ενεργοποιήσεως του µέτρου αυτού. Άλλο νέο µέτρο, η ειδική απόσταξη επιτρέπει να διατηρηθεί, σταθεροποιώντας τη, η διάθεση που αντιπροσωπεύουν οι πόσιµες αλκοόλες. Για να αποφευχθούν διακυµάνσεις εφοδιασµού, το νέο σύστηµα θα εφαρµοστεί µε ελαστικότητα και θα συνδέεται µε ειδικό σύστηµα ενίσχυσης στην ιδιωτική αποθεµατοποίηση της λαµβανοµένης αλκοόλης. Ενισχύσεις για εναλλακτικές χρήσεις της παραγωγής οίνου και ενέργειες προώθησης Εξακολουθούν να ισχύουν οι υφιστάµενες ενισχύσεις για τη χρήση των γλευκών σταφυλής για την αύξηση του αλκοολικού τίτλου ορισµένων οινικών προϊόντων (σ αυτές τις περιπτώσεις, οι ενισχύσεις αντισταθµίζουν τη διαφορά κόστους που υπάρχει µεταξύ των γλευκών σταφυλής και της σακχαρόζης), ή οι ενισχύσεις για την παραγωγή άλλων προϊόντων όπως ο χυµός σταφυλής. Ένα µέρος των ενισχύσεων αυτών διατίθεται σε διαφηµιστικές εκστρατείες για την κατανάλωση του χυµού σταφυλής εντός της Ένωσης. Όσον αφορά τις προδιαγραφές των προϊόντων (περιγραφή, ονοµασία, παρουσίαση και προστασία), η ιδιαίτερη σπουδαιότητα των προϊόντων αυτών για τη γεωργία όσον αφορά την οικονοµική αξιοποίησή τους (βλ. σελ. 3) δικαιολογεί τη διατήρηση ενός συστήµατος που θα διασφαλίζει µια καλή παρακολούθηση του προϊόντος, από τον αµπελώνα έως το τραπέζι. Η βασική καινοτοµία είναι η δυνατότητα να αναγράφονται στην ετικέτα, εκτός από τις υποχρεωτικές ή προαιρετικές ενδείξεις οι οποίες ορίζονται σαφώς από τον κανονισµό της νέας ΚΟΑ, άλλες ενδείξεις µε επιλογή του εµφιαλωτού µε την προϋπόθεση ότι θα τεκµηριώνονται και δεν θα προκαλούν σύγχυση στον καταναλωτή. ιατηρείται χωρίς ουσιαστικές αλλαγές το ειδικό σύστηµα προστασίας των ονοµασιών προέλευσης, το οποίο ρυθµίζει µία αυξάνουσα παραγωγή για ζήτηση, που βρίσκεται σε θετική εξέλιξη. 5. Ανταλλαγές µε τις τρίτες χώρες Εκτός από την προσαρµογή των διαφόρων µέτρων στην κατάσταση της εσωτερικής αγοράς, στις νέες προσδοκίες των καταναλωτών και στις απαιτήσεις καλύτερης αποτελεσµατικότητας όσον αφορά τις δαπάνες, η νέα ΚΟΑ πρέπει να λάβει υπόψη της τους περιορισµούς που προκύπτουν από τις διεθνείς εµπορικές συµφωνίες και από τη θέση της Ένωσης ως καθαρώς εξαγωγού. Ποσοστό της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις παγκόσµιες εξαγωγές, κατά τοµέα (1996) Εξάλλου, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οριζόντιου κανονισµού (ΕΕ C 32 της 6ης Φεβρουαρίου 1999) που αποσκοπεί στο να αναληφθούν, σε κοινοτική κλίµακα, ενέργειες ενηµέρωσης και προώθησης στις τρίτες χώρες για τα γεωργικά προϊόντα της Ένωσης, µεταξύ των οποίων και ο οίνος. 3. Οµάδες παραγωγών Οι οµάδες παραγωγών είναι δυνατόν να αναγνωριστούν από τα κράτη µέλη. Θα συµµετέχουν κυρίως σε ενέργειες που στοχεύουν να προσαρµόσουν περισσότερο την προσφορά στη ζήτηση, να µειώσουν τις δαπάνες παραγωγής και να ενθαρρύνουν πρακτικές συµβατές µε το σεβασµό του περιβάλλοντος. Οι επαγγελµατικές οργανώσεις θα συνδράµουν σε ενέργειες που στοχεύουν στη βελτίωση των οικονοµικών αποτελεσµάτων του τοµέα. εν έχει προβλεφθεί κοινοτική χρηµατοδότηση. Αυγά: 30,3% Ζάχαρη 13,3% Πουλερικά: 16,4% Γάλα σε σκόνη: 35,7% Βόειο κρέας: 20,5% Κτηνοτροφικοί σπόροι (εκτός από ρύζι) 1 : 20,5% Οίνος: 50,1% Σιτηρά (εκτός από ρύζι) 1 : 10,1% 4. Οινολογικές πρακτικές και προδιαγραφές των προϊόντων Για τις οινολογικές πρακτικές και επεµβάσεις, έχουν διατηρηθεί συνολικά οι κανόνες ιδίως όσον αφορά την αύξηση της οξύτητας και τον εµπλουτισµό των αµπελουργικών προϊόντων, µε εξαίρεση µικρές τεχνικές τροποποιήσεις. Bούτυρο: 26,4% Χοίρειο κρέας: 27,3% Τυρί: 54,9% 1 σιτηρά σε σπόρους, χωρίς να περιλαµβάνονται µεταποιηµένα προϊόντα. Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 6
Η σαφέστατη προτίµηση της αγοράς για τα προϊόντα καθορισµένης καταγωγής επιβάλει τη συνέχιση της πολιτικής προστασίας των γεωγραφικών ονοµασιών και της διατήρησης της απαγόρευσης ανάµιξης εισαγοµένων και ευρωπαϊκών οίνων ή της οινοποίησης εισαγοµένων γλευκών, από τα οποία υπάρχει κίνδυνος να διακυβευτούν οι ποιοτικές προσπάθειες του κλάδου. Τα θέµατα αυτά έχουν δεόντως ληφθεί υπόψη στις διµερείς συµφωνίες που η Ένωση έχει ή πρόκειται να συνάψει. Για την Ένωση, το συνεχές άνοιγµα των αγορών δεν πρέπει να θεωρηθεί ως απειλή, αλλά ως πρόκληση. Οι καταναλωτές εκδηλώνουν περιέργεια για τους µη κοινοτικούς οίνους και συνολικά, η ζήτηση έπαυσε να υποχωρεί και µάλιστα αυξάνει ελαφρά σε ορισµένα κράτη µέλη. Επιπλέον, η µείωση των δασµών µετά από τις συµφωνίες του Γύρου της Ουρουγουάης το 1994 αποτέλεσε κίνητρο για σηµαντικότερες αλλαγές. εν είναι µικρότερης σηµασίας το γεγονός ότι το θετικό ισοζύγιο του εξωτερικού αµπελοοινικού εµπορίου της Ένωσης, σε έτος κανονικής παραγωγής, παρέµεινε γύρω στα 6 έως 7 εκατ. εκατόλιτρα κατ έτος, και ότι το πλεόνασµα των εσόδων πέρασε από 1,7 δισεκατ. ευρώ το 1990 σε 2,2 δισεκατ. ευρώ το 1997. Βεβαίως άλλαξε η κατάσταση της παγκόσµιας αµπελουργίας και νέες χώρες παραγωγής καταλαµβάνουν τώρα σηµαντικότερη θέση. Στο πλαίσιο αυτό, ο προσανατολισµός του Προγράµµατος ράσης 2000 προς τη συνεχώς καλύτερη εγγύηση της ποιότητας και προς τη διατήρηση αυστηρού ελέγχου της παραγωγής παρέχουν στην Ένωση τα µέσα να διατηρήσει την κυρίαρχη θέση της στις µελλοντικές αγορές, που αναµφισβήτητα θα είναι περισσότερο ανοικτές και περισσότερο ανταγωνιστικές. Η προστασία της φήµης των ευρωπαϊκών προϊόντων µε συνεχή εποπτεία όσον αφορά τις γεωγραφικές ενδείξεις, τις οινολογικές πρακτικές και τον ποικιλιακό προσανατολισµό της αµπελουργίας δηλαδή µε µια λέξη µε µία πολιτική υψηλής ποιότητας, θεωρείται βασική προϋπόθεση του δυναµισµού αυτού. ηµοσιονοµικές πτυχές Μεταξύ 2001 και 2005, το συνολικό κόστος της νέας ΚΟΑ εκτιµάται περίπου σε 1,3 δισεκατ. ευρώ κατ έτος, εκ των οποίων κατά προσέγγιση ένα τρίτο για τα διατηρούµενα µέτρα και δύο τρίτα για τα νέα µέτρα (νέα µέτρα αναδιάρθρωσης/µετατροπής, διατήρηση της διαθέσεως της πόσιµης αλκοόλης και ενδεχόµενη απόσταξη κρίσεως). Σε σχέση µε προηγούµενες περιόδους, αυτό αντιπροσωπεύει ελαφρά αύξηση των µέσων δαπανών, που αιτιολογείται από το στόχο ανάπτυξης µιας ευρωπαϊκής αµπελουργίας ποιότητας. Το βασικό πλεονέκτηµα της µεταρρύθµισης βασίζεται ωστόσο στην καλύτερη αποτελεσµατικότητα των µέτρων τηρώντας βεβαίως τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς, επιτρέπει στον τοµέα να αποκτήσει δυναµισµό προσεγγίζοντάς τον στο µέλλον, συνδέοντάς τον µε τη γενική εξέλιξη των αγορών, τις προσδοκίες των καταναλωτών και τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ένωσης. Απλούστευση Τα µέτρα της νέας ΚΟΑ, που θα εφαρµοστούν από την 1η Αυγούστου 2000, συγκεντρώνονται σε ένα και µόνο κανονισµό που αντικαθιστά τους 23 προηγούµενους κανονισµούς. Ο κανονισµός αυτός και οι λεπτοµέρειες εφαρµογής που θα τον συµπληρώσουν, θα αποτελέσουν µια πολύ σαφή συµβολή στον στόχο της Επιτροπής να καταστήσει την κοινοτική γεωργική νοµοθεσία απλούστερη και περισσότερο προσιτή βελτιώνοντας αισθητά τη διαφάνεια και την αµοιβαία κατανόηση εντός του τοµέα. Συµπληρωµατικές πληροφορίες Για περισσότερες πληροφορίες επί της κοινής γεωργικής πολιτικής και της µεταρρύθµισής της, µπορείτε να συµβουλευθείτε τη θέση Internet http://europa.eu.int/comm/dg06/index.htm. Ο νέος κανονισµός της αµπελοοινικής ΚΟΑ - κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1493/1999 του Συµβουλίου, της 17ης Μαΐου 1999, Επίσηµη Εφηµερίδα L/179 της 14ης Ιουλίου 1999 - υπάρχει στην ακόλουθη θέση του Internet της Γενικής ιεύθυνσης της Γεωργίας: http://europa.eu.int/comm/dg06/index.htm Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ: Ο αµπελοοινικός τοµέας 7
Η αµπελουργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένας τοµέας δυναµικός και πολύ διαφοροποιηµένος Η ευρωπαϊκή αµπελουργία αποτελεί τοµέα πολύ διαφοροποιηµένο, δυναµικό και σε πλήρη εξέλιξη: οι εκαπέντε κατέχουν την πρώτη θέση παγκοσµίως µε 45% της έκτασης, 60% της παραγωγής και πλησίον του 60% της κατανάλωσης, ξεπερνώντας µε φθίνουσα σειρά παραγωγής την Αργεντινή, τις Ηνωµένες Πολιτείες, τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουµανία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Τσεχική ηµοκρατία, Σλοβακία), τη Νότιο Αφρική, την πρώην ΕΣΣ και την Αυστραλία. Η παγκόσµια παραγωγή βρίσκεται περίπου στα 250 εκατ. εκατόλιτρα και η κατανάλωση σε περίπου 217 εκατ. το παγκόσµιο πλεόνασµα είναι συνεπώς της τάξης των 30 εκατ. εκατολίτρων, εκ των οποίων το 25% προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι συνεπώς συγχρόνως ο µεγαλύτερος εξαγωγέας και ο κυριότερος εισαγωγέας παγκοσµίως. Εξάγει κατά µέσο όρο λίγο περισσότερο από 10 εκατ. εκατόλιτρα ετησίως, κυρίως προς τις Ηνωµένες Πολιτείες (23%), την Ιαπωνία (15%), την Ελβετία (13%) και τον Καναδά (9%). Οι εισαγωγές της αυξάνουν: 5,8 εκατ. εκατόλιτρα το 1998 έναντι 2,6 το 1994, που προέρχονται κυρίως από την Αυστραλία, τις Ηνωµένες Πολιτικές, της Χιλή και την Ανατολική Ευρώπη. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αµπελουργία αντιπροσωπεύει 3,4 εκατ. εκτάρια και 1,7 εκατ. παραγωγούς ο τοµέας διασφαλίζει περίπου 6% της καθαρής γεωργικής παραγωγής της Κοινότητας. Το 1997/1998, η συνολική αµπελουργική παραγωγή ήταν περίπου 160 εκατ. εκατόλιτρα, εκ των οποίων οι επιτραπέζιοι οίνοι αντιπροσώπευαν 91 εκατ. εκατόλιτρα (57%), οι οίνοι ποιότητας που παράγονται σε καθορισµένες περιοχές (VQPRD) 58 εκατ. εκατόλιτρα (35%) και οι υπόλοιποι οίνοι 13 εκατ. εκατόλιτρα (8%). Η κύρια διάθεση είναι η απευθείας κατανάλωση του οίνου (127 εκατ. εκατόλιτρα το 1998). Η πόσιµη αλκοόλη οινικής προέλευσης εξασφαλίζει διάθεση που ισοδυναµεί µε 13 εκατ. εκατόλιτρα. Τέλος, οι βιοµηχανικές χρήσεις για την παραγωγή βερµούτ και ξυδιού αντιπροσώπευαν περίπου 3,8 εκατ. εκατόλιτρα. Στην αρχή της περιόδου 1999, τα αποθέµατα ανήρχοντο σε 103 εκατ. εκατόλιτρα, ήτοι επίπεδο σχετικά ικανοποιητικό σε σχέση µε το µέσο όρο προηγουµένων ετών. Ευρωπαϊκή Ένωση, εξωτερικό εµπόριο οίνου, σε αξία (σε ευρώ) 3 500 000 3 000 000 Εξαγωγές Εισαγωγές 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 1990 1991 1992 1993 1994* 1995 1996 1997 * Έως το 1994: µόνο Ευρώπη των ώδεκα Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική ιεύθυνση Γεωργίας Υπεύθυνη εκδότης: Styliani ZERVOUDAKI. ΕΕ Γενική ιεύθυνση Γεωργίας. Τα κείµενα της παρούσας έκδοσης δεν δεσµεύουν την Επιτροπή. Για κάθε συµπληρωµατική πληροφορία: Rue de la Loi 200, B-1049 Bruxelles Belgique Bureau: L/130-4/148A. Τελέφωνο: απευθείας γραµµή (+32-2) 295 32 40, τηλεφωνικό κέντρο (+32-2) 299 11 11. Τηλεοµοιοτυπία: (+32-2) 295 75 40. Τέλεξ: COMEU B 21877. Internet: <http://europa.eu.int/comm/dg06/index.htm> Τυπώθηκε σε ανακυκλωµένο χαρτί CH-25-99-004-GR-C Τεύχος 2-08/99