ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής» YΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ - ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ: Ελευθέριος Κακαλής ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κακαλής Ε. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kakalis E. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR4110007 Lesvos: paraktioi ugrotopoi kolpou Kallonis». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...8 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1...21 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...22 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...25 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Περιλαμβάνει τη θαλάσσια έκταση που περικλείεται από τον ομώνυμο Κόλπο, μια σειρά από παράκτιους υγροτόπους, βοσκοτόπια και γεωργικές εκτάσεις καθώς και δάσος κωνοφόρων και θαμνώδεις εκτάσεις περιμετρικά των παραλίων του. Επίσης εντός περιοχής περιλαμβάνονται και τα νησιά Γαρμπιάς και Άγιος Γεώργιος, στο στόμιο του Κόλπου. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 3.513 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Ξεκινώντας από το στόμιο του Κόλπου Καλλονής και ακολουθώντας τα δυτικά του παράλια προς το βορρά, εντός των ορίων της περιοχής περιλαμβάνονται οι διακεκριμένοι υγρότοποι (Μανδυλάς & Καρδακάρη, 1998 και Κατσαδωράκης & Παραγκαμιάν, 2007)): λ/θ Αποθήκας, έλος Κούκουμος, λ/θ Παρακοίλων, έλος Παρακοίλων, Π. Ποταμιά, Εκβολή Εννιά Καμάρες, έλος Σκάλας Καλλονής, Π. Τσικνιάς, υγρότοπος Αλυκών Καλλονής (αλυκή, έλη, εποχιακά πλημμυριζόμενα χορτολίβαδα), Π.Μυλοπόταμος, έλος Καντρί, υγρότοπος Μέσσων (λ/θ, εκβολές χειμάρρων, έλη), Π. Βούβαρης, έλος Αλυκούδι, Αλυκή Πολυχνίτου, έλος Νυφίδας. Εκτός των υγροτόπων, ενδιαιτήματα που επίσης περιλαμβάνονται στα όρια της περιοχής είναι γεωργικές εκτάσεις (ελαιώνες, σύνθετα συστήματα καλλιεργειών - αρδευόμενες και μη), φυσικοί βοσκότοποι, δάσος κωνοφόρων, μεταβατικές δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις και σκληροφυλλική βλάστηση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR4110007 ΛΕΣΒΟΣ: ΠΑΡΑΚΤΙΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ; GR4110007 Ν. ΛΕΣΒΟΥ ΖΕΠ:GR4110011 4330000 GR4110007 GR4110007 GR4110007 ΖΕΠ:GR4110010 ΤΚΣ:GR4110004 GR4110007 GR4110007 ΤΚΣ:GR4110003 4340000 GR4110007 GR4110007 Ν. ΧΙΟΥ 670000 Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ 680000 Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΤΚΣ 690000 ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100 000 700000 ΕΛΛΗΝ ΚΟ ΓΕΩΔΑΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ EΓΣΑ87 Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 30 Plegadis falcinellus Χαλκόκοτα 1 flyway E.E 32 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο 42 Tadorna ferruginea Καστανόπαπια 97 Falco vespertinus Μαυροκιρκίνεζο 129 Himantopus himantopus Καλαμοκανάς 130 Recurvirostra avosetta Αβοκέτα 137 Charadrius alexandrinus Θαλασσοσφυριχτής 150 Calidris minuta Νανοσκαλίδρα 164 Limosa limosa Λιμόζα 187 Larus melanocephalus 204 Sterna hirundo Ποταμογλάρονο 207 Sterna albifrons Νανογλάρονο παγκος. απειλ. ειδ. παγκος. απειλ. ειδ. 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ε.Ε 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ε.Ε Μαυροκέφαλος Γλάρος 1 flyway E.E 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ευρώπης Ισχύει * Ισχύει * Ισχύει * Ισχύει * Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4110007 Λέσβος: Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 25 Casmerodius albus Αργυροτσικνιάς 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας 64 Mergus serrator Θαλασσοπρίστης 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας 131 Burhinus oedicnemus Πετροτουρλίδα 1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 203 Sterna sadvicensis Χειμωνογλάρονο 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Χαλκόκοτα Plegadis falcinellus Παγκόσμιος Κόκκινος Κρισίμως Κινδυνεύον Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Φωλιάζει σε ορισμένους μεγάλους υγρότοπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας, κατά την μετανάστευση συναντάται σε μεγάλο αριθμό υγροτόπων σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται σε 150 200 ζευγάρια (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης συναντάται κατά την μετανάστευση (κυρίως την ανοιξιάτικη) όπου εκτιμάται ότι πάνω από 550 άτομα σταθμεύουν για ανεφοδιασμό στους μικρούς παράκτιους υγροτόπους του κόλπου της Καλλονής. Από τα τέλη Μαρτίου έως τα τέλη Μαΐου μικρά κοπάδια των 15 40 ατόμων σταθμεύουν για ανεφοδιασμό στην περιοχή ενώ δεν είναι σπάνια η παρατήρηση μεγάλων κοπαδιών όπως ενός των 160 ατόμων στις 6/4/2009 (Γαληνού αδημ.δεδομένα). Σημαντικό ενδιαίτημα για το είδος αποτελούν τα εποχικά πλημμυρισμένα λιβάδια στην περιοχή νότια της αλυκής (Νουτζάρια, περιοχή Καντρί) και στη λιμνοθάλασσα των Μέσων. Η Χαλκόκοτα προτιμά τα ενδιαιτήματα γλυκού νερού και τρέφεται σε βάλτους στις παρυφές λιμνών και ποταμών, πλημμυρισμένα λιβάδια, υγρολίβαδα, ρυζοχώραφα και αρδευόμενες καλλιέργειες., λιγότερο συχνά σε εκβολικά ύδατα, αλμυρόβαλτους και παράκτιες λιμνοθάλασσες. Τρέφεται σε πολύ ρηχά νερά κυρίως με υδρόβια έντομα και προνύμφες, βδέλλες, σκουλήκια, καρκινοειδή και λιγότερο με ψάρια, ερπετά και αμφίβια ή και νεοσσούς πουλιών. Κατά τη μετανάστευση θεωρείται νομαδικό είδος και υπόκειται σε μετα αναπαραγωγικές μετακινήσεις σε όλο το εύρος της κατανομής του και απαντάται σε όλους τους τύπους υγροτόπων. Οι μεγάλες, ωστόσο, συγκεντρώσεις απαντούν σε πλημμυρισμένες εκτάσεις με γλυκά νερά. Κουρνιάζει τη ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
νύχτα σε μεγάλα κοπάδια, σε δέντρα συχνά σε θέσεις απομακρυσμένες από τις περιοχές τροφοληψίας. Φοινικόπτερο Phoenicopterus ruber Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Από τα τέλη της δεκαετίας 80 οι διαχειμάζοντες και μεταναστευτικοί αριθμοί και η εξάπλωση του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα αυξάνονται και το είδος απαντά σε όλους τους κατάλληλους αλμυρούς και υπεράλμυρους υγροτόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο διαχειμάζοντας πληθυσμός του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα εκτιμάται σε 5800 11200 άτομα (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης το είδος συναντάται καθόλη τη διάρκεια του έτους με συγκεντρώσεις που κυμαίνονται από 400 έως 900 άτομα. Η μέγιστη καταγραφή τα τελευταία πέντε χρόνια αφορούσε 1163 άτομα στις 26/11/2005 (Κακαλής αδημ.δεδομένα) ενώ οι σημαντικότερες θέσεις στην περιοχή είναι οι αλυκές Καλλονής και Πολυχνίτου και οι εκβολές στις 9 Καμάρες. Το Φοινικόπτερο είναι νομαδικό είδος που κάνει ακανόνιστες κα απρόβλεπτες μετακινήσεις ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του ενδιαιτήματος και την αφθονία της τροφής. Προτιμά ρηχούς (έως 1 μ.) ευτροφικούς υγροτόπους όπως αλμυρές λίμνες, λιμνοθάλασσες, ρηχούς θαλάσσιους όρμους και αλυκές με ph μέχρι 11. Μπορεί να βρεθεί και σε λίμνες γλυκού νερού όταν έχουν αυξημένη αλκαλικότητα λόγω υποβάθμισης (όπως στην περίπτωση της Κορώνειας), όπως και σε λίμνες βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων και δέλτα. Επισκέπτεται θέσεις με καθαρό γλυκό νερό σε μικρές σχετικά ομάδες για να τραφεί ή πιο συχνά για μπάνιο και για να πει νερό. Το διαιτολόγιο τους στη Μεσόγειο περιλαμβάνει βασικά Artemia salina, προνύμφες από ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Chironomidae, αμφίποδα, και διάτομα. Το είδος είναι εξαιρετικά κοινωνικό, τρέφεται και κουρνιάζει σε μεγάλα κοπάδια. Καστανόπαπια Tadorna ferruginea Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Η Καστανόπαπια αναπαράγεται μόνον στην Β. Α. Ελλάδα ( κυρίως στα Δέλτα Νέστου και Έβρου) καθώς και στην Λήμνο, Λέσβο, Σάμο και Κώ. (Ηandrinos & Αkriotis, 1997) ενώ ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 60 80 ζευγάρια. Η περιοχή μελέτης αποτελεί σημαντική περιοχή αναπαραγωγής του είδους στη χώρα μας όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 2 με 4 ζευγάρια (Κακαλής αδημ. δεδομ.). Επίσης σημαντικός είναι και ο πληθυσμός όπου διαχειμάζει στην περιοχή (10 30 άτομα) με τη μέγιστη καταγραφή στις 25/2/2007 όπου παρατηρήθηκαν 57 άτομα (Κακαλής αδημ. δεδομ.). Σημαντικές περιοχές για το είδος αποτελούν η αλυκή Καλλονής, τα εποχικά πλημμυρισμένα λιβάδια στα Νουτζάρια, Καντρί και Μέσα, οι αλυκές Πολιχνίτου. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, με λιμνοθάλασσες, αλοφυτικές εκτάσεις, λασπώδεις ακτές, αλυκές αλλά και σε υγροτόπους γλυκού νερού.. Φωλιάζουν σε τρύπες, γήλοφους και κοιλώματα., ενίοτε σε βράχια (Cramp, 1977, Ηandrinos & Αkriotis, 1997). Τρέφεται σε ρηχά, υφάλμυρα ή γλυκά νερά, λιμνοθάλασσες, λασποτόπια, αλοφυτικές εκτάσεις και σε ενδιαιτήματα γλυκού νερού, κυρίως με μικρά μαλάκια, οστρακόδερμα, προνύμφες εντόμων αλλά και φυτική τροφή που τη βρίσκει σε ρηχά νερά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Μαυροκιρκίνεζο Falco vespertinus Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Ανεπαρκώς Γνωστό Σχεδόν Απειλούμενο Χ Το Μαυροκιρκίνεζο συναντάται σε όλη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα κατά την εαρινή μετανάστευση. Μεγάλες συγκεντρώσεις το είδους παρατηρούνται κυρίως στους κάμπους της βορείου Ελλάδας (Μακεδoνία, Θράκη) κατά την φθινοπωρινή μετανάστευση (Handrinos & Akriotis 1997, BirdLife 2004). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται κυρίως την εαρινή μετανάστευση σε σημαντικούς πληθυσμούς. Ο υγρότοπος της Αλυκής και τα λιβάδια γύρω από αυτόν αποτελούν σημαντικό ενδιαίτημα ξεκούρασης και ανεφοδιασμού κατά την μετανάστευση του είδους. Το Μαυροκιρκίνεζο κατά τη μετανάστευση προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις με καλλιέργειες, χορτολίβαδα αλλά και μεσογειακά φρύγανα και μακί όπου τρέφεται κυρίως με έντομα ενώ συλλαμβάνει και ερπετά και σπανιότερα μικρόπουλα (Cramp & Simmons 1980, Hölzinger 1987, Gensbol & Thiede 2008). Καλαμοκανάς Himantopus himantopus Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Το είδος έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή στους περισσότερους παράκτιους υγροτόπους της ηπειρωτικής χώρας και σε ορισμένους εσωτερικούς υγροτόπους και σε αρκετά νησιά. Κατά την μετανάστευση συναντάται σχεδόν σε ολόκληρη την ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
Ελλάδα όπου υπάρχει κατάλληλο ενδιαίτημα. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 έως 3000 ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στην περιοχή μελέτης υπολογίζεται ότι αναπαράγονται 15 με 30 ζευγάρια κυρίως στα κανάλια περιμετρικά της αλυκής Καλλονής ενώ αναπαραγωγή του είδους έχει καταγραφεί και σε μικρότερους υγροτόπους στον κόλπο. Φωλιάζει σε υγρότοπους με ρηχό γλυκό, αλμυρό και υφάλμυρο νερό και αραιή βλάστηση μοναχικά ή συχνότερα σε μικρές χαλαρές αποικίες με μέγεθος που μπορεί να ποικίλλει από 2 έως αρκετές εκατοντάδες ζευγάρια. Προτιμά ανοικτές περιοχές με καλή (360ο) ορατότητα. Η φωλιά είναι ένα βαθούλωμα σε πηλώδες, αμμώδες ή λασπώδες έδαφος ή εναλλακτικά σε επιπλέουσα υδρόβια βλάστηση. Τρέφεται με ασπόνδυλα, ιδιαίτερα υδρόβια έντομα (ενήλικα και προνύμφες), μαλάκια, καρκινοειδή, αράχνες, σκουλήκια, γυρίνους, μικρά ψάρια και αυγά ψαριών. Αβοκέτα Recurvirostra avosetta Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Η Αβοκέτα φωλιάζει στο Μεσολόγγι, στους παράκτιους υγρότοπους του Θερμαϊκού, σε Πόρτο Λάγος, Αμβρακικό, Κεραμωτή και στους υγροτόπους της Λέσβου και Λήμνου, ενώ κατά το χειμώνα είναι πιο πολυπληθής αν και ο πληθυσμός παραμένει συγκεντρωμένος σε μερικούς παράκτιους υγροτόπους (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται σε 300 500 ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στη περιοχή μελέτης ο αναπαραγόμενος πληθυσμός παρουσιάζει διακυμάνσεις από χρονιά σε χρονιά (10 έως 117 ζευγάρια; Brooks, 1998). Το 2009 καταγράφηκαν 69 ζευγάρια στις 1/6 στις αλυκές Καλλονής. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
Το είδος έχει αυστηρές βιοτοπικές απαιτήσεις Φωλιάζει αποκλειστικά σε παράκτιους υγρότοπους κυρίως σε λιμνοθάλασσες και αλυκές με αλμυρό και υπεράλμυρο νερό, σε νησίδες και αναχώματα με ελάχιστη ή καθόλου βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια ασπόνδυλα και έντομα, καρκινοειδή, μαλάκια και σκώληκες, καθώς και με μικρά ψάρια και φυτικό υλικό. Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ O Θαλασσοσφυριχτής έχει ευρεία κατανομή στην ηπειρωτική χώρα, την Πελοπόννησο και πολλά από τα μεγάλα νησιά. του Αιγαίου και Ιονίου (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 2000 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ ο πληθυσμός στην περιοχή μελέτης κυμαίνεται από 20 έως 30 ζευγάρια. Φωλιάζει μοναχικά ή σε χαλαρές αποικίες (με απόσταση από 5 έως και 80 μ. μεταξύ τους), μερικές φορές μαζί με άλλα είδη. Τυπικό ενδιαίτημα φωλιάσματος είναι οι αμμώδεις, λασπώδεις και χαλικώδεις ακτές, οι θίνες, οι παράκτιες λιμνοθάλασσες, οι εποχικά κατακλυζόμενες εκτάσεις (π.χ νησιωτικοί υγρότοποι) έλη και δέλτα. Η φωλιά γίνεται σε βαθούλωμα στο έδαφος., κοντά σε μικρούς θάμνους. Τρέφεται με ασπόνδυλα κυρίως μαλάκια και καρκινοειδή, γαριδοειδή (Gammarus sp.) στο ρηχό νερό, γαιοσκώληκες και έντομα (σκαθάρια, μυρμήγκια, αράχνες, μύγες) στην περιφερειακή ζώνη της αλοφυτικής βλάστησης. Επίσης φυτικό υλικό όπως καρπούς, σπόρους (Ruppia) και γρασίδι. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
Νανοσκαλίδρα Calidris minuta Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Η Νανοσκαλίδρα είναι το πλέον πολυάριθμο παρυδάτιο στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά την εαρινή μετανάστευση όπου απαντά σε κατάλληλο ενδιαίτημα σε όλους τους υγροτόπους της χώρας και στα νησιά. Το χειμώνα είναι πιο σύνηθες στη δυτική και νότια Ελλάδα (Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρείται από τα μέσα Οκτωβρίου έως και το Μάρτιο (μέγιστη καταγραφή : 124 άτομα στις 6/11/2005, Κακαλής αδημ.δεδομένα). Σημαντικές περιοχές αποτελούν οι αλυκές Καλλονής και Πολυχνίτου, τα αλίπεδα στην περιοχή 9 Καμάρες καθώς και τα πλημμυρισμένα λιβάδια στις περιοχές Νουτζάρια, Καντρί και Μέσα. Το χειμώνα η Νανοσκαλίδρα απαντά κυρίως στην παράκτια ζώνη σε ενδιαιτήματα όπως λασποτόπια, αμμώδεις ακτές, λιμνοθάλασσες, και αλυκές. Λιγότερο κοινή σε εσωτερικούς υγρότοπους γλυκού νερού, όπως λιμνούλες, λιμνοδεξαμενές όπου τρέφεται με ποικιλία ασπονδύλων, μυρμήγκια, μαλάκια, καρκινοειδή και φυτικούς οργανισμούς. Λιμόζα Limosa limosa Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Η Λιμόζα στην Ελλάδα πρακτικά απαντά μόνο σαν περαστικό πουλί κατά τη μετανάστευση, κυρίως την ανοιξιάτικη και νωρίς κατά τη φθινοπωρινή. Οι ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
μεγαλύτεροι αριθμοί απαντούν σε έλη, ρυζοχώραφα και πλημμυρισμένες εκτάσεις με γλυκό νερό. Επίσης περνά κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση (Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης το είδος είναι αρκετά κοινό κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση (μέγιστη καταγραφή: 350 άτομα στις 25/3/1997; Brooks, 1998) ενώ μικρότερες συγκεντρώσεις παρατηρούνται κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση. Η Λιμόζα σταθμεύει κυρίως σε υγροτόπους με γλυκό και υφάλμυρο νερό. Κυρίως προτιμά πλημμυρισμένες εκτάσεις, έλη και άλλα ρηχά νερά στην περιφέρεια των υγροτόπων. Επίσης χρησιμοποιεί ορυζώνες και άλλα τεχνητά πεδία. Μικρότεροι αριθμοί χρησιμοποιούν και άλλα παράκτια υγροτοπικά συστήματα όπως αλυκές, αλμυρόβαλτους και λασποτόπια. Μαυροκέφαλος γλάρος Larus melanocephalus Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Ο Μαυροκέφαλος Γλάρος είναι ενδημικός στην Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα, με κύριο αναπαραγόμενο πληθυσμό στη Μαύρη Θάλασσα (Monbailliu, 2009). Στην Ελλάδα ο αναπαραγόμενος πληθυσμός απαντάται σε αποικίες από τις Αλυκές Κίτρους μέχρι τον Έβρο. Στην περιοχή μελέτης το είδος είναι κοινό κατά την εαρινή μετανάστευση. Από τις αρχές Μαρτίου έως τα τέλη Απριλίου παρατηρούνται μεγάλες συγκεντρώσεις ατόμων ανά ημέρα (600 1200 άτομα) που σταθμεύουν για ανεφοδιασμό στην περιοχή (Γαληνού αδημ.δεδομένα). Αναπαράγεται σε πυκνές αποικίες σε παράκτιες λιμνοθάλασσες και αλμυρές λίμνες ή αλυκές. Τυπικό ενδιαίτημα αποτελούν οι νησίδες με χαμηλή βλάστηση από αλόφυτα ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
ή αμμόφιλα είδη, κατά προτίμηση 50-70 φυτοκάλυψη (Fasola et al 1993). Τρέφεται συχνά με έντομα (χερσαία αρθρόποδα) ακόμα και σιτηρά σε χωράφια, λιβάδια και στη θάλασσα. Μεταναστεύει κατά μήκος των ακτών του Αιγαίου από τα μέσα Φεβρουαρίου έως τα τέλη Μαΐου ενώ το φθινόπωρο σπάνια συναντώνται μεγάλα κοπάδια καθώς η μετανάστευση γίνεται σταδιακά από νωρίς τον Ιούλιο έως νωρίς τον Οκτώβριο (Handrinos & Akriotis, 1997). Ποταμογλάρονο Sterna hirundo Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Το Ποταμογλάρονο έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή με αποικίες στους περισσότερους παράκτιους και εσωτερικούς υγροτόπους από τη περιοχή του Αράξου έως το Δέλτα Έβρου και σε αρκετά μεγάλα νησιά. Στις ίδιες περιοχές συναντάται και κατά τη μετανάστευση (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 1500 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 10 με 30 ζευγάρια στις αλυκές Καλλονής και Πολυχνίτου αλλά και σε μικρότερους υγροτόπους πχ Μέσα, Έλος Παρακοίλων (Brooks, 1998). Ο Κόλπος της Καλλονής αποτελεί μία από της πέντε σημαντικότερες περιοχές για το είδος στην περιφέρεια των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης. Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως στη θάλασσα, σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες. Μετά την αναπαραγωγή παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16
στην ανοιχτή θάλασσα. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τα ζευγάρια δέχονται ισχυρή θηρευτική πίεση από γλάρους, κορακοειδή και χερσαία θηλαστικά. Νανογλάρονο Sterna albifrons Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Το Νανογλάρονο έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή με αποικίες στους περισσότερους παράκτιους υγροτόπους από τη λιμνοθάλασσα Κοτύχι έως το Δέλτα Έβρου και σε αρκετά μεγάλα νησιά. Στις ίδιες περιοχές συναντάται και κατά τη μετανάστευση (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 2000 ζευγάρια (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης αναπαρόγονται 10 με 30 ζευγάρια κάθε χρόνο κυρίως σε λουρονησίδες και αναχώματα της Αλυκής (12 15 ζευγάρια το 2009). Ο Κόλπος της Καλλονής αποτελεί μία από της πέντε σημαντικότερες περιοχές για το είδος στην περιφέρεια των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης. Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται μοναχικά ή σε μικρές χαλαρές ομάδες, με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες και ελάχιστα στην ακτή και την ανοιχτή θάλασσα. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τα ζευγάρια δέχονται ισχυρή θηρευτική πίεση από γλάρους, κορακοειδή και χερσαία θηλαστικά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17
Αργυροτσικνιάς Casmerodius albus Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Ο Αργυροτσικνιάς στη χώρα μας φωλιάζει στην Μικρή Πρέσπα και περιστασιακά στην Κερκίνη όπου εκτιμάται ότι 31 με 42 ζευγάρια φωλιάσανε το 2003 (Καζαντζίδης, 2005). Το χειμώνα το είδος είναι πιο κοινό καθώς άτομα από βορειότερες χώρες διαχειμάζουν στη χώρα μας (Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης το είδος εμφανίζεται από τον Οκτώβριο έως και τον Απρίλιο, ενώ οι μέγιστες συγκεντρώσεις παρατηρούνται στις αρχές Νοεμβρίου με μέσα Δεκεμβρίου (μέγιστη καταγραφή : 78 άτομα στις 6/11/2005, Κακαλής αδημ. δεδομένα). Το είδος προτιμά υγρότοπους με γλυκό νερό αλλά και παράκτιους με υφάλμυρο νερό ενώ τρέφεται κυρίως με ψάρια, αμφίβια, έντομα και ερπετά (Καζαντζίδης, 2005). Συχνά παρατηρείται σε αγροτικές περιοχές όπου αναζητά την τροφή του σε χωράφια που πλημμυρίζουν εποχικά ή σε αποστραγγιστικές τάφρους και κανάλια. Θαλασσοπρίστης Mergus serrator Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Ο Θαλασσοπρίστης είναι είδος που διαχειμάζει στη χώρα μας. Η παράκτια ζώνη της Θράκης και της δυτικής Ελλάδας αποτελεί την κύρια περιοχή διαχείμασης του είδους ενώ μικρότεροι πληθυσμοί παρατηρούνται κατά μήκος των ακτών της Μακεδονίας, ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18
της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρείται κυρίως σε μεγάλα νησιά ιδιαίτερα στο βόρειο Αιγαίο (πχ Λέσβος και Λήμνος). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται κάθε χρόνο από τον Νοέμβριο έως και τον Μάρτιο στον κόλπο της Καλλονής (μέγιστη καταγραφή : 28 άτομα στις 13/11/2005, Κακαλής αδημ.δεδομένα) Το είδος παρατηρείται κατά μήκος των ακτών συνήθως σε απήνεμους κόλπους με ρηχές παραλίες. Τρέφεται με μικρά ψάρια τα οποία τα συλλαμβάνει συνήθως με κατάδυση. Κυνηγά σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες λίγων ατόμων τα οποία συνεργάζονται για την απόκτηση της τροφής. Πετροτριλίδα Burhinus oedicnemus Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Το είδος κατανέμεται στους μεγάλους παράκτιους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας, της Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ παρατηρείται σε μικρότερους πληθυσμούς στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Στα νησιά έχει καταγραφεί στη Λήμνο, τη Λέσβο και την Κρήτη. (Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 7 με 10 ζευγάρια στις αμμοθίνες και τις λουρονησίδες των αλυκών Καλλονής και Πολυχνίτου ενώ μεμονωμένα ζευγάρια παρατηρούνται σε άλλες θέσεις πχ εκβολές Τσικνιά, λιμνοθάλασσα Μέσων κα (Brooks, 1998; Κακαλής αδημ.δεδομένα). Η Πετροτριλίδα φωλιάζει σε αμμώδης ή πετρώδης έδαφος, σε ανοιχτές περιοχές με μικρό ποσοστό βλάστησης. Η ύπαρξη χαμηλής βλάστησης και θέσεων με γυμνό έδαφος, η χαμηλή όχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες, η χαμηλή θηρευτική πίεση και η εφαρμογή βόσκησης στα λιβάδια αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19
που επηρεάζουν θετικά την επιλογή θέσεως φωλιάσματος. Τρέφεται, κυρίως τις βραδινές ώρες, στο έδαφος με ασπόνδυλα, έντομα κα. Χειμωνογλάρονο Sterna sadvicensis Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Η αναπαραγωγή του είδους στη χώρα μας λαμβάνει χώρα κυρίως στο Δέλτα του Έβρου και τον Αμβρακικό με πληθυσμό που κυμαίνεται από 0 έως 30 ζευγάρια (Handrinos & Akriotis, 1997). Το χειμώνα το είδος είναι πιο κοινό όπου παρατηρείται σε πολλούς υγροτόπους της βόρειας, κεντρικής και δυτικής Ελλάδας. Στο Αιγαίο παρατηρείται στους κόλπους κατά μήκος της ακτογραμμής και σε υγροτόπους σε αρκετά νησιά. Η περιοχή μελέτης αποτελεί σημαντικό χώρο διαχείμασης του Χειμωνογλάρονου με τακτική παρουσία του είδους από τις αρχές Οκτωβρίου έως τον Απρίλιο με τη μέγιστη καταγραφή στις 6/10/2005 όπου παρατηρήθηκαν 23 άτομα (Κακαλής αδημ.δεδομένα). Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως στη θάλασσα, σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Αποξηράνσεις υγροτόπων και άλλα εγγειοβελτιωτικά έργα Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Επέκταση καλλιεργειών σε υγροτόπους Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Κατασκευή φραγμάτων και παρεμβάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας, αρδευτικών δικτύων Πρόσχωση εδαφών, ρεμάτων, ακτών Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Βόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε υγρά λιβάδια Κυνήγι-λαθροθηρία-παγίδευση-συλλογή αυγών ή νεοσσών-καταστροφή φωλιών Ρύπανση από βιομηχανικές ή στρατιωτικές δραστηριότητες Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Άλλες οχλούσες δραστηριότητες (στρατιωτικές ασκήσεις, επιστημονική έρευνα, βανδαλισμοί) Στερεά απορρίμματα και απόβλητα Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείριση για τη ΖΕΠ Διατήρηση και προστασία των υγροτόπων γλυκού νερού, αποτροπή της αποστράγγισης των εποχικών υγροτόπων Διατήρηση των εκτάσεων με ρηχά νερά και υγρολίβαδα Διατήρηση υγροτόπων με ρηχά άλμυρα νερά με αφθονία Artemia salina Προστασία των νησίδων και λουρονησίδων στις λιμνοθάλασσες από τη διάβρωση και έλεγχος της ανάπτυξης της βλάστησης Διαχείριση αλυκών ως ενδιαίτημα τροφοληψίας - Πλημμυρισμός με ρηχό νερό των λεκανών εξάτμισης καθόλη τη διάρκεια του Προτεραιότητα ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22
χειμώνα Έλεγχος των μπαζωμάτων στις θέσεις αναπαραγωγής της Καστανόχηνας και στο ενδιαίτημα τροφοληψίας του Αργυροτσικνιά Απομάκρυνση των στερεών απορριμμάτων (σκουπιδιών) Η διατήρηση των ανοιχτών εκτάσεων και η προώθηση των παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης και γεωργικής πρακτικής σε συνδυασμό με την αειφορική διαχείριση των λιβαδικών εκτάσεων Αποφυγή της όχλησης σε υγρά λιβάδια και αλυκές με την εφαρμογή μέτρων διαχείρισης επισκεπτών. Σύνταξη και εφαρμογή διαχειριστικών σχεδίων για την προστασία διατήρηση και αποκατάσταση των υγρών λιβαδιών Ορθολογική διαχείριση της βόσκησης σε υγρολίβαδα με την εκτίμηση της βοσκοικανότητας λαμβάνοντας υπόψη και τις ανάγκες των ειδών και τα αναγκαία ενδιαιτήματα σύμφωνα με το διαχειριστικό σχέδιο. Διερεύνηση των επιπτώσεων της παράκτιας αλιείας στους πληθυσμούς του Θαλασσοπρίστη Ορθή χωροθέτηση αυτοκινητοδρόμων, με σκοπό την μείωση των επιπτώσεων στους πληθυσμούς της Πετροτριλίδας Περιορισμός της άναρχης δόμησης στις περιοχές αναπαραγωγής της Πετροτριλίδας Διερεύνηση της οικολογίας του Χειμωνογλάρονου κατά τη χειμερινή περίοδο Έλεγχος/μείωση των ποσοτήτων φυτοφαρμάκων σε καλλιεργούμενες γαίες στις λεκάνες απορροής των μεγάλων υγροτόπων-εφαρμογή τεχνικών απορρύπανσης Έλεγχος της λαθροθηρίας στις υγροτοπικές περιοχές Δημιουργία κατάλληλων ενδιαιτημάτων φωλεοποίησης για το Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23
Φοινικόπτερο Λήψη ενεργητικών μέτρων για την προστασία των γνωστών θέσεων αποικιών Καλαμοκανά με περίφραξη όπου κρίνεται αναγκαίο και τοποθέτηση ενημερωτικής προειδοποιητικής σήμανσης Δημιουργία νέων θέσεων φωλιάσματος Καλαμοκανά σε κατάλληλες εκτάσεις χρησιμοποιώντας ως υπόστρωμα υλικό από βυθοκορήματα Υπογειοποίηση των γραμμών μεταφοράς ρεύματος όπου έχουν καταγραφεί περιστατικά πρόσκρουσης πουλιών Θέσπιση κανόνων συμπεριφοράς των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων εκμετάλλευσης των αλυκών για την αποτροπή της όχλησης Θέσπιση μέτρων προειδοποιητικής σήμανσης και φύλαξης των αποικιών του Καλαμοκανά Θέσπιση κανόνων συμπεριφοράς των δραστηριοτήτων αναψυχής και μηχανοκίνητου αθλητισμού για την αποτροπή της όχλησης στις αναπαραγωγικές αποικίες Κατά την χωροθέτηση υπεράκτιων αιολικών πάρκων θα πρέπει να ελέγχεται η ύπαρξη αναπαραγωγικής αποικίας κοντά στην προτεινόμενη περιοχή και πιθανή χρήση της περιοχής από Ποταμογλάρονα Θεσμοθέτηση ΚΑΖ στα όρια της ΖΕΠ με στόχο τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bealey, C.E., Green, R.E., Robson, R., Taylor, C.R., Winspear, R.(1999). Factors affecting the numbers and breeding success of Stone Curlews Burhinus oedicnemus at Porton Down, Wiltshire. Bird Study 46 (2),145-156. BirdLife International (2008) Species factsheet: Phoenicopterus roseus. Downloaded from http://www.birdlife.org on 17/7/2009 BirdLife International (2008) Species factsheet: Sterna albifrons. Downloaded from http://www.birdlife.org on 13/4/2009 BirdLife International, 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Brooks R. 1998. Birding on the Greek Island of Lesvos. Brookside Publisging, p. 248 Catry T., Ramos JA., Catry I., Allen-Revez M., Grade N., 2004 Are salinas a suitable alternative breeding habitat for Little Terns Sterna albifrons? IBIS 146 (2): 247-257. Cramp S. & K.E.L. Simmons 1980. The Birds of Western Palearctic. Vol. II Oxford University Press, Oxford. Cramp, S. (1998) The Complete Birds of the Western Palearctic on CD-ROM. Oxford: Oxford University Press Fasola M., Goutner V,. & Walmsley J., 1993. Comparative breeding Biology of the Gulls and Terns in the four main Deltas of the Northern Mediterranean στο Aguilar, J.S., Monbailliu, X. Paterson, A.M. Status and Conservation of Seabirds, Proceedings of the 2nd MEDMARAVIS, SEO, Madrid Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A. 2001. Raptors of the world. Helm. London. Gensbol, B. & Thiede, W. 2008. Birds of Prey. Collins Goutner V., Albanis T. & Konstantinou L. 2005. PCBs and organochlorine pesticide residues in eggs of threatened colonial charadriiform species (Aves, Charadriiformes) from wetlands of international importance in northeastern Greece BELGIAN JOURNAL OF ZOOLOGY 135 (2): 157-163. Handrinos, G. & Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. Helm Publishers. London Hölzinger, J. 1987. Bird of Baden-Württemberg, 1: threat and conservation. Ulmer Verlag, Karlsruhe. Massero JA, Perez-Hurtado A., Castro M., Arroyo GM 2000. Complementary use of intertidal mudflats and adjacent salinas by foraging waders ARDEA 88 (2): 177-191 2000 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25
Massero JA. 2003. Assessing alternative anthropogenic habitats for conserving waterbirds: salinas as buffer areas against the impact of natural habitat loss for shorebirds BIODIVERSITY AND CONSERVATION 12 (6): 1157-1173 JUN 2003 Medeiros R., Ramos J., Paiva V., Almeida A., Pedrο P., Antunes S. 2007. Signage reduces the impact of human disturbance on little tern nesting success in Portugal, Biological Conservation 135 (2007) 99-100 Monbailliu X. (ed.) (2009) BIRD SPECIES TO BE ADDED TO ANNEX II OF THE SPECIALLY PROTECTED AREAS, BARCELONA CONVENTION PROPOSED AMENDMENTS TO THE SPECIALLY PROTECTED AREAS AND BIOLOGICAL DIVERSITY PROTOCOL. United Nations Environment Programme, Mediterranean Action-Plan, Regional Activity Centre for Specially Protected Areas Newton, I. 1979. Population Ecology of Raptors. Buteo Books, Vermillion. Tsounis, G. and A., Dimitropoulos. 1992. The avifauna of the north-eastern Aegean islands Lesvos and Chios: differences and similarities. Biologia Gallohellenica 19(2): 73--102. Tucker, G.M. & Heath, M.F. 1994. Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge Γαληνού, Ε. 1999. Μελέτη διαχρονικής και διαχωρικής παρουσίας υδρόβιων ειδών ορνιθοπανίδας στην Αλυκή Καλλονής Ν. Λέσβου. Πτυχιακή Διατριβή. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.Τμήμα Περιβάλλοντος. 84σ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ. 1994. Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Ταχεία ορνιθολογική αναγνώριση του συνόλου των 16 βιοτόπων. 138 σ. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 1995. Συνοπτική έκθεση δραστηριότητας στα πλαίσια του προγράμματος παρακολούθησης υγρότοπων 1995 για τις περιοχές 1) Υγρότοπος κόλπου Καλλονής, Λέσβου, 2) υγρότοπος Ντίπι Λάρσος, Λέσβου, 3) Λ/Θ Αλυκής και Χορταρολίμνη, Λήμνου και 4) Αλυκή Χώρας, Νάξου. Καζαντζίδης, Σ. 2005. Ερωδιοί. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Αθήνα σελ. 113. Καζαντζίδης, Σ. και Μ. Νοίδου (συντονιστές έκδοσης) 2008. Προσδιορισμός της φαινολογίας μετανάστευσης των θηρεύσιμων υδρόβιων πουλιών - Τελική ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26
αναφορά. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. 255 σελ. + Παράρτημα. Καζαντζίδης, Σ., Αναγνωστοπούλου, Μ και Π. Γεράκης. 1994. Προβλήματα 35 ελληνικών υγροτόπων και δράσεις αντιμετώπισής τους. Πρόγραμμα παρακολούθησης υγροτόπων 1992-1994. ΕΚΒΥ. 249 σ. Κατσαδωράκης, Γ. και Κ. Παραγκαμιάν. 2007. Απογραφή των υγροτόπων των νησιών του Αιγαίου: Ταυτότητα, οικολογική κατάσταση και απειλές. Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση WWF Ελλάς, Αθήνα, σελ 392. Κιλικίδης, Σ. 1992. Υγροβιότοπος Κόλπου Καλλονής (Νήσου Λέσβου) : αξιολόγηση και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξης του στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Αρθρου 4 της οδηγίας 79/409/Ε.Ο.Κ. για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών. Τμήμα Κτηνιατρικής. 62σ. Μανδυλάς, Χρ. και Ν. Καρδακάρη, 1998. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη «Προστασία και Ανάδειξη Υγρότοπου Κόλπου Καλλονής Λέσβου», πρώτη φάση. ΥΠΕΧΩΔΕ-Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου-Νομαρχειακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου-ΑΔΕΤΑ Καλλονής. Μαρκαντώνη, Α., Τσενεκίδης, Χ. 1995. Μελέτη της ορνιθοπανίδας στις Αλυκές Καλλονής (Νήσου Λέσβου). Πτυχιακή Διατριβή. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Περιβάλλοντος. 102σ. Παπαχρήστου Θ., Πλατής Π., Καζαντζίδης Σ. και Η. Καρμίρης. 2009. Δίαιτα υδρόβιων ειδών ορνιθοπανίδας και αγροτικών ζώων σε υγροτόπους.σελ 173 233. Στο: Καζαντζίδης Σ. (εκδ.) Επίδραση της θήρας στα υδρόβια είδη της ορνιθοπανίδας. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. 243 σελ. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλιά Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27