Ο Ι ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ Σ Χ Ε Σ Ε ΙΣ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ - Γ Ε ΩΡΓΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΕΥ ΤΙΦΛΙΔΑΣ Ε Τ Ο Υ Σ 2 0 1 0 37/d Tabidze str. 0179, Tbilisi - Georgia Tel: (+ 995 32) 94 28 58, Fax: (+ 995 32) 94 18 86, E-mail: ecocom-tbilisi@mfa.gr - 1 -
Αρ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. Κεφ. 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 4 2. Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ A. Ιδιαιτερότητες της αγοράς Β. Εξωτερικό Εμπόριο Γ. Εισαγωγικό καθεστώς και φορολογία Δ. Συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου Ε. Επενδυτικό κλίμα Άμεσες ξένες επενδύσεις ΣΤ. Οικονομικές Σχέσεις με Ε. Ένωση ΗΠΑ 3. ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-ΓΕΩΡΓΙΑΣ Α. Θεσμικό πλαίσιο διμερούς συνεργασίας Β. Διμερές εμπόριο Γ. Ελληνικές επενδύσεις στη Γεωργία Δ. Προγράμματα αναπτυξιακής συνεργασίας 4. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Α. Έργα υποδομής Β. Μεταφορές Γ. Κατασκευαστικός Τομέας - Αγορά ακινήτων Δ. Αγροτικός τομέας Ε. Τρόφιμα ΣΤ. Τουρισμός Ζ. Φαρμακευτικά προϊόντα Η. Πετρελαϊκά προϊόντα 5. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Α. Ηλεκτρική ενέργεια Β. Πετρέλαιο και φυσικό αέριο Γ. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 8 8 9 14 15 15 19 22 22 22 23 24 25 25 26 26 27 28 29 30 31 32 32 33 34 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 36-2 -
Α/Α ΠΙΝΑΚΕΣ Σελ. 1. Το εξωτερικό χρέος της Γεωργίας 7 2. Απασχόληση και ανεργία στη Γεωργία 7 3. Εξωτερικό εμπόριο της Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη 9 4. Εισαγωγές της Γεωργίας ανά χώρα τα τελευταία πέντε έτη 11 5. Εξ Εξαγωγικές αγορές της Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη 12 6. Β Βασικότερα προϊόντα στις εισαγωγές της Γεωργίας το 2010 13 7. Βασικότερα προϊόντα στις εξαγωγές της Γεωργίας το 2010 13 8. Άμεσες ξένες επενδύσεις στη Γεωργία, 2006 - Α Εννεάμηνο 2010 18 9. Άμεσες ξένες επενδύσεις 2008-2010 ανά τομέα 19 10. Διμερές εμπόριο Ελλάδας-Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη 22 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ο πληθυσμός της Γεωργίας, σύμφωνα με στοιχεία της Κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΚΣΥΓ), ανέρχεται σε 4,6 εκατ. εκ των οποίων 1,13 εκατ. διαμένουν στην πρωτεύουσα της χώρας, Τιφλίδα. Με κατά κεφαλή εισόδημα μόλις 2.920-3 -
δολλάρια το 2008, και 2.455 το 2009 και περίπου 2.500 (εκτ.) το 2010, η Γεωργία συγκαταλέγεται μεταξύ των φτωχότερων κρατών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου. Εν τούτοις η χώρα είχε παρουσιάσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά το πρόσφατο παρελθόν: 9,4% για το 2006 και 12 % για το 2007, ενώ μειώνεται στο 2% το 2008 λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης αλλά και της πολεμικής σύρραξης με την Ρωσία τον Αύγουστο του 2008. Το 2010 ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 6,5%. Η Γεωργία διαθέτει ακτογραμμή 310 χλμ. στον Εύξεινο Πόντο, με σημαντικούς λιμένες το Μπατούμι και το Πότι, ενώ δια ξηράς συνορεύει με τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και την Τουρκία. Η γεωγραφική θέση της χώρας την καθιστά διάδρομο διέλευσης υδρογονανθράκων και άλλων προϊόντων, μεταξύ Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας. Η ακτοπλοϊκή σύνδεση με τους λιμένες της Κωστάντζας και του Μπουργκάς, επιτρέπει την μεταφορά, μέσω Γεωργίας, προϊόντων από την Ευρώπη προς το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία. Η πολεμική σύρραξη μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας τον Αύγουστο 2008, είχε σαν αποτέλεσμα, πέρα από τις ανεκτίμητες ανθρώπινες απώλειες, τη δημιουργία κύματος προσφύγων και περιορισμένες μάλλον ζημίες στις υποδομές της χώρας. Τα γεγονότα του Αυγούστου 2008 σε συνδυασμό με την διεθνή οικονομική κρίση αποσταθεροποίησαν την οικονομία της χώρας. Η διεθνής κοινότητα απέδειξε έμπρακτα αλληλεγγύη στη δοκιμαζόμενη χώρα. Το επιχειρηματικό κλίμα επλήγη από την πολεμική σύρραξη. Ακολούθησε όμως και η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση που έπληξε τόσο τη Γεωργία όσο και τις γειτονικές της χώρες. Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας υπήρξαν δύσκολες από τις αρχές της δεκαετίας του 90, αλλά επιδεινωθήκαν κατά τα τελευταία χρόνια. Μια σειρά περιοριστικών εμπορικών μέτρων της Ρωσίας, που θεσπίσθηκαν το 2006 δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στο εξωτερικό εμπόριο της Γεωργίας. Επλήγησαν ιδιαίτερα οι εξαγωγές κρασιών, φρούτων και λαχανικών, και μεταλλικού νερού. Η εξέλιξη αυτή υποχρέωσε τη Γεωργία να επιδιώξει διεύρυνση οικονομικών σχέσεων με άλλες χώρες και ιδιαίτερα με την Τουρκία. Οι διεθνείς Οργανισμοί και οι μη κυβερνητικοί Οργανισμοί αναπτύσσουν δραστηριότητες και χορηγούν κεφάλαια στη Γεωργία, ενώ αρκετές χώρες προσφέρουν διμερή αναπτυξιακή βοήθεια μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η οικονομική πρόοδος πάντως που πιστοποιείται από τους διεθνείς Οργανισμούς, δεν έχει γίνει αισθητή από τις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις, που ουσιαστικά αποτελούν την πλειοψηφία του γεωργιανού λαού. Στα οικονομικά πλεονεκτήματα της χώρας διακρίνουμε τα ακόλουθα: - 4 -
Η Γεωργία αποτελεί διάδρομο όδευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Από το έδαφος της διέρχονται οι πετρελαιαγωγοί Μπακού- Σούπσα, και Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν και ο αγωγός φυσικού αερίου Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ. Διαθέτει στο υπέδαφος της, χρυσό, σίδηρο, άνθρακα, χαλκό, γρανίτη, μάρμαρο και μεταλλικό νερό -επίσης σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν της χώρας. Το 1/3 του εδάφους καλύπτεται από δάση, ενώ επιφανειακά ύδατα επιτρέπουν τη δημιουργία υδρο-ηλεκτρικών έργων. Η εύφορη γη και το ευνοϊκό κλίμα επιτρέπουν την ανάπτυξη ευρέως φάσματος καλλιεργειών, ο αγροτικός τομέας όμως είναι μάλλον καθυστερημένος. Αξιόλογο είναι το δυναμικό τουριστικής ανάπτυξης. Η μικρής διάρκειας πολεμική σύρραξη του Αυγούστου 2008, έπληξε και τον τουριστικό τομέα. Το χαμηλό εργατικό κόστος, αποτελεί κίνητρο προσέλκυσης επενδύσεων. Σύμφωνα με διεθνείς Οργανισμούς και επιχειρηματικούς φορείς, εμπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας αποτελούν, η ρευστή πολιτική κατάσταση, η προβληματική κατάσταση στην Αμπχαζία και Ν. Οσετία και οι διαταραγμένες σχέσεις με τη γειτονική Ρωσία. Βασικό πρόβλημα στην αγορά αποτελεί ακόμη η έλλειψη ρευστότητας. Οι Τράπεζες δυσκολεύονται να αντλήσουν κεφάλαια από το εξωτερικό ενώ έχουν περιοριστεί και οι εγχώριες αποταμιεύσεις. Έτσι, οι δανειοδοτήσεις προς τις επιχειρήσεις έχουν και αυτές με τη σειρά τους περιοριστεί, με αλυσιδωτές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα και δηλώσεις επισήμων, αρνητικά επηρεάστηκε η κατασκευαστική δραστηριότητα ενώ η ζήτηση ακινήτων βρίσκεται σε στασιμότητα. Οι αρχές ελπίζουν ότι με την επάνοδο στην ομαλότητα, η δραστηριότητα στην αγορά θα επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα. Σε ότι αφορά στις ξένες επενδύσεις στη Γεωργία σημειώνεται ότι ενώ υπήρχε μια σταθερή ανοδική πορεία κατά τα προηγούμενα χρόνια (443 εκατ. δολλ. ΗΠΑ το 2005, 1,12 δισ. δολλ. το 2006, 2,01 δισ. δολλ. το 2007), επέρχεται σημαντική μείωση τα τελευταία τρία έτη, κυρίως μετά την πολεμική σύρραξη με την Ρωσία τον Αύγουστο του 2008. Κατά το 2008, οι συνολικές επενδύσεις είχαν ανέλθει στο ποσό των 1,56 εκατ. δολλ., το 2009 σε 658,4 εκατ. δολλ. ενώ το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2010 σε 433 εκατ. δολλ. Κατά την περίοδο 2002 έως και το 2008 οι ελληνικές επενδύσεις στη Γεωργία έφθασαν τα 27,5 εκατ. δολλάρια. Το πρώτο εννεάμηνο του περασμένου έτους, οι ελληνικές επενδύσεις στη Γεωργία ανέρχονται σε 1,75 εκατ. δολλ. ΗΠΑ., παρουσιάζοντας αύξηση κατά 11,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009 (1,57 εκατ. δολλ.). Η τεταμένη πάντοτε ατμόσφαιρα με τη γειτονική Ρωσία και τις περιοχές της Αμπχαζίας και της Ν. Οσετίας, αναπόφευκτα προκαλούν μεγάλη ζημία στην - 5 -
τουριστική βιομηχανία της χώρας. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο τοπικό τύπο έχει επηρεαστεί αρνητικά η εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, με επιπτώσεις στην προσέλκυση επενδύσεων και επισκεπτών. Σε γενικές γραμμές, όσον αφορά στο οικονομικό περιβάλλον της Γεωργίας σημειώνονται τα εξής: 1. Το κατά κεφαλή εισόδημα για το 2010 ανήλθε σε 2.500 δολλάρια (εκτ.) ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν, σύμφωνα με την στατιστική υπηρεσία της Γεωργίας, 6,5%. 2. Τον Δεκέμβριο του 2010 ο πληθωρισμός ανήλθε σε 11,2% παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2009 όταν ο πληθωρισμός ήταν της τάξεως του 3%. Η ανεργία παρουσιάζει αύξηση καθώς το ποσοστό ανεργίας το 2007 κυμάνθηκε στο 13,3%, το 2008 ανήλθε σε 16,5% και το 2009 σε 16,9% (Πίνακας 2). Δεν υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα στοιχεία για το 2010. 3. Οι εισαγωγές το 2010 ανήλθαν σε 5,09 δισ. δολλάρια ΗΠΑ, αυξημένες κατά 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (4,36 δισ. το 2009). Οι εξαγωγές επίσης αυξήθηκαν κατά 39%, από 1,13 δισ. δολλ. το 2009 σε 1,58 δισ. το 2010. 4. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις το πρώτο εννεάμηνο του 2010 ανήλθαν σε 433 εκατ. δολλ. σημειώνοντας πτώση σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα της προηγούμενης χρονιάς. 5. Το εξωτερικό χρέος της Γεωργίας αυξήθηκε κατά 16,4 % σε σχέση με το περασμένο έτος και από 3,38 δισ. δολλ. ΗΠΑ το 2009 ανήλθε σε 3,93 δισ. δολλ. το 2010 (στον πίνακα 1 παρουσιάζεται αναλυτικά το εξωτερικό χρέος της Γεωργίας). 6. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ποσοστό 30% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. 7. Η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση είχαν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του εργατικού δυναμικού, ενώ η έλλειψη κατάρτισης των εργαζομένων σε νέες εργασιακές μεθόδους και τεχνολογίες συνέβαλαν στην αυξημένη ανεργία. Πίνακας αρ. 1: Το εξωτερικό χρέος της Γεωργίας (31/12/2010) Πιστωτές Ποσά σε χιλ δολλ. ΗΠΑ Σύνολο Χρέους 3 936 882 Πολυμερές 2 850 597 1 WB-IDA 1 184 523 2 WB-IBRD 172 813-6 -
3 EC 17 895 4 IFAD 21 536 5 IMF 1 050 454 6 EBRD 15 479 7 EBRD 31 086 8 ADB 100 000 9 ADB 220 808 10 EIB 36 002 Διμερές 582 892 1 Αυστρία 470 2 Αζερμπαϊτζάν 14 186 3 Τουρκμενιστάν 211 4 Τουρκία 29 976 5 Ιράν 11 081 6 Ρωσία 116 654 7 Αρμενία 16 837 8 Ουζμπεκιστάν 348 9 Ουκρανία 318 10 Καζακστάν 27 774 11 Κίνα 4 541 12 Γερμανία 226 110 13 Ιαπωνία 59 125 14 Κουβέιτ 25 903 15 Ολλανδία 7 880 16 ΗΠΑ 35 264 17 Γαλλία 6 217 Κυβερνητικά Ομόλογα 500 000 1 Ευρωπαϊκά ομόλογα 500 000 Εξωτερικές Εγγυήσεις 3 392 1 Γερμανία 3 392 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών της Γεωργίας Πίνακας αρ. 2: Απασχόληση και ανεργία στη Γεωργία Έτη 2006 2007 2008 2009 Ενεργός Πληθυσμός (σε 2.021,8 1.965,3 1.917,8 1.991,8 χιλ.) Απασχολούμενοι (σε χιλ.) 1.747,3 1.704,3 1.601,9 1.656,1 Άνεργοι (σε χιλ.) 274,5 261,0 315,8 335,6 Ποσοστό Ανεργίας 13,6% 13,3% 16,5% 16,9% Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας 2. Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Α) Ιδιαιτερότητες της αγοράς - 7 -
Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο μεγάλου μέρους του πληθυσμού δεν επιτρέπει την ευρεία διάθεση ποιοτικών καταναλωτικών αγαθών. Προτιμώνται από την πλειονότητα των καταναλωτών προϊόντα χαμηλής τιμής διάθεσης, σε βάρος της ποιότητας. Μεγάλο μέρος των εισαγωγών αντιπροσωπεύουν καύσιμα και οχήματα. Η χώρα διαθέτει φιλελεύθερο εισαγωγικό καθεστώς με χαμηλούς δασμούς και περιορισμένα εμπόδια μη δασμολογικού χαρακτήρα. Ομιλείται η γεωργιανή γλώσσα, ενώ σαν δεύτερη χρησιμοποιείται η ρωσική. Η νομοθεσία είναι επίσης στη γεωργιανή γλώσσα. Οι νέοι απόφοιτοι πανεπιστημίων και αξιοσημείωτος αριθμός επιχειρηματιών γνωρίζουν την αγγλική. Οι προσωπικές διασυνδέσεις έχουν μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στη Γεωργία. Το πολυάριθμο κατά το παρελθόν ομογενειακό μας στοιχείο στη Γεωργία, αριθμεί σήμερα περίπου 15.000 άτομα. Η συρρίκνωση οφείλεται στο μεγάλο κύμα παλιννόστησης των τελευταίων ετών καθώς επίσης και στη μετανάστευση προς τη Ρωσία. Διεθνείς Οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στη χώρα προκηρύσσουν κατά διαστήματα διαγωνισμούς για προμήθειες και εκτέλεση έργων. Κυρίως πρόκειται για την Παγκόσμια Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης, τον αμερικανικό Οργανισμό Millennium Challenge Corporation, και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφάλειας και τη Συνεργασίας. Δρομολογείται διαδικασία σύναψης συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου μεταξύ Ε. Ένωσης και Γεωργίας. Η Γεωργία, μέσω της εφαρμογής του προγράμματος δράσης, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής της Γειτονίας καταβάλει προσπάθειες προσέγγισης των ευρωπαϊκών θεσμών και υιοθέτησης των ευρωπαϊκών εμπορικών πρακτικών. Μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται στους παρακάτω τομείς: λειτουργία των δικαστηρίων, τελωνειακές διαδικασίες, φορολογία, φυτουγειονομικά μέτρα, εργατική νομοθεσία και προστασία δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Β) Εξωτερικό εμπόριο - 8 -
Με κατά κεφαλή εισόδημα μόλις 2.920 δολλάρια το 2008, και 2.455 το 2009 και περίπου 2.500 (εκτ.) το 2010, η Γεωργία συγκαταλέγεται μεταξύ των φτωχότερων κρατών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου. Εν τούτοις η χώρα είχε παρουσιάσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά το πρόσφατο παρελθόν: 9,4% για το 2006 και 12 % για το 2007, ενώ μειώνεται στο 2% το 2008 λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης αλλά και της πολεμικής σύρραξης με την Ρωσία τον Αύγουστο του 2008. Το 2009 ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν αρνητικός (-3,9%), ενώ σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας, ο ρυθμός ανάπτυξης για τους πρώτους εννέα μήνες του 2010 ήταν 6,5%! Το ίδιο συνέβη και με την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στη Γεωργία, όπου ενώ υπήρχε μία σημαντική ετήσια αύξηση τα προηγούμενα χρόνια, παρατηρείται μεγάλη μείωση μετά το 2008. Συγκεκριμένα, κατά το 2007, η αξία των άμεσων ξένων επενδύσεων στη Γεωργία ανήλθε σε 2,014 δισ. δολλάρια, το 2008 υπήρξε μείωση σε 1,564 δισ. δολλάρια, το 2009 σε 658 εκατ. δολλ. ενώ κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2010 το ποσό των επενδύσεων ανήλθε σε 433 εκατ. δολλ. Η αξία των εξαγωγών της χώρας κατά το 2010 ανήλθε σε 1,58 δισ. δολλ. ΗΠΑ ενώ το ίδιο διάστημα οι εισαγωγές ήταν της τάξεως των 5,09 δισ. δολλ. Το 2010, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας έφθασε τα 3,5 δισεκ. δολλ. Πίνακας αρ.3 : Εξωτερικό εμπόριο της Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη (Ποσά σε εκατ. δολλ. ΗΠΑ) 2006 2007 2008 2009 2010 Όγκος εμπορίου 4.611,2 6.447,3 7.796,9 5.499,7 6.678,5 Εξαγωγές 936,4 1.232,4 1.496,1 1.133,6 1.583,4 Εισαγωγές 3.674,8 5.214,9 6.301,5 4.366,1 5.095,1 Εμπορικό ισοζύγιο -2.738,5-3.982,5-4.806,2-3.232,5-3.511,7 Άμεσες Ξένες Επενδύσεις 1.190,4 2.014,8 1.564,0 658,4 433,0* Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας * Το ποσό αυτό αφορά στο πρώτο εννιάμηνο του 2010 Με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Γεωργίας, κατά το 2010, η Τουρκία εμφανίζεται πρώτος προμηθευτής της χώρας με αξία προϊόντων - 9 -
περίπου 888,6 εκ. $, η Ουκρανία βρίσκεται στη δεύτερη θέση με 558,9 εκ, το Αζερμπαϊτζάν στην τρίτη με 464,1 εκ. ενώ στην τέταρτη θέση περνά η Κίνα (334,3 εκ.) και στην πέμπτη η Γερμανία (330 εκ.). Οι εισαγωγές της Γεωργίας από τη Ρωσία έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και ανήλθαν το 2010 σε 279,6 εκατ. δολλ. (έναντι 289 εκατ. δολλ. το 2009, 426 εκ. το 2008 και 578,8 το 2007) αλλά παρέμειναν σε υψηλό επίπεδο αφού η Ρωσία συγκαταλέγεται μέσα στις 6 πρώτες χώρες από τις οποίες η Γεωργία εισάγει προϊόντα. Οι εισαγωγές από Ελλάδα, κατά το 2010 ανήλθαν σε 72,6 εκατ. δολλ., παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 17,3 % σε σχέση με το προηγούμενο έτος (το 2009 ήταν 61,9 εκατ. δολλ. και το 2008 ήταν 57,4 εκατ.). Η Ελλάδα είναι στην 16 η θέση της κατάταξης μεταξύ των χωρών που πραγματοποιούν εξαγωγές προς τη Γεωργία. Μεταξύ των εξαγωγικών αγορών της Γεωργίας, το Αζερμπαϊτζάν κατέχει την πρώτη θέση το 2010 με 243,9 εκατ. δολλάρια, η Τουρκία τη δεύτερη με 216 εκ., οι ΗΠΑ την τρίτη με 180,5 εκ., η Αρμενία την τέταρτη με 160,28 εκ., και η Ουκρανία την πέμπτη με 103,3 εκ. Η Ρωσία που το 2005 αποτελούσε την πρώτη εξαγωγική αγορά για τη Γεωργία (153,7 εκ. $), παρουσιάζει αισθητή κάμψη τα τελευταία χρόνια στις προμήθειές της από τη Γεωργία, περιοριζόμενη στα 34,29 εκ. δολλ. το 2010 (υπήρξε ωστόσο αύξηση σε σχέση με το 2009, όπου οι εξαγωγές προς τη Ρωσία είχαν ανέλθει σε 21,11 εκατ. δολλ.). Η Ελλάδα, αποτελεί σχετικά περιορισμένου ενδιαφέροντος αγορά για τη Γεωργία. Κατά το 2010, μειώθηκαν οι εξαγωγές της Γεωργίας προς την Ελλάδα σε σχέση με το 2009 (από 12,2 εκ. δολλ. το 2009 σε 7,2 εκατ. το 2010). Πίνακας αρ. 4. :Εισαγωγές της Γεωργίας ανά χώρα τα τελευταία πέντε έτη (2006-2010) (ποσά σε χιλ. δολλάρια ΗΠΑ) - 10 -
2006 2007 2008 2009 2010 1. Τουρκία 522.560,1 727.906 939.875,3 788.036,6 888.644,6 2. Ουκρανία 320.093,0 574.906 657.617,8 418.313,8 558.900,6 3. Αζερμπαϊτζάν 318.525,4 381.952 607.778,1 377.911,6 464.112,5 4. Κίνα 103.331,8 206.709,4 298.149,2 174.669,1 334.318,6 5. Γερμανία 351.152,7 387.326,6 434.328,1 301.390,5 330.018,5 6. Ρωσία 558.765,8 578.838,3 426.023,4 289.088,7 279.672,9 7. ΗΠΑ 129.608,6 203.891,3 241.390,2 226.730,1 173.401,5 8.Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 109.124,1 214.721,3 272.665,9 110.344,8 159.229,6 9. Ρουμανία 40.768,9 90.206,3 92.433,0 113.868,3 136.607,9 10. Ιταλία 102.097,8 144.048,8 181.604,4 127.686,4 133.750,8 11. Βουλγαρία 115.535,7 184.049,6 122.928,2 152.840,0 131.723,1 12. Ολλανδία 75.615,9 101.738,7 130.371,9 99.801,3 99.808,5 13. Καζακστάν 25.384,1 63.819,1 54.754,9 23.258,9 91.648,0 14. Ιαπωνία 39.541,5 55.749,9 119.765,0 60.077,1 80.890,3 15. Βραζιλία 52.267,2 82.118,7 104.182,4 75.963,0 80.624,9 16. Ελλάδα 22.865,8 52.861,1 57.455,7 61.977,2 72.660,1 Συνολικές εισαγωγές 3.677.792,9 5.216.702 6.058.103,5 4.378.332,1 5.095.072,8 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας Πίνακας αρ. 5: Εξαγωγικές αγορές της Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη (2006-2010) (ποσά σε χιλ. δολλάρια ΗΠΑ) - 11 -
2006 2007 2008 2009 2010 1. Αζερμπαϊτζάν 92.166,6 137.321,2 205.408,0 166.480,4 243.989,3 2. Τουρκία 124.918,9 171.770,7 262.912,5 226.191,2 216.049,4 3. ΗΠΑ 58.863,1 149.561,4 102.197,6 36.933,9 180.498,8 4. Αρμενία 73.610,6 110.844,2 124.868,9 88.941,7 160.289,7 5. Ουκρανία 56.966,8 94.169,3 134.173,8 83.955,0 103.334,4 6. Καναδάς 48.872,4 70.603,5 131.805,5 117.224,1 86.655,2 7. Βουλγαρία 62.307,6 59.357,3 108.216,7 82.290,6 62.105,9 8. Καζακστάν 15.426,2 34.291,5 22.040,3 20.455,3 47.993,2 9. Ρωσία 75.656,7 53.014 28.471,0 21.111,5 34.298,3 10. Ισπανία 16.636,5 14.414,9 19.667,7 15.313,9 32.609,0 11. Γερμανία 45.375,0 56.155,9 33.100,6 23.037,5 31.762,0 12. Ρουμανία 5.183,5 7.534,7 13.611,5 12.203,3 28.696,1 13.Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 22.877,5 18.638,2 11.228,6 16.710,6 27.793,5 28. Ελλάδα 5.504,0 7.006,5 5.996,2 12.258,5 7.263,0 Συνολικές εξαγωγές 935.992,1 1.232.371,0 1.495.456,6 1.130.555,4 1.583.397,0 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας Οι σημαντικότερες κατηγορίες προϊόντων στις εισαγωγές και εξαγωγές της Γεωργίας κατά το 2010 είχαν ως εξής: Πίνακας αρ.6: Βασικότερα προϊόντα στις εισαγωγές της Γεωργίας το 2010-12 -
(σε χιλ. δολάρια ΗΠΑ) Κωδικός Περιγραφή 2010 % 27 Ορυκτά καύσιμα, ορυκτά λάδια & προϊόντα της απόσταξης αυτών. Ασφαλτώδεις ύλες, κεριά ορυκτά 929.882,6 19,4 87 Αυτοκίνητα οχήματα, ελκυστήρες, ποδήλατα & άλλα οχήματα για χερσαίες μεταφορές, μέρη και εξαρτήματά τους 424.092,9 8,3 84 Πυρηνικοί αντιδραστήρες, λέβητες, μηχανές, συσκευές, μηχανικές επινοήσεις & μέρη αυτών 415.9507 8,2 85 Μηχανές, συσκευές, υλικά ηλεκτρικά & τα μέρη τους 360.013,6 7,0 30 Φαρμακευτικά προϊόντα 216.618,6 4,2 10 Δημητριακά 183.627,1 3,6 39 Πλαστικές ύλες και τεχνουργήματα 171.080,0 3,3 73 Τεχνουργήματα από σίδηρο ή χάλυβα 165.190,0 3,2 72 Χυτοσίδηρος, Σίδηρος και Χάλυβας 133.761,3 2,6 48 Χαρτί και χαρτόνια 101.325,1 2,0 Συνολικές εισαγωγές 5.095.072,8 100,00 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας Πίνακας αρ.7: Βασικότερα προϊόντα στις εξαγωγές της Γεωργίας το 2010 (σε χιλ. δολάρια ΗΠΑ) Κωδικός Περιγραφή 2010 % 72 Χυτοσίδηρος, σίδηρος και χάλυβας 416.204,4 26,2 87 Αυτοκίνητα οχήματα, ελκυστήρες, ποδήλατα & άλλα οχήματα για χερσαίες μεταφορές, μέρη και εξαρτήματά τους 246.743,3 15,5 22 Ποτά, αλκοολούχα υγρά και ξίδι 140.914,6 8,9 71 Μαργαριτάρια & άλλες πολύτιμες ή ημιπολύτιμες πέτρες 93.010,8 5,8 26 Μεταλλεύματα, σκουριές & τέφρες 81.979,6 5,1 Καρποί & φρούτα βρώσιμα, φλούδες 08 εσπεριδοειδών ή πεπονιών 81.276,0 5,1 31 Λιπάσματα 72.113,4 4,5 27 Ορυκτά καύσιμα, ορυκτά λάδια & προϊόντα της απόσταξης αυτών. Ασφαλτώδεις ύλες, κεριά ορυκτά 69.675,8 4,3 30 Φαρμακευτικά προϊόντα 32.042,6 2,0 01 Ζώα ζωντανά 23.792,1 1,5 Συνολικές εξαγωγές 1.583.397,0 100,00 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας Τα πετρελαϊκά προϊόντα: προέρχονται κυρίως από το Αζερμπαϊτζάν, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία, την Ελλάδα και το Τουρκμενιστάν. Το φυσικό αέριο: προέρχεται κυρίως από το Αζερμπαϊτζάν. - 13 -
Τα οχήματα (μεταχειρισμένα κατά κανόνα), με κύριους προμηθευτές τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, και την Ιαπωνία. Μέρος των εισαγομένων οχημάτων επανεξάγεται σε γειτονικές χώρες. Τα φαρμακευτικά προϊόντα αποτελούν σημαντική κατηγορία εισαγομένων της Γεωργίας. Οι πηγές προέλευσης είναι πολυάριθμες. Ξεχωρίζουν η Ουγγαρία, η Γαλλία, η Ουκρανία και η Τουρκία. Τα σιτηρά προέρχονται κυρίως από το Καζακστάν, ενώ βασικός προμηθευτής ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι η Ολλανδία. Γ) Εισαγωγικό καθεστώς και φορολογία Η Γεωργία ήδη έχει προχωρήσει σε μεγάλες μειώσεις δασμών και κατάργηση μη δασμολογικών μέτρων λόγω δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν κατά την εισδοχή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Οι δασμολογικοί συντελεστές περιορίζονται σε τρεις κατηγορίες, 0%,5% και 12%. Περίπου 90% των αγαθών εισάγονται ελεύθερα καταβολής δασμών. Δασμός 12% επιβάλλεται κυρίως σε αγροτικά προϊόντα, σε δομικά υλικά που παράγονται και εγχωρίως καθώς επίσης και στα περισσότερα τρόφιμα. Επίσης, σε προϊόντα υγιεινής και νοικοκυριού, ρούχα, υποδήματα, τεχνουργήματα από ξύλο, πολύτιμους λίθους και μέταλλα, προϊόντα καπνού κ.α. Δεν επιβάλλονται ποσοτικοί περιορισμοί ενώ άδειες εισαγωγής-εξαγωγής απαιτούνται για μικρό αριθμό προϊόντων. Οι αρχές επιδιώκουν ελαχιστοποίηση των τεχνικών εμποδίων στο εμπόριο. Ήδη από το Φεβρουάριο 2006, υιοθετήθηκε από τη γεωργιανή πλευρά νέος δασμολογικός κανονισμός, με βάση τον οποίο είναι αποδεκτές οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές των προς εισαγωγή προϊόντων. Έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια σημαντική πρόοδος στην καταπολέμηση της διαφθοράς και στην απλοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών. Εν τούτοις πιέσεις ασκούνται από ενδιαφερόμενους φορείς για περαιτέρω βελτιώσεις. (βλέπε www. amchmam. ge ). Από την 1 η Ιανουαρίου 2011 ισχύει νέο, αναθεωρημένο φορολογικό καθεστώς: Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων 20% έναντι 25% που ίσχυε προγενέστερα, με προοπτική μείωσης στο 18% το 2013 και 15% το 2014. Φόρος προστιθέμενης αξίας: 18% Φορολογική επιβάρυνση κερδών: 15 % Φόρος ακίνητης περιουσίας: Για εισοδήματα έως 40.000 δεν επιβάλλεται καθόλου φόρος, από 40.000 έως 100.000 λάρι ο φόρος είναι 0,05% έως 0,2%, στην αξία των ακινήτων κατά το τέλος του προηγούμενου χρόνου, με εξαίρεση της γης. Για εισοδήματα άνω των 100.000, 0,8 έως 1 (%). Τα νομικά πρόσωπα θα πληρώνουν 1% της αξίας των ακινήτων. - 14 -
Φορολογία εισοδήματος τόκων και μερισμάτων: 5% προοπτική μείωσης στο 3% από το 2013 και 0% το 2014. Δ) Συμφωνίες Ελευθέρου Εμπορίου Η Γεωργία έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου με τις εξής χώρες: Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, Ρωσία, Τουρκμενιστάν, Καζακστάν και Ουκρανία. Στις 21 Νοεμβρίου 2007 υπεγράφη κείμενο συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου μεταξύ Γεωργίας και Τουρκίας. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ την 1 η Νοεμβρίου 2008. Η εξέλιξη αυτή θα ευνοήσει την περαιτέρω ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, λαμβανομένης μάλιστα υπόψη τη ρήξης στις σχέσεις Γεωργίας Ρωσίας. Καθώς οι σχέσεις με τη Ρωσία, παραδοσιακό εμπορικό εταίρο της Γεωργίας, υποβαθμίστηκαν το 2008, η Γεωργία υποχρεώθηκε να προχωρήσει σε διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας και των εξαγωγικών αγορών. Βασικοί εμπορικοί εταίροι εμφανίζονται κατά το 2008 η Τουρκία, η Ουκρανία και το Αζερμπαϊτζάν (πετρελαϊκά και φυσικό αέριο). Ε) Επενδυτικό κλίμα Άμεσες ξένες επενδύσεις Επενδυτικό κλίμα Οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια έχουν, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, βελτιώσει αισθητά το επενδυτικό κλίμα στη χώρα. Οι μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνουν, εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, αναδιάρθρωση δημοσίων υπηρεσιών, ιδιωτικοποιήσεις και καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι προσπάθειες αυτές σε συνδυασμό με εκτέλεση μεγάλης έκτασης έργων για μεταφορά υδρογονανθράκων από την Κασπία προς τις ακτές του Εύξεινου Πόντου και την Τουρκία, άλλων έργων υποδομής, απέδωσαν σημαντικά αποτελέσματα. Κατά το 2007, οι άμεσες ξένες επενδύσεις ανήλθαν σε 2,01 δισ. δολλ ΗΠΑ. Το σκηνικό πάντως φαίνεται να τροποποιείται ριζικά κατά το 2008, καθώς τον Αύγουστο συνέβη η πολεμική σύρραξη ενώ στη συνέχεια, η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε και τη Γεωργία. Το 2008, οι άμεσες ξένες επενδύσεις ανήλθαν σε 1,56 εκ. δολλ., το 2009 σε 658,4 εκατ. δολλ. ενώ το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2010 σε 433 εκατ. δολλ. - 15 -
Παρά την πρόοδο που φέρεται να σημειώνει η Γεωργία εκφράζονται επιφυλάξεις για το κατά πόσο οι μεταρρυθμίσεις και οι δράσεις εκσυγχρονισμού έχουν πραγματοποιηθεί με τρόπο αποτελεσματικό. Συγκεκριμένα σημειώνεται ότι, 1) Βελτιωμένη φορολογική νομοθεσία, με χαμηλότερους συντελεστές τέθηκε σε ισχύ από 1/1/2009 με προβλέψεις περεταίρω βελτιώσεων για το προσεχές μέλλον. 2) Σε ότι αφορά στις υποδομές, δημόσια έργα εκτελούνται στον τομέα της ενέργειας, δικτύων υδροδότησης, συστημάτων άρδευσης και ανακατασκευή οδικών αρτηριών. Ωστόσο τα έργα θα πρέπει να επεκταθούν και σε αγροτικές - φτωχές περιοχές της χώρας. 3) Στην καταπολέμηση της διαφθοράς, βασικό στόχο των αρχών της χώρας, σημειώνεται σημαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα πάντως με έρευνα του μη κυβερνητικού οργανισμού Global Integrity, η Γεωργία κατατάσσεται μεταξύ των χωρών με υψηλό επίπεδο διαφθοράς κατά το 2008. Σύμφωνα πάντως με τις εκθέσεις του οργανισμού Transparency International η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι αποτελεσματική τα τελευταία χρόνια. Κατά το 2003 μεταξύ 133 χωρών και με βάση το δείκτη εκδηλώσεων διαφθοράς, η Γεωργία κατείχε την 127 θέση, το 2007 μεταξύ 180 χωρών την 79 η θέση και το 2008 την 67 η θέση ( The business week, αρ. Τεύχους 656 16-22 Φεβρουαρίου 2009). 4) Φαίνεται ότι δεν έχει ακόμη κατοχυρωθεί η ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος από κρατικές παρεμβάσεις. Υπάρχει όμως πολιτική βούληση για μεταρρυθμίσεις και πρόοδο από την πλευρά των γεωργιανών αρχών. 5) Σε ότι αφορά στην έκδοση αδειών εκφράζεται η άποψη ότι παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, η ευχερέστερη χορήγηση αδειών αφορά σε ορισμένους μόνο τομείς και όχι στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Ξένες επενδύσεις Μεγάλο μέρος των επενδυτικών κεφαλαίων, κατά τα τελευταία χρόνια, κατευθύνθηκε στην κατασκευή αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων. Παράλληλα κεφάλαια διατέθηκαν στον τραπεζικό τομέα, τη βιομηχανία και τον τουρισμό. Μετά την πολεμική σύρραξη με την Ρωσία τον Αύγουστο του 2008, μειώθηκε σημαντικά η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων από το εξωτερικό, γεγονός που έχει επηρεάσει δυσμενώς την οικονομία της Γεωργίας. Κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2010, οι ξένες επενδύσεις ανήλθαν σε 433 εκ. δολλ. ΗΠΑ. - 16 -
Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 8, από την Ελλάδα εισέρρευσαν στη Γεωργία επενδυτικά κεφάλαια της τάξης 1,75 εκ. κατά το πρώτο εννεάμηνο 2010. Είναι γεγονός ότι κατά το πρόσφατο παρελθόν ορισμένες ελληνικές επενδυτικές δραστηριότητες αντιμετώπισαν προβλήματα σε σχέση με το νομοθετικό πλαίσιο και την εφαρμογή του από πλευράς αρμοδίων αρχών, με αποτέλεσμα οι υποψήφιοι επενδυτές από τη χώρα μας να καταστούν επιφυλακτικοί. Μεγάλο μέρος των εισροών επενδυτικών κεφαλαίων κατευθύνονται προς τις ιδιωτικοποιήσεις που ξεκίνησαν με περιορισμένη επιτυχία το 2000, απέδωσαν όμως αξιόλογες εισροές κεφαλαίων, τα τελευταία χρόνια. Από το 2004 και έπειτα, η νέα πολιτική στον τομέα αυτό επικεντρώθηκε στην ιδιωτικοποίηση μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεων. Πληροφορίες παρέχονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης (www. privatization. ge). Τα μεγαλύτερα έσοδα απέφεραν οι παρακάτω κλάδοι: τηλεπικοινωνίες, ενέργεια (υδροηλεκτρικά εργοστάσια και εταιρείες διανομής ενέργειας) και πιο πρόσφατα νοσοκομεία. Κατά το 2008, σημαντικότερες χώρες-επενδυτές εμφανίζονται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (306,5 εκ.$), οι ΗΠΑ (167,9 εκ. $) και η Τουρκία (164,5 εκ. $). Μεταφορές και τηλεπικοινωνίες απορρόφησαν το 27 %, η ενέργεια 18,8 %, και ο κτηματομεσιτικός τομέας 17,7% των συνολικών άμεσων επενδύσεων. Το 2009, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξακολουθούν να είναι στην πρώτη θέση με τις περισσότερες ξένες άμεσες επενδύσεις στη Γεωργία (162,7 εκ. $) ενώ ακολουθεί η Τουρκία (97,9 εκ. $). Κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2010, η Ολλανδία βρίσκεται στην πρώτη θέση με τις περισσότερες ξένες άμεσες επενδύσεις στη Γεωργία (113,1 εκ. $) ενώ ακολουθούν οι ΗΠΑ (62,8 εκ. $). Το διάστημα αυτό, ο τομέας μεταφορών και επικοινωνιών είναι εκείνος με τις περισσότερες επενδύσεις με ποσοστό 29,8% ενώ ο τραπεζικός τομέας απορροφά το 16,6% περίπου των επενδύσεων. Πληροφορίες για το επενδυτικό κλίμα και προκηρύξεις προτεινόμενων επενδυτικών προγραμμάτων μπορούν να αναζητηθούν στις ιστοσελίδες, www. investingeorgia. org, www. privatization. ge, www. amcham. ge. Πίνακας αρ. 8 : Άμεσες ξένες επενδύσεις στη Γεωργία, 2006 - Εννεάμηνο 2010 (ποσά σε χιλ. δολλ. ΗΠΑ) 2006 2010-17 -
2007 2008 2009 (Ιαν-Σεπτ.) 1.Ολλανδία 18 530,2 299 277,2 135 870 32 586 113 168 2.ΗΠΑ 182 651,5 84 412,2 167 921-10 025 62 861 3.Ρωσία 34 210,0 88 996,5 26 212 10 253 41 579 4.Ιαπωνία 34 433,1 34 368,3 11 655-30 808 37 837 5.Διεθνείς Οργανισμοί 8 741,7 14.293,9 23 651 30 739 37 571 6.Αζερμπαϊτζά ν 77 804,5 41 368,1 23 943 29 824 37 283 7.Τουρκία 129 727,8 93 871,1 164 526 97 939 29 898 8.Η.Α.Ε. 422,6 130 858,7 306 576 162 756 25 850 9.Τσεχία 15 032,2 227 926,4 34 858 45 679 25 384 10.Βρετ. Παρθένοι Νήσοι 58 586,2 187 815,5 156 847 35 434 19 861 Ελλάδα 2 507,4 1 349,7-1 850 1 521 1 749 Σύνολο 1 128 715 2 014 842 1 563 963 658 400 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας 433 036 Πίνακας αρ. 9: Άμεσες ξένες επενδύσεις 2008-2010 ανα τομέα (σε χιλ. δολλ. ΗΠΑ) - 18 -
Τομείς 2008 2009 2010 (Ιαν-Σεπτ.) Σύνολο 1 563 963 658 400 433 036 Γεωργία 7 844 22 326 5 856 Βιομηχανία 207 328 139 805 69 426 Ενέργεια 294 865-2 130 32 763 Κατασκευές 56 725 105 218-5 360 Ξενοδοχεία-Εστιατόρια 181 939 37 542-1 971 Μεταφορές και Επικοινωνίες 422 690 98 432 129 235 Κτηματομεσιτικός 277 838 147 410 69 577 Άλλες υπηρεσίες 283 165 51 580 60 012 Τραπεζικός τομέας 8 519 49 663 72 280 Λοιπά 4 988 8 552 1 218 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Γεωργίας ΣΤ) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ Ε. ΕΝΩΣΗ ΗΠΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Οι εισαγωγές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Γεωργία κατά το 2010 ανήλθαν σε 1,44 δισ. δολλ. ΗΠΑ ενώ οι εξαγωγές προς τις 27 χώρες της ΕΕ ήταν πολύ λιγότερες (296,6 εκατ. δολλ.). Όσον αφορά στις σχέσεις Γεωργίας ΕΕ, σημειώνονται τα εξής: - H Γεωργία συνδέεται με την Ε. Ένωση, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πολιτικής Γειτονίας. Το 2006 υπογράφτηκε από τα δύο μέρη το πρόγραμμα δράσης (action plan). - Πρόσφατα ξεκίνησε για τα Γεωργία η εφαρμογή των Κοινοτικών προγραμμάτων διδυμοποίησης (twinnings), που ουσιαστικά προσβλέπουν σε μεταφορά τεχνογνωσίας και εμπειρίας άσκησης δημόσιας διοίκησης από τις χώρες της Ε. Ένωσης προς την επωφελούμενη χώρα. - Η Ε. Ένωση έχει θέσει αριθμό στόχων για τη Γεωργία, σύμφωνα με το πρόγραμμα δράσης που έχει καταρτιστεί για τη χώρα. Οι μεταρρυθμίσεις συνεχίσθηκαν προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης της Οικονομίας και ενδυνάμωση των θεσμών της αγοράς: απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, αναμόρφωση της Στατιστικής Υπηρεσίας, ανάπτυξη συστήματος προδιαγραφών και πιστοποίησης και συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα είδη διατροφής. - 19 -
- Χορηγήθηκαν στη Γεωργία τα προνόμια του καθεστώτος προωθημένου συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων (GSP plus), για την περίοδο 2009-2011. - Προχώρησαν οι διμερείς διαπραγματεύσεις για την αμοιβαία αναγνώριση και προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων αγροτικών προϊόντων και λοιπών τροφίμων. - Στις προτεραιότητες περιλαμβάνονται, η ενίσχυση του κράτους δικαίου, η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και της περιφερειακής συνεργασίας, η ειρηνική επίλυση εσωτερικών διαφορών, καθώς και η συνεργασία στους τομείς ενέργειας, μεταφορών, εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας της χώρας. Η Ε. Ένωση θεωρεί ότι έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα στη Γεωργία τα τελευταία χρόνια (ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη φιλελευθεροποίηση του εμπορικού καθεστώτος), αλλά θα πρέπει να γίνουν περισσότερα. Σε ότι αφορά στις οικονομικές σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωργίας, σημαντικότερα σημεία ενδιαφέροντος είναι τα ακόλουθα. 1. Η Ε. Ένωση των 27 χωρών-μελών αποτελεί σημαντικό εμπορικό εταίρο της Γεωργίας. Αναγνωρίζεται από τη γεωργιανή πλευρά ότι το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές της χώρας προς την Ε. Ένωση. 2. Ενέργεια: Η Γεωργία με τους διερχόμενους από το έδαφος της αγωγούς διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμετακόμιση υδρογονανθράκων από την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη. 3. Αγροτικός τομέας-εξαγωγές αγροτικών προϊόντων: Ο αγροτικός τομέας της Γεωργίας παρουσιάζει σε γενικές γραμμές υστέρηση και μέχρι σήμερα δεν αποτελεί προτεραιότητα στον κυβερνητικό προγραμματισμό. Υπάρχουν εν τούτοις μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης για αριθμό προϊόντων, λόγω κλίματος, εδάφους και διαθεσιμότητας υδάτινων πόρων. Η υιοθέτηση ευρωπαϊκών προδιαγραφών, η δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τη χρήση φυτοφαρμάκων, και η ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων, θα προσέφεραν δυνατότητες αύξησης των εξαγωγών της χώρας. 4. Η Ε. Επιτροπή διαμηνύει ότι η ανάπτυξη των διμερών εμπορικών σχέσεων απαιτεί τη δημιουργία υψηλών προδιαγραφών ζώνης ελευθέρου εμπορίου. Για το σκοπό αυτό απαιτείται περαιτέρω προσέγγιση της γεωργιανής νομοθεσίας προς την ευρωπαϊκή σε θέματα ανταγωνισμού, περιβάλλοντος, εργασίας, και ασφάλειας τροφίμων. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Ε. Επιτροπή πρόσφατα πρότεινε στη Γεωργία την αναμόρφωση της εργασιακής νομοθεσίας της χώρας, με τρόπο ώστε αυτή να εναρμονισθεί με τις κοινοτικές απαιτήσεις στα πλαίσια του προωθημένου συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων της Ε.Ε. (GSP plus). Η γεωργιανή εργατική νομοθεσία εκσυγχρονίσθηκε εν τούτοις πρόσφατα, το 2006, με βάση (σύμφωνα με τη γεωργιανή πλευρά) τις αρχές του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας. Οι επιδιώξεις των γεωργιανών αρχών αναφέρονται στα εξής θέματα: - 20 -
- Χορήγηση θεωρήσεων εισόδου στην Ε. Ένωση με απλοποιημένες διαδικασίες, για ορισμένες κατηγορίες γεωργιανών πολιτών, ιδιαίτερα τους φοιτητές και τους επιχειρηματίες. - Επίτευξη συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου με την Ε. Ένωση. - Παροχή ενισχύσεων της Ε.Ε. για τη στήριξη των εξαγωγών και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. - Μεγαλύτερη εμπλοκή της Ε. Ένωσης στην εξομάλυνση της κατάστασης στην Αμπχαζία και στη Ν. Οσετία. ΗΠΑ Στις 9 Ιανουαρίου 2009 υπεγράφη συμφωνία πλαίσιο στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Γεωργίας. Η συμφωνία περιλαμβάνει πέντε τμήματα: Αρχές της εταιρικής σχέσης, συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια, συνεργασία στην οικονομία, το εμπόριο και την ενέργεια, ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών, και προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών. Στο οικονομικό μέρος, σαν γενικές επιδιώξεις της συνεργασίας τίθενται, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η οικονομική ανάπτυξη, η προώθηση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και της φιλελευθεροποίησης, η βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, και η διευκόλυνση πρόσβασης για αγαθά και υπηρεσίες. Ειδικότερες επιδιώξεις αναφέρονται οι εξής: - Ενίσχυση της επενδυτικής συνεργασίας, βελτίωση πρόσβασης των γεωργιανών προϊόντων στην αμερικανική αγορά με τις διαδικασίες του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων, και ενδεχομένως σύναψη συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου. - Δέσμευση των ΗΠΑ για παροχή βοήθειας στη μεταπολεμική Γεωργία με σκοπό την ανοικοδόμηση και την οικονομική σταθερότητα. Παροχή ενισχύσεων στους γεωργιανούς πολίτες, εφαρμογή προγραμμάτων αντιμετώπισης της φτώχειας, και προώθηση της ευημερίας με επενδύσεις και βελτιώσεις στα συστήματα υγείας και παιδείας. - Διερεύνηση των δυνατοτήτων αύξησης της παραγωγής ενέργειας, αποτελεσματικότερη διαχείριση των ενεργειακών πόρων, και βελτίωση της ασφάλειας στη διακίνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της Γεωργίας προς τις ευρωπαϊκές αγορές. 3. ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - 21 -
Α) Θεσμικό πλαίσιο διμερούς συνεργασίας Μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί δύο σύνοδοι της μικτής διυπουργικής επιτροπής. Η 2 η σύνοδος της ΜΔΕ Ελλάδος-Γεωργίας διεξήχθη στην Τιφλίδα στις 28 Οκτωβρίου 2004. Μεταξύ Ελλάδας-Γεωργίας υπάρχει πλήρες θεσμικό πλαίσιο. Μεταξύ άλλων, σε ισχύ βρίσκονται οι ακόλουθες συμφωνίες: Συμφωνία οικονομικής και τεχνολογικής συνεργασίας (1997) Συμφωνία για την προώθηση και την αμοιβαία προστασία των επενδύσεων (1996) Συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας (2002) Β) Διμερές εμπόριο Οι διμερείς οικονομικές σχέσεις με την Γεωργία κυμαίνονται σε χαμηλά σχετικά επίπεδα, παρά το παραδοσιακά καλό κλίμα συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Γεωργίας και την ύπαρξη σημαντικού αριθμού διμερών συμφωνιών. Ωστόσο, κατά τα τελευταία χρόνια, οι εξαγωγές της χώρας μας προς την Γεωργία παρουσιάζουν αύξηση. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Γεωργίας, οι εξαγωγές της χώρας μας προς την Γεωργία, κατά του 2010, ανήλθαν στο ποσό των 72,6 εκατ. δολλ. ΗΠΑ, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 17% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά (το 2009 οι συνολικές εξαγωγές της Ελλάδας προς τη Γεωργία ήταν 62 εκατ. δολλ.). Όσον αφορά στις εισαγωγές από τη Γεωργία, η συνολική τους αξία κατά το 2010 υπερέβη τα 7,3 εκατ. δολλ., σημειώνοντας, ωστόσο, μείωση 40% σε σύγκριση με το 2009 (12,2 εκατ. δολλ.). Το εμπορικό ισοζύγιο ήταν θετικό για την Ελλάδα (65,3 εκατ. δολλ). Πίνακας αρ. 10: Διμερές Εμπόριο Ελλάδος-Γεωργίας τα τελευταία πέντε έτη (Ποσά σε εκατ. δολλ. ΗΠΑ) 2006 2007 2008 2009 2010 Εξαγωγές (προς 22,9 52,9 57,5 62,0 72,6 Γεωργία) Εισαγωγές (από 5,5 7,0 6,0 12,2 7,3 Γεωργία) Όγκος Εμπορίου 28,4 59,9 63,5 74,2 79,9 Εμπορικό Ισοζύγιο 17,4 45,9 51,5 49,8 65,3 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Γεωργίας Βασικά εξαγόμενα προϊόντα της Ελλάδας προς την Γεωργία, κατά τα τελευταία χρόνια, αποτελούν τα προϊόντα πετρελαίου και τα παράγωγα αυτών, καθώς αποτελούν περίπου το 80% του συνόλου των εξαγωγών μας προς την Γεωργία. - 22 -
Μεταξύ των βασικών εξαγωγικών προϊόντων βρίσκονται προϊόντα όπως χαρτικά, είδη καθαριότητας, χρώματα και βερνίκια, υφαντικές ίνες, αυτοκίνητα και λεωφορεία, ωστόσο το μερίδιο τους είναι πολύ πιο χαμηλό συγκριτικά με τα πετρελαιοειδή προϊόντα. Οι εισαγωγές μας από την Γεωργία είναι χαμηλές και δεν περιλαμβάνουν πετρελαιοειδή. Μεταξύ των βασικότερων προϊόντων, συγκαταλέγονται ορυκτά και χημικά λιπάσματα, φρέσκα και αποξηραμένα καρύδια, σιδηροκράματα, χυμοί φρούτων, μεταλλικά νερά, οχήματα κ.α. Γ) Ελληνικές Επενδύσεις στη Γεωργία Κατά την περίοδο 2002 έως και το 2008 οι ελληνικές επενδύσεις στη Γεωργία έφθασαν τα 27,5 εκατ. δολλάρια. Το πρώτο εννιάμηνο του περασμένου έτους (2010), οι ελληνικές επενδύσεις στη Γεωργία ανέρχονται σε 1,75 εκατ. δολλ. ΗΠΑ. Οι σημαντικότερες ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Γεωργία είναι οι ακόλουθες: Ο Όμιλος «ΕΚΟ-ΕΛΠΕ» με βάση διακρατική συμφωνία έχει συστήσει θυγατρική στη Γεωργία, την «EΚO-Georgia Ltd» ήδη από το 1995, η οποία εισάγει και διαθέτει από τα πρατήρια της καύσιμα και λιπαντικά. Η «EΚO-Georgia Ltd» διαθέτει την παρούσα στιγμή είκοσι (20) πρατήρια σε ολόκληρη την χώρα. Η «ASKANA LLC», η οποία έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας την εξόρυξη και βιομηχανική επεξεργασία μπετονίτη. Η εταιρεία ανήκει από το 1998 στον όμιλο «S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε.». Η «Xylotrans Ltd», η οποία δραστηριοποιείται στη Γεωργία από το 2001, έχει συστήσει στο Senaki μεγάλη, σύγχρονη βιομηχανική μονάδα επεξεργασίας ξύλου. Η «ΜΠΕΤΟΚΑΤ Α.Ε.», εταιρεία κατασκευής δημοσίων έργων, έχει αναλάβει, κατόπιν διαγωνισμού, την ανακατασκευή του δρόμου «Rufoti- Alisubani -Sazano-Tuzi-Qvatsikhe-Katskhi» στη Δυτική Γεωργία, που αποτελεί τμήμα του περιφερειακού δρόμου, ο οποίος ενώνεται με τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο Ανατολής-Δύσης. Η «GEPI», η οποία παράγει ζυμαρικά και τα διαθέτει στην αγορά της Γεωργίας. Η εταιρεία «DIKA» διαθέτει κατάστημα γυναικείων ενδυμάτων στην Τιφλίδα ενώ δραστηριοποιείται στην αγορά της Γεωργίας από τον Οκτώβριο του 2006. Η εταιρεία «ΕΡΓΟ 3 ΑΤΤΕΕ», μια από τις δυναμικότερα ανερχόμενες κατασκευαστικές εταιρείες με έδρα τη Θεσσαλονίκη και δραστηριότητα σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, σύστησε θυγατρική εταιρεία στην Γεωργία το 2009, με την επωνυμία «ARGO Construction». - 23 -
Δραστηριότητες αναπτύσσουν οι εταιρείες μας «Cardico» (εμπόριο ξηρών καρπών) καθώς επίσης και οι εταιρείες «Demeti» και «Τερζόπουλος Ltd», οι οποίες ασχολούνται με την εισαγωγή γουναρικών από την Ελλάδα και την πώλησή τους στη Γεωργία. Δ) Προγράμματα διμερούς αναπτυξιακής συνεργασίας Η διμερής συνεργασία με τη Γεωργία τα τελευταία έτη κάλυψε τους τομείς υγείας, γεωργίας, εκπαίδευσης, δημόσιας διοίκησης, ανθρωπιστικής βοήθειας και παροχής τεχνικής βοήθειας. Ιδιαίτερα στον τομέα υγείας, σημειώνεται η προσφορά ιατρικού εξοπλισμού και μηχανημάτων. Επίσης, στα πλαίσια των προγραμμάτων της ΥΔΑΣ, πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανακατασκευής σε ορισμένα σχολεία στη Γεωργία. Στον τομέα της δημόσιας διοίκησης, μέσω της ελληνικής αναπτυξιακής βοήθειας κατέστη δυνατή η δημιουργία ληξιαρχείων. Όσον αφορά στην παροχή τεχνικής βοήθειας, πραγματοποιήθηκαν προγράμματα επιμόρφωσης σε θέματα λειτουργίας μικρομεσαίων επιχειρήσεων, επιχειρηματικότητας, γεωργίας, τουρισμού κα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον αγροτικό τομέα, υλοποιήθηκε, κατά το πρόσφατο παρελθόν, από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναπτυξιακό πρόγραμμα της ΥΔΑΣ, το οποίο αφορούσε στην παραγωγή υγιούς πατατόσπορου στην περιοχή της Τσάλκας, με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγής των αγροτών της περιοχής, την αύξηση των εισοδημάτων και του βιοτικού τους επιπέδου και κατ επέκταση τη συνολική και βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Στα πλαίσια του εν λόγω προγράμματος, δημιουργήθηκαν πέντε συνεταιρισμοί, με μέλη αγρότες της περιοχής, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η συνολική αλυσίδα σποροπαραγωγής. Στην περιοχή της Τσάλκας, έχει ήδη ετοιμαστεί ειδικό εργαστήριο ελέγχου και πιστοποίησης ποιότητας καθώς επίσης και ειδικός εξοπλισμός τυποποίησης και συσκευασίας πατατόσπορου. Στον τουριστικό τομέα έχουν υλοποιηθεί, κατά το πρόσφατο παρελθόν, δύο προγράμματα της ΥΔΑΣ, τα οποία έτυχαν αξιοσημείωτης προβολής στη χώρα. Το πρώτο αφορούσε στην ίδρυση της σχολής τουρισμού «Ίκαρος», η οποία λειτουργεί ήδη, με επιτυχία, για περισσότερα από δύο χρόνια ενώ πολλοί απόφοιτοι της σχολής απασχολούνται στα μεγαλύτερα ξενοδοχεία της Τιφλίδας. Το δεύτερο αναπτυξιακό πρόγραμμα είχε σχέση με την κατάρτιση στελεχών μουσείων Γεωργίας σε θέματα σύστασης και λειτουργίας εργαστηρίου παραγωγής και καταστημάτων πώλησης αυθεντικών αντιγράφων διαφόρων εκθεμάτων. 4. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ - 24 -
Σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, οι οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα στη Γεωργία, κατά τα τελευταία χρόνια, έχουν βελτιώσει αισθητά το επενδυτικό κλίμα στη χώρα. Οι μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνουν εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, αναδιάρθρωση δημοσίων υπηρεσιών, ιδιωτικοποιήσεις και καταπολέμηση της διαφθοράς. Ως κλάδοι προτεραιότητας για την αγορά της Γεωργίας, θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν οι ακόλουθοι: Α) Έργα υποδομής Σημαντική είναι η δράση διεθνών Οργανισμών στην εκτέλεση έργων υποδομής της Γεωργίας. Αναπτυξιακές δραστηριότητες αναπτύσσει ο Οργανισμός «Millenium Challenge Georgia Fund» (που προήλθε από συνεργασία της Κυβέρνησης της Γεωργίας με τον αμερικανικό οργανισμό Millennium Challenge Corporation) και διαθέτει προϋπολογισμό 395,3 εκατ. δολλαρίων (το 2005 χορηγήθηκε το ποσό των 295,3 εκατ. δολλ. ενώ το 2008 το επιπλέον ποσό των 100 εκατ. δολλ.). Το τρέχον πρόγραμμα κατασκευών περιλαμβάνει έργα περιφερειακής ανάπτυξης, ύδρευσης, αποχέτευσης, οδοποιίας και ενεργειακά. Επίσης, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι δεσμεύσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας στα πλαίσια του προγράμματος ανοικοδόμησης του οδικού δικτύου της χώρας είναι της τάξης των 369 εκ. δολλαρίων. Στην παρούσα φάση, βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλο έργο που αφορά στον εκσυγχρονισμό του αυτοκινητόδρομου Ανατολής Δύσης από την Τιφλίδα προς τη Δυτική Γεωργία, καθώς επίσης και στην εφαρμογή προγραμμάτων οδικής ασφάλειας. Επίσης, περισσότερα από 400 χιλιόμετρα περιφερειακών δρόμων σχεδιάζεται να ανακατασκευαστούν με δανειοδότηση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αναφέρεται ότι η ελληνική εταιρεία «ΜΠΕΤΟΚΑΤ Α.Ε.» έχει αναλάβει, κατόπιν διαγωνισμού, την ανακατασκευή του δρόμου «Rufoti-Alisubani -Sazano-Tuzi- Qvatsikhe-Katskhi», στη Δυτική Γεωργία, που αποτελεί τμήμα του περιφερειακού δρόμου, ο οποίος ενώνεται με τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο Ανατολής-Δύσης. Οδικό δίκτυο: Αποτελείται από 1.495 χιλιόμετρα διεθνών αυτοκινητοδρόμων, 3.495 εθνικών και 15.480 τοπικών. Η Γεωργία μετέχει στην πρωτοβουλία Transport Corridor Europe-Caucasus-Asia (TRACECA), που έχει στόχο την δημιουργία οδικής σύνδεσης Ευρώπης Ασίας. Σε διαδικασία εκτέλεσης βρίσκεται το έργο εκσυγχρονισμού του αυτοκινητοδρόμου Ανατολής-Δύσης. Περισσότερα από 400 χιλιόμετρα περιφερειακών δρόμων σχεδιάζεται να ανακατασκευαστούν με δανειοδότηση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Σιδηροδρομικό δίκτυο: Το δίκτυο της Γεωργίας συνδέεται με τα δίκτυα της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας. Την 21η Νοεμβρίου 2007 υπεγράφη τριμερής συμφωνία για δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής Γεωργίας-Αζερμπαϊτζάν-Τουρκίας (Kars, Akhalkalaki, Tbilisi, Baku). Το κόστος κατασκευής υπολογίζεται σε 420 περίπου εκ. δολλάρια. - 25 -
Λιμένες: Το Πότι και το Μπατούμι είναι οι δύο βασικοί λιμένες της Γεωργίας στον Εύξεινο Πόντο. Ο λιμένας του Σοχούμι, στην Αμπχαζία βρίσκεται εκτός ελέγχου των κυβερνητικών αρχών της χώρας. Ολοκληρώθηκε η ιδιωτικοποίηση του λιμένα του Πότι με τη διαχείριση να έχει περάσει στα χέρια του επενδυτικού φορέα των ΗΑΕ Ras al Khaima Investment Authority. Ξεκίνησε το 2008 η λειτουργία του λιμένα του Κουλέβι, το οποίο διαθέτει δυναμικότητα διακίνησης 4 εκατ. τόνων εμπορευμάτων και η διαχείριση του έχει ανατεθεί στον ιδιωτικό τομέα. Προγραμματίζονται και εκτελούνται δίκτυα αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων. Ορισμένοι μειοδοτικοί διαγωνισμοί και οικονομικές πληροφορίες δημοσιοποιούνται μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου Ανάπτυξης (www. economy. ge ). Β) Μεταφορές Οι μεταφορές αποτελούν πολύ σημαντικό κλάδο στην οικονομία της Γεωργίας, λαμβανομένης υπόψη της γεωγραφικής θέσης της χώρας και της μορφολογίας του εδάφους της. Ο κλάδος των μεταφορών θεωρείται ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος και δύναται να προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στον εν λόγω κλάδο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, μόνο το 2009, το 20,2% των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Γεωργία, αφορούσε στον κλάδο των μεταφορών. Το 2009 επίσης, 624,7 εκατ. επιβάτες και 103,4 εκατ. μετρικοί τόνοι εμπορευματικών φορτίων διακινήθηκαν στη Γεωργία, μέσω αεροδρομίων, λιμένων, σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου. Οι υποδομές στον εν λόγω κλάδο παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση ενώ διεθνείς ναυτιλιακές και μεταφορικές εταιρείες δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια στη Γεωργία. Γ) Κατασκευαστικός τομέας - Αγορά ακινήτων Στην πόλη της Τιφλίδας, που κατοικεί το ¼ του πληθυσμού της Γεωργίας, κατά τα προηγούμενα χρόνια είχε σημειωθεί μεγάλης έκτασης κατασκευαστική δραστηριότητα που περιλάμβανε ανέγερση εμπορικών κέντρων, οικιστικών συγκροτημάτων και ξενοδοχείων, πλακοστρώσεις πεζοδρομίων και εργασίες διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στη χώρα είχε δημιουργήσει ζήτηση για σύγχρονα διαμερίσματα. Την ανάπτυξη της αγοράς είχε ενισχύσει η αυξημένη προσφορά τραπεζικών δανείων και τα εμβάσματα των γεωργιανών της διασποράς, ενώ η απόκτηση ακινήτων θεωρείται εύλογα επενδυτικό προϊόν. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία δύο έτη έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση στην κατασκευαστική δραστηριότητα. - 26 -
Μεταξύ των σημαντικότερων εταιριών που ασχολούνται με ανάπτυξη οικιστικών συγκροτημάτων Center Point Group, Axis, Iberia, Arci ενώ η κατασκευαστική εταιρεία «ΕΡΓΟ 3 ΑΤΤΕΕ», με έδρα τη Θεσσαλονίκη και δραστηριότητα σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, σύστησε θυγατρική εταιρεία στη Γεωργία, το 2009. Η θυγατρική εταιρεία με την ονομασία «Argo Construction» έχει ήδη ξεκινήσει εργασίες κατασκευής τριών οικιστικών συγκροτημάτων στη Γεωργία, εκ των οποίων, τα δύο βρίσκονται στην Τιφλίδα ενώ το τρίτο κατασκευάζεται στην παραθαλάσσια πόλη Urecki, στη Δυτική Γεωργία. Όσον αφορά σε σύγχρονους χώρους γραφείων, σημειώνεται ότι υπάρχουν ελλείψεις και για το λόγο τούτο, είχε σημειωθεί, κατά τα τελευταία χρόνια, σημαντική αύξηση στις τιμές ενοικίασής τους. Δ) Αγροτικός τομέας Υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης για ορισμένα προϊόντα, λόγω κλίματος, εδάφους και διαθεσιμότητας υδάτινων πόρων. Η υιοθέτηση ευρωπαϊκών προδιαγραφών, η δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τη χρήση φυτοφαρμάκων, και η ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων, θα προσέφεραν δυνατότητες αύξησης των εξαγωγών της χώρας. Η Γεωργία επωφελείται από το «Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων» (GSP+) για αρκετά αγροτικά προϊόντα ενώ επίσης έχει συνάψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με την Τουρκία και τις χώρες ΚΑΚ. Αν και η συμβολή του αγροτικού τομέα στη διαμόρφωση του ΑΕΠ μειώνεται τα τελευταία χρόνια, ο αγροτικός τομέας παραμένει εξαιρετικά σημαντικός για την οικονομία της χώρας. Απασχολείται σε αυτόν μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ενώ αξιόλογες είναι οι εξαγωγικές δυνατότητες στα αγροτικά προϊόντα. Το εύφορο έδαφος και το ευνοϊκό κλίμα επιτρέπουν την καλλιέργεια ευρέως φάσματος προϊόντων, σταφυλιών και κρασιού, καρυδιών, αμυγδάλων, κάστανων, εσπεριδοειδών, ροδάκινων και λαχανικών. Στα μεταποιημένα προϊόντα που παράγει η χώρα περιλαμβάνονται, κρασί, μπύρα, γαλακτοκομικά, χυμοί φρούτων και εμφιαλωμένα νερά. Επί του παρόντος, ο αγροτικός τομέας της Γεωργίας χαρακτηρίζεται από μικρές, οικογενειακές εκμεταλλεύσεις και ελλείψεις στα συστήματα άρδευσης, ενώ οι χρηματοδοτήσεις έχουν υψηλό κόστος για τους ενδιαφερόμενους. Η χώρα, ως επί το πλείστον, εισάγει πολλά είδη τροφίμων (κυρίως σιτηρά, γαλακτοκομικά, κρέας κτλ). Η Κυβέρνηση της Γεωργίας επιδιώκει τη δημιουργία σύγχρονων υποδομών στον αγροτικό τομέα καθώς και την προώθηση της ποιότητας και ασφάλειας τροφίμων. Υπάρχουν ανάγκες για εισαγωγές εξοπλισμού καλλιέργειας, μεταποίησης και συσκευασίας προϊόντων της αγροτικής - 27 -
παραγωγής. Η εισαγωγή αγροτικού εξοπλισμού, σύγχρονης τεχνολογίας, ενδέχεται να αυξήσει την παραγωγή και να συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον αγροτικό τομέα, υλοποιήθηκε, κατά το πρόσφατο παρελθόν, από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναπτυξιακό πρόγραμμα της ΥΔΑΣ, το οποίο αφορούσε στην παραγωγή υγιούς πατατόσπορου στην περιοχή της Τσάλκας, με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγής των αγροτών της περιοχής, την αύξηση των εισοδημάτων και του βιοτικού τους επιπέδου και κατ επέκταση τη συνολική και βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Στα πλαίσια του εν λόγω προγράμματος, δημιουργήθηκαν πέντε συνεταιρισμοί, με μέλη αγρότες της περιοχής, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η συνολική αλυσίδα σποροπαραγωγής. Στην περιοχή της Τσάλκας, έχει ήδη ετοιμαστεί ειδικό εργαστήριο ελέγχου και πιστοποίησης ποιότητας καθώς επίσης και ειδικός εξοπλισμός τυποποίησης και συσκευασίας πατατόσπορου. E) Τρόφιμα Ελαιόλαδο-ελιές: Οι εισαγωγές ελαιόλαδου πραγματοποιήθηκαν το 2010 κυρίως από την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Η αξία του εισαγόμενου ελαιόλαδου κατά το 2010 ανήλθε σε 601.600 δολλάρια. Ελληνικό ελαιόλαδο σε περιορισμένες ποσότητες διατίθεται από το υψηλών προδιαγραφών κατάστημα τροφίμων της Τιφλίδας Goodwill. Το ελαιόλαδο για τον μέσο γεωργιανό καταναλωτή θεωρείται ακριβό προϊόν και διατίθεται κυρίως σε μεγάλα εστιατόρια, σε νοικοκυριά υψηλού εισοδηματικού επιπέδου και σε ξένους που διαμένουν στη Γεωργία. Λόγω κλίματος στη Γεωργία δεν ευδοκιμούν ελαιόδεντρα ενώ οι καταναλωτές προτιμούν τα σπορέλαια και ειδικότερα το ηλιέλαιο. Η κατανάλωση ελιών στη Γεωργία, παρουσιάζει σταθερή αύξηση λόγω βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και αλλαγής διατροφικών συνηθειών. Εν τούτοις, οι ελιές θεωρούνται ακριβό προϊόν για τον μέσο γεωργιανό καταναλωτή και διατίθενται κυρίως σε εστιατόρια, σε νοικοκυριά υψηλού εισοδηματικού επιπέδου και σε ξένους που διαμένουν στην Γεωργία. Στη Γεωργία πραγματοποιούνται εισαγωγές κυρίως συσκευασμένων ελιών ενώ είναι χρήσιμο στη σήμανση του προϊόντος να αναφέρονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ελιών στη γεωργιανή γλώσσα. Οι διατροφικές συνήθειες και η υψηλή τιμή διάθεσης δεν επιτρέπει σήμερα την απορρόφηση μεγάλων ποσοτήτων ελιών από την αγορά της Γεωργίας. Η σταδιακή όμως αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και η στροφή προς την υγιεινή διατροφή δημιουργούν θετικές προοπτικές. - 28 -