Γραπτή εξέταση στο μάθημα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Τάξη: Α Λυκείου Τμήμα: Βαθμός: Ονοματεπώνυμο: Καθηγητής: Κ είμενο Οἱ μὲν οὖν Πελοποννήσιοι τῆς νυκτὸς εὐθὺς κατὰ τάχος ἐκομίζοντο ἐπ οἴκου παρὰ τὴν γῆν καὶ ὑπερενεγκόντες τὸν Λευκαδίων ἰσθμὸν τὰς ναῦς ὅπως μὴ περιπλέοντες ὀφθῶσιν ἀποκομίζονται. Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας λαβόντες τούς τε Μεσσηνίους ἐς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας καὶ τὰς ναῦς περιπλεῦσαι κελεύσαντες ἃς ἐπλήρωσαν ἐς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν ἀπέκτεινον καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντο ἐς τὸ Ηραιόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ κατέγνωσαν πάντων θάνατον. Οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο οἱ δ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο. Π αρατηρήσεις Α. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Οἱ μὲν οὖν Πελοποννήσιοι πάντων θάνατον.» μονάδες 20 Β1. Τι είναι οι δημηγορίες και ποια η σημασία τους για την επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγονότων; Β2. α. Πώς αντιδρά ο Αλκίδας ως αρχηγός του πελοποννησιακού στόλου μετά την άφιξη των αθηναϊκών πλοίων; β. Πώς συμπεριφέρονται οι δημοκρατικοί Κερκυραίοι μετά την οριστική επικράτησή τους; Τι φανερώνουν οι ενέργειες τους; γ. Πού θεωρείται ότι αποσκοπεί η περιγραφή των μαζικών φόνων; Να βασιστείτε στο ακόλουθο μεταφρασμένο απόσπασμα.
Θουκυδίδης Γ, 82, 4 5 4 Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμη και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. 5 Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όποιον υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμη πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μη χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνει κακό πριν από άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κ εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτεί να το κάνει. Β3. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται. νυκτός: δοτική πληθυντικού αριθμού οἴκου: γενική πληθυντικού αριθμού λιμένα: αιτιατική πληθυντικού αριθμού ἱκετῶν: γενική ενικού αριθμού ἄνδρας: κλητική ενικού αριθμού β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται. ἐκομίζοντο: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα αἰσθόμενοι: β ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού ὄντας: γ ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα κελεύσαντες: απαρέμφατο παρακειμένου ἔπεισαν: γ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα γ. ἤγαγον, λάβοιεν, έπείσθησαν: Να κάνετε εγκλιτική αντικατάσταση των ρημάτων στο πρόσωπο, στη φωνή και στο χρόνο που βρίσκονται.
Β4. α. νυκτός, ἰσθμόν, τάς τῶν πολεμίων, προσπλεούσας, Μεσσηνίους, ἐχθρῶν, ἐσβῆναι, ἐλθόντες, δίκην, ἐν τῷ ἱερῷ, τινές: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις λέξεις του κειμένου. μονάδες 11 β. τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου. μονάδες 4 Β5. α. ἐκομίζοντο, περιπλέοντες, διαφθορά, ἐσβῆναι, ναῦς: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. β. ευαισθησία, αδυναμία, υπόσχεση, διορατικός, διάγνωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Τύχῃ ἀγαθῇ!
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Π ΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Οι Πελοποννήσιοι λοιπόν αμέσως, τη νύχτα, έφυγαν γρήγορα γρήγορα πίσω για την πατρίδα (τους) (πλέοντας) κοντά στην ακτή και αφού έσυραν τα πλοία πάνω απ τον ισθμό της Λευκάδας, για να μη γίνουν αντιληπτοί πλέοντας γύρω γύρω (απ το νησί), φεύγουν. Οι Κερκυραίοι εξάλλου, όταν κατάλαβαν ότι τα Αθηναϊκά πλοία πλησίαζαν και ότι τα εχθρικά είχαν φύγει, αφού πήραν ( αφού διέφυγαν την προσοχή ), οδήγησαν στην πόλη τους Μεσσηνίους, που πρωτύτερα βρίσκονταν έξω (από την πόλη), και αφού έδωσαν εντολή στα πλοία που είχαν εξοπλίσει, να πλεύσουν γύρω γύρω στο Υλλαϊκό λιμάνι, καθώς (τα πλοία) έπλεαν γύρω γύρω (από την πόλη), αν έπιαναν κάποιον αντίπαλό τους, τον σκότωναν και αφού αποβίβαζαν από τα πλοία όσους είχαν πείσει να επιβιβαστούν τους σκότωναν, ακόμα αφού πήγαν στο Ηραίο, έπεισαν πενήντα περίπου ικέτες να δεχτούν να δικαστούν και όλους τους καταδίκασαν σε θάνατο. Β1. σχολικό βιβλίο: σελ. 24 «Για τους λόγους που και από την αντίθετη άποψη.» Β2. α. Οι Πελοποννήσιοι θορυβούνται από την άφιξη του αθηναϊκού στόλου και γρήγορα μες στη νύχτα αποχωρούν. Φεύγουν για την πατρίδα τους κοντά στη στεριά, περνώντας με τα πλοία τους τον ισθμό της Λευκάδας. Ο Θουκυδίδης ειρωνεύεται τόσο τον χρόνο όσο και τον τρόπο φυγής των Πελοποννησίων. Η κρυφή αποχώρηση του Αλκίδα φανερώνει ανέντιμη συμπεριφορά. Ωστόσο, η κίνησή του αυτή είναι μάλλον ορθολογική και συνετή, καθώς με τα 53 πλοία του δύσκολα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων του, δηλαδή τα 60 πλοία του Ευρυμέδοντα μαζί με τα 12 του Νικόστρατου και τα 30 των Κερκυραίων. β. Μετά την άφιξη του αθηναϊκού στόλου και την αποχώρηση των Πελοποννησίων οι Κερκυραίοι δημοκρατικοί επικρατούν οριστικά στο νησί και προβαίνουν σε βάναυσες ενέργειες σε βάρος των πολιτικών τους αντιπάλων. Αρχικά συλλαμβάνουν και σκοτώνουν αδιακρίτως όποιον ολιγαρχικό αποβιβαζόταν από τα πλοία που επάνδρωσαν πριν από λίγο κατά τη διάρκεια της μεταφοράς των πλοίων στο Υλλαϊκό λιμάνι. Ακόμη, εξοντώνουν και εκείνους που πείστηκαν να αγωνιστούν μαζί τους για τη σωτηρία της πατρίδας, ενάντια στους ομόφρονές τους. Τέλος, πείθουν 50 ολιγαρχικούς που κατέφυγαν ως ικέτες στο ναό της Ήρας να περάσουν από δίκη. Πρόκειται για μια δίκη παρωδία με προαποφασισμένο το καταδικαστικό για όλους αποτέλεσμα. Η συμπεριφορά των δημοκρατικών είναι σκληρή και ανέντιμη, γιατί εξαπατούν και
εξοντώνουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, ακόμη και αυτούς που πολέμησαν μαζί τους για τη σωτηρία της πόλης. Οι ενέργειες τους φανερώνουν βαθύ πολιτικό αμοραλισμό και αναλγησία και ξέσπασμα όλης της εκδικητικής τους μανίας. γ. Η συσσωρευτική περιγραφή φόνων προετοιμάζει τον αναγνώστη, ώστε να διαβάσει την παθολογία του εμφυλίου πολέμου, τη βαθιά ανατομία της ανθρώπινης ψυχολογίας και τις αλλοιώσεις της ψυχοσύνθεσης των ανθρώπων που ακολουθούν στο μεταφρασμένο κείμενο. Ο πόλεμος κάνει τους ανθρώπους να θεωρούν ελαττώματα όσα ανθρώπινα χαρακτηριστικά θεωρούνται αξίες σε καιρό ειρήνης, καθώς τα κριτήρια της ηθικής μεταβάλλονται και οι αξίες περιφρονούνται. Η φυσική τάξη των ανθρώπων διασαλεύεται και κυριαρχούν πράξεις ωμότητας και αναλγησίας. Κάθε έννοια ηθικής, δικαιοσύνης, νομιμότητας αλλά και ανθρωπιάς καταπατείται. Η διαστρέβλωση, επομένως, των εννοιών επιφέρει την ολοκληρωτική αλλοίωση των ανθρώπων που παίρνουν μέρος στον πόλεμο. Για το καλό της πολιτικής παράταξης προβαίνουν μόνο στο κακό: εκδηλώσεις μίσους και εκδίκησης, βιαιοπραγίες, φόνοι, καταπάτηση έννομης τάξης. Έτσι, έρχονται στο φως κατά τις εμφύλιες διαμάχες όλες οι μορφές της κακίας, ενώ η χρηστότητα και η καλοσύνη εμπαίζονται και χάνονται. Β3. α. νυξί, οἴκων, λιμένας, ἱκέτου, ἄνερ β. κομιοῦνται, ᾐσθάνου, ἔσται, κεκελευκέναι, πείθοιεν γ. ἤγαγον, ἀγάγωσι, ἀγάγοιεν, ἀγαγόντων // ἔλαβον, λάβωσι, λάβοιεν, λαβόντων // ἐπείσθησαν, πεισθῶσι, πεισθεῖεν ή πεισθείησαν, πεισθέντων ή πεισθήτωσαν Β4. α. νυκτός: γενική του χρόνου στο ἐκομίζοντο ἰσθμόν: αντικείμενο στο ὑπερενεγκόντες τάς τῶν πολεμίων: αντικείμενο στο αἰσθόμενοι προσπλεούσας: κατηγορηματική μετοχή στο ναῦς και τάς τῶν πολεμίων Μεσσηνίους: αντικείμενο στο ἤγαγον ἐχθρῶν: γενική διαιρετική στο τινά ἐσβῆναι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ἔπεισαν ἐλθόντες: χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος δίκην: αντικείμενο στο ὑποσχεῖν ἐν τῷ ἱερῷ: εμπρόθετος προσδιορισμός στάση σε τόπο στο διέφθειρον τινές: υποκείμενο στο ἀπήγχοντο
β. τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον: Υπόθεση: εἰ +ευκτική αορίστου (λάβοιεν) Απόδοση: οριστική παρατατικού (ἀπέκτεινον) Είδος: Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Β5. α. ἐκομίζοντο: μετακόμιση περιπλέοντες: πλεύση διαφθορά: άφθαρτος ἐσβῆναι: απόβαση ναῦς: ναύτης β. ευαισθησία: αἰσθόμενοι αδυναμία: ἐδύναντο υπόσχεση: ὑποσχεῖν διορατικός: ὀφθῶσιν διάγνωση: κατέγνωσαν