ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΜΑΡΟΚΟ 2015

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΚΑΖΑΜΠΛΑΝΚΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΜΑΡΟΚΟ 2015 1

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ... 4 ΜΑΡΟΚΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 6 ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ... 6 ΑΕΠ (Τρέχουσες τιμές) (σε εκατ. Νίρχαμ)... 6 ΑΕΠ (Προστιθέμενη αξια) (σε εκατ. Νίρχαμ)... 6 Συμβολή στο ΑΕΠ ανά τομέα δραστηριότητος... 6 Απασχόληση-Ανεργία... 6 Εξωτερική θέση της χώρας... 6 Δημόσια οικονομικά... 7 Ισοζύγιο Τακτικού Προϋπολογισμού... 7 Ισοζύγιο Τακτικού Προϋπολογισμού / ΑΕΠ... 7 Πορεία εξωτερικού δημόσιου χρέους (σε εκατ. $US)... 7 Πορεία χρέους του θησαυροφυλακίου(σε εξατ. Ντίρχαμ)... 7 % του ΑΕΠ... 7 ΙΔΡΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ... 8 ΝΟΜΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 8 1. Ανώνυμη εταιρεία/sa:... 8 2. Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης/sarl:... 8 3. Ετερρόρυθμη εταιρεία /SCS:... 8 4. Ετερρόρυθμη εταιρεία δια μετοχών/sca:... 8 5. Ομόρρυθμη εταιρεία/snc:... 8 6. Συμμετοχική (αφανής) εταιρεία:... 8 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ... 9 ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:... 9 Ομιλος οικονομικών συμφερόντων/gie:... 9 Υποκατάστημα:... 9 ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 10 ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ... 11 ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ... 11 Ε.Ε.... 11 Α. Συμφωνία Συνδεσης:... 11 Β. Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου:... 11 Γ. Αγροτική Συμφωνία:... 11 Δ. Συμφωνία επιλύσεως των διαφορών... 11 Διαπραγματεύσεις για την αμοιβαία προστασία προϊόντων ΠΟΠ ΠΓΕ:... 11 ΗΠΑ:... 11 ΕΟΧ:... 11 Τουρκία:... 12 Αραβικές χώρες... 12 Συμφωνία ΑΓΑΔΙΡ... 12 ΜΕΤΡΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ... 12 Α. ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΕΩΣ:... 12 Β. ΜΕΤΡΑ ANTIDUMPING:... 12 ΜΕΤΡΑ ΜΗ ΔΑΣΜΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ... 12 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΙ ΔΑΣΜΟΙ... 13 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ... 13

3 ΚΑΝΑΛΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ... 16 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 17 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ... 17 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΗΣ... 18 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ... 18 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ... 19 ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ... 19 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ... 19 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ... 20 ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ... 21 FRANCHISING... 22 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ... 22 ΕΡΓΑΣΙΑ... 23 ΑΡΓΙΕΣ... 23 ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 23 ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 23 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ... 24 ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΜΑΡΟΚΙΝΗ ΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ:... 29 ΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΡΟΚΟΥ ΣΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΥ ΕΞΑΓΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ... 29 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΑΡΟΚΟΥ 2014... 29 ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΜΑΡΟΚΟΥ 2013 : ΚΥΡΙΩΤΕΡΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ... 31 ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΟΚΟΥ 2014:... 33 ΜΕΓΕΘΗ:... 33 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΔΙΑΘΡΩΣΗ:... 34 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ: ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 35 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:... 36 ΥΨΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΑΝΑ ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΔΙΑ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ... 37 ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΜΑΡΟΚΟΥ 2014 : ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΒΑΣΕΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ... 37 ΑΝΑΛΥΣΗ (ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ)... 38 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 2014 : ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ (ΕΚΤΟΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ)... 53 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 2014 / 2013... 54 ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ... 54 ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ... 54 ΑΝΑΛΥΣΗ... 55 ΕΜΠΟΡΙΚΑ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ... 65 ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 68 ΞΕΝΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ... 69 ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ & ΦΟΡΕΙΣ... 71 ΕΝΩΣΕΙΣ- ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ... 75

4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Έκταση : Πληθυσμός, πυκνότητα: Αστικός πληθυσμός : Κυριότερες πόλεις: Πολιτικό σύστημα: Διοικητικό σύστημα: 446.550 τ.χλμ (710.850 τ.χλμ. με την δυτική Σαχάρα) 31,9 εκ. 43,4 κάτοικοι ανά τ. χλμ. 60,7% επί του συνόλου Πλην της πρωτεύουσας Ραμπάτ, οι Καζαμπλάνκα, Μαρακές, Φες, Ταγγέρη Συνταγματική μοναρχία 16 περιφέρειες Θρήσκευμα: Μουσουλμάνοι 98,7%, Χριστιανοί 1,1%, Εβραίοι 0,2% Εθνική σύνθεση: Αραβες-Βερβέροι 99,1% Γλώσσα: Αραβικά (επίσημη), βερβερικές διάλεκτοι, γαλλικά (επιχειρήσεις, διοίκηση, διπλωματία) Ποσοστό αναλφαβητισμού: 47,7% (άνδρες: 30,8%, γυναίκες: 54,7%, αστικά κέντρα: 29,4%, Ποσοστό πληθυσμού πάνω από το όριο της φτώχειας: Νόμισμα: ύπαιθρος: 60,5%) 14,3% Ντίρχαμ (DHM) Καθεστώς ισοτιμίας: Καθορισμός της ισοτιμίας από την Κεντρική Τράπεζα του Μαρόκου (de facto συνδεδεμένο νόμισμα με καλάθι νομισμάτων, κατά 80% ευρώ και κατά 20% με $ ΗΠΑ κυρίως αλλά και με γιεν, λίρα στερλίνα κλπ) Ισοτιμία με : Μέση ετήσια 2011 1 =10,6 Ντίρχαμ

5 Έκταση : 446.550 τ.χλμ (710.850 τ.χλμ. με την δυτική Σαχάρα) Πληθυσμός, πυκνότητα : 31,9 εκ. 43,4 κάτοικοι ανά τ. χλμ. Αστικός πληθυσμός : 60,7% (επί του συνόλου) Κυριότερες πόλεις : Ραμπάτ (διοικητική πρωτεύουσα), Καζαμπλάνκα (οικονομική πρωτεύουσα), Μαρακές, Φες, Ταγγέρη Πολιτικό σύστημα : Συνταγματική μοναρχία Διοικητικό σύστημα : 16 περιφέρειες Θρήσκευμα : Μουσουλμάνοι 98,7%, Χριστιανοί 1,1%, Εβραίοι 0,2% Εθνική σύνθεση : Άραβες-Βερβέροι 99,1% Γλώσσα : Αραβικά (επίσημη), Βερβερικές διάλεκτοι, Γαλλικά (επιχειρήσεις, διοίκηση, διπλωματία) Ποσοστό αναλφαβητισμού : 47,7% Άνδρες: 30,8%, Γυναίκες: 54,7%, Αστικά κέντρα: 29,4%, Ύπαιθρος: 60,5%, Εργαζόμενοι αναλφάβητοι : 35% Ποσοστό πληθυσμού πάνω από το όριο της φτώχειας : 14,3% Νόμισμα : Ντίρχαμ (DHM) Καθεστώς ισοτιμίας : Καθορισμός της ισοτιμίας από την Κεντρική Τράπεζα του Μαρόκου (de facto συνδεδεμένο νόμισμα με καλάθι νομισμάτων, κατά 80% ευρώ και κατά 20% με $ ΗΠΑ κυρίως αλλά και με γιεν, λίρα στερλίνα κλπ) Ισοτιμία με και $ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (αγορά) 31 Δεκεμβρίου 2011 : 1 = 11,072 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 8,551 Ντίρχαμ 31 Δεκεμβρίου 2012 : 1 = 11,114 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 8,408 Ντίρχαμ 31 Δεκεμβρίου 2013 : 1 = 10,672 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 7,732 Ντίρχαμ 31 Δεκεμβρίου 2014 : 1 = 10,426 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 8,572 Ντίρχαμ Μέση ετήσια 2012 1 = 11,058 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 8,601 Ντίρχαμ Μέση ετήσια 2011 : 1 = 11,216 Ντίρχαμ και 1$ΗΠΑ = 8,062 Ντίρχαμ

6 ΜΑΡΟΚΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Στο βορειοδυτικό άκρο της αφρικανικής ηπείρου, το Μαρόκο θεωρείται μία από τις πλέον ανοικτές οικονομίες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής. Από τις αρχές της δεκαετίας του 90 ακολουθούνται σταθερά βήματα οικονομικής φιλελευθεροποίησης και από το 2000 έως το 2010 ο μέσος όρος οικονομικής ανάπτυξης της χώρας κυμάνθηκε στο 5%. Λόγω της διεθνούς κρίσεως, η αύξηση του ΑΕΠ σημειώσε επιβράδυνση κατα την τελευταία πενταετία. Οι κυριότερες πηγές εσόδων της μαροκινής οικονομίας είναι η γεωργία, και η αλιεία οι εξαγωγές φωσφάτων, οι εξαγωγές αυτοκινήτων και ηλεκτρονικών ο τουρισμός και τα μεταναστευτικά εμβάσματα, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτη την καθιστούν οι κλιματικές συνθήκες και οι συνέπειές τους στην γεωργία και η απόλυτη εξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου. ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 1 2010 2011 2012 2013 Αξία ΑΕΠ% ΑΕΠ (Τρέχουσες τιμές) (σε εκατ. Νίρχαμ) 764,031 802,607 827,497 872,791 100% ΑΕΠ (Προστιθέμενη αξια) (σε εκατ. Νίρχαμ) 687,722 742,419 767,730 799,405 100% -Μεταβολή ΑΕΠ σε σχέση με το προηγούμενο έτος (%) 3.6 5.0 2.7 4.4 - -Μεταβολή μη αγροτικού ΑΕΠ (%) 4.5 4.9 4.5 3.4 - Συμβολή στο ΑΕΠ ανά τομέα δραστηριότητος Πρωτογενής τομέας (σε ποσοστό του ΑΕΠ) (%) 15.3 15.5 14.4 132,465 16.6 -Συμβολή στην ανάπτυξη (σε μονάδες αύξησης του ΑΕΠ) -0.3 0.7-1.0 2.0 - -Μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος (%) -2.3 5.1-7.2 15.1 - Δευτερογενής τομέας (σε ποσοστό του ΑΕΠ) (%) 29.7 30.2 30.3 438,861 28.5 -Συμβολή στην ανάπτυξη (σε μονάδες αύξησης του ΑΕΠ) 1.6 1.1 0.4 0.2 - -Μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος (%) 6.4 4.0 1.4 0.6 - Τριτογενής τομέας (σε ποσοστό του ΑΕΠ) (%) 55.0 54.3 55.3 666,940 54.9 -Συμβολή στην ανάπτυξη (σε μονάδες αύξησης του ΑΕΠ) 1.8 1.6 3.0 3.0 - -Μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος (%) 3.3 6.0 5.9 4.8 - Διάρθρωση Ακαθ. Εθν. Διαθέσιμου Εισ/τος (%) Μέση Εθνική Κατανάλωση (1) 71.4 71.0 73.4 75.6 74.8 -Νοικοκυριά 54.1 54.4 56.1 57.2 56.9 -Δημόσιος τομέας 17.3 16.6 17.4 18.4 18.0 Ακαθάριστη Εθνική Αποταμίευση 28.6 29.0 26.6 24.4 25.2 Ακαθάριστη Εθνική Αποταμίευση % του ΑΕΠ 30.2 30.5 27.9 25.5 26.6 Απασχόληση-Ανεργία 2010 2011 2012 2013 Ενεργός πληθυσμός άνω των 15 ετών (χιλιάδες) 11,415 11,538 11,549 11,705 Απασχολούμενοι (χιλιάδες) 10,405 10,509 10,511 10,625 Εξωτερική θέση της χώρας 2010 2011 2012 2013 Εισαγωγές 297,963 357,770 386,949 379,921 -Μεταβολή 12.9% 20.1% 8.2% -1.8% Εξαγωγές 149,583 174,995 184,885 184,685 1 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Μαρόκου, Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών

7 -Μεταβολή 32.4% 17.0% 5.7% -0.1% Εμπορικό Ισοζύγιο -148,380-182,775-202,063-195,236 Μεταβολή -1.7% 23.2% 10.6% -3.4% Δείκτης Κάλυψης Εισαγωγών από Εξαγωγές 50.2% 48.9% 47.8% 48.6% Δημόσια οικονομικά 2010 2011 2012 2013 Ισοζύγιο Τακτικού Προϋπολογισμού 12,125-1,916-13,995-4,441 Ισοζύγιο Τακτικού Προϋπολογισμού / ΑΕΠ 1,6% -0,2% -2,0% -0.5% ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ 2010 2011 2012 2013 Πορεία εξωτερικού δημόσιου χρέους (σε εκατ. $US) 20,798 22,048 25,222 28,801 ΣΥΝΟΛΟ ΧΡΕΟΥΣ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟΥ 2010 2011 2012 2013 Πορεία χρέους του θησαυροφυλακίου(σε εξατ. Ντίρχαμ) 384,605 430,923 493,677 554,262 % του ΑΕΠ 50.3% 53.7% 59.6% 62.8%

ΙΔΡΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι εμπορικές εταιρείες στο Μαρόκο μπορούν να έχουν τις ακόλουθες μορφές 1. Ανώνυμη εταιρεία/sa: Είναι μετοχική και κάθε εταίρος (μέτοχος) είναι υπεύθυνος μόνο για το ποσοστό συμμετοχής του, δηλαδή για τον αριθμό των μετοχών τις οποίες διαθέτει. Γιά την σύσταση απαιτούνται 5 μέτοχοι κατ ελάχιστο και το ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο ορίζεται σε 300.000 Ντιράμ χωρίς διάθεση τίτλων στο κοινό και 3.000.000 Ντιράμ με διάθεση τίτλων. Διοικείται από δύο όργανα: το Εποπτικό Συμβούλιο και το Διοικητικό Συμβούλιο. 2. Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης/sarl: είναι ένας ενδιάμεσος τύπος μεταξύ των προσωπικών εταιρειών και της ανώνυμης εταιρείας. Γιά την σύστασή της μπορούν να συμπράξουν από 1 έως 50 εταίροι και το ελάχιστο κεφάλαιο ορίζεται σε 10.000 Ντιράμ. Η ευθύνη των εταίρων τους περιορίζεται μέχρι το ύψος του κατατεθειμένου εταιρικού κεφαλαίου. Διοικείται από διαχειριστή ή διαχειριστές είτε μεταξύ των εταίρων είτε τρίτους. 3. Ετερρόρυθμη εταιρεία /SCS: χρειάζεται το λιγότερο έναν ομόρρυθμο και τουλάχιστον έναν ετερόρρυθμο εταίρο. Ο ομόρρυθμος εταίρος ευθύνεται, όπως οι εταίροι μίας ομόρρυθμης εταιρείας. Ο ετερόρρυθμος εταίρος έχει περιορισμένη ευθύνη μέχρι το ποσό της εισφοράς του στην εταιρεία και έως ότου καταβληθεί το ποσό της εισφοράς. 4. Ετερρόρυθμη εταιρεία δια μετοχών/sca: χρειάζεται το λιγότερο έναν ομόρρυθμο, καθώς και τουλάχιστον 3 ετερόρρυθμους εταίρους. Ο ομόρρυθμος εταίρος ευθύνεται, όπως οι εταίροι μίας ομόρρυθμης εταιρείας. Οι ετερόρρυθμοι εταίροι έχουν περιορισμένη ευθύνη μέχρι το ποσό της εισφοράς τους στην εταιρεία και έως ότου καταβληθεί το ποσό της εισφοράς. Το ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο ορίζεται σε 300.000 Ντιράμ χωρίς διάθεση τίτλων στο κοινό και 3.000.000 Ντιράμ με διάθεση τίτλων. Διοικείται από έναν ή περισσότερους διαχειριστές που ορίζονται από την τακτική γενική συνέλευση. 5. Ομόρρυθμη εταιρεία/snc: Για την ίδρυσή της χρειάζονται δύο εταίροι με εμπορική δραστηριότητα κατ ελάχιστον. Όλοι οι εταίροι είναι αλληλέγγυα υπεύθυνοι με όλη τους την περιουσία για τη δραστηριότητα και τα χρέη της εταιρείας. Η απόδειξη της ύπαρξης εταιρικού κεφαλαίου δεν είναι απαραίτητη. 6. Συμμετοχική (αφανής) εταιρεία: Είναι άτυπη, χωρίς οικονομική αυτοτέλεια, εταιρική επωνυμία ή έδρα και πρόκειται απλή σύμβαση μεταξύ ορισμένων προσώπων για την ενέργεια εμπορικών πράξεων. 8

9 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Ενδεικτικός συγκεντρωτικός πίνακας διαδικασιών για την σύσταση εταιρειών στο Μαρόκο ΣΤΑΔΙΑ ΜΟΡΦΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ Επιλογή νομικής μορφής Επιλογή επωνυμίας/προέγκριση Για όλες τις εταιρείες Λογιστής/Δικηγόρος Κεντρικό Μητρώο Εμπορίου ή Υπουργείο Εμπορίο και Βιομηχανίας Κατάρτιση καταστατικού Για όλες τις εταιρείες Λογιστής/Δικηγόρος Καταχώρηση και πληρωμή παραβόλων Για όλες τις εταιρείες Υπουργείο Οικονομικών και Επενδύσεων Ορισμός διαχειριστών Για τις ΑΕ Γενική Συνέλευση Δέσμευση καταβεβλημένου κεφαλαίου Δήλωση προαίρεσης μετοχών Καταχώρηση κεφαλαίου και καταστατικού ΑΕ, ΕΠΕ ΑΕ ΑΕ, ΕΠΕ, ΟΕ Τράπεζα Συμβολαιογράφος/Λογιστής Εφορία Δημοσίευση σε ΦΕΚ Για όλες τις εταιρείες Γραμματεία εμπορικού επιμελητηρίου Κατάθεση καταστατικού ΑΕ, ΕΠΕ, ΟΕ, ΕΕ Εμπορικό επιμελητήριο Δήλωση έναρξης Για κάθε εταιρεία Εφορία Εγγραφή στο εμπορικό μητρώο Εμπορικό επιμελητήριο Δημοσίευση σε ΦΕΚ ΑΕ, ΕΠΕ Εθνικό Τυπογραφείο Καταχώρηση σήματος (προαιρετικά) Για κάθε εταιρεία Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας/ OMPI ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ: Ομιλος οικονομικών συμφερόντων/gie: Μπορεί να συσταθεί ώς αστικός ή εμπορικός. Ο αριθμός των μελών και η διάρκειά του δεν ορίζονται νομικά, αλλά η τελευταία θα πρέπει να αναφέρεται στο συμφωνητικό ίδρυσής του. Για την σύστασή του δεν απαιτείται κεφάλαιο και η διαχείρισή του καθορίζεται μετά από συμφωνία των μελών. Υποκατάστημα: Κάθε υποκατάστημα ξένης εταιρείας πρέπει να εγγράφεται στο Εμπορικό μητρώο εντός τριμήνου από την ίδρυσή του. Η επιλογή της νομικής μορφής της επιχείρησης είναι εξαιρετικά σημαντική. Σε ορισμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας η απαιτούμενη νομική μορφή της επιχείρησης ορίζεται από τον νόμο (για παράδειγμα, τα πιστωτικά ιδρύματα, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι εταιρείες κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών κ.α.). Πέραν αυτών, κατά την επιλογή της νομικής μορφής της εταιρείας θα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν το μέγεθος και η φύση των δραστηριοτήτων της, η δομή της χρημαδότησής και των κεφαλαίων της και η σχέση διαχειριστών και κεφαλαιούχων.

10 Η πλέον διαδεδομένη μορφή στις πολύ μικρές επιχειρήσεις είναι αυτή της ατομικής επιχειρήσης ως η πλέον ελαστική. ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Φόρος δημοτικών υπηρεσιών (% επί επαγγελματικών κινητών και ακινήτων) Φόρος επιτηδεύματος (% επί της αντικειμενικής αξίας των επαγγελματικών ακινήτων) Φόρος εισοδήματος Φόρος επί των κερδών (30% πλην εξαιρέσεων) ΦΠΑ (20%, ή 14%, 10%, 7% πλην εξαιρέσεων) Τέλη και παράβολα Η ανάλυση των ανωτέρω είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Μαροκινού Υπουργείου Οικονομικών http://www.finances.gov.ma/portal/page?_pageid=53,17813873&_dad=portal&_schem a=portal (Code général des impôts 2010)

11 ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ Ε.Ε. Α. Συμφωνία Συνδεσης: Εναρξη ισχύος: 1.3. 2000. Προκεχωρημένο καθεστώς (statut avanvcé) Β. Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου: Εναρξη ισχύος 1.3.2012. Αφορά τα καινουργή βιομηχανικά προϊόντα Γ. Αγροτική Συμφωνία: Έναρξη ισχύος 10.2012, ετεροβαρής υπερ του Μαρόκου Δ. Συμφωνία επιλύσεως των διαφορών Διαπραγματεύσεις για την αμοιβαία προστασία προϊόντων ΠΟΠ ΠΓΕ: Σε προκεχωρημένο στάδιο, θα προστατεύονται εκατέρωθεν μαροκινά και ευρωπαϊκά προϊόντα. Ο ευρωπαϊκός κατάλογος περιλαμβάνει περισσότερα από 3.000 ονομασίες προϊόντων μεταξύ των οποίων όλα τα ελληνικά. Σε μαροκινό κατάλογο ονομασιών αργανέλαιο (huile d argan) δεν εξειδικεύεται από γεωγραφικό ή άλλο προσδιορισμό. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:c:2013:232:0013:0016:fr:pdf Διαπραγματεύσεις για Ενισχυμένη και Περιεκτική Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου (Deep and Comprehensive Free Trade Agreement): Σε αρχικό στάδιο. Αποσκοπεί στην διευκόλυνση του εμπορίου με την άρση των μη δασμολογικών εμποδίων, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών και διοικητικών. Περιλαμβάνει εναρμόνιση νομοθεσίας σε τομείς που συμφωνούνται μεταξύ της ΕΕ και του Μαρόκου: Προδιαγραφές ορισμένων βιομηχανικών προϊόντων, Υγειονομικές και φυτο-υγειονομικές προδιαγραφές, Κίνηση κεφαλαίων και πληρωμών, Ανταγωνισμός, Βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία, Δικαίωμα εγκατάστασης, Υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, off shoring. Ενέργεια και μεταφορές. ΗΠΑ: Εναρξη ισχύος 1.1.2006. Αφορά αγροτικά, βιομηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες, με εξαιρέσεις τομέων από πλευράς Μαρόκου. ΕΟΧ: Έναρξη ισχύος 1.3.2000 Αφορά βιομηχανικά προϊόντα.

12 Τουρκία: Έναρξη ισχύος 01/01/2006 Αφορά βιομηχανικά προϊόντα και ρήτρα για αγροτικά προϊόντα, υπηρεσίες, δικαίωμα εγκαταστάσεως Αραβικές χώρες (Αλγερία, Σ. Αραβία, Μπαχρέϊν, Αίγυπτος, ΗΑΕ, Ιράκ, Ιορδανία, Κουβέϊτ, Λίβανος, Λιβύη, Παλαιστίνη, Κατάρ, Σουδάν, Ομάν, Συρία, Τυνησία, Υεμένη): Έναρξη ισχύος 25/06/1981 Συμφωνία ΑΓΑΔΙΡ (Tυνησία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Μαρόκο): Έναρξη ισχύος 27.3.2007 ΗΑΕ Έναρξη ισχύος 9.7.2003 ΜΕΤΡΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Α. ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΕΩΣ: Ράβδοι σιδήρου σκυροδέματος και σύρμα μηχανής : Αφορά εισαγωγές από όλες τις χώρες εκτός από τις λιγότερο αναπτυγμένες Λαμαρίνες από χάλυβα με επικάλυψη εν ψυχρώ: Αφορά εισαγωγές από Ε.Ε και Τουρκία Β. ΜΕΤΡΑ ANTIDUMPING: Λαμαρίνες από χάλυβα με επικάλυψη εν θερμώ: Αφορά εισαγωγές από Ε.Ε και Τουρκία PVC: Αφορά εισαγωγές από ΗΠΑ Χαρτί Α4: Αφορά εισαγωγές από Πορτογαλία Ινσουλίνη: Αφορά εισαγωγές από τη Δανία Κοντραπλακέ: Αφορά εισαγωγές από Κίνα ΜΕΤΡΑ ΜΗ ΔΑΣΜΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Περιορισμός στις εξαγωγές άλγης agar-agar (απαιτείται άδεια εξαγωγής βάσει ποσοστώσεως) Δερμάτων ακατέργαστων και wet blue (απαιτείται άδεια εξαγωγής) Επέκταση υφιστάμενου ειδικού φόρου 12% επί των εισαγομένων επίπλων στην ξυλεία και στα υλικά κατασκευής επίπλων (όπως φύλλα κοντραπλακέ) Περιορισμός στους νεοεισερχόμενους τύπους προϊόντων καπνού: (επιβολή minimum τιμής στη λιανική) Υψηλοί φόροι κατανάλωσης, ειδικώτερα στα προϊόντα τροφίμων και ποτών, που καταβάλλονται κατά την εισαγωγή Υιοθέτηση υποχρεωτικών εθνικών προτύπων που συνεπάγονται ελέγχους των προϊόντων κατά την εισαγωγή: (αντιγράφονται με ορισμένες τροποποιήσεις ευρωπαϊκά πρότυπα προαιρετικού χαρακτήρος) Υιοθέτηση καθεστώτος εποπτείας εισαγωγών (καλλυντικά, φάρμακα, απορρυπαντικά)

13 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΙ ΔΑΣΜΟΙ Η φορολογική επιβάρυνση των εισαγωγών διακρίνεται ως ακολούθως: Εισαγωγικοί δασμοί (έχουν καρταργηθεί για τα καινουργή βιομηχανικά προϊόντα προελεύσεως ΕΕ) ΦΠΑ Φόροι εγχώριας κατανάλωσης (είτε % επί της αξίας CIF είτε σε Ντιράμ ανά ποσότητα) Μη κρατικός φόρος εισαγωγής (0,25% επί της αξίας CIF) Με βάση την δασμολογική κλάση του προιόντος είναι δυνατή η ακριβής εύρεση του συνόλου των επιβαρύνσεων κατά την εισαγωγή στην ιστοσελίδα των Μαροκινών Τελωνείων www.douane.gov.ma/adil με την επισήμανση της ιδιαίτερης δασμολογικής σχέσης του Μαρόκου με τα κράτη μέλη της Ε.Ε. βάσει της Σύμφωνίας Σύνδεσης και του statut avancé που του έχει παραχωρηθεί ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Η εισαγωγή εμπορευμάτων στο Μαρόκο δεν υπόκειται σε περιορισμούς πλην όσων προβλέπονται στη σχετική νομοθεσία για την προστασία των ηθών, της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, της υγείας του πληθυσμού, της πανίδας και της χλωρίδας, της ιστορικής, αρχαιολογικής εθνικής κληρονομιάς και της οικονομικής θέσης της χώρας. Ποσοτικοί περιορισμοί στην εισαγωγή προβλέπονται για την πυρίτιδα και τις εκρηκτικές ύλες, τα αναγομωμένα ή μεταχειρισμένα επίσωτρα, τα μεταχειρισμένα ενδύματα, ορισμένα αλογονούχα παράγωγα υδρογονανθράκων, τον ψυκτικό εξοπλισμό που χρησιμοποιεί αλογονούχα παράγωγα, μεταχειρισμένες βάσεις αυτοκινήτων (σασί) και τροχούς με αναγομωμένα ή μεταχειρισμένα ελαστικά. Για την εισαγωγή εμπορευμάτων, τα οποία δεν υπόκεινται σε περιορισμούς, ο εισαγωγέας υποχρεούται να υποβάλλει Δήλωση Ανάληψης Υποχρέωσης Εισαγωγής/ΔΑΥΕ σε 5 αντίτυπα, η οποία συνοδεύεται από προτιμολόγιο στο οποίο θα αναφέρονται η τιμή ανά μονάδα FOB, η ποσότητα και η εμπορική περιγραφή. Η δήλωση αυτή περιέρχεται στην τράπεζα επιλογής του εισαγωγέα για την αυτόματη χρέωση των τραπεζικών λογαριασμών του δικαιούχου και στην συνέχεια προορίζεται για τελωνειακή χρήση και την εξόφληση της συναλλαγής. Η άδεια εισαγωγής ισχύει για 6 μήνες. Για τα προιόντα που υπόκεινται σε περιορισμούς, κατά την εισαγωγή, είναι απαραίτητη η έκδοση Αδειας Εισαγωγής, η οποία συνοδεύεται από προτιμολόγιο στο οποίο θα αναφέρονται η τιμή ανά μονάδα FOB, η ποσότητα και η εμπορική περιγραφή. Η αίτηση αδείας υποβάλλεται στο Τμήμα Εξωτερικού Εμπορίου του Υπουργείου Οικονομικών (http://www.mce.gov.ma/home.asp). Η απόφαση χορήγησής της ή η απόρριψή της γίνεται γνωστή στον ενδιαφερόμενο εντός 30 ημερών από την υποβολή της σχετικής αίτησης και αιτιολογείται αναλόγως. Η άδεια ισχύει για 6 μήνες και είναι απαραίτητη γιά τον εκτελωνισμό και τον διακανισμό εξόφλησης του εμπορεύματος.

14 Για την εισαγωγή εμπορευμάτων που μπορούν να προκαλέσουν ζημία στην εθνική παραγωγή μπορεί να απαιτηθεί η Αρχική Διασάφηση Εισαγωγής/ΑΔΕ ως μέτρο επιτήρησης των εισαγωγών. Πρόκειται κυρίως για την περίπτωση μαζικών εισαγωγών, ή εισαγωγής προιόντων που επιδοτούνται στην χώρα προέλευσης ή που εισάγονται με τιμές dumping. Η ΑΔΕ εκδίδεται είτε αυτοδικαίως είτε κατόπιν αίτησης των ενδιαφερομένων, συντηρητικώς, εν αναμονή της εφαρμογής των τελικών μέτρων (προσαύξηση των τελωνειακών τελών, αντισταθμιστικό τέλος, τέλος antidumping). Η ΑΔΕ εκδίδεται με κοινή απόφαση του Υπουργού Εξωτερικού Εμπορίου και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού. Εκδίδεται σε 6 αντίτυπα και συνοδεύεται από προτιμολόγιο στο οποίο θα αναφέρονται η τιμή ανά μονάδα FOB, η ποσότητα και η εμπορική περιγραφή. Η ΑΔΕ υποβάλεται στο Υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου, το οποίο υποχρεούται να αποφανθεί εντός 10 ημερών ή στο όποιο συναρμόδιο Υπουργείο, το οποίο υποχρεούται να αποφανθεί εντός 20 ημερών. Για την εισαγωγή προιόντων σε ποσόστωση απαιτείται αίτηση ατελείας. o Στο πλαίσιο των συμφωνιών εμπορικού και φορολογικού περιεχομένου μεταξύ του Μαρόκου και τρίτων χωρών, o Στις Συμφωνίες Σύνδεσης και Ελευθέρων Συναλλαγών μεταξύ Μαρόκου και Ε.Ε. o Βάσει πολυμερών Συμφωνιών, Η αίτηση ατέλειας υποβάλλεται στην Διεύθυνση Εξωτερικής Εμπορικής Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικού Εμπορίου (Τμήμα Εισαγωγών) σε 4 αντίτυπα και συνοδεύεται από προτιμολόγιο στο οποίο θα αναφέρονται η τιμή ανά μονάδα FOB, η ποσότητα και η εμπορική περιγραφή. Η απόφαση χορήγησης της σχετικής άδειας ή η απόρριψη της αίτησης κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο. Η σχετική άδεια ισχύει για 6 μήνες. Οποιαδήποτε τροποποίηση των αρχικών στοιχείων (αξία, ποσότητα, χώρα προέλευσης κλπ) σε μία αίτηση απαιτεί την υποβολή νέας αίτησης. Κάτι τέτοιο δεν απαιτείται στην περίπτωση αλλαγής του ονόματος του προμηθευτή από την ίδια χώρα ή του γραφείου εκτελωνισμού. Η υπέρβαση του αρχικού συνολικού βάρους ή του αρχικού ποσού μπορεί να γίνει αποδεκτή έως 10%. Για τις άδειες εισαγωγής και τις ΑΔΕ γίνεται αποδεκτή: η κατά 10% υπέρβαση του αρχικού επιτρεπόμενου ποσού, υπό την προυπόθεση ότι αυτή συνεπάγεται αύξηση της τιμής της μονάδας κάτω του 10%, η κατά 10% υπέρβαση του αρχικού συνολικού βάρους, υπό την προυπόθεση ότι αυτή η υπέρβαση δεν οδηγεί σε αύξηση της συνολικής αξίας του εμπορεύματος, του αριθμού των μονάδων και σε μείωση της τιμής ανά μονάδα του εμπορεύματος. Πλέον του τιμολογίου, της άδειας εισαγωγής και τυχόν άλλων εγγράφων αναλόγως του είδους των αγαθών, η εισαγωγή των εμπορευμάτων απαιτεί την υποβολή στην Τελωνειακή Υπηρεσία ΕΔΜ, εντός 60 ημερών από την ημέρα

15 υποβολής της συνοπτικής διασάφησης. Τα εμπορεύματα για τα οποία δεν έχει υποβληθεί η ΕΔΜ εντός του προαναφερομένου χρονικού ορίου θεωρούνται ως εγκαταλελειμένα στο Τελωνείο. Ομοίως θεωρούνται και τα εμπορεύματα γιά τα οποία έχει υποβληθεί ΕΔΜ αλλά δεν έχουν παραληφθεί εντός 3 μηνών από την ημερομηνία υποβολής της ΕΔΜ και για τα οποία δεν έχουν καταβληθεί τα αναλογούντα τέλη. Ο ποιοτικός έλεγχος είναι απαραίτητος για την εισαγωγή βιομηχανικών αγαθών 2 στα οποία επιβάλλεται η εφαρμογή προτύπων και απαιτείται Πιστοποιητικό Συμφωνίας με τα Πρότυπα που εκδίδεται από το Υπουργείο Βιομηχανίας. Στην περίπτωση συνεχούς εισαγωγής από τους ίδιους προμηθευτές, οι εισαγωγείς μπορούν να προμηθεύονται σχετική Αδεια Εξαίρεσης, η οποία χορηγείται από το Υπουργείο Βιομηχανίας και ισχύει για ένα χρόνο. Ο εισαγωγέας οφείλει να ειδοποιεί τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Βιομηχανίας για κάθε άφιξη εμπορεύματος προκειμένου να πραγματοποιείται ο σχετικός έλεγχος. Στην περίπτωση λήψης δειγμάτων οι σχετικοί έλεγχοι πραγματοποιούνται στα εργαστήρια του Υπουργείου Βιομηχανίας 3. Εάν ο έλεγχος αποβεί θετικός, το πιστοποιητικό αποστέλλεται στον εισαγωγέα. Εάν αποβεί αρνητικός, το αποτέλεσμα γνωστοποιείται στο Υπουργείο Βιομηχανίας, την Τελωνειακή Υπηρεσία και τον εισαγωγέα. Ο τελευταίος μπορεί να υποβάλλει σχετική ένσταση εντός 8 ημερών και να ζητήσει επανέλεγχο του δείγματος. Εάν δεν υποβληθεί ένσταση ή εάν ο επανέλεγχος είναι επίσης αρνητικός τα αγαθά πρέπει να επανεξαχθούν. Εάν ο επανέλεγχος αποβεί θετικός, χορηγείται το σχετικό πιστοποιητικό στον εισαγωγέα. Η εισαγωγή ζώντων ζώων, ζωοτροφών, προιόντων ζωικής προέλευσης, προιόντων αναπαραγωγής ζώων και προιόντων θαλάσσης και γλυκού νερού υπόκειται, με δαπάνες του εισαγωγές, σε υγειονομικό και ποιοτικό έλεγχο. Η εισαγωγή των προιόντων αυτών απαγορεύεται όταν η χώρα καταγωγής ή προέλευσης δεν αναγνωρίζεται ως απηλλαγμένη μολυσματικών νόσων. Εντούτοις, είναι δυνατή η εισαγωγή ορισμένων από αυτά τα προιόντα αφού υποστούν ειδική επεξεργασία πριν την εισαγωγή τους και δεν παρουσιάζουν πλέον κίνδυνο μετάδοσης μολυσματικής νόσου και συνοδεύονται και από τα κατάλληλα υγειονομικά πιστοποιητικά των επισήμων υγειονομικών αρχών της χώρας προέλευσης ή των χωρών διέλευσης. Ο κτηνιατρικός υγειονομικός έλεγχος διενεργείται από τους επιθεωρητές κτηνιάτρους των μεθοριακών σταθμών ελέγχου. Τα ζώντα ζώα τίθενται σε απομόνωση (καραντίνα). Για τα ζωικά προιόντα, ο έλεγχος περιλαμβάνει έλεγχο εγγράφων, φυσική εξέταση του προιόντος και λήψη δειγμάτων για ανάλυση. 2 Κατάλογος των προιόντων αυτών στην ιστοσελίδα http://www.mcinet.gov.ma/mciweb/qualitenormalisation/updoc/404.18.pdf 3 Κατάλογος των πιστοποιημένων εργαστηρίων στην ιστοσελίδα http://www.mcinet.gov.ma/mciweb/qualitenormalisation/updoc/listelabocontrole.pdf

16 Φυτουγειονομικός έλεγχος απαιτείται κατά την εισαγωγή όλων των φυτών και των προιόντων φυτικής προέλευσης. Εξαιρούνται μόνο τα αποξηραμένα φυτά. Για την εισαγωγή φαρμακευτικών προιόντων απαιτείται έγκριση του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας, στην οποία αναφέρεται το όνομα του σκευάσματος, η μορφή, ο ξένος κατασκευαστής, ο εισαγωγέας (ο οποίος πρέπει να διαθέτει ειδική άδεια) και η σύνθεση του σκευάσματος. ΚΑΝΑΛΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ο τομέας της διανομής στο Μαρόκο συνεχίζει να κυριαρχείται από τα παραδοσιακά δίκτυα (μικρά παντοπωλεία, υπαίθριες αγορές/souk, δημοτικές αγορές και πλανόδιοι πωλητές) κυρίως χάρη στην παρουσία τους στις γειτονιές και στην εύκολη προσβασιμότητα αλλά και γιατί απευθύνονται σε στρώματα του πληθυσμού με χαμηλό εισόδημα. Εκτιμάται ότι σε όλη την χώρα λειτουργούν περί τις 1151 υπαίθριες αγορές και 700.000 μπακάλικα. Οι μεγάλοι διανομείς εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας 90 με το κατάστημα Marjane (θυγατρική του ομίλου ONA) και το Makro του ομίλου Metro. Αρχικά συγκεντρώθηκαν στον άξονα Καζαμπλάνκα-Ραμπάτ, αλλά μετά το 2003 αναπτύσσονται και στα δευτερεύοντα αστικά κέντρα. Σήμερα, ο αριθμός των μεγάλων καταστημάτων, των οποίων η επιφάνεια ξεπερνά τα 300 τ.μ. ξεπερνούν τα 200 σημεία πώλησης. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι μεγάλες επιφάνειες δεν αντιπροσωπεύουν παρά μόνο το 8% του εσωτερικού εμπορίου. Οι μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ είναι οι: Label Vie (1 υπερμάρκετ και 19 σουπερμάρκετ) με franchise Carrefour Marjane (17 υπερμάρκετ) Acima (εξαγορά από όμιλο Marjane, 28 σουπερμάρκετ) Aswak Assalam (8 υπερμάρκετ) Metro (εξαγορά από όμιλο Label Vie, 8 υπερμάρκετ cash and carry) ΒΙΜ (269 καταστήματα) Οι μεγάλες επιφάνειες αφορούν επίσης σε έπιπλα (Kitea, Mobilia), οικιακό ηλεκτρικό εξοπλισμό (Tangerois), και σε do-it-yourself (Mr. Bricolage με 2 σημεία πώλησης, Bricoma με 3 σημεία πώλησης, Weldom με 1 σημείο πώλησης και Bricorama επίσης με 1 σημείο πώλησης). Οσον αφορά στο hard discount, παρά τις παλαιότερες αποτυχημένες προσπάθειες άλλων εταιρειών, το τουρκικό BIM εγκαθίσταται δυναμικά στο Μαρόκο, προβάλλοντας τις μειωμένες τιμές ως το σημαντικότερο μέσο για την προσέλκυση του Μαροκινού καταναλωτή. Οι ξένες εταιρείες διακινούν τα προϊόντα τους στο Μαρόκο μέσω αντιπροσώπου ή εισαγωγέα-διανομέα. Οι προσωπικές επαφές είναι εξαιρετικά σημαντικές. Το franchising έχει επίσης αναπτυχθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια και κυριαρχούν οι γαλλικές μάρκες.

17 Οι πωλήσεις εξ αποστάσεως δεν είναι ιδαίτερα διαδεδομένες και πραγματοποιούνται κυρίως μέσω τηλεπώλησης και μέσω καταλόγου και αφορούν κυρίως καλλυντικά και ηλεκτρονικές συσκευές. Υπάρχει, πάντως, σαφής βούληση για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου (http://www.maroctelecommerce.com). ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 4 Στο εσωτερικό της χώρας η διακίνηση των εμπορευμάτων υλοποιείται ως επι το πλείστον οδικά. Το οδικό δίκτυο εκτείνεται σε 60.000 χλμ, εκ των οποίων 60% με οδόστρωμα. Η χώρα διαθέτει ακτογραμμή συνολικού μήκους 3500 χλμ και 29 λιμάνια εκ των οποίων: 11 πολυδύναμα (εμπόριο, αλιεία, Βασιλικό Ναυτικό): Nador, Tanger, Kenitra- Mehdia, Mohammedia, Casablanca, Jorf Lasfar, Safi, Agadir, Tan Tan, Layayoune και Dahla 11 αλιείας: Ras kebdana, Al Hoceima, Jebha, M diq, Ksar Sghir, Larache, El Jadida, Essaouira, Sidi Ifni, Tarfaya και Boujdour 7 αναψυχής: Saidia, Kabila, Restinga-Smir, Asilah, Sables d Or, Bouregreg και Marina d Agadir 3 αλιευτικά καταφύγια Το σιδηροδρομικό δίκτυο 5 της χώρας αριθμεί 1907 χλμ γραμμών, εκ των οποίων 1537 χλμ μονής γραμμής και 370 χλμ διπλής. Η χάρα διαθέτει 27 αεροδρόμια 6 εκ των οποίων 11 διεθνή. Με την υπογραφή της Συνθήκης Ανοικτών Ουρανών μεταξύ Μαρόκου και Ε.Ε., η εναέρια κίνηση έχει αυξηθεί εντυπωσιακά όπως και ο αριθμός εταιρειών low cost. ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 7 Οι τηλεπικοινωνιακές υποδομές ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα και η χώρα διαθέτει ένα δίκτυο 7500 χλμ οπτικών ινών. Πρόσβαση στο Internet: dial up με ή χωρίς συνδρομή, με διάφορα είδη παγίου, με μισθωμένες γραμμές, ADSL, via LL, Internet 3G. Φορείς τηλεπικοινωνιών που δραστηριοποιούνται στη μαροκινή αγορά: Σταθερή τηλεφωνία: Maroc Telecom 8, Wana Corporate 9, Meditelecom 10 Κινητή τηλεφωνία: Mobilite restreinte: Vsat: Maroc Telecom, Meditelecom, Wana Corporate Wana Corporate Spacecom, Gulfsat, Nortis (Cimecom) 4 Υπουργείο Εξοπλισμού & Μεταφορών www.mtpnet.gov.ma, Γενική Συνομοσπονδία Μεταφορών www.cnt.ma 5 Οργανισμός Μαροκινών Σιδηροδρόμων www.oncf.ma 6 Οργανισμός Αερολιμένων Μαρόκου www.onda.ma 7 Υπουργείο Βιομηχανίας, Εμπορίου & Νέων Τεχνολογιών http://www.technologies.gov.ma/index.aspx 8 www.iam.ma 9 www.wana.ma 10 www.meditelecom.ma

18 GMPCS: Radio Thrunk (3RP): ISP: Τεχνολογίες τρίτης γενιάς: European Datacom, Globalstar, Orbcom, Soremar, Thuraya Moratel, Inquam Maroc Telecom, Meditelecom, Wana Corporate, ISPs Maroc Telecom, Meditelecom, Wana Corporate ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΗΣ Οι περισσότεροι Μαροκινοί διανομείς εισαγομένων αγαθών αναμένουν από τους προμηθευτές να τους παρέχουν την απαραίτητη διαφήμιση και υποστήριξη στην προώθηση των προιόντων στην αγορά, ειδικά όταν πρόκειται γιά νέο αγαθό. Ολο το σχετικό διαφημιστικό υλικό καθώς και οι τεχνικές οδηγίες των προιόντων θα πρέπει να είναι τυπωμένα στη γαλλική γλώσσα, σε όσο το δυνατόν απλούστερη και εύχρηστη μορφή και με ανάλογη εικονογράφηση. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Σύμφωνα με μελέτη του Haut Commissariat au Plan/HCP το 2009, η μεσαία τάξη στο Μαρόκο, βάσει οικονομικών κριτηρίων, αποτελεί το 53% του πληθυσμού, ήτοι 16,3 εκ. άτομα, εκ των οποίων το 62,9% αποτελεί αστικό πληθυσμό. Το 13% αποτελεί την ανώτερη εισοδηματικά τάξη και 34% τις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις. Το μηνιαίο εισόδημα της μεσαίας εισοδηματικά τάξης κυμαίνεται μεταξύ 2.800 έως 6.736 Ντιράμ 11 και καταναλώνει μεταξύ 2.848 και 6.850 Ντιράμ μηνιαίως. Η μεγάλη απόκλιση οφείλεται στην χαρακτηριστική ανομοιογένεια της επαγγελματικής ιδιότητας των απαρτιζόντων την μεσαία τάξη (υπάλληλοι, βιοτέχνες, αγρότες, συνταξιούχοι, μεσαία στελέχη, έμποριο, εισοδηματίες, ανώτερα στελέχη και ελεύθεροι επαγγελματίες). Ο Μαροκινός καταναλωτής είναι γενικά παρορμητικός και αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην τιμή του προιόντος. Η διαθεσιμότητα του πωλητή και η εμπιστοσύνη σε αυτόν αποτελούν τα κύρια κριτήρια επιλογής προμηθευτή, σε συνδυασμό με την αναγκαιότητα καλής γνώμης για τον τελευταίο και του κοινωνικού περίγυρου του καταναλωτή. Η μαροκινή οικογένεια είναι αρκετά εκτενής (4,5 άτομα κατά μέσο όρο) και οι οικογενειακές δαπάνες κατανέμονται ως ακολούθως: 2007 1998 Διατροφή: 40,6 43,1 Κατοικία: 20,3 21,4 Μεταφορές & τηλεπικοινωνίες: 11,7 6,5 Υγεία: 7,2 6,9 Αλλες δαπάνες σε αγαθά και υπηρεσίες: 5,9 6,2 Διασκέδαση, ψυχαγωγία: 4,4 4,5 Οικιακός εξοπλισμός: 3,6 3,9 Ενδυση: 3,3 5,5 Η χρήση καταναλωτικών δάνεια και των ευκολιών πληρωμής επεκτείνεται ταχύτατα στην μεσαία εισοδηματικά τάξη, αλλά κυρίως στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, Ραμπάτ και Καζαμπλάνκα. 11 Με κεντρική τιμή κατανομής τα 3.500 Ντιράμ.

19 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Η τηλεόραση κατέχει την μερίδα του λέοντος για την διαφήμιση των προιόντων ευρείας κατανάλωσης (τρόφιμα, ποτά, προιόντα υγιεινής), όπου κυριαρχούν οι πολυεθνικές Procter&Gamble, Pepsi Cola, Gilette και Coca-Cola. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά παρέχουν διαφημιστικό χώρο για μεγάλη ποικιλία προιόντων, αλλά η επιβεβαίωση των συνδρομών και η κυκλοφορία είναι μάλλον προβληματική. Οσον αφορά τις διαφημιστικές πινακίδες, η σημασία τους έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στρέφονται όλο και περισσότερο στη διαφήμιση μέσω Internet ως τον πλέον οικονομικό και άμεσο τρόπο προσέγγισης των καταναλωτών. Ενδείκνυται ο δειγματισμός σε ευρύ κοινό. ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ Οι τιμές διαμορφώνονται ελεύθερα στην αγορά χωρίς κυβερνητική παρέμβαση πλην των βασικών προιόντων (βενζίνη, φυτικά έλαια, ζάχαρη και επιδοτούμενου αλεύρου). ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Το Μαρόκο είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) και των συμφωνιών Bern Copyright, Paris Industrial Property, Universal Copyright, Brussels Satellite, και των Madrid, Nice, Hague Agreements for the Protection of Intelectual Property. Αν και το σχετικό θεσμικό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό, η εφαρμογή των νόμων χωλαίνει. Η αντιγραφή ενδυμάτων, αποσκευών, και άλλων καταναλωτικών αγαθών καθώς και τυποποιημένων τροφίμων και λογισμικού είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Το Γραφείο Βιομηχανικής και Εμπορικής Ιδιοκτησίας (Office Marocain de la Propriete Industielle et Commerciale) εδρεύει στην Καζαμπλάνκα και διατηρεί μητρώο δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εμπορικών σημάτων. Το Γραφείο Συγγραφικών Δικαιωμάτων ( Bureau Marocain des Droits d'auteur) για καλλιτεχνικά έργα αλλά και λογισμικό εδρεύει στο Ραμπάτ.

20 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Βάσει των νομοθετικών κειμένων που διέπουν το καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων στο Μαρόκο 12, προβλέπονται τρείς τρόποι διένεργειας αυτών: πρόσκληση για την υποβολή προσφορών, διαγωνισμός και διαδικασία με διαπραγμάτευση. Η πρόσκληση για την υποβολή προσφορών είναι ο πλέον διαδεδομένος τρόπος (80-90%) και μπορεί να είναι ανοιχτή, περιορισμένη ή κατόπιν προεπιλογής. Ο διαγωνισμός απαιτείται ενίοτε για τεχνικούς, αισθητικούς ή οικονομικούς λόγους και οργανώνεται βάσει προγράμματος που καταρτίζεται από τον κύριο του έργου. Τα σχέδια και οι μελέτες που υποβάλλονται αξιολογούνται από ειδική επιτροπή. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση επιτρέπει στον κύριο του έργου να διαπραγματευθεί τους όρους της σύμβασης με έναν ή περισσοτέρους υποψηφίους. Η ανάθεση βάσει δελτίου παραγγελίας χρησιμοποιείται επίσης ως διαδικασία μόνο στην περίπτωση εργασιών, προμήθειας υλικών και υπηρεσιών όπου το ποσό δεν ξεπερνά τα 200.000 Ντιράμ. Το έντυπο της Συγγραφής Υποχρεώσεων διατίθεται στους ενδιαφερομένους στην ιστοσελίδα www.marchespubliques.gov.ma. Συνίσταται σε τρία έγγραφα: την συγγραφή γενικών διοικητικών υποχρεώσεων (κοινή σε όλες τις συμβάσεις), την συγγραφή κοινών υποχρεώσεων (τεχνική του τομέα) και την συγγραφή ειδικών υποχρεώσεων (διατάξεις που αφορούν τη συγκεκριμένη σύμβαση). Η Συγγραφή των ειδικών υποχρεώσεων καθορίζει την χρηματική εγγύηση που απαιτείται προσωρινά από κάθε ενδιαφερόμενο ή οριστικά από τον ανάδοχο. Η προσωρινή εγγύηση επιστρέφεται όταν καταβάλλεται η οριστική και αυτή μετά την παράδοση του έργου. Οι οργανισμοί ελέγχου της νομιμότητας των διαδικασιών είναι το Εθνικό Λογιστήριο και η Ελεγκτική Υπηρεσία του Δημοσίου. Η προθεσμία υποβολής προσφορών επεκτάθηκε από 21 σε 40 ημέρες γιά τις συμβάσεις έργων άνω των 65 εκ. Ντιράμ πρό φόρου και τις συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών άνω των 1,8 εκ. Ντιράμ προ φόρου. Η πρόσκληση για την υποβολή προσφορών δημοσιεύεται σε τουλάχιστον δύο εφημερίδες εθνικής εμβέλειας (εκ των οποίων η μία στην αραβική γλώσσα) καθώς και στον διακτυακό τόπο του Εθνικού Λογιστηρίου. 12 Τα νομοθετικά κείμενα είναι προσβάσιμα στον διαδικτυακό τόπο του Γενικού Λογιστηρίου του Μαρόκου www.tgr.gov.ma

21 ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Ο τραπεζικός τομέας στο Μαρόκο αναπτύσσεται ταχύτατα. Περιλαμβάνει 15 πιστωτικά ιδρύματα, 6 εκ των οποίων έχουν εισαχθεί και στο Χρηματιστήριο Αξιών της Καζαμπλάνκας (ΧΑΚ). ΚΡΑΤΙΚΑ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Credit Populaire du Maroc (CPM) (εμπορική) ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΜΑΡΟΚΙΝΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ BMCE ΞΕΝΑ Societe Generale Marocaine de Banques (SG) ΕΙΣΗΓΜΕΝΑ ΣΤΟ ΧΑΚ BMCE Bank El Amal Attijariwafa BMCI Attijariwafa Credit Agricole du Maroc (CAM) Fonds d' Equipment Commuunal Credit Immobilier et Hotelier (CIH) Union Marocaine des Banques Credit du Maroc (CDM) Credit du Maroc (CDM) Mediafinance Citibank Credit Immobilier et Hotelier (CIH) CFM Arab Bank Maroc Banque Centrale Populaire(BCP) Το Μαροκινό Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο εκσυγχρονίζεται ώστε να μπορέσει να καλύψει σε τραπεζικό επίπεδο τα χαμηλά κυρίως κοινωνικά στρώματα που δεν αποτελούν την παραδοσιακή πελατεία ενός πιστωτικού ιδρύματος. Υπάρχουν 3 είδη παρουσίας ξένων τραπεζών στο Μαρόκο: κατοχή της πλειοψηφίας του κεφαλαίου μαροκινής τράπεζας κατοχή μειοψηφικού κεφαλαίου σε μαροκινή τράπεζα άμεση εγκατάσταση μέσω υποκαταστημάτων ή γραφείων αντιρποσώπευσης (Citibank, Arab Bank) Οσον αφορά τις ξένες συμμετοχές, πρωτοστατεί ο γαλλικός παράγοντας με την BNP Paribas να κατέχει το 64,67% της BMCI, και τις Credit Agricole και Societe Generale με 52,6% και 51,9% στις Credit du Maroc (CDM) και Societe Generale Marocaine de Banques (SG) αντίστοιχα, ενώ η ισπανική Grupo Santader κατέχει 14,57% της Attijariwafa. Οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες, BCP, Attijariwafa και BMCE, κατέχουν μερίδιο 75% της αγοράς των καταθέσεων και 67% των δανείων. Ακολουθούν οι SG, CDM και BMCI με 23% των καταθέσεων και 29% των δανείων. Οι Μαροκινές τράπεζες διευρύνουν συνεχώς τα δίκτυά τους σε μιά προσπάθεια να προσελκύσουν πελατεία από τις νότιες περιοχές της χώρας, οι οποίες παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εκτός τραπεζικής κουλτούρας καθώς και τους Μαροκινούς μονίμους κατοίκους εξωτερικού. Η τραπεζική διείσδυση στο Μαρόκο παραμένει μάλλον μέτρια, 25% ή 34% εάν υπολογιστεί και η πελατεία του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συναλλαγών εξακολουθεί να γίνεται με μετρητά, αλλά σταδιακά σημειώνεται πρόοδος σε non cash συστήματα.

22 Offshore τραπεζικά ιδρύματα στην Ταγγέρη: Attijari International Bank Banque Internationale de Tanger BMCI Banque Offshore Groupe BNP Chaabi International Bank Societe Generale Tanger Offshore Succursale Offshore de la BMCE FRANCHISING Πριν από την δεκαετία του 90, οι περιπτώσεις franchising στο Μαρόκο ήταν περιορισμένες. Το πρώτο franchise στη χώρα ήταν στον τομέα των μεταφορών το 1962 με την Avis και ακολούθησαν οι Herz (1963) και Eurocar (1978). Το 1981 εμφανίστηκε στο Μαρόκο η σχολή εκμάθησης Η/Υ Pigier και αργότερα οι Meridien στον ξενοδοχειακό τομέα και Naf Naf στα ενδύματα. Από το 1990 και μετά, η εξάπλωση του franchising ήταν ραγδαία. Τον Δεκέμβριο 2008, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εμπορίου και Βιομηχανίας, υπάρχουν 376 δίκτυα franchise με 2.976 σημεία πώλησης σε όλες τις μεγάλες πόλεις του βασιλείου αλλά κυρίως στον άξονα Ραμπάτ- Καζαμπλάνκας, όπου υπάρχει και μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη. Τα περισσότερα δίκτυα αφορούν γαλλικά franchise concepts (40%) και ακολουθούν τα εγχώρια (16%) τα αμερικανικά (12%), τα ιταλικά (8%) και τα ισπανικά (7%) κ.α 13. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Το πλαίσιο επενδύσεων στο Μαρόκο καθορίζεται από τον Ν. 18-95, σε ισχύ από 1.1.1996. Ανάλυση του επενδυτικού νόμου, των κινήτρων και των ευνοικών φορολογικών καθεστώτων που παρέχει είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Οργανισμού προσέλκυσης επενδύσεων http://www.invest.gov.ma. Οι μόνοι τομείς στους οποίους οι ξένοι υπήκοοι δεν επιτρέπεται να επενδύσουν αφορούν στην εκμετάλλευση στρατηγικών πόρων που προστατεύονται (πχ. εκμετάλλευση φωσφάτων ή άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας σε ορισμένα επαγγέλματα παροχής υπηρεσιών) και στην απόκτηση αγροτικής γης (είναι δυνατή μόνο σε συνεταιρισμό με Μαροκινό υπήκοο). Η δημιουργία 16 επενδυτικών κέντρων στην χώρα (Centres Regionales d Investissement) 14 τύπου one shop stop, διευκολύνει κατά πολύ τον κάθε υποψήφιο επενδυτή στην διεκπεραίωση των απαραίτητων διαδικασιών για την υλοποίηση του επενδυτικού του σχεδίου. 13 Πλήρης κατάλογος στην ιστοσελίδα http://www.mcinet.gov.ma/mciweb/mciweb/mci_mod_w04r1.jsp?coder=349&codem=69&coded=4&codet =Franchise 14 Κάθε κέντρο διαθέτει την δική του ιστοσελίδα. Για παράδειγμα, για την Καζαμπλάνκα www.casainvest.ma, το Ραμπάτ www.rabatinvest.ma, την Ταγγέρη www.tenger-tetouaninvest.ma.

23 ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΓΙΕΣ Πρωτοχρονιά: Επέτειος της διακήρυξης της ανεξαρτησίας: Εργατική Πρωτομαγιά: Εορτή του Θρόνου: Ημέρα Oued Ed-Dahab: Εορτή της επανάστασης του βασιλιά και του λαού: Γενέθλια του Βασιλιά: Επέτειος ειρηνικής διαδήλωσης: Επέτειος ανεξαρτησίας: Μουσουλμανική Πρωτοχρονιά: Γέννηση του Προφήτη: Τέλος ραμαζανιού: Εορτή της Θυσίας: 1 η Ιανουαρίου 11 Ιανουαρίου 1 η Μαίου 30 Ιουλίου 14 Αυγούστου 20 Αυγούστου 21 Αυγούστου 6 Νοεμβρίου 18 Νοεμβρίου κινητή κινητή κινητή κινητή ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το σύνηθες ωράριο εργασίας των επιχειρήσεων είναι 8.30-12.30 και 14.30-17.00 από Δευτέρα έως Παρασκευή. Κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού δεν εφαρμόζεται διακεκομμένο ωράριο αλλά συνεχές και κατά δύο ώρες συντομότερο. ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σημειώνεται ότι τον Ιούλιο 2009 επήλθε δεύτερη αναπροσαρμογή του κατώτατου διεπαγγελματικού κατοχυρωμένου μισθού με αποτέλεσμα την κατά 5% αύξηση του κατώτατου ωρομισθίου των εργαζομένων στην βιομηχανία, στο εμπόριο και στα ελεύθερα επαγγέλματα από 10,14 σε 10,64 Ντιρχάμ. Σε αυτό το πλαίσιο, το σχετικό μοναδιαίο κόστος εργασίας στο Μαρόκο συνέχισε το 2009 την ανοδική του πορεία ξεπερνώντας κατά 2,4%, 2,2% και 0,6% αντίστοιχα αυτό της Πολωνίας, της Ν. Κορέας και τη Γαλλίας αντίστοιχα. Αντίθετα, είναι ελαφρά χαμηλότερο από της Ιταλίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας.

24 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ Τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται στο Μαρόκο σημαντική προσπάθεια διοργάνωσης εκθέσεων και εκδηλώσεων εμπορικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της στρατηγικής εκσυγχρονισμού της χώρας και προσέγγισής της με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συνεχώς πρωτοεμφανιζόμενες διοργανώσεις σε ποικιλία θεματικών, οι οποίες, όμως, πλην εξαιρέσεων, δεν έχουν κριθεί στο χρόνο και δεν είναι ακόμα ευρέως γνωστές ώστε να προσελκύουν εντυπωσιακό αριθμό εκθετών και επισκεπτών. Παράλληλα, στις περισσότερες παρουσιάζονται σημαντικά οργανωτικά προβλήματα, όπως αλλαγή ανακοινωθέντων ημερομηνιών, έλλειμμα έγκαιρης πληροφόρησης κ.α. Σημαντικός και αξιόπιστος φορέας διοργάνωσης εκθέσεων είναι ο εθνικός φορέας Εκθέσεων, OFEC (Office des Foires et Expositions de Casablanca), στην ιστοσελίδα του οποίου www.ofec.ma είναι διαθέσιμο το πρόγραμμα των εκθέσεων για το 2009 στη Καζαμπλάνκα. Έχοντας υπ'όψιν τα ανωτέρω, προς το παρόν, προτείνονται στους Έλληνες ενδιαφερόμενους οι ακόλουθες εκθέσεις με την επιφύλαξη των παρατηρήσεων που καταγράφονται για την καθεμιά από αυτές: Salon du Batiment: Έκθεση οικοδομικών υλικών και εξοπλισμού. Διεξάγεται κάθε δύο χρόνια και διοργανώνεται από τον εθνικό φορέα Εκθέσεων, OFEC (Office des Foires et Expositions de Casablanca) στην Καζαμπλάνκα. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.sib.ma Moroccan Travel Market: Διεθνής Έκθεση Επαγγελματιών Τουρισμού. Καλά οργανωμένη έκθεση με εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.mtm.ma Marocotel: Διεθνής επαγγελματική έκθεση εξοπλισμού ξενοδοχείων και εστίασης. Διοργανώνεται από το Γαλλικό Εμπορικό & Βιομηχανικό Επιμελητήριο στο Μαρόκο me σχετικά ικανοποιητικό αριθμό επαγγελματιών επισκεπτών. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.cfcim.org. Salon International de l' Agriculture au Maroc/SIAM: Διεθνής Έκθεση Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και σχετικού Εξοπλισμού Πρόκειται για μια από τις πλέον οργανωμένες και καθιερωμένες εκθέσεις και προσελκύει παραδοσιακά μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί το θέμα της εξεύρεσης καταλύματος καθώς η φιλοξενούσα πόλη Μεκνές δεν διαθέτει επαρκή αριθμό καταλυμάτων και είναι απαραίτητη η έγκαιρη (ακόμα και 1 χρόνο νωρίτερα) κράτηση. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.salon-agriculture.ma. Salon International de la Filiere Fruits et Legumes/SIFEL: Διεθνής Έκθεση Παραγωγής, Εξοπλισμού & Τεχνολογιών για τον τομέα των Οπωρολαχανικών Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.sifelmorocco.com. Pollutec Maroc: Εκθεση τεχνολογιών και υπηρεσιών περιβάλλοντος Πληροφορίες στην ιστοσελίδα της έκθεσης www.pollutec-maroc.com Για την συμμετοχή σε έκθεση στο Μαρόκο επισημαίνεται και πάλι ότι η γλώσσα της επιχειρηματικής κοινότητας είναι πλην της αραβικής, η γαλλική, και ότι τόσο οι φορείς όσο και οι μεμονωμένοι επιχειρηματίες θα πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι (ειδικά όσον αφορά σε διαφημιστικά φυλλάδια και λοιπό ενημερωτικό υλικό) προκειμένου να εξασφαλίσουν ουσιαστικά αποτελέσματα σε επίπεδο επαφών, διάχυσης πληροφόρησης και δημοσιότητας.

25 Άλλες σημαντικές ενθέσεις: AGADIR FISH MOROCCO Salon de la pêche et de la valorisation des fruits de la mer Annuel mai 2012 (?) ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ: IEC (International Exhibitions and Conferences) 62, Bd d'anfa, angle Av. Moulay Youssef Casablanca Maroc +212 (0) 22 47 06 00 +212 (0) 22 47 06 01 Site web E-mail SALON HALIEUTIS Salon dédié aux métiers de la pêche maritime, de l aquaculture et de la valorisation des produits de la mer AGADIR Annuel 01.02-05.02 2012 (Ανεβλήθη επ αόριστον) ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ: Commissariat Salon Halieutis Bd Mohammed V Immeuble Iguenouane - 1er étage BP 1054 Agadir Maroc +212 (0) 528 823 299 / 98 Site web E-mail ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ : ΑΛΙΕΙΑ ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ CREMAI Salon international de la pâtisserie, la boulangerie, la restauration et l'industrie hôtelière ts les deux ansmars 2013 (?) Office des Foires et Expositions de Casablanca (OFEC) ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ: Rahal Event 50, rue Normandie Maarif Casablanca Maroc +212 (022) 252565 +212 (022) 251880 Site web E-mail MAROCOTEL Salon international de l'hôtellerie et des équipements hôteliersts les deux ans07.03-10.03 2012 ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ: CFCIM (Chambre Française de Commerce et d Industrie du Maroc) 15, avenue Mers Sultan 20130 Casablanca Maroc +212 05 22 20 90 90 Site web E-mail ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ : ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ

26 salon international de la santé "MEDICAL EXPO Du 12-01 au 15-01 - 2012 ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ: ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Salon International de l'édition et du livre "SIEL" Du 10-02 au 19-02 - 2012 Salon International du cuir "MAROCUIR" Du 12-04 au 15-04 - 2012 Forum de l'etudiant Du 26-04 au 29-04 - 2012 Auto Expo Du 18-05 au 27-05 - 2012 Titre : Auto Expo Date : du 18 au 27-05 - 2012 Edition : 8ème Frequence : Biennale Lieu : Office des Foires et Expositions de Casablanca Secteur : Voitures particulière et motos Organisateur : Association des importateurs de véhicules au Maroc ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΚΑΙ ΑΞΕΣΟΥΑΡ Garden Maroc Du 08-06 au 16-06 - 2012 ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΗΠΟΤΕΧΝΙΑΣ SIMAR Du 27-06 au 01-07 - 2012 Titre : SIMAR Date : du 27 au 01-07 - 2012 Edition : 2ème Frequence : Annuelle Lieu : Office des Foires et Expositions de Casablanca Secteur : Immobilier Organisateur : Fédération Nationale des Promoteurs Immobiliers et URBACOM ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ : ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΕΙ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΕΡΓΟΛΑΒΩΝ: ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙ ΩΝ ΕΡΓΩΝ Foire commerciale du Ramadan Du 20-07 au 19-08 - 2012 Meuble Expo Du 06-09 au 09-09 - 2012 ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΕΠΙΠΛΟΥ FORACTION : Forum des 3èmes cycles et de la Formation Continue Du 13-09 au 16-09 - 2012 SISTEP MIDEAST Du 19-09 au 22-09 - 2012 SISTEP MIDEAST Date : du 19 au 22-09 - 2012 Edition : 10ème Frequence : Annuelle Lieu : Office des Foires et Expositions de Casablanca Secteur : Usinage Décolletage Forge Fonderie Chaudronnerie / constructions métalliques Produits semi-finis, Matières et Matériaux Mise en forme des métaux en feuilles minces, en fils et en tubes Transformation des plastiques / caoutchouc / composites Electronique / Electricité Microtechniques Traitements de surfaces et finitions Fixations Industrielles Outillages / Moules / Modèles et prototypes Conseils et Etudes Prestations de services Organisateur : BNSTP ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ : ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΙΓΚΕΛΑΡΙΑΣ, ΜΕΤΑΛΛΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΑ -ΚΑΛΟΥΠΙΑ

27 ELEC EXPO Du 17-10 au 20-10 - 2012 ELEC EXPO Date : du 17 au 20-10 - 2012 Edition : 7EME Frequence : Annuel Lieu : office des foires et expositions de casablanca Secteur : electicité, lumière et industrie relative Organisateur : Fenelec & fairtrade ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟΥ FOOD Ingrédients: Salon International des ingrédients, additifs et flaveurs alimentaires Du 31-10 au 02-11 - 2012 TERROIRS EXPO Du 13-12 au 16-12 - 2012 E-COMMERCE.MA Salon du E-commerce et du E-marketing 17.04-19.04 2012 MED-IT@CASABLANCA Salon international sur les technologies de l'information - Exposition, conférences et rendez-vous d'affaires 13.11-15.11 2012 EAU EXPO & FORUM Salon et forum internationaux de l'eau mai 2013 (?) Parc des Expositions de l'office des Changes (OCEC) Route d'el Jadida Casablanca Maroc +212 2243 1234 +212 2243 1334

28

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΜΑΡΟΚΙΝΗ ΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ: ΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΡΟΚΟΥ ΣΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΥ ΕΞΑΓΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΑΡΟΚΟΥ 2014 ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΜΕΡΙΔΙΟ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΜΕΡΙΔΙΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΔΚΕ* 1. Προϊόντα διατροφής, ποτά και καπνός 41.468 10,8% 35.094 17,7% -6.374 84,6% 2. Προϊόντα ενέργειας 91.253 23,7% 6.226 3,1% -85.027 6,8% 3. Ποϊόντα ακατέργαστα ζωϊκής και φυτικής προελεύσεως 11.846 3,1% 3.500 1,8% -8.346 29,5% 4. Προϊόντα ορυκτά 8.189 2,1% 13.921 7,0% 5.732 170,0% 5. Ενδιάμεσα προϊόντα 81.818 21,2% 48.409 24,4% -33.409 59,2% 6. Βιομηχανικός εξοπλισμός 79.640 20,7% 33.385 16,9% -46.255 41,9% 7. Προϊόντα έτοιμα προς κατανάλωση 71.388 18,5% 57.537 29,0% -13.851 80,6% Σύνολο (σε εκατ. Ντίρχαμ) 385.602 100,0% 198.072 100,0% -187.530 51,4% Σύνολο (σε εκατ. ) 35.054 18.007-17.048 *Δείκτης κάλυψης των εισαγωγώναπό τις εισαγωγές Οι εμπορικές ανταλλαγές του Μαρόκου χαρακτηρίζονται από: Ανελλαστική εξάρτηση από τις εισαγωγές καυσίμων (πετρέλαιο, υγροποιημένα αέρια πετρελαίου, φυσικό αέριο, λιπαντικά, άνθρακας, άσφαλτος οδοποιϊας), με μερίδιο 23,7% επί του συνόλου των εισαγωγών της χώρας. 29

30 Δεδομένου ότι το Μαρόκο διαθέτει ένα μόνο διυλιστήριο, υπάρχει περιθώριο για την εισαγωγή επεξεργασμένων καυσίμων, λιπαντικών και υγροποιημένων αερίων πετρελαίων η τιμή λιανικής πώλησης των οποίων καθορίζεται και επιδοτείται από το κράτος. Στό πλαίσιο αυτό υλοποιείται φιλόδοξο πρόγραμμα για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Με ορίζοντα το 2020 η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από εκτιμάται ότι θα καλύψει ποσοστό 42% (αιολική: 14% + ηλιακή: 14%, + υδροηλεκτρική: 14%) των αναγκών της χώρας. Η συμμετοχή των εισαγομένων καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (άνθρακας και πετρέλαιο) αναμένεται ότι θα μειωθεί σημαντικά από 68% (2010) σε 36% (2020). Μερικώς ανελλαστική εξάρτηση από τις εισαγωγές δημητριακών, κρέατος και γάλακτος (κυρίως μαλακό σιτάρι κριθάρι βόειο κρέας και αγελαδινό γάλα). Μετά την εγχώρια συγκομιδή δημητριακών, η οποία εξαρτάται από το επίπεδο των ετησίων βροχοπτώσεων, η κατανάλωση καλύπτεται από εισαγωγές εκτός δασμών και ποσοστώσεων μέσω διεθνών διαγωνισμών, που διενεργεί ό Διεπαγγελματικός Οργανισμός Δημητριακών και Οσπρίων. Σημειώνουμε ότι η λιανική τιμή πώλησης του άρτου επίσης επιδοτείται από το κράτος. Βαρύτητα πρωτογενούς τομέα στις εξαγωγές: Η αλιεία και η αγροτική παραγωγή (κυρίως οπωροκηπευτικά) συμμετέχουν με σημαντικό μερίδιο στις εξαγωγές τροφίμων. Στους τομείς αυτούς απασχολείται αμέσως ή εμμέσως μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ανάπτυξη καινοτόμων βιομηχανιών με εξαγωγικό προσανατολισμό. Η βιομηχανική πολιτική του κράτους (Plan Emergence) προωθεί την ανάπτυξη καινοτόμων τομέων της βιομηχανίας. Στον τομέα της αεροναυτικής και της βιομηχανίας ηλεκτρονικών σημαντικές ξένες επενδύσεις που έχουν κυρίως εξαγωγικό προσανατολισμό παράγουν ενδιάμεσα προϊόντα και βιομηχανικό εξοπλισμό, ενώ τα αυτοκίνητα τουρισμού (Εργοστάσιο της Renault στην Ταγγέρη), έχουν αναδειχθεί κατά τηντελευταία διετία ως το κυριώτερο εγαγώγιμο προϊόν της χώρας. Εξάρτηση από τις διεθνείς τιμές των φωσφάτων, τα οποία, έως πρόσφατα, αποτελούσαν το κύριο εξαγόμενο προϊόν της χώρας. Τα ορυκτά (εκτός πετρελαιοειδών) αποτελούν τον μόνο κλάδο της οικονομίας που παρουσιάζει πλεόνασμα εμπορικών ανταλλαγών.