Σελίδα Τίτλου Ευχαριστίες Είναι σημαντική η αναγνώριση της βοήθειας που έλαβε ο σπουδαστής κατά τη διάρκεια της εργασίας του. Δεν πρέπει να υπερβαίνει τη μία σελίδα Περίληψη Αποτελεί μια σημαντική παρουσίαση των κύριων στοιχείων και συμπερασμάτων της εργασίας, μαζί με μια σύντομη αναφορά στους στόχους και τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε. Μέχρι 300 λέξεις Πίνακας Περιεχομένων Περιλαμβάνει με ακρίβεια τα περιεχόμενα της εργασίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΖΩΟΛΟΓΙΑΣ Εξώφυλλο - Σελίδα Τίτλου Ως σελίδα τίτλου επαναλαμβάνεται το εξώφυλλο χωρίς τη φωτογραφία Μπορεί να ακολουθεί σελίδα με αφιέρωση στη Μαρία Βιολογία και Οικολογία Πληθυσμών του Κορμοράνου (Phalacrocorax carbo L. 1758) που Φωλιάζουν και Διαχειμάζουν σε Ελληνικούς Υγρότοπους Βασίλειος Λιόρδος, M.Sc. Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος Διδακτορική Διατριβή ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2004

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η επιστημονική μελέτη ζωντανών Ευχαριστίες Είναι σημαντική η αναγνώριση της βοήθειας που έλαβε ο σπουδαστής κατά τη διάρκεια της εργασίας του. Δεν πρέπει να υπερβαίνει τη μία σελίδα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί διαφορετική γραμματοσειρά. οργανισμών απαιτεί σωστό σχεδιασμό, χρήση υλικών, χρόνο, κόπο και συνεργασία πολλών ανθρώπων. Επίσης περιλαμβάνει πολλά επιμέρους στάδια όπως αναζήτηση βιβλιογραφίας σε βιβλιοθήκες και επιστημονικά συγγράμματα, εργασία στην ύπαιθρο για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων και βιολογικού υλικού, ανάλυση του υλικού στο εργαστήριο και των δεδομένων με χρήση στατιστικών προγραμμάτων και τέλος τη γνωστοποίηση των ευρημάτων (συγγραφή και παρουσίαση της μελέτης). Για την πραγματοποίηση αυτής της διατριβής, η οποία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1999 και ολοκληρώνεται σήμερα με τη συγγραφή της, απαιτήθηκε η συμβολή πολλών ανθρώπων με την παροχή προσωπικής εργασίας, ιδεών, γνώσεων και υλικών.

Περίληψη Αποτελεί μια σημαντική παρουσίαση των κύριων στοιχείων και συμπερασμάτων της εργασίας, μαζί με μια σύντομη αναφορά στους στόχους και τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε. Μέχρι 300 λέξεις ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα τροφικά επίπεδα του κορμοράνου κυμάνθηκαν μεταξύ 3,50 και 4,50 στις περιοχές έρευνας, κατά τις περιόδους διαχείμασης και αναπαραγωγής. Διακρίθηκαν δύο βασικές ομάδες τροφικών επιπέδων, σύμφωνα με τους τύπους λείας που καταναλώθηκαν: α) κατανάλωση, σε μεγαλύτερο ποσοστό, παμφάγων με προτίμηση φυτικής τροφής ψαριών (Δέλτα Έβρου, Λίμνη Κερκίνη, Λίμνη Μικρή Πρέσπα, τροφικό επίπεδο 3,50 3,90) και β) κατανάλωση, σε μεγαλύτερο ποσοστό, παμφάγων με προτίμηση ζωικής τροφής ψαριών (Δέλτα Αξιού, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, τροφικό επίπεδο 3,90 4,50). Η σύγκριση των τροφικών επιπέδων του κορμοράνου με αυτά σαρκοφάγων ψαριών και θαλάσσιων θηλαστικών δείχνει ότι ο κορμοράνος μπορεί να θεωρηθεί κορυφαίος θηρευτής των μεσογειακών υδάτινων οικοσυστημάτων.

Πίνακας Περιεχομένων Περιλαμβάνει με ακρίβεια τα περιεχόμενα της εργασίας ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ σελίδα Ευχαριστίες iv Κατάλογος Πινάκων xiv Κατάλογος Σχημάτων xx ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΚΟΡΜΟΡΑΝΟΣ 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 31 4.1. Μετρήσεις πληθυσμών και εντοπισμός των θέσεων κουρνιάσματος και φωλιάσματος 31 4.2. Συλλογή κορμοράνων 36 4.3. Μορφολογικές μετρήσεις 37 4.4. Ανατομία 38 4.5. Βιολογία αναπαραγωγής 38 4.6. Μελέτη της δίαιτας 45 4.7. Ονοματολογία 55 4.8. Στατιστική επεξεργασία δεδομένων 55

Πίνακας Περιεχομένων Περιλαμβάνει με ακρίβεια τα περιεχόμενα της εργασίας ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 58 5.1. Πληθυσμοί 58 5.2. Μορφολογικές μετρήσεις 62 5.3. Βιολογία αναπαραγωγής 66 5.4. Δίαιτα 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΖΗΤΗΣΗ 141 6.1. Πληθυσμοί 141 6.2. Μορφολογικά χαρακτηριστικά 147 6.3. Βιολογία αναπαραγωγής 149 6.4. Δίαιτα 171 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 187 1. Πληθυσμοί 187 2. Βιολογία αναπαραγωγής 187 3. Δίαιτα και οικολογία διατροφής 188 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 189 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 206 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 235 σελίδα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εξηγείται η γενική φύση του θέματος της εργασίας και δίνονται κάποιες ενδεικτικές βιβλιογραφικές αναφορές Δίνεται με σαφήνεια ο σκοπός και ο στόχος της εργασίας Αναφέρει περιγραμματικά τι θα ακολουθήσει στη συνέχεια, με τι πραγματεύεται δηλαδή κάθε κεφάλαιο Καλό είναι μα μην υπερβαίνει τις 5 σελίδες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Αναφέρονται όλες οι βιβλιογραφικές πηγές που σχετίζονται άμεσα με το θέμα Δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται κατά λέξη ότι αναφέρει ο συγγραφέας αλλά γίνεται απλή αναφορά-καταγραφή των αποτελεσμάτων ή της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε Πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να χρησιμοποιούνται σύγχρονες βιβλιογραφικές αναφορές Δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1/3 της εργασίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Αναφέρονται όλα τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και βοήθησαν στην πραγματοποίηση της εργασίας Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε (βήμα-βήμα), ώστε να είναι και κατανοητή αλλά και να μπορέσει να επαναληφθεί μελλοντικά Είναι προτιμότερη η υπερβολική περιγραφή παρά η ελλιπής περιγραφή!!!

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Περιλαμβάνονται τα αποτελέσματα των πειραμάτων και δίνονται οι σχετικοί πίνακες και τα διαγράμματα (σχήματα, φωτογραφίες) χωρίς όμως να δίνονται οι ερμηνείες των αποτελεσμάτων Τα δεδομένα πρέπει να δίνονται με σαφήνεια Οι πίνακες και τα διαγράμματα πρέπει να αριθμούνται και να έχουν επικεφαλίδα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι πίνακες και τα διαγράμματα πρέπει να αριθμούνται και να έχουν επικεφαλίδα Πίνακας 26. «Μέσος» αριθμός αβγών που εκκολάφτηκαν ανά φωλιά στις τρεις αποικίες του κορμοράνου τα έτη 2001 και 2002 (± τυπική απόκλιση, n = αριθμός φωλιών). Έτος Αποικία 2001 2002 Μέσος Εύρος n Μέσος Εύρος n Δ. Αξιού Λ. Κερκίνη 2,86 ± 1,46 0 5 50 2,82 ± 1,59 2,97 ± 1,53 0 5 60 3,29 ± 1,40 0 5 55 0 5 55 Λ. Μ. Πρέσπα 3,00 ± 1,50 0 5 39 2,94 ± 1,73 0 5 48

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι πίνακες και τα διαγράμματα πρέπει να αριθμούνται και να έχουν επικεφαλίδα Μ ή κ ο ς Τ α ρ σ ο μ ε τ α τ α ρ Β ά ρ ο ς ( g ) ( α ) 2 2 0 0 2 0 0 0 1 8 0 0 1 6 0 0 1 4 0 0 1 2 0 0 1 0 0 0 8 0 0 6 0 0 4 0 0 2 0 0 0 0 1 1 2 2 3 3 4 4 Η λ ι κ ί α ( η μ έ ρ ε ς ) ( γ ) 8 0 7 0 6 0 5 0 4 0 3 0 2 0 Μ ή κ ο ς Ρ ά μ φ ο υ ς ( m m Μ ή κ ο ς Ρ ά μ φ ο υ ς + Κ ε φ ( β ) 7 0 6 0 5 0 4 0 3 0 2 0 1 0 0 0 1 1 2 2 3 3 4 4 Η λ ι κ ί α ( η μ έ ρ ε ς ) ( δ ) 1 6 0 1 4 0 1 2 0 1 0 0 8 0 6 0 4 0 1 0 2 0 0 0 1 1 2 2 3 3 0 0 1 1 2 2 3 3 4 4 Η λ ι κ ί α ( η μ έ ρ ε ς ) Η λ ι κ ί α ( η μ έ ρ ε ς ) Σχήμα 13. Καμπύλες της λογιστικής εξίσωσης που περιγράφουν την αύξηση των νεοσσών για τις τέσσερις μεταβλητές αύξησης: (α) βάρος, (β) μήκος ράμφους, (γ) μήκος ταρσομεταταρσού και (δ) μήκος «ράμφους + κεφαλής», από τις μετρήσεις που έγιναν στην αποικία της Λ. Κερκίνης το 2000.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Αποτελεί το πιο ουσιαστικό τμήμα της εργασίας και απαιτεί ακριβολογία και σαφήνεια Ερμηνεύονται εμπεριστατωμένα τα αποτελέσματα της εργασίας Είναι απαραίτητο να γίνεται σύγκριση των αποτελεσμάτων της πτυχιακής εργασίας με τα αντίστοιχα αποτελέσματα άλλων εργασιών και να αναζητούνται αίτια για πιθανή διαφωνία Καταλαμβάνει περίπου το 1/2 της εργασίας Δεν είναι απαραίτητο τα αποτελέσματα μας να είναι πάντα καλά και να συμφωνούν με άλλα!!!

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που εξάγονται άμεσα από την πτυχιακή εργασία και όχι γενικότητες ή πράγματα ήδη γνωστά Καλό είναι να δίνονται και προτάσεις για περαιτέρω συνέχιση της έρευνας

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καταχωρούνται αλφαβητικά και με συγκεκριμένο τρόπο, όλες οι πηγές που αναφέρθηκαν στο κείμενο Γκούτνερ, Β. 1983. Οικολογία αναπαραγωγής της αβοκέτας (Recurvirosra avosetta L.) και του στρειδοφάγου (Haematopus ostralegus L.) (Aves) στο Δέλτα του ποταμού Έβρου. Διδακτορική Διατριβή, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 1994. Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά της Ελλάδας. Ειδική Έκδοση. Αθήνα. Eλληνική Ζωολογική Εταιρεία & Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 1992. Το κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Αθήνα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καταχωρούνται αλφαβητικά και με συγκεκριμένο τρόπο, όλες οι πηγές που αναφέρθηκαν στο κείμενο Albertsen, J. O., Abe, Y., Kashikawa, S., Ookawara, A. & Tamada, K. 2002. Age and sex differences in biometrics data recorded for Whooper Swans wintering in Japan. Waterbirds 25(Spec. Publ. 1): 334-339. Amat, J. A., Fraga, R. M. & Arroyo, G. M. 2001. Intraclutch egg-size variation and offspring survival in the Kentish Plover Charadrius alexandrinus. Ibis 143: 17-23. Amundsen, T. & Slagsvold, T. 1991. Hatching asynchrony: facilitating adaptive or maladaptive brood reduction? Proc. Intnl. Ornithol. Progr. 20: 1707-1719.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΤΑ) Για την συνεκτικότητα του κυρίως κειμένου, υλικό που είναι ογκώδες και εμποδίζει τον αναγνώστη να κατανοήσει το κυρίως κείμενο, τοποθετείται σε Παράρτημα Παράρτημα ΙΙ Φύλο, ηλικία και τοποθεσία συλλογής των 57 κορμοράνων Κωδικός πτηνού 1 Ηλικία Φύλο (Α/Θ) 2 Τοποθεσία 3 PCAA1 Ενήλικο Θ A PCAA2 1ος Χειμώνας Α A PCAB1 1ος Χειμώνας Θ A PCAB2 1ος Χειμώνας Α A PCAB3 Ενήλικο Θ A