ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΣΕ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΗΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΣΕ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΗΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ Α. Στραπάτσα 1, Γ.. Νάνος 1, Ι. Παπούλια 2, Ι. Μπούτλα 2 1 Εργαστήριο ενδροκοµίας, Τµήµα Γεωπονίας, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Οδός Φυτόκου, 384 46 Βόλος, e-mail gnanos@agr.uth.gr 2 Αγροτικός Συνεταιρισµός Ζαγοράς Πηλίου, 370 01 Ζαγορά Μαγνησίας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Μελετήθηκαν οι εισροές και εκροές ενέργειας σε 5 µηλεώνες της Ζαγοράς Πηλίου στους οποίους εφαρµόστηκε Ολοκληρωµένη ιαχείριση βάσει καλλιεργητικών στοιχείων για τα έτη 1999 και 2000. Η αυξηµένη παραγωγή καρπών σε κάποιους από τους µηλεώνες το έτος 2000 είχε ως αποτέλεσµα την µέση αύξηση των εκροών από 118000 σε 131000 MJ ha -1. Αντίστοιχα, οι εισροές ενέργειας αυξήθηκαν από 52000 σε 59000 MJ ha -1. Αποτέλεσµα ήταν για το 2000, η αύξηση της παραγωγικότητας της ενέργειας κατά 20% στα 0,46 kg MJ -1, µείωση της έντασης της ενέργειας κατά 10% στα 2,27 kg MJ -1 και αύξηση του βαθµού απόδοσης της ενέργειας κατά 20% στο 1,10. Το 36% της ενέργειας που χρησιµοποιήθηκε στους µηλεώνες καταναλώθηκε στη φυτοπροστασία, ενώ από 22% περίπου καταναλώθηκε για τη λίπανση και τη συγκοµιδή. Μικρότερες ποσότητες ενέργειας χρησιµοποιήθηκαν για την κοπή των ζιζανίων (6%), αραίωµα (7%), κλάδεµα (7%) και ελάχιστες για την άρδευση (κάτω του 1%). Επιπλέον, το 30% της εισρέουσας στους µηλεώνες της Ζαγοράς ενέργειας οφείλεται στα καύσιµα και ένα επιπλέον 24% στα γεωργικά οχήµατα, φορητά ψεκαστικά και φορητά χορτοκοπτικά µηχανήµατα. Τα λιπάσµατα αποτέλεσαν ένα 20% περίπου της εισρέουσας ενέργειας, ενώ τα φυτοπροστατευτικά χηµικά σκευάσµατα αποτέλεσαν το 11% το 1999 και το 16% το 2000. Για τα µέσα συγκοµιδής και µεταφοράς των µήλων στο συσκευαστήριο χρησιµοποιήθηκε το 7% περίπου της εισρέουσας ενέργειας, ενώ η ανθρώπινη εργασία προκάλεσε ελάχιστη εισροή ενέργειας στο µηλεώνα (κάτω από 5%), όταν σαν ενεργειακό ισοδύναµο της ανθρώπινης εργασίας χρησιµοποιήθηκαν τα 2.2 MJ h -1. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην περιοχή του Πηλίου η µηλιά καλλιεργείται από το 19 ο αιώνα. Η συστηµατική όµως µηλοκαλλιέργεια στο νοµό, µε επίκεντρο τις ορεινές περιοχές του Πηλίου, όπως η Ζαγορά µε υψόµετρο 500-800 m, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 50. Η κυρίαρχη ποικιλία είναι η Starking Delicious, η οποία στις συγκεκριµένες εδαφοκλιµατικές συνθήκες δίνει µήλο εκλεκτής ποιότητας µε άριστες οργανοληπτικές ιδιότητες και αντοχή στη συντήρηση. Τις χρονιές 1999 και 2000 εφαρµόστηκε σε περιοχή της Ζαγοράς πιλοτικό πρόγραµµα Ολοκληρωµένης Παραγωγής υπό την επίβλεψη γεωπόνων του Συνεταιρισµού Ζαγοράς και ειδικών ανά αντικείµενο επιστηµόνων και φορέων του κράτους, µε στόχο τη µείωση των εισροών, τη βελτίωση της ποιότητας του µήλου και τη φιλικότητα προς το περιβάλλον. Η µηλιά θεωρείται εντατική καλλιέργεια από άποψη χρήσης επικουρικής ενέργειας. Για να µπορέσει να αποδώσει το υψηλότερο οικονοµικό αποτέλεσµα, θα πρέπει το κόστος παραγωγής να διατηρείται σε όσο το δυνατό χαµηλότερα επίπεδα σε πάσης φύσεως εισροές. Για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι απαραίτητος ο συνεχής έλεγχος του κόστους των επιµέρους στοιχείων, που συνθέτουν την καλλιέργεια. Η προσέγγιση που µελετάται στην εργασία αυτή είναι η µετατροπή όλων των εισερχόµενων συντελεστών παραγωγής καθώς και των αποδιδόµενων προϊόντων της καλλιέργειας σε ενεργειακές µονάδες. Το αναµενόµενο αποτέλεσµα είναι η αξιολόγηση των επιµέρους καλλιεργητικών παραµέτρων σαν ενεργειακές

εισροές µε σκοπό την περαιτέρω µελέτη µείωσης τους ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα της ενέργειας που χρησιµοποιείται [1]. Στην εργασία αυτή γίνεται προσπάθεια ενεργειακής ανάλυσης µιας πιλοτικής εφαρµογής Ολοκληρωµένης ιαχείρισης της καλλιέργειας µηλιάς στην περιοχή Ζαγοράς Πηλίου. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µελέτη έγινε σε 5 µηλεώνες της περιοχής Ζαγοράς Πηλίου συνολικής έκτασης 26 στρεµµάτων. Πιο συγκεκριµένα η σύµβουλος-γεωπόνος παρακολουθούσε την πορεία της καλλιέργειας, την εξέλιξη των εχθρών και ασθενειών, αποφάσιζε για τις εφαρµογές των καλλιεργητικών τεχνικών και κατέγραφε όλα τα παραπάνω για τα έτη 1999 και 2000. Τα στοιχεία κάθε µηλεώνα χρησίµευσαν για τον υπολογισµό των συνολικών εισροών (όλων των καλλιεργητικών εργασιών χωριστά και ανά συντελεστή παραγωγής) και των εκροών (κλαδευτικά και καρπούς). Οι καλλιεργητικές φροντίδες που χρησιµοποιήθηκαν αφορούσαν τη λίπανση, την άρδευση, το χειµερινό κλάδεµα και καύση των κλαδιών, το αραίωµα και θερινό κλάδεµα, την κοπή ζιζανίων, τη φυτοπροστασία και τη συγκοµιδή και µεταφορά στο συσκευαστήριο. Η λίπανση για το 1999 εφαρµόστηκε σε τέσσερις δόσεις: η πρώτη το διάστηµα 12/4-21/5 µε νίτρο Νορβηγίας στη δόση 1-2 kg/δένδρο, η δεύτερη το διάστηµα 26/5-1/6 µε νιτρικό κάλιο 13-0-46 στη δόση1 kg/δένδρο η τρίτη το διάστηµα 20/6-6/7 µε νίτρο Νορβηγίας στη δόση 0,5 kg/δένδρο και η τέταρτη το διάστηµα 27/7-14/8 µε το ίδιο λίπασµα και δόση. Για το 2000 βάσει εδαφολογικών και φυλλοδιαγνωστικών αναλύσεων η πρώτη λίπανση εφαρµόστηκε από 10-21/4 µε 1 kg νιτράσβεστο και επιπρόσθετα 0,6 kg µικτό λίπασµα µε σύσταση 27-0-0 + 2MgO + λιθόθαµνο από 2 παραγωγούς, η δεύτερη το διάστηµα 27/5-6/7 µε 0,5 kg νιτράσβεστο από τους περισσότερους και η τρίτη δόση το διάστηµα 5-25/7 από 2 παραγωγούς µε 0,5-1 kg/δένδρο νιτράσβεστο. ύο από τους 5 παραγωγούς έκαναν ασβέστωση στις 18/12/1999 για το έτος 2000 µε 10 kg/δένδρο CaO. Η άρδευση εφαρµόστηκε 2 φορές κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1999 (η πρώτη το διάστηµα 17-23/6 και η δεύτερη 9-23/8) και µία φορά το 2000 (27/6-10/7). Στην περιοχή η άρδευση γίνεται κατ αποκλειστικότητα µε πηγαία κοινοτικά νερά και είναι επιφανειακή µε λεκάνες και αυλάκια. Για το χειµερινό κλάδεµα, χρειάστηκαν περίπου 16 ώρες/στρέµµα (χωρίς διαφορές από χρονιά σε χρονιά), από τις οποίες το ένα πέµπτο καταναλώθηκε για το µάζεµα και την καύση των κλαδιών. Η εργασία αυτή στα ορεινά της Ζαγοράς, εξαιτίας του µεγάλου µεγέθους των δένδρων και της υψηλής χιονόπτωσης, γίνεται νωρίς το χειµώνα κατά κύριο λόγο ή και νωρίς το φθινόπωρο πριν την πτώση των φύλλων. Το αραίωµα των καρπών γίνεται αποκλειστικά µε τα χέρια και συνδυάζεται µε θερινό κλάδεµα. Πραγµατοποιείται από αρχές Ιουνίου έως αρχές Ιουλίου και είναι µια χρονοβόρα διαδικασία, που απαιτεί από 16-42 ώρες το στρέµµα, ανάλογα µε το µέγεθος των δένδρων, την καρπόδεση και τον παραγωγό. Ο µόνος τρόπος αντιµετώπισης των ζιζανίων στην περιοχή Ζαγοράς είναι η κοπή αυτών τα τελευταία χρόνια µε τη χρήση µικρών φορητών χορτοκοπτικών µηχανηµάτων. Για το 1999 έγιναν 2 ή 3 κοπές κατά τις περιόδους 25/5-1/6, 19-30/7 και από 3/7 έως και λίγο πριν τη συγκοµιδή. Το χορτοκοπτικό χρειάστηκε µία ώρα το στρέµµα και κατανάλωσε 1,25 L h -1. Ο έλεγχος του πληθυσµού της καρπόκαψας (ο κυριότερος εχθρός των µήλων), καθώς και άλλων εντόµων όπως της νάρκης, του φυλλοδέτη, της σέζιας και της ψώρας Σαν Ζοζέ, γινόταν µε συλλογή θερµοωρών, κατάλληλα υπολογιστικά µοντέλα και µε παγίδες, οι οποίες τοποθετούνται από το τέλος Απριλίου. Οι ψεκασµοί εφαρµόσθηκαν από αρχές Μαίου έως αρχές Αυγούστου ανάλογα µε τις γενιές και χρησιµοποιήθηκαν εντοµοκτόνα φιλικά προς το περιβάλλον και τα ωφέλιµα αρθρόποδα. Οι αφίδες και οι τετράνυχοι αποτελούν λιγότερο σηµαντικούς εχθρούς στην περιοχή και ελέγχονται συνήθως µε τα ωφέλιµα έντοµα και

αρπακτικά ακάρεα ή µε εφαρµογή ειδικών αφιδοκτόνων. Όλοι οι ψεκασµοί γίνονται µε το χέρι και απαιτούν πολλές ώρες εργασίας. Το φουζικλάδιο είναι η µόνη ασθένεια που ζηµιώνει σηµαντικά τη µηλοπαραγωγή της Ζαγοράς και αντιµετωπίζεται µε χηµικά µέσα. Αρχικά έγιναν 1-2 εφαρµογές µε χαλκούχα σκευάσµατα και κατόπιν µε µυκητοκτόνα όπως Chorus, Score, Delan, Captan, Systhane, Vision από αρχές Απριλίου έως τέλος Ιουνίου ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες. Στα µέσα Σεπτεµβρίου και για τα 2 έτη εφαρµόστηκε ψεκασµός µε αντικαρποπτωτική ορµόνη (Apponon, Rhodophix, Antitrop). Το σύνολο των ψεκασµών που εφαρµόστηκαν απ τους παραγωγούς ήταν 10 για κάθε έτος. Τέλος, για τη συγκοµιδή και µεταφορά των µήλων στο συσκευαστήριο απαιτήθηκαν από 20-53 ηµεροµίσθια ανάλογα µε την παραγωγή και το κτήµα. Για κάθε καλλιεργητική εργασία υπολογίσθηκε η ισοδύναµη ενέργεια καυσίµου, που αντιστοιχεί στα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν, η ισοδύναµη ενέργεια εργασίας του χειριστή του µηχανήµατος και των εργατών, η ενέργεια των καυσίµων και η ενσωµατωµένη ενέργεια των µηχανηµάτων που αντιστοιχεί στις ώρες λειτουργίας τους. Στην ενσωµατωµένη ενέργεια περιλαµβάνεται η ενέργεια κατασκευής, µεταφοράς και επισκευής των µηχανηµάτων. ιαιρώντας την ενέργεια αυτή µε το συνολικό χρόνο οικονοµικής ζωής των µηχανηµάτων (ώρες) βρίσκεται η αντιστοιχούσα ενέργεια ανά ώρα λειτουργίας και η ενέργεια που απαιτήθηκε για τις συγκεκριµένες καλλιεργητικές εργασίες. Ο πίνακας 1 δίνει την ισοδύναµη ενέργεια ανά υλικό ή εργασία που χρησιµοποιήθηκε. Το ενεργειακό ισοδύναµο της ανθρώπινης ωριαίας εργασίας που χρησιµοποιήθηκε ήταν 2,2 MJ. Οι εισροές υπολογίσθηκαν ανά καλλιεργητική εργασία και ανά συντελεστή παραγωγής. Αν η ποσότητα των καρπών που παράχθηκε (kg ha -1 ) διαιρεθεί µε την ενέργεια που απαιτήθηκε για την παραγωγή τους, προκύπτει η παραγωγικότητα της ενέργειας που χρησιµοποιήθηκε (kg MJ -1 ). Το αντίστροφο, δηλαδή η ενέργεια ανά µονάδα παραχθέντος προϊόντος, δείχνει την ένταση της χρησιµοποιηθείσας ενέργειας (MJ kg -1 ). Αν η ποσότητα του προϊόντος που παράχθηκε αναχθεί σε ισοδύναµη ενέργεια (KJ ha -1 ) και συγκριθεί µε την ενέργεια που δαπανήθηκε, προκύπτει ο βαθµός απόδοσης της ενέργειας. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Το 36% της ενέργειας που χρησιµοποιήθηκε στους µηλεώνες καταναλώθηκε στη φυτοπροστασία (µέσος όρος και των 2 ετών), ενώ από 22% περίπου καταναλώθηκε για τη λίπανση και τη συγκοµιδή και µεταφορά των καρπών στο συσκευαστήριο (Πίνακας 2). Μικρότερες ποσότητες ενέργειας χρησιµοποιήθηκαν για την κοπή των ζιζανίων (6%), αραίωµα (7%), κλάδεµα (7%) και ελάχιστες για την άρδευση (κάτω του 1%) καθώς αυτή γίνεται 1-2 φορές την καλλιεργητική περίοδο µε αυλάκια και προσωπική εργασία χωρίς κατανάλωση ενέργειας για µεταφορά ή άντληση νερού. Όσον αφορά την κατανοµή της εισρέουσας ενέργειας κατά συντελεστή παραγωγής, το 30% αυτής οφείλεται στα καύσιµα και ένα επιπλέον 24% στα γεωργικά οχήµατα, φορητά ψεκαστικά και φορητά χορτοκοπτικά µηχανήµατα (Πίνακας 3). Τα λιπάσµατα που εφαρµόστηκαν αποτέλεσαν ένα 21% περίπου της εισρέουσας ενέργειας, ενώ τα φυτοπροστατευτικά χηµικά σκευάσµατα αποτέλεσαν το 11% το 1999 και το 16,5% το 2000. Η διαφορά αυτή οφείλεται στους ελάχιστους ψεκασµούς που χρειάστηκε να γίνουν βάσει των παρατηρήσεων της γεωπόνου και ανάλυσης των µετεωρολογικών δεδοµένων το 1999 και λόγω της εφαρµογής χειµερινού ψεκασµού για το φουζικλάδιο το 2000. Για τα µέσα συγκοµιδής και µεταφοράς των µήλων στο συσκευαστήριο χρησιµοποιήθηκε το 7% περίπου της εισρέουσας ενέργειας το 1999 και 8% το 2000. Η ανθρώπινη εργασία προκάλεσε ελάχιστη εισροή ενέργειας στο µηλεώνα (5% το 1999 και 4% το 2000), παρόλο που στους συγκεκριµένους µηλεώνες οι περισσότερες εργασίες γίνονται χειρωνακτικά και µε ελάχιστη χρήση µηχανικών µέσων λόγω του επικλινούς του εδάφους και πολυτεµαχισµού της γης (Πίνακας 3). Για τους ανωτέρω υπολογισµούς ως

ενεργειακό ισοδύναµο για την ανθρώπινη εργασία χρησιµοποιήθηκαν τα 2.2 MJ h -1. Αυτή η ενέργεια προέρχεται από την συνολική ενέργεια της καταναλισκόµενης τροφής και µόνο [2]. Βέβαια υπάρχουν και πολύ υψηλότερα ενεργειακά ισοδύναµα που χρησιµοποιούνται για την ανθρώπινη εργασία, όπως του Fluck [3] µε 450 MJ h -1. Βάσει του τελευταίου, η µέση εισρέουσα ενέργεια θα δεκαπλασιάζονταν φτάνοντας στα περίπου 570000 MJ ha -1 για κάθε έτος και η ανθρώπινη εργασία θα ήταν η κύρια εισροή ενέργειας στον µηλεώνα µε 90% περίπου των συνολικών εισροών ενέργειας. Αντίστοιχα, η παραγωγικότητα θα υποδεκαπλασιάζονταν στα 0,04 kg MJ -1, η ένταση θα δεκαπλασιάζονταν στα 25 MJ kg -1 και ο βαθµός απόδοσης της ενέργειας θα υποδεκαπλασιάζονταν στο 0,22 (για καρπούς και κλαδευτικά). Με την ενέργεια που εισέρευσε στο αγροοικοσύστηµα για το έτος 1999 (52000 MJ ha -1 κατά µέσο όρο) παρήχθησαν 10669 kg καρπού (Πίνακας 4). Αντίστοιχα το 2000 οι εισροές ενέργειας αυξήθηκαν σε 59000 MJ ha -1 και η παραγωγή σε 13876,6 kg. Η αυξηµένη κατά 30% παραγωγή καρπών απ τους µηλεώνες το έτος 2000 είχε ως αποτέλεσµα τη µέση αύξηση των εκροών από 118000 σε 131000 MJ ha -1 (Πίνακας 4). Ως αποτέλεσµα ήταν για το 2000 να έχουµε αύξηση της παραγωγικότητας της ενέργειας κατά 20% στο 0,46 Kg MJ -1, µείωση της έντασης της ενέργειας κατά 10% στο 2,27 MJ kg -1 και αύξηση του βαθµού απόδοσης της ενέργειας κατά 20% στο 1,10 (Πίνακας 5). Η φυτοπροστασία, όπως ήταν αναµενόµενο, καλύπτει ένα σηµαντικό ενεργειακό κόστος για την παραγωγή µήλων (περίπου το ένα τρίτο του συνόλου). Όπως αναφέρθηκε, η φυτοπροστασία έγινε µε τη συνεχή καθοδήγηση γεωπόνου-συµβούλου, µε την αξιοποίηση κλιµατολογικών στοιχείων από µετεωρολογικούς σταθµούς και χρήση κατάλληλου λογισµικού, µε απόλυτη επιτυχία και µε τους απαραίτητους ψεκασµούς για την ικανοποίηση και των παραγωγών. Περαιτέρω µείωση της φυτοπροστασίας ήταν εφικτή αλλά υπήρχε κίνδυνος απώλειας ποιότητας των καρπών και δυσανασχέτησης των παραγωγών. Το ανωτέρω έγινε προφανές καθώς στη συγκοµιδή οι απώλειες καρπών από ασθένειες και εχθρούς ήταν κάτω από 1%, ενώ οικονοµικά θα µπορούσαν να φτάσουν έως και το 5%. Έτσι, ο παράγοντας άνθρωπος-παραγωγός ήταν πιο καθοριστικός από τη χρήση της τεχνολογίας στη φυτοπροστασία της µηλιάς. Σε αντίστοιχη εργασία µε 3 συµβατικούς µηλεώνες στην περιοχή Ζαγοράς (Ε. Σφακιωτάκης, αδηµοσίευτα στοιχεία) η φυτοπροστασία είχε πιο υψηλό ενεργειακό κόστος κυρίως λόγω των υψηλών ποσοτήτων εντοµοκτόνων που χρησιµοποιήθηκαν σε σχέση µε την ολοκληρωµένη παραγωγή. Η λίπανση των µηλεόδενδρων επίσης κατανάλωσε ένα σηµαντικό ποσοστό (περίπου 22%) της εισρέουσας ενέργειας. Εδώ, ας σηµειωθεί, ότι η λίπανση που έγινε ήταν σηµαντικά µειωµένη σε σχέση µε τους συµβατικούς µηλεώνες της περιοχής και έγινε ορθολογικά βάσει των εκροών καρπών και βλαστών και, επιπλέον για το 2000, βάσει εδαφολογικών και φυλλοδιαγνωστικών αναλύσεων. Καθώς είναι γνωστό ότι γίνεται σπατάλη κυρίως σε αζωτούχα και φωσφορούχα λιπάσµατα στους συµβατικούς µηλεώνες (Ε. Σφακιωτάκης, αδηµοσίευτα στοιχεία) και λόγω του υψηλού ενεργειακού ισοδύναµου παραγωγής µιας λιπαντικής τους µονάδας, είναι αναµενόµενο ότι το ενεργειακό κόστος και το εκατοστιαίο ποσοστό της λίπανσης επί του συνόλου των ενεργειακών εισροών θα είναι ιδιαίτερα υψηλό στους συµβατικούς µηλεώνες. Η συγκοµιδή και µεταφορά των καρπών είχε ως αποτέλεσµα τη σηµαντική εισροή ενέργειας λόγω της χειρωνακτικής εργασίας και των οχηµάτων µεταφοράς. Είναι αµφίβολο αν µπορεί να επιτευχθεί περαιτέρω µείωση των ενεργειακών εισροών για τη συγκοµιδή και µεταφορά, λόγω του δύσβατου της περιοχής, του µεγέθους των µηλεόδεντρων και της οικογενειακής µορφής εκµετάλλευσης στην περιοχή Ζαγοράς. έντρα µικρότερου µεγέθους θα αύξαναν την αποτελεσµατικότητα χρήσης της ανθρώπινης εργασίας και θα µείωναν τα απαιτούµενα ηµεροµίσθια σε µια περιοχή που δεν υπάρχουν πολλά έµπειρα εργατικά χέρια διαθέσιµα και η συγκοµιδή των µήλων πρέπει να γίνει σε πολύ µικρό χρονικό περιθώριο. Η

ενεργειακή εισροή για τη µεταφορά των προϊόντων αλλά και για τις µετακινήσεις των παραγωγών για όλες τις καλλιεργητικές εργασίες θα ήταν δυνατό να µειωθεί µόνο µε κατάλληλο δίκτυο αγροτικών και επαρχιακών οδών που θα µείωνε τις εισροές ενέργειας από καύσιµο αλλά και θα βελτίωνε την ποιότητα των καρπών λόγω µείωσης της ταλαιπωρίας τους κατά τη µετακίνησή στο συσκευαστήριο. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην παρούσα µελέτη ποσοτικοποιήθηκαν οι εισροές ενέργειας ανά καλλιεργητική εργασία και συντελεστή παραγωγής κατά την εφαρµογή πιλοτικού προγράµµατος Ολοκληρωµένης Παραγωγής Μήλων στη Ζαγορά Πηλίου. Το ενεργειακό κόστος παραγωγής προήλθε κύρια από τη φυτοπροστασία, λίπανση και συγκοµιδή. Η περαιτέρω βελτίωση των υπόλοιπων καλλιεργητικών εργασιών θα επηρέαζε ελάχιστα το ενεργειακό ισοζύγιο. Αντίθετα, οι παρεµβάσεις της Ολοκληρωµένης Παραγωγής σε θέµατα φυτοπροστασίας και λίπανσης µείωσαν σηµαντικά τις εισροές ενέργειας σε σχέση µε τα αποτελέσµατα παρόµοιας εργασίας σε συµβατικούς µηλεώνες της Ζαγοράς. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Fluck, R.C., Baird, C.D., Agricultural Energetics, AVI Publications, Westport, CT, 1982. 2. Pimentel, D., Pimentel, M., Food Energy and Society, Resource and environmental Science Series, Edward Arnold, London, 1979. 3. Fluck, R.C., To evaluate labor energy in food production, Agricultural Engineering, Volume 57, Issue 1, P. 31-32, 1976. 4. Tsatsarelis, C.A., Energy flow in sugarbeet production in Greece, Applied Engineering in Agriculture, Volume 8, Issue 5, P. 585-589, 1992. Πίνακας 1: Ισοδύναµη ενέργεια καυσίµου συντελεστών που χρησιµοποιήθηκαν [4] Συντελεστές παραγωγής Μονάδα Ενεργειακό ισοδύναµο MJ/µονάδα Ανθρώπινη εργασία h 2,2 Λιπάσµατα Ν kg 74,2 Ρ kg 13,7 Κ kg 9,7 Ca, Mg kg 8,82 Zn kg 8,4 S kg 3,5 Κοπριά kg 418 Ζιζανιοκτόνα kg 363 Εντοµοκτόνα kg 99 Μυκητοκτόνα kg 47,3 Καύσιµο L 4 Ψεκαστήρας h 48,9 Όχηµα µετακινήσεων h 97,8 Μεγάλο φορτηγό h 0,17 Σκάλες h 0,085 Κουβάδες h 0,085 Κλούβες h 0,035 Αεροψάλιδο h 69,6 Χορτοκοπτικό h 0,092 Κλαδιά kg 18,4 Καρποί kg 2,4

Πίνακας 2: Απαιτούµενη ενέργεια ανά εκτάριο σε καλλιέργεια µηλιάς και κατανοµή της κατά καλλιεργητική εργασία (n=5). 1999 2000 MJ ha -1 SD % MJ ha -1 SD % Φυτοπροστασία 17772 239 34,6 21746 2745 37,3 Ζιζανιοκτονία 3655 759 7,1 2747 633 4,6 Αραίωµα 4063 1292 7,6 4143 1195 6,9 Συγκοµιδή 12136 5333 22,1 13054 4694 21,3 Λίπανση 10430 1259 20,6 13800 4244 23,3 Άρδευση 470 73 0,9 235 36 0,4 Κλάδεµα 3801 1388 7,1 3801 1388 6,2 Σύνολο 52327 59526 Πίνακας 3: Απαιτούµενη ενέργεια ανά εκτάριο σε καλλιέργεια µηλιάς και κατανοµή της κατά συντελεστή παραγωγής (n=5). 1999 2000 MJ ha -1 SD % MJ ha -1 SD % Εντοµοκτόνα 4361 695 8,5 2880 294 4,9 Μηχανήµατα 13453 2592 25,8 13037 2450 21,9 Καύσιµα 17628 5454 33,0 16490 5507 27,1 Λιπάσµατα 9641 1179 19,1 13322 4190 22,5 Μυκητοκτόνα 1138 116 2,2 6780 692 11,6 Εργασία 2567 735 4,8 2477 721 4,1 Βοηθητικά 3539 1156 6,6 4540 779 7,8 Σύνολο 52327 59526 Πίνακας 4: Εκροές ενέργειας καλλιέργειας µηλιάς για τα έτη 1999 και 2000 (n=5). Καρποί (kg) Κλαδευτικά (kg) Ενέργεια καρπών Ενέργεια κλαδευτικών Σύνολο εκροών 1999 21286 3636 51087 66902 117989 2000 26684 3636 64042 66902 130944 Πίνακας 5: Παραγωγικότητα, ένταση και βαθµός απόδοσης της ενέργειας της καλλιέργειας µηλιάς για τα έτη 1999 και 2000 (n=5). Εισροές Εκροές Παραγωγικότητα (Kg MJ -1 ) Ένταση (MJ kg -1 ) Βαθµός απόδοσης (καρποί + κλαδευτικά) Βαθµός απόδοσης (µόνο καρποί) 1999 52327 117989 0,40 2,60 2,28 0,96 2000 59526 130944 0,46 2,27 2,27 1,10