Fact Sheet. Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ Κ Λ Α ΔΟ ΟΙΝΟΥ

Transcript

1 Fact Sheet Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ Κ Λ Α ΔΟ ΟΙΝΟΥ Ιούλιος 2007

2 Fotolia Π ί ν α κ α ς π ε ρ ι ε χ ο μ έ ν ω ν Π ρ ό λ ο γ ο ς 3 1. Γ ι α τ ί α π α ι τ ο ύ ν τ α ι α λ λ α γ έ ς σ τ η ν κ ο ι ν ή π ο λ ι τ ι κ ή γ ι α τ ο ν ο ί ν ο κ α ι π ο ι ε ς ε ί ν α ι α υ τ έ ς 4 2. Α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ τ ε ρ ά σ τ ι ο υ δ υ ν α μ ι κ ο ύ τ ο υ κ λ ά δ ο υ τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ η ν Ε Ε 8 3. Μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε υ ε λ ι ξ ί α σ τ ι ς ο ι ν ο λ ο γ ι κ έ ς π ρ α κ τ ι κ έ ς, σ α φ έ σ τ ε ρ η, α π λ ο ύ σ τ ε ρ η κ α ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ ό τ ε ρ η π ο λ ι τ ι κ ή π ο ι ό τ η τ α ς τ ω ν ο ί ν ω ν κ α ι ε π ι σ ή μ α ν σ η Ο κ λ ά δ ο ς τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ α κ ρ ά τ η μ έ λ η τ η ς Ε Ε Ο κ λ ά δ ο ς τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ η ν π α γ κ ό σ μ ι α σ κ η ν ή Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς κ α ι α π α ν τ ή σ ε ι ς γ ι α τ η μ ε τ α ρ ρ ύ θ μ ι σ η τ η ς ε υ ρ ω π α ϊ κ ή ς ο ι ν ο π ο ι ί α ς 2 6 Η Άμεση Ευρώπη είναι μια υπηρεσία που σας βοηθά να βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματά σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αριθμός δωρεάν τηλεφωνικής κλήσης (*): (*) Ορισμένες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στους αριθμούς , ή οι κλήσεις αυτές μπορεί να χρεώνονται. Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το Διαδίκτυο μέσω του εξυπηρετητή Europa ( Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2007 ISBN Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2007 Printed in Germany ΤΥΠΩΜΕΝΟ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΛΕΥΚΑΣΜΕΝΟ ΧΩΡΙΣ ΧΛΩΡΙΟ

3 Π ρ ό λ ο γ ο ς Η Ευρώπη είναι η πατρίδα του οίνου. Παράγει τα καλύτερα κρασιά στον κόσμο. Η οινοπαραγωγή παραμένει ένα από τα κοσμήματα της ευρωπαϊκής γεωργίας. Οι αμπελώνες μας συνθέτουν ορισμένα από τα καταπληκτικότερα τοπία της Ευρώπης και ο οινικός κλάδος βρίσκεται στο επίκεντρο της κοινωνικής και της οικονομικής ζωής αναρίθμητων αγροτικών περιοχών σε ολόκληρη την ήπειρο. Παρόλα όμως τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η Ευρώπη στον τομέα του οίνου, η πορεία του δεν είναι καθόλου καλή. Η κατανάλωση στην Ευρώπη υποχωρεί και χάνουμε μερίδια αγοράς προς όφελος των δυναμικών παραγωγών του Νέου Κόσμου, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την αλλαγή των καταναλωτικών προτιμήσεων. Ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βοηθάει τους οινοπαραγωγούς μας, αλλά υπέρμετρα υψηλά κονδύλια διατίθενται απλά και μόνο για να ξεφορτωθούμε τα πλεονάσματα κρασιού που δεν ευρίσκει αγορά απορρόφησής του. Οφείλουμε να αυξήσουμε την ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών μας, να τους απαλλάξουμε από άσκοπους περιορισμούς, να βελτιώσουμε την ποιότητα, να διαθέσουμε περισσότερα χρήματα στην προώθηση των ευρωπαϊκών κρασιών, να προστατεύσουμε το περιβάλλον των αμπελουργικών περιοχών μας και να διευκολύνουμε τους καταναλωτές μας χρησιμοποιώντας σαφέστερη επισήμανση. Πιστεύω ότι οι προτάσεις μας επιτυγχάνουν όλους αυτούς τους στόχους αναζωογονώντας τον τομέα του οίνου στην ΕΕ και αποδεσμεύοντας το σημαντικό αναξιοποίητο δυναμικό του. Διαβάστε τη συνέχεια για να δείτε τι προτείνουμε. Και αν θέλετε να λάβετε μέρος στη συζήτηση, θα χαρώ να λάβω τα σχόλιά σας στη διεύθυνση: Ελπίζω ότι θα βρείτε το έγγραφο που ακολουθεί ενδιαφέρον και ενημερωτικό. Για το λόγο αυτό προτείνω μεταρρυθμίσεις μακράς εμβέλειας με τις οποίες τα χρήματα που διαθέτουμε θα χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικότερα. Mariann Fischer Boel, Επίτροπος αρμόδια για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη

4 Fotolia 1. Γ ι α τ ί α π α ι τ ο ύ ν τ α ι α λ λ α γ έ ς σ τ η ν κ ο ι ν ή π ο λ ι τ ι κ ή γ ι α τ ο ν ο ί ν ο κ α ι π ο ι ε ς ε ί ν α ι α υ τ έ ς Είναι επείγον να μεταρρυθμιστεί σε βάθος η Κοινή Οργάνωση Αγοράς Οίνου (ΚΟΑ οίνου) αναδεικνύοντας τα πλεονεκτήματά της, που είναι σημαντικά, και απαλείφοντας τις αδυναμίες της, που από σημειακές έχουν μεταβληθεί σε διαρθρωτικές. Χρειάζεται να επανεξεταστεί ένα ολόκληρο φάσμα μέτρων, από τη σχεδόν συστηματική προσφυγή στην απόσταξη κρίσης, την υπερβολικά διστακτική πολιτική εκρίζωσης και την υπερβολικά συχνή χρησιμοποίηση πρακτικών εμπλουτισμού, μέχρι τους πολύπλοκους κανόνες επισήμανσης ή τις κάπως ανελαστικές οινολογικές πρακτικές, χωρίς να ξεχνάμε έναν προϋπολογισμό ο οποίος, αντί να χρησιμοποιείται ως μοχλός για την αποτελεσματική αναδιάρθρωση του κλάδου, ευνοεί μέτρα που έχουν περιορισμένο και βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο. Πώς αποφάσισε την προτεινόμενη μεταρρύθμιση η Επιτροπή Για να διορθωθούν οι δυσλειτουργίες της ΚΟΑ οίνου και να οικοδομηθεί μια κοινή οργάνωση αγοράς αποτελεσματική σε βάθος χρόνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε τέσσερις δυνατότητες επιλογής. Τρεις από αυτές τις δυνατότητες η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης, η ενσωμάτωση της ΚΟΑ οίνου στο μοντέλο της μεταρρυθμισμένης ΚΑΠ και η πλήρης κατάργηση των ρυθμίσεων δεν αποτελούν την ενδεδειγμένη απάντηση στα προβλήματα, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κλάδου του οίνου. Οι επιπτώσεις καθεμίας από τις επιλογές αυτές στην ισορροπία της αγοράς, στο εισόδημα των παραγωγών, στην ανάπτυξη των αμπελουργικών περιφερειών, στο δημοσιονομικό κόστος, στο περιβάλλον κλπ αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης επιπτώσεων. Η μελέτη επιπτώσεων, καθώς και η ανακοίνωση της Επιτροπής στην οποία παρουσιάζονται οι εναλλακτικές δυνατότητες για τη μεταρρύθμιση της ΚΟΑ οίνου εγκρίθηκαν στις 22 Ιουνίου Έκτοτε, πραγματοποιήθηκαν ζωηρές συζητήσεις στο Συμβούλιο Γεωργίας, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών, τα οποία ενέκριναν εκθέσεις με θέμα την ανακοίνωση για τη μεταρρύθμιση του κλάδου του οίνου. Η Επιτροπή πραγματοποίησε μεγάλο αριθμό συναντήσεων με εμπλεκόμενους παράγοντες προκειμένου να ακούσει τις απόψεις τους, ενώ η Mariann Fischer Boel, η αρμόδια Επίτροπος για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, επισκέφθηκε αμπελουργικές περιφέρειες για να ακούσει, να μάθει και να ανταλλάξει απόψεις. Η μεγάλη πλειοψηφία των εθνικών αρχών και εμπλεκόμενων παραγόντων συμφωνούν όσον αφορά την ανάγκη βαθειάς μεταρρύθμισης και τους στόχους τους οποίους θα πρέπει να έχει, και συμφωνούν με την ανάλυση της Επιτροπής όσον αφορά τις βαθύτερες αιτίες των σημερινών προβλημάτων. Εντούτοις, εξέφρασαν ανησυχία όσον αφορά τους κοινωνικούς και οικονομικούς κινδύνους σε περίπτωση υπερβολικά γρήγορων και ευρείας κλίμακας εκριζώσεων, καθώς και όσον αφορά τους κινδύνους που μπορεί να έχει για την ποιότητα η άρση της απαγόρευσης χρησιμοποίησης εισαγόμενων γλευκών στην οινοποιία και της ανάμειξης κοινοτικών και εισαγόμενων οίνων. Διατυπώθηκε επίσης γενικό αίτημα για μέτρα προώθησης των ευρωπαϊκών κρασιών. Οι μη οινοπαραγωγοί χώρες υπογράμμισαν την ανάγκη λήψης οικονομικά αποτελεσματικότερων μέτρων που θα εστιάζονται στον καταναλωτή. Η Επιτροπή έλαβε δεόντως υπόψη όλα αυτά τα στοιχεία στην πρόταση μεταρρύθμισης. 1 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Προς έναν αειφόρο ευρωπαϊκό κλάδο του οίνου» COM (2006) 319 της 22ας Ιουνίου 2006

5 Στόχοι της μεταρρύθμισης της ΚΟΑ οίνου (1) Να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών της ΕΕ, να εδραιωθεί η φήμη των ευρωπαϊκών οίνων ποιότητας ως των καλύτερων στον κόσμο, να ανακτηθούν παλαιές αγορές και να κατακτηθούν νέες στην Ευρώπη και στον κόσμο (2) Να συσταθεί ένα καθεστώς με κανόνες απλούς, σαφείς και αποτελεσματικούς, που να εξασφαλίζουν ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης (3) Να συσταθεί ένα καθεστώς το οποίο να προστατεύει τις καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής οινοπαραγωγής και να ενισχύει τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό ρόλο της σε πολλές αγροτικές περιοχές. Αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων των πλεονασμάτων οίνου Η διαδικασία διαβούλευσης επιβεβαίωσε την ανάγκη να αντικατασταθούν τα παλαιά, αναποτελεσματικά εργαλεία πολιτικής από ένα περισσότερο βιώσιμο και συνεκτικό νομικό πλαίσιο που να απελευθερώνει πόρους για εποικοδομητικά μέτρα και να επιτρέπει μια πιο έξυπνη χρησιμοποίηση του προϋπολογισμού ύψους 1,3 δις ευρώ που διαθέτει η ΚΟΑ οίνου. Δεδομένου ότι ένας από τους στόχους της μεταρρύθμισης είναι η επανεξισορρόπηση της αγοράς, θα καταργηθούν όλες οι ενισχύσεις που συνδέονται με τα πλεονάσματα και αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές: Αποστάξεις; Εποικοδομητικά μέτρα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αμπελουργών Υπάρχουν ορισμένα εποικοδομητικά μέτρα που μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαίων οινοπαραγωγών. Λόγω της ποικιλομορφίας του ευρωπαϊκού κλάδου του οίνου, η πρόκληση που αντιμετωπίζεται είναι να προσαρμοστούν οι τοπικές λύσεις στις τοπικές ανάγκες. Δεν υπάρχει μία μοναδική λύση κατάλληλη για όλους. Η Επιτροπή προτείνει τη χορήγηση πόρων σε κάθε οινοπαραγωγό χώρα της ΕΕ, των λεγόμενων εθνικών κονδυλίων τα οποία θα επιτρέψουν τη χρηματοδότηση μέτρων αντίστοιχων με τις τοπικές ανάγκες. Κάθε κράτος μέλος θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα κονδύλια αυτά βάσει ενός καταλόγου μέτρων που περιλαμβάνει αναδιάρθρωση, βελτίωση της ποιότητας και του προσανατολισμού προς τις απαιτήσεις της αγοράς μέσω επαναφύτευσης ή μετατροπής ποικιλιών οίνου και προώθηση των οίνων στις εξαγωγικές αγορές, καθώς και πρόβλεψη νέων μέτρων διαχείρισης και πρόληψης των κρίσεων, τέλος δε, στήριξη για πρώιμο τρύγο. Η χρησιμοποίηση των κονδυλίων θα υπόκειται σε ορισμένους κοινούς κανόνες προκειμένου να αποφευχθεί η νόθευση του ανταγωνισμού. Ενθάρρυνση των καταναλωτών να ανακαλύψουν το ευρύ φάσμα ευρωπαϊκών κρασιών Πολλοί εμπλεκόμενοι παράγοντες υπογράμμισαν την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διάθεση στην αγορά και στην προώθηση του κρασιού. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να καταβάλει σθεναρές προσπάθειες για μια υπεύθυνη πολιτική προώθησης και ενημέρωσης αφιερώνοντας ένα σημαντικό κονδύλι στη συγχρηματοδότηση ενημερωτικών εκστρατειών. Ενισχύσεις αποθεματοποίησης; Ενισχύσεις για τη χρησιμοποίηση των γλευκών; Επιστροφές κατά την εξαγωγή. 5

6 Fotolia Προώθηση των ευρωπαϊκών κρασιών Ένα γενναιόδωρο ποσό περίπου 10 % του προϋπολογισμού της ΚΟΑ οίνου φιλοδοξεί να αφιερωθεί σε νέα προγράμματα προώθησης εκτός της ΕΕ. Οι πόροι αυτοί θα διοχετευθούν μέσω των εθνικών κονδυλίων. Προγράμματα ενισχυμένης προώθησης με τη χρησιμοποίηση πόρων αγροτικής ανάπτυξης για τη συμμετοχή οργανώσεων παραγωγών σε καθεστώτα ποιότητας. Απόλαυση του κρασιού με μέτρο Το κρασί είναι ένα εξαιρετικό ποτό, αλλά είναι και ένα οινοπνευματώδες το οποίο πρέπει να καταναλώνουμε υπεύθυνα. Η Επιτροπή προτείνει τη χρηματοδότηση ενημερωτικών εκστρατειών που θα ενθαρρύνουν την υπεύθυνη και με μέτρο κατανάλωση κρασιού. Προστασία του περιβάλλοντος Η παραγωγή και η εμπορία του κρασιού πρέπει να λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις περιβαλλοντικές ανησυχίες. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να εξασφαλίσει ότι η μεταρρύθμιση του καθεστώτος του οίνου βελτιώνει τις επιπτώσεις των αμπελοοινικών πρακτικών στο περιβάλλον, ιδίως όσον αφορά τη διάβρωση και τη μόλυνση του εδάφους, τη χρησιμοποίηση προϊόντων φυτοπροστασίας και τη διαχείριση των αποβλήτων. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί εντάσσοντας όλες τις αμπελουργικές περιοχές στο λεγόμενο σύστημα της ενιαίας ενίσχυσης που εφαρμόζεται ήδη σε άλλα γεωργικά προϊόντα και θέτει ως προϋπόθεση για τη χορήγηση οικονομικής στήριξης την τήρηση στοιχειωδών προδιαγραφών, ιδίως περιβαλλοντικών. Έτσι, και οι αμπελουργοί θα πρέπει να τηρούν την αρχή της πολλαπλής συμμόρφωσης, η οποία ισχύει ήδη για τους παραγωγούς άλλων γεωργικών προϊόντων. Προώθηση της αξιοποίησης των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης Η Επιτροπή συγχρηματοδοτεί μαζί με τα κράτη μέλη προγράμματα για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, στο πλαίσιο των οποίων είναι δυνατόν να δοθεί στήριξη για τον εκσυγχρονισμό του κλάδου του οίνου. Εντούτοις, μέχρι σήμερα, τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης δεν χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα γι αυτόν το σκοπό. Για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα οι δυνατότητες τις οποίες προσφέρει η Αγροτική Ανάπτυξη, θα απαιτηθεί μεταφορά πόρων από τον προϋπολογισμό της ΚΟΑ οίνου στο ταμείο αγροτικής ανάπτυξης. Οι πόροι αυτοί θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τις οινοπαραγωγούς περιφέρειες. Βελτίωση των ποιοτικών προδιαγραφών, απλούστερη και αποτελεσματικότερη επισήμανση και οινολογικές πρακτικές Το ρυθμιστικό πλαίσιο για την ποιότητα των οίνων θα καταστεί συμβατό με τους οριζόντιους κανόνες που ισχύουν στην ΕΕ και θα ευθυγραμμιστεί σαφώς με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Οι παραγωγοί της ΕΕ θα επιτρέπεται να εφαρμόζουν τις οινολογικές πρακτικές που αναγνωρίζονται σε διεθνές επίπεδο από το Διεθνή Οργανισμό Οίνου και Αμπέλου, εφόσον έχουν αξιολογηθεί και εγκριθεί από την Επιτροπή. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλίζεται η ταχύτερη επικαιροποίηση των πρακτικών και η σύντομη εφαρμογή των τεχνικών εξελίξεων στον τομέα αυτό. Ο γενικός στόχος είναι η καλύτερη χρησιμοποίηση του προϋπολογισμού της ΚΟΑ με εστίαση της προσοχής σε μέτρα που θα καταστήσουν ανταγωνιστικότερο τον κλάδο του οίνου. Σήμερα, η ΕΕ δαπανά περίπου 200 εκατομμύρια ευρώ ετησίως σε ενισχύσεις για τα γλεύκη που προορίζονται για εμπλουτισμό, οι οποίες δεν εξυπηρετούν άλλο σκοπό εκτός από την αντιστάθμιση της 6

7 Fotolia υψηλότερης τιμής του γλεύκους σε σχέση με τη σακχαρόζη. Η κατάργηση της ενίσχυσης για τα γλεύκη είναι συνεπώς άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατάργηση της χρησιμοποίησης σακχαρόζης για τον εμπλουτισμό. Η Επιτροπή συνιστά να απαγορευτεί η χρησιμοποίηση σακχαρόζης για την αύξηση του αλκοολικού βαθμού των οίνων και να ρυθμιστεί αυστηρότερα η χρησιμοποίηση συμπυκνωμένων γλευκών για το σκοπό αυτό. Οι ισχύοντες κανόνες επισήμανσης δεν επιτρέπουν την αναγραφή σε όλους τους οίνους ορισμένων βασικών πληροφοριών, όπως το έτος συγκομιδής και η ποικιλία αμπέλου ενδείξεις τις οποίες οι καταναλωτές θεωρούν χρήσιμες προκειμένου να επιλέξουν κρασί και τις οποίες αναγράφουν οι οίνοι του Νέου Κόσμου. Για να εξασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές θα λαμβάνουν τις πληροφορίες που χρειάζονται, οι κανόνες επισήμανσης θα απλουστευθούν, έτσι ώστε να μπορεί να αναγράφεται σε όλους τους οίνους το έτος συγκομιδής και η ποικιλία αμπέλου. Έτσι, οι οινοπαραγωγοί της ΕΕ θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν αποτελεσματικότερα τους οίνους του Νέου Κόσμου. Παροχή εναλλακτικών λύσεων στους λιγότερο ανταγωνιστικούς παραγωγούς και επιβολή λιγότερων περιορισμών στους υπόλοιπους Πολλοί παραγωγοί έχουν καταστεί ήδη ή θα καταστούν ανταγωνιστικοί διότι θα επωφεληθούν από την προτεινόμενη μεταρρύθμιση του κλάδου του οίνου. Εντούτοις, μερικοί παραγωγοί εξαρτώνται από την αποθεματοποίηση, δηλαδή από την καταστροφή του οίνου που παράγουν από την ΕΕ. Σε μια ολοένα και πιο ανταγωνιστική αγορά, στην οποία παρέχεται στήριξη για εποικοδομητικά μέτρα, και όχι για παλαιού τύπου μέτρα παρέμβασης στην αγορά, όπως η απόσταξη, η αποθεματοποίηση και οι ενισχύσεις για τα γλεύκη, οι παραγωγοί αυτοί ίσως δεν θα μπορούν πλέον να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, όπως και κατά το παρελθόν. Στην περίπτωση αυτή, οι αμπελουργοί θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να επιλέξουν να εκριζώσουν τα αμπέλια και να στραφούν σε άλλες καλλιέργειες. Εντούτοις, εκφράστηκε η ανησυχία ότι δεν πρέπει το μέλλον των αμπελώνων να αφεθεί στα χέρια των οινοπαραγωγών, ιδίως σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές. Έτσι, η Επιτροπή προτείνει να μπορούν τα κράτη μέλη να περιορίζουν την εκρίζωση σε ορεινές περιοχές και σε περιοχές με ειδικούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς, προκειμένου να αποφευχθούν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης να σταματούν την εκρίζωση όταν φθάνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ενός προσωρινού συστήματος από το 2008 μέχρι το 2013, στο πλαίσιο του οποίου θα χορηγείται οικονομική ενίσχυση στους αμπελουργούς για την οριστική εκρίζωση του αμπελώνα τους, μέχρι συνόλου εκταρίων περίπου. Κατά την περίοδο αυτή, οι περιορισμοί για τη δημιουργία νέων αμπελώνων, τα λεγόμενα δικαιώματα φύτευσης, θα διατηρηθούν μέχρι το 2013, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν καταχρήσεις του συστήματος. Παροχή στους ανταγωνιστικούς παραγωγούς μέσων ανάλογων με τις φιλοδοξίες τους Σήμερα, οι επιτυχημένοι οινοπαραγωγοί είναι δέσμιοι της αδυναμίας τους να επεκτείνουν τους αμπελώνες τους μια επέκταση που θα αύξανε σημαντικά την ανταγωνιστικότητά τους διότι θα επέτρεπε οικονομίες κλίμακας. Μολονότι οι περιορισμοί που συνδέονται με γεωγραφικές ενδείξεις έχουν νόημα, δεν είναι λογικό το να μην μπορούν οι επιτυχημένοι οινοπαραγωγοί να επεκταθούν. Εφόσον η ΕΕ δεν θα αγοράζει πλέον τα πλεονάσματα οίνου, οι παραγωγοί αναμένεται να λαμβάνουν περισσότερο υπόψη τους την αγορά όταν σχεδιάζουν την παραγωγή τους. Συνεπώς, η Επιτροπή προτείνει να απελευθερωθεί η φύτευση αμπελιών από την 1η Ιανουαρίου 2014 και εξής με πιθανούς περιορισμούς για τις περιοχές που καλύπτονται από γεωγραφικές ενδείξεις. Τήρηση και επιβολή της εφαρμοστέας νομοθεσίας Μέχρις ότου αρθούν οι περιορισμοί φύτευσης μετά το 2013, οι επιχειρήσεις και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμορφώνονται με την εφαρμοστέα νομοθεσία όσον αφορά τα δικαιώματα φύτευσης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να επιβάλλει το νόμο και να λαμβάνει κατάλληλα μέτρα κατά των παράνομων αμπελώνων. 7

8 2. Α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ τ ε ρ ά σ τ ι ο υ δ υ ν α μ ι κ ο ύ τ ο υ κ λ ά δ ο υ τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ η ν Ε Ε Εθνικά κονδύλια Σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού θα δοθεί στις χώρες παραγωγούς μέσω των λεγομένων εθνικών κονδυλίων που θα τους επιτρέψουν να ικανοποιήσουν τις ειδικές ανάγκες τους. Μετά από μια μεταβατική περίοδο ( ), ο γενικός προϋπολογισμός που θα διατεθεί για μέτρα αυτού του τύπου θα αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού της ΚΟΑ οίνου. Το κονδύλιο που θα διατεθεί σε κάθε οινοπαραγωγό κράτος μέλος θα υπολογιστεί σύμφωνα με τρία αντικειμενικά κριτήρια, και συγκεκριμένα τα μερίδια του αμπελώνα, την παραγωγή και τις δαπάνες στο παρελθόν. Η χρήση του θα υπόκειται σε ορισμένους κοινούς κανόνες (συμπεριλαμβανομένων ελάχιστων περιβαλλοντικών κανόνων) προκειμένου να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού, καθώς και στην κοινοποίηση του συγκεκριμένου εθνικού προγράμματος στην Επιτροπή. Τα προγράμματα αυτά θα εκπονηθούν στο γεωγραφικό επίπεδο το οποίο τα κράτη μέλη κρίνουν καταλληλότερο, μετά από διαβουλεύσεις με τις αρμόδιες αρχές και οργανισμούς στο κατάλληλο επίπεδο. Κάθε κράτος μέλος θα μπορεί να χρησιμοποιεί το εθνικό κονδύλιο για να χρηματοδοτεί τα μέτρα που προτιμά, από δεδομένο κατάλογο επιλογών, ο οποίος θα περιλαμβάνει: 1. Προγράμματα αναδιάρθρωσης/μετατροπής του αμπελώνα; 2. Στήριξη για μελέτη αγοράς και προώθηση των ευρωπαϊκών κρασιών σε τρίτες χώρες; 3. Νέα μέτρα διαχείρισης κρίσεων, όπως ασφάλιση κατά φυσικών καταστροφών, και διοικητικό κόστος της σύστασης κλαδικού αλληλοβοηθητικού ταμείου και; 4. Στήριξη για πρώιμο τρύγο. Κάθε πρόγραμμα που θα διαβιβάζεται στην Επιτροπή θα παρέχει τις ακόλουθες πληροφορίες: Περιγραφή των προτεινόμενων μέτρων, καθώς και των ποσοτικοποιημένων στόχων τους; Αποτελέσματα των πραγματοποιηθεισών διαβουλεύσεων; Εκτίμηση του αναμενόμενου οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντίκτυπου, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων για την απασχόληση; Περιγραφή και χρονοδιάγραμμα των μέτρων εφαρμογής; Γενικό ενδεικτικό πίνακα χρηματοδότησης; Απόδειξη της συμβατότητας και της συνεκτικότητας μεταξύ των διαφόρων μέτρων των προγραμμάτων; Τα κριτήρια και τους ποσοτικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση και αξιολόγηση; Ορισμό αρμόδιων αρχών και οργάνων επιφορτισμένων με την εφαρμογή του προγράμματος. 8

9 Picture Alliance 1 Πρόγραμμα αναδιάρθρωσης και μετατροπής του αμπελώνα Το τρέχον πρόγραμμα για την αναδιάρθρωση και τη μετατροπή των αμπελώνων διατηρείται, αλλά βελτιώνεται η διαχείριση και η παρακολούθησή του. Στόχος του είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των οινοπαραγωγών μέσω της στήριξης των ακόλουθων δραστηριοτήτων: αλλαγή ποικιλιών, μετεγκατάσταση αμπελώνων και βελτίωση των τεχνικών διαχείρισης των αμπελώνων σύμφωνα με το στόχο του συστήματος. Η χορηγούμενη οικονομική στήριξη καλύπτει την απώλεια εισοδήματος την οποία προκαλεί η αναδιάρθρωση και η μετατροπή, καθώς και τη συναφή δαπάνη. Η κοινοτική συνδρομή στο κόστος της αναδιάρθρωσης και μετατροπής δεν υπερβαίνει το 50 % (75 % στις περιφέρειες σύγκλισης). 2 Στήριξη για μελέτη αγοράς και προώθηση των ευρωπαϊκών οίνων σε τρίτες χώρες Το εργαλείο αυτό καλύπτει μέτρα σε τρίτες χώρες για την παροχή πληροφοριών ή την προώθηση των ευρωπαϊκών οίνων προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης ή προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης, καθώς και των οίνων από συγκεκριμένη ποικιλία αμπέλου. Τα κράτη μέλη θα αφιερώνουν μέρος του εθνικού κονδυλίου τους για το σκοπό αυτό κάθε χρόνο. Ενημερωτικές εκστρατείες; Μελέτες νέων αγορών απαραίτητες για την ανεύρεση νέων δυνατοτήτων διάθεσης; Μελέτες για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μέτρων προώθησης και ενημέρωσης. 3 Νέα μέτρα διαχείρισης κρίσεων Ασφάλιση εσοδείας Το μέτρο θα συμβάλει στη διασφάλιση των εισοδημάτων των παραγωγών τα οποία επηρεάζονται από ασυνήθεις εξελίξεις που εκφεύγουν του ελέγχου τους. Η στήριξη θα χορηγείται υπό μορφή χρηματοδοτικής συνδρομής για τα ασφάλιστρα που πληρώνουν οι παραγωγοί για ασφάλιση απώλειας εισοδήματος λόγω φυσικών καταστροφών. Στήριξη αλληλοβοηθητικών ταμείων Το μέτρο αυτό θα παράσχει στήριξη για τη δημιουργία αλληλοβοηθητικών ταμείων ειδικά για τον κλάδο του οίνου που θα ασφαλίζουν τους παραγωγούς κατά των διακυμάνσεων της αγοράς υπό μορφή χρηματοδοτικής ενίσχυσης για την αντιμετώπιση του διοικητικού κόστους το οποίο συνεπάγεται η ίδρυση των ταμείων. Τα μέτρα θα συγχρηματοδοτούνται από τον κλάδο σε ποσοστό τουλάχιστον 50 % των επιλέξιμων δαπανών. Τα μέτρα μελέτης αγοράς και προώθησης μπορούν να αφορούν: Δημόσιες σχέσεις; Μέτρα προώθησης ή διαφήμισης; Συμμετοχή σε εκδηλώσεις, εκθέσεις και εμποροπανηγύρεις διεθνούς εμβέλειας; 4 Πρώιμος τρύγος Θα παρέχεται στήριξη υπό μορφή αντιστάθμισης προς τους οινοπαραγωγούς που θα αφαιρούν όλα τα τσαμπιά σταφυλιών από ένα αγροτεμάχιο πριν ωριμάσουν. Μεταφορά πόρων για μέτρα αγροτικής ανάπτυξης σε οινοπαραγωγούς περιφέρειες Πολλά μέτρα που προβλέπονται ήδη στο πλαίσιο του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη και έχουν ενταχθεί στα προγράμματα που έχουν εγκρίνει τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τον κλάδο του οίνου, δεδομένου ότι θα μπορούσαν να είναι πολύ ενθαρρυντικά και επωφελή για τις αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις και τις επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας. 9

10 Fotolia Δεδομένου ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία προγραμματισμού για το σκέλος «αγροτική ανάπτυξη» , θα χρειαστεί μεταφορά πόρων μεταξύ τίτλων του προϋπολογισμού, οι οποίοι θα προορίζονται για τις οινοπαραγωγούς περιφέρειες. Μετά τη μεταβατική περίοδο, οι μεταφερόμενοι πόροι θα αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΚΟΑ και θα επιμερίζονται στα κράτη μέλη χρησιμοποιώντας την ίδια κλείδα όπως και για τα εθνικά κονδύλια. και εκστρατείες για τον οίνο προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης και για τους οίνους από συγκεκριμένη ποικιλία αμπέλου Εκστρατείες για τα οφέλη της κατανάλωσης οίνου με υπευθυνότητα και μέτρο και για την ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους του οινοπνεύματος, οι οποίες θα συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ σε ποσοστό 60 %. Μέτρα αγροτικής ανάπτυξης χρήσιμα για τον κλάδο του οίνου: Εγκατάσταση νέων γεωργών; Επενδύσεις για τεχνικές εγκαταστάσεις και βελτιώσεις του μάρκετινγκ; Επαγγελματική κατάρτιση; Στήριξη ενημέρωσης και προώθησης για οργανώσεις παραγωγών μετά την ένταξη σε πρόγραμμα ποιότητας; Γεωργοπεριβαλλοντική στήριξη για την κάλυψη του πρόσθετου κόστους και των απωλειών εισοδήματος που οφείλονται στη δημιουργία και τη διατήρηση τοπίων αμπελώνων/πολιτιστικών τοπίων; Πρόωρη συνταξιοδότηση γεωργών που αποφασίζουν να διακόψουν οριστικά κάθε εμπορική γεωργική δραστηριότητα προκειμένου να μεταβιβάσουν την εκμετάλλευση σε άλλους γεωργούς. Ενημέρωση των καταναλωτών της ΕΕ Εκτός από τη χρηματοδοτική στήριξη για προώθηση σε τρίτες χώρες, η οποία διατίθεται μέσω των εθνικών κονδυλίων, η Επιτροπή προτείνει τη χρηματοδότηση ενημερωτικών εκστρατειών για τους καταναλωτές στην ΕΕ. Εκστρατείες που θα επεξηγούν το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον οίνο προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης, καθώς Δικαιώματα φύτευσης Το Συμβούλιο Υπουργών έχει ήδη αποφασίσει τη λήξη των δικαιωμάτων φύτευσης το Εντούτοις, το σύστημα πρέπει να διατηρηθεί όσο διαρκεί το προσωρινό καθεστώς εγκατάλειψης από το 2008 μέχρι το Έτσι, το σύστημα των περιορισμών των δικαιωμάτων φύτευσης θα παραταθεί από το 2010 μέχρι το Μετά από αυτή τη μεταβατική περίοδο και προκειμένου να μπορέσουν οι ανταγωνιστικοί παραγωγοί να ανταποκριθούν ανεπηρέαστοι στις συνθήκες της αγοράς, το σύστημα των περιορισμών των δικαιωμάτων φύτευσης θα τερματιστεί οριστικά στις 31 Δεκεμβρίου Οι σημαντικής έκτασης παράνομοι αμπελώνες στην Κοινότητα αποτελούν πηγή αθέμιτου ανταγωνισμού και οξύνουν τα προβλήματα του κλάδου. Θα δοθεί μια τελευταία δυνατότητα νομιμοποίησης των αμπελώνων που φυτεύτηκαν πριν από την 1η Σεπτεμβρίου 1998 («παράτυποι αμπελώνες»), εντός σύντομης προθεσμίας και με καταβολή χρηματικού ποσού. Οι παράτυποι αμπελώνες που δεν θα νομιμοποιηθούν εντός της περιόδου αυτής θα πρέπει να εκριζωθούν. Για τις εκτάσεις που φυτεύτηκαν μετά την 1η Σεπτεμβρίου 1998 («παράνομοι αμπελώνες»), διατηρείται η υποχρέωση εκρίζωσης την οποία προβλέπει η ισχύουσα ΚΟΑ οίνου. Η λήξη της μεταβατικής απαγόρευσης νέων φυτεύσεων δεν επηρεάζει την υποχρέωση συμμόρφωσης με την ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία: αν οι κανόνες δεν τηρούνται, η Επιτροπή θα συνεχίσει να λαμβάνει κατάλληλα μέτρα. 10

11 Πριμοδότηση εκρίζωσης Αν οι παραγωγοί κρίνουν ότι οι όροι παραγωγής δεν είναι βιώσιμοι, θα έχουν τη δυνατότητα να εγκαταλείψουν τον κλάδο με αξιοπρέπεια, μετά από ελεύθερη προσωπική επιλογή. Η πριμοδότηση εκρίζωσης θα καθοριστεί σε ελκυστικό επίπεδο: θα είναι υψηλότερη στην αρχή και θα μειώνεται σταδιακά κατά την εναπομένουσα πενταετή περίοδο ισχύος των δικαιωμάτων φύτευσης. Ο προϋπολογισμός της θα επιτρέπει την εκρίζωση περίπου εκταρίων στην ΕΕ. 3. Μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε υ ε λ ι ξ ί α σ τ ι ς ο ι ν ο λ ο γ ι κ έ ς π ρ α - κ τ ι κ έ ς, σ α φ έ σ τ ε ρ η, α π λ ο ύ σ τ ε ρ η κ α ι α π ο - τ ε λ ε σ μ α τ ι κ ό τ ε ρ η π ο λ ι - τ ι κ ή π ο ι ό τ η τ α ς τ ω ν ο ί ν ω ν κ α ι ε π ι σ ή μ α ν σ η Προκειμένου να αποφευχθούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, τα κράτη μέλη θα μπορούν να περιορίζουν την εκρίζωση σε ορεινές περιοχές ή απότομες πλαγιές, καθώς και σε περιοχές με συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να σταματούν την εκρίζωση αν η συνολική εκριζωθείσα έκταση υπερβαίνει το 10 % του αμπελώνα τους. Προϋπόθεση για την πριμοδότηση θα αποτελεί η συμμόρφωση με τους κανόνες για το περιβάλλον. Οι αμπελώνες που εκριζώνονται θα καθίστανται επιλέξιμοι για το σύστημα της ενιαίας ενίσχυσης και θα λαμβάνουν τη μέση αποσυνδεδεμένη περιφερειακή άμεση ενίσχυση. Η παραγωγή οίνου στα κράτη μέλη στα οποία δεν υπερβαίνει τα εκατόλιτρα ετησίως δεν επηρεάζει σημαντικά την ισορροπία της αγοράς: συνεπώς, τα εν λόγω κράτη μέλη απαλλάσσονται από τη μεταβατική απαγόρευση των νέων φυτεύσεων αλλά δεν έχουν και πρόσβαση στο πρόγραμμα εκριζώσεων. Πολιτική ποιότητας των οίνων Η πολιτική ποιότητας θα γίνει σαφέστερη, απλούστερη, διαφανέστερη, και άρα αποτελεσματικότερη, με τη θέσπιση ενός σαφούς πλαισίου για τους οίνους που φέρουν γεωγραφική ένδειξη, ανάλογου με την οριζόντια πολιτική ποιότητας για άλλα τρόφιμα. Οι οίνοι που φέρουν γεωγραφική ένδειξη θα υποδιαιρούνται σε οίνους προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ) και σε οίνους προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ). Θα θεσπιστεί μια διαδικασία καταχώρησης των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης, πρώτα σε επίπεδο κρατών μελών και στη συνέχεια στο επίπεδο των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η νέα αυτή διαδικασία θα είναι συμβατή με το νομικό σύστημα της ΕΕ που ισχύει ήδη για άλλα τρόφιμα και με τη συμφωνία TRIPS του ΠΟΕ 2 για τις γεωγραφικές ενδείξεις. Στο μέλλον, προκειμένου οι κανόνες να ευθυγραμμιστούν με τους κανόνες του ΠΟΕ, το πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας θα επεκταθεί προκειμένου να περιλάβει την καταχώρηση και την προστασία των οίνων ΠΓΕ και ΠΟΠ. Θα βελτιωθούν επίσης οι ποιοτικοί έλεγχοι, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών χαρακτηρισμού/αποχαρακτηρισμού των οίνων. 2 Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (Συμφωνία TRIPS) 11

12 Πολιτική επισήμανσης Η Επιτροπή προτείνει να απλουστευθούν οι διατάξεις για την επισήμανση, με τη δημιουργία ενιαίου νομικού πλαισίου το οποίο να καλύπτει όλες τις διαφορετικές κατηγορίες οίνων και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Το πλαίσιο θα παρέχει στους καταναλωτές τις πληροφορίες που χρειάζονται και θα είναι συνεπέστερο με την πολιτική ποιότητας των οίνων. Ειδικότερα, αυτό συνεπάγεται: Οινολογικές πρακτικές Fotolia Βελτίωση της ευελιξίας της πολιτικής για την επισήμανση, ώστε να λαμβάνει υπόψη τις πολιτικές του ΠΟΕ, με κατάργηση της διάκρισης μεταξύ των κανόνων για την επισήμανση των οίνων που φέρουν και που δεν φέρουν γεωγραφική ένδειξη, με κυριότερο στόχο να διευκολυνθεί η αναγραφή της ποικιλίας αμπέλου και του έτους συγκομιδής στους οίνους χωρίς γεωγραφική ένδειξη, ώστε να καθίσταται δυνατή η ιχνηλασιμότητά τους; Χρήση ενιαίας νομικής ρύθμισης για όλους τους οίνους, με την ενδεδειγμένη συμπλήρωση των κανόνων της οριζόντιας οδηγίας για την επισήμανση 2000/13/ΕΚ, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες του κλάδου του οίνου όσον αφορά τις ανάγκες υποχρεωτικής και προαιρετικής επισήμανσης; Εξασφάλιση της ενημέρωσης και της προστασίας των καταναλωτών, με την πλήρη ενημέρωσή τους για την προέλευση του προϊόντος, μέσω κατάλληλων κανόνων επισήμανσης που να καθιστούν δυνατή την ιχνηλασιμότητά του; Μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Συμβούλιο στην Επιτροπή. Οι ισχύοντες θετικοί κατάλογοι οινολογικών πρακτικών Οινολογικές πρακτικές είναι οι τεχνικές πρακτικές που επιτρέπεται να ακολουθούνται στην παραγωγή του οίνου από σταφύλια. Χαρακτηρίζονται από: Νομικά δεσμευτικούς κανόνες για τον ορισμό των επιτρεπόμενων τεχνικών πρακτικών και κατεργασιών; Θετικούς καταλόγους επιτρεπόμενων πρακτικών. Οι πρακτικές που δεν περιλαμβάνονται στους θετικούς καταλόγους ή στη νομοθεσία απαγορεύονται και η χρήση τους θεωρείται απάτη. Στόχοι και λειτουργία της ισχύουσας νομοθεσίας για τις οινολογικές πρακτικές Η κοινοτική νομοθεσία έχει στόχο: Τέλος, θα πρέπει να διευκολυνθεί η παραγωγή «οίνων από εκλεκτές ποικιλίες» (vins de cépage), παραγόμενων από μία ποικιλία ή με ανάμιξη δύο ή περισσότερων ποικιλιών. Αυτό θα βοηθούσε στο να αντισταθμιστεί η επιθετική πολιτική προώθησης στην αγορά αυτών των οίνων, την οποία ακολουθούν οι τρίτες χώρες. Η ανάμιξη οίνων της ίδιας ποικιλίας και διαφορετικής προέλευσης εντός του ίδιου ή περισσότερων κρατών μελών (θα πρέπει να) επιτρέπεται. Τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων; Την εξασφάλιση της συμμόρφωσης του προϊόντος με τη νομοθεσία; Την προστασία των καταναλωτών από απάτες; Την προστασία της υγείας των καταναλωτών. Ευχερέστερη προσαρμογή στην τεχνολογική πρόοδο και στις νέες τεχνικές Η ταχύτερη αποδοχή των νέων πρακτικών θα επιτρέψει στους ευρωπαίους παραγωγούς να καταστούν ανταγωνιστικότεροι ως προς τις τρίτες χώρες, στις οποίες η υιοθέτηση νέων πρακτικών είναι μια απλή διοικητική διαδικασία. Περισσότερο ευέλικτες οινολογικές πρακτικές με: 12

13 Τη μεταβίβαση από το Συμβούλιο στην Επιτροπή της ευθύνης για την έγκριση νέων οινολογικών πρακτικών ή την τροποποίηση αυτών που ήδη εφαρμόζονται, συμπεριλαμβανόμενης της ενσωμάτωσης του κοινοτικού κεκτημένου, με την εξαίρεση του εμπλουτισμού και της αύξησης της οξύτητας; Την αξιολόγηση από την Επιτροπή των οινολογικών πρακτικών που αποδέχεται ο Οργανισμός Οίνου και Αμπέλου (OIV) και την ενσωμάτωσή τους σε κανονισμό της Επιτροπής; Την έγκριση της χρήσης στην ΕΕ των οινολογικών πρακτικών που έχουν ήδη συμφωνηθεί διεθνώς για την παρασκευή των οίνων προς εξαγωγή σε συγκεκριμένους προορισμούς; Την απαλοιφή της προδιαγραφής για τον ελάχιστο φυσικό αλκοολικό βαθμό των οίνων. Προς έναν ορθολογικό εμπλουτισμό Ο εμπλουτισμός των οίνων χρησιμοποιείται για να αυξηθεί η συγκέντρωση ζάχαρης στο γλεύκος (το χυμό του σταφυλιού) πριν από τη ζύμωση, αυξάνοντας έτσι τον αλκοολικό τίτλο κατ όγκο του οίνου μετά τη ζύμωση. Η χρήση του εμπλουτισμού ποικίλλει στα διάφορα κράτη μέλη. Οι στόχοι της πρότασης της Επιτροπής είναι: Να καταργηθεί η ενίσχυση για τα γλεύκη; Να απαγορευτεί η χρήση σακχαρόζης (δεν αποτελεί σταφυλοσάκχαρο); Να οριστεί το ανώτατο όριο του εμπλουτισμού σε 2 % κατ όγκο, πλην της ζώνης Γ (Ισπανία, Σλοβενία, Ουγγαρία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Κύπρος, Μάλτα, Βουλγαρία, Ρουμανία και ορισμένα τμήματα της Γαλλίας), όπου το όριο θα είναι 1 % κατ όγκο. Να εγκαταλειφθεί ο κατώτατος υποχρεωτικός φυσικός αλκοολικός τίτλος, ο οποίος δεν είναι πλέον χρήσιμος, προκειμένου να απλουστευθεί κάπως ένα πολύπλοκο σύστημα. Τα μέτρα αυτά θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ανεξέλεγκτης χρήσης γλεύκους για εμπλουτισμό, την αποκατάσταση της ποιοτικής εικόνας των κοινοτικών οίνων, τη διατήρηση των αγορών για τα συμπυκνωμένα γλεύκη, την ενίσχυση της φήμης των κοινοτικών οίνων ποιότητας και την απλούστευση των κανόνων για τους καταναλωτές και τους παραγωγούς. Οργανώσεις παραγωγών και κλαδικές οργανώσεις Οργανώσεις παραγωγών Η δομή των οργανώσεων παραγωγών θα απλουστευθεί. Περαιτέρω στόχοι είναι: Η προώθηση του εξορθολογισμού και της βελτίωσης της παραγωγής και της μεταποίησης; Η προώθηση πρωτοβουλιών για τη διαχείριση των υποπροϊόντων; Η διενέργεια έρευνας για αειφόρους μεθόδους παραγωγής και εξελίξεις της αγοράς. Κλαδικές οργανώσεις Θα αυξηθούν οι προϋποθέσεις αναγνώρισής τους. Πιο συγκεκριμένα, θα απαιτείται: Να αποτελούνται από εκπροσώπους των οικονομικών δραστηριοτήτων του κλάδου; Να ιδρύονται με ίδια πρωτοβουλία; Να επιτελούν έναν ή περισσότερους από τους ειδικούς στόχους που καταγράφονται στον κανονισμό. Οι στόχοι θα επεκταθούν προκειμένου να περιλάβουν: Ενημερωτικές δραστηριότητες όσον αφορά την κατανάλωση κρασιού με μέτρο και τα οφέλη και τις βλάβες που συνδέονται με διάφορα μοντέλα κατανάλωσης, καθώς και διαφημιστικές εκστρατείες, κυρίως σε τρίτες χώρες; Ανάπτυξη μεθόδων και μέσων για τη βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος σε όλα τα στάδια παραγωγής. 13

14 Fotolia 4. Ο κ λ ά δ ο ς τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ α κ ρ ά τ η μ έ λ η τ η ς Ε Ε Η ευρωπαϊκή αμπελοκαλλιέργεια ασκείται υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες σε κάθε κράτος μέλος, όσον αφορά το μέγεθος των αμπελώνων, τους παραγόμενους οίνους ή ακόμη τις οινολογικές πρακτικές που προσιδιάζουν στις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες κάθε τόπου, παντού όμως αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της κουλτούρας και της κληρονομιάς κάθε χώρας. Ο οίνος αποτελεί μία από τις πρώτες γεωργικές παραγωγές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με πολύ μεγαλύτερη συνεισφορά (σε αξία) από αυτή του ζαχαρότευτλου ή του ελαιολάδου και σχεδόν την ίδια με αυτή του σίτου. Η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, αλλά και σε μερικές άλλες χώρες που βρίσκονται βορειότερα: Ο αμπελοοινικός τομέας αντιπροσωπεύει το 10 % (και άνω) της συνολικής γεωργικής παραγωγής στη Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ιταλία; Παρόλο που η Ισπανία είναι η τρίτη μεγαλύτερη οινοπαραγωγός χώρα της ΕΕ, ο οίνος αντιπροσωπεύει ποσοστό ελάχιστα χαμηλότερο του 3 % της συνολικής γεωργικής παραγωγής της; Το Λουξεμβούργο κατατάσσεται στις μεγαλύτερες οινοπαραγωγούς χώρες ως προς το μερίδιο του οίνου στην εθνική γεωργική παραγωγή (11,0 %), μαζί με τη Σλοβενία (8,4 %) και την Αυστρία (8,4 %). Μερίδιο του οίνου σ τη γεωργική παραγωγή (% της συνολικής αξίας): EΕ-27 και κυριότερα οινοπαραγωγά κράτη μέλη EE-27 CZ DE EL ES FR IT LU HU AT PT RO SI Οίνος* 4,8 0,7 3,1 0,5 2,8 12,2 8,2 11,0 2,4 8,4 13,3 2,3 8,4 Ελαιόλαδο 1,8 14,4 5,6 5,1 1,8 Σιτάρι 4,9 10,5 6,1 2,7 2,4 8,0 3,0 4,0 8,1 2,6 0,4 3,8 2,1 Ζαχαρότευτλα 1,3 3,2 1,9 0,4 0,9 1,5 1,0 1,5 1,6 0,2 0,2 0,8 * EΕ-27 εκτός από τη Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Μάλτα και τη Σλοβακία, για τις οποίες δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Πηγή: Eurostat Economic accounts for agriculture,

15 Μεγάλες διακυμάνσεις στον όγκο και την αξία του παραγόμενου οίνου Από την κατανομή της παραγωγής οίνου σε όγκο και σε αξία μεταξύ των κυριότερων οινοπαραγωγών κρατών μελών προκύπτουν σημαντικές αποκλίσεις: Μερίδιο των κρατών μελών στην οινοπαραγωγή κατ όγκο (ΕΕ-27) μέσος όρος περιόδου IT 27,2 % ES 24,7 % FR 28,6 % DE 5,1 % PT 3,9 % RO 2,7 % HU 2,1 % EL 2,1 % AT 1,3 % BG 1,1 % SI 0,5 % CZ, SK, CY, LU, MT 0,7 % Μερίδιο των κρατών μελών στην οινοπαραγωγή κατ αξία (ΕΕ-27) μέσος όρος περιόδου IT 25,2 % ES 7,2 % DE 7,8 % PT 6,1 % Κατά την τελευταία πενταετία η παραγωγή της ΕΕ των 27 ανήλθε, κατά μέσο όρο, σε 185 εκατομ. εκατόλιτρα αξίας 15,6 εκατομ. ευρώ ετησίως. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία, οι οποίες εντάχθηκαν στην ΕΕ τον Ιανουάριο 2007, παράγουν περίπου 2 εκατομ. και 5 εκατομ. εκατόλιτρα αντιστοίχως. Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός με μέση παραγωγή 53 εκατομ. εκατόλιτρα, η οποία αντιπροσωπεύει 28,6 % της συνολικής παραγωγής της ΕΕ. Χάρη στα εκλεκτά των εκλεκτών κρασιά της (grands crus), η αξία της παραγωγής της (7,4 δις ευρώ), από μόνη της καλύπτει, σε αξία, το ήμισυ σχεδόν της οινοπαραγωγής της ΕΕ. Ακολουθεί η Ιταλία με 50 εκατομ. εκατόλιτρα περίπου (27,2 % του συνόλου της ΕΕ) αξίας 4,0 δις ευρώ (25,2 % του συνόλου). Η Ισπανία, τρίτος παραγωγός στην Ευρώπη, παράγει ετησίως 45 εκατομ. εκατόλιτρα (24,7 %), αλλά η αξία τους είναι αρκετά χαμηλή (1,2 δις ευρώ ή 7,8 %). Η παραγωγή της Γερμανίας σε αξία προσεγγίζει αυτή της Ισπανίας, παρά τους σημαντικά χαμηλότερους όγκους παραγωγής (περίπου 10 εκατομ. εκατόλιτρα). Η Πορτογαλία παράγει 7,2 εκατομ. εκατόλιτρα, αξίας σχεδόν 1 δις ευρώ ετησίως, χάρη σε οίνους υψηλής αξίας, όπως το Porto. Ακολουθούν η Ουγγαρία (4,5 εκατομ. εκατόλιτρα/146 εκατομ. ευρώ), η Ελλάδα (3,8 εκατομ. εκατόλιτρα/50 εκατομ. ευρώ) και η Αυστρία (2,5 εκατομ. εκατόλιτρα/440 εκατομ. ευρώ). Τέλος, υπάρχουν άλλοι μικρότεροι παραγωγοί όπως η Σλοβενία ( εκατόλιτρα), η Τσεχική Δημοκρατία ( εκατόλιτρα), η Σλοβακία ( εκατόλιτρα), η Κύπρος ( εκατόλιτρα), το Λουξεμβούργο ( εκατόλιτρα) και η Μάλτα ( εκατόλιτρα). Πηγή: Eurostat FR 47,3 % RO 1,4 % HU 0,9 % EL 0,3 % AT 2,8 % SI 0,6 % CZ 0,2 % LU 0,2 % 15

16 Κράτος μέλος Αριθ. αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων (2005) Η οινοπαραγωγή της ΕΕ σε αριθμούς Έκταση αμπελώνων (2005/06) % 000 εκτάρια % Όγκος (μ. ό ) 000 εκατόλιτρα Αξία (μ. ό ) Μοναδιαία αξία (μ. ό ) % εκατομ. % /εκατόλιτρο Γαλλία , , , ,3 140 Ιταλία , , , ,2 79 Ισπανία , , , ,2 25 Γερμανία , , , ,8 131 Πορτογαλία , , , ,1 131 Ρουμανία , , , ,4 44 Ουγγαρία ,9 85 2, , ,9 38 Ελλάδα ,1 67 1, ,1 50 0,3 13 Αυστρία ,7 51 1, , ,8 178 Βουλγαρία , , ,1 δ.υ. δ.υ. Σλοβενία ,1 17 0, ,5 93 0,6 110 Τσεχική Δημοκρατία ,2 19 0, ,3 24 0,2 48 Σλοβακία ,8 22 0, ,2 δ.υ. δ.υ. Κύπρος ,4 15 0, ,1 δ.υ. δ.υ. Λουξεμβούργο 380 0,0 1,3 0, ,1 28 0,2 203 Μάλτα ,1 0,8 0,0 73 0,0 δ.υ. δ.υ. Λοιπά 500 0,0 0,7 0,0 21 0,0 δ.υ. δ.υ. Σύνολο ΕΕ Σημ.: τα δεδομένα (συμπεριλαμβανομένων των μέσων όρων) βασίζονται στα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία. Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, Eurostat, κοινοποιήσεις των κρατών μελών. Περισσότεροι από 2,4 οινοπαραγωγοί στην ΕΕ Στην ΕΕ δραστηριοποιούνται 2,4 εκατομ. οινοπαραγωγοί σε έναν αμπελώνα που καλύπτει περίπου 3,6 εκατομ. εκτάρια. Η μέση έκταση του αμπελώνα ανά εκμετάλλευση είναι συνεπώς περίπου 1,5 εκτάριο. Ειδική περίπτωση αποτελεί η Ρουμανία, στην οποία περίπου αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις καλλιεργούν κατά μέσον όρο 0,2 εκτάρια αμπελώνα. «Οίνοι ποιότητας» και επιτραπέζιοι οίνοι Οι οίνοι της ΕΕ διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες. Περίπου το 40 % του αμπελώνα παράγει επιτραπέζιους οίνους και το 60 % «οίνους ποιότητας που έχουν παραχθεί εντός καθορισμένης περιοχής». Η κατανομή αυτή ποικίλλει αισθητά μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως ανάλογα με τον χαρακτηρισμό των οίνων που έχει θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο. Ορισμένα κράτη μέλη θεωρούν σχεδόν το σύνολο της παραγωγής τους ως οίνους ποιότητας. 16

17 Κατανομή του αμπελώνα αναλόγως του τύπου του παραγόμενου οίνου DE LU AT CZ SI SK HU FR ES EE 27 MT Οίνοι ποιότητας Άλλοι οίνοι RO PT IT EL CY BG UK 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Πηγή: Eurostat Οίνος: ένας έν τονα ειδικευμένος κλάδος Οινοπαραγωγοί που παρήγαγαν αποκλεισ τικά οίνο το 1990 και το 2005 (% του συνόλου των οινοπαραγωγών) EE 25 RO BG EL MT SI PT SK CY HU UK IT ES AT FR CZ DE LU 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Πηγή: Eurostat 17

18 Μια σημαντική πηγή απασχόλησης Σε σύγκριση με άλλες καλλιέργειες, η αμπελοκαλλιέργεια απαιτεί σημαντικό εργατικό δυναμικό. Το 2005, οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ απασχολούσαν περισσότερα από άτομα (ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης). Αν συνυπολογιστούν τα ανάντη και τα κατάντη στάδια παραγωγής, ο αριθμός θέσεων εργασίας που δημιουργεί η οινοποιία είναι ακόμα μεγαλύτερος. Αυτό το ποσοστό απασχόλησης αντιστοιχεί στο 22 % του γεωργικού εργατικού δυναμικού της ΕΕ. Το ποσοστό είναι υψηλότερο στη Ρουμανία: μονάδες ετήσιας εργασίας (AWU), ή 32 % του συνόλου της ΕΕ και ακολουθεί η Ιταλία ( AWU/20 %) και η Πορτογαλία ( AWU/10 %). Η Γαλλία και η Ισπανία απασχολούν το 8 % και το 7 %, αντιστοίχως, του ευρωπαϊκού συνόλου. Η οικογενειακή εργασία κυριαρχεί (81 % του συνόλου των απασχολούμενων), παρόλο που η μισθωτή εργασία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη Γαλλία, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό μεγαλύτερο του 60 % της απασχόλησης στον κλάδο. Σημαντικές διαφορές εισοδημάτων Στην ΕΕ-15, οι ειδικευμένες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις είχαν σταθερά υψηλότερα εισοδήματα από τον μέσο όρο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (βλ. στοιχεία από το 1990). Τα εισοδήματα του αμπελουργικού κλάδου αυξάνονταν σταθερά την περίοδο Η τάση ωστόσο αναστράφηκε απότομα από το 2000 και εξής με μια σύντομη ανάκαμψη το Το μέσο εισόδημα ανά μονάδα εργασίας μειώθηκε κατά 12 % μεταξύ 1999 και Τα μέσα εισοδήματα του αμπελουργικού κλάδου εμφανίζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ περιφερειών και μεταξύ παραγόμενων οίνων: EU-15: εξέλιξη του μέσου εισοδήματος ανά μονάδα εργασίας 1989 έως 2004 ευρώ/ AWU Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης FADN Ειδικευμ. αμπελ. εκμεταλλεύσεις Σύνολο γεωργ. εκμεταλλεύσεων 18

19 Fotolia Οι παραγωγοί της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου έχουν εισόδημα σαφώς ανώτερο του μέσου όρου, ενώ στην Ισπανία, στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία, οι παραγωγοί γενικά κερδίζουν ελάχιστα; Εμφανίζονται μεγάλες διαφορές εισοδήματος μεταξύ παραγωγών οίνων ποιότητας και επιτραπέζιων οίνων, καθώς οι πρώτοι εμφανίζουν συστηματικά (εκτός της Ελλάδας) εισοδήματα ανώτερα από τους δεύτερους. Μέσα εισοδήματα των οινοπαραγωγών της ΕΕ αναλόγως του τύπου του οίνου 2003 Ευρώ Μ. ό. ΕΕ-15 (ειδικευμένες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις) ES FR IT DE EL LU AT PT Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης FADN Οίνοι ποιότητας Επιτραπέζιοι οίνοι 19

20 5. Ο ε υ ρ ω π α ϊ κ ό ς κ λ ά δ ο ς τ ο υ ο ί ν ο υ σ τ η ν π α γ κ ό - σ μ ι α σ κ η ν ή Ο ευρωπαϊκός αμπελουργικός κλάδος κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως: Πρώτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή (50 % του παγκόσμιου αμπελώνα και άνω του 60 % της παγκόσμιας παραγωγής); Πρώτη θέση στην κατανάλωση (άνω του 60 % της παγκόσμιας κατανάλωσης); Πρώτη θέση στις εξαγωγές και στις εισαγωγές. Παγκόσμια παραγωγή οίνου: οι ανταγωνιστές της ΕΕ κερδίζουν έδαφος Η αμπελοκαλλιέργεια συναντάται σε όλες τις ηπείρους. Η γενική τάση την τελευταία εικοσαετία είναι η μείωση των αμπελώνων, με υποχώρηση κατά 10 % την περίοδο Η συνολική ελάττωση οφείλεται σε δύο χωριστές και αντίθετες εξελίξεις : στην Ευρωπαϊκή Ένωση σημειώνεται περιορισμένη αλλά σταθερή μείωση (κατά 15 %), ενώ αναπτύσσεται ραγδαία η παραγωγική ικανότητα των κύριων ανταγωνιστών της ΕΕ με αυξήσεις της τάξεως του 21 % στις Ηνωμένες Πολιτείες, 33 % στη Νότιο Αφρική, 52 % στη Χιλή, 178 % στην Αυστραλία και 360 % στη Νέα Ζηλανδία. Η παγκόσμια παραγωγή οίνου ανέρχεται συνολικά σε 280 εκατομ. εκατόλιτρα, από τα οποία 185 εκατομ. εκατόλιτρα παράγονται στην ΕΕ. Γραφ. 1: Κατανομή των εκτάσεων αμπελοκαλλιέργειας σ τον κόσμο Λοιποί 9 % ΑΦΡΙΚΗ 5 % EE % ΑΜΕΡΙΚΗ 12 % ΑΣΙΑ 22 % Πηγή: OIV ΩΚΕΑΝΙΑ 2 % 20