Υ ΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Φυσικό και πιθανοτικό πλαίσιο πληµµυρών. Πρόληψη και µετριασµός των επιπτώσεών τους

Υ ΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Φυσικό και πιθανοτικό πλαίσιο πληµµυρών. Πρόληψη και µετριασµός των επιπτώσεών τους Νίκος Μαµάσης Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων Αθήνα 26 ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Εισαγωγή Φυσικό πλαίσιο Πιθανοτικό πλαίσιο Επιπτώσεις Κατασκευαστικά µέτρα Μη κατασκευαστικά µέτρα Μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο ΗπερίπτωσητηςΑθήνας Επίλογος 1

Εισαγωγή Πληµµύρα ονοµάζεται η κατάσταση κατά την οποία περιοχές, που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Οι πληµµυρικοί όγκοι νερού προέρχονται από την τοπική βροχόπτωση, την υπερχείλιση ποταµού, την εισροή της θάλασσας σε παράκτιες περιοχές ή από τη θραύση φράγµατος. Οι πληµµύρες είναι φυσικά φαινόµενα (αφού συνήθως προέρχονται από µετεωρολογικές καταστάσεις), όµως συµβαίνουν όταν η χωρητικότητα του συστήµατος αποστράγγισης (φυσικού ή ανθρωπογενούς), δεν µπορεί να διοχετεύσει τον όγκο νερού που παράγεται από τη βροχόπτωση. Τα φυσικά φαινόµενα που προκαλούν πληµµύρες δεν µπορούν να ελεγχθούν, αλλά οι γεωλογικές, γεωµορφολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της λεκάνης απορροής είναι δυνατόν να τροποποιηθούν µετηνανθρώπινηεπέµβαση. Ο πληµµυρικός κίνδυνος είναι συνάρτηση της πιθανότητας εµφάνισης του φυσικού φαινόµενου και της επίδρασης που θα έχει στην ανθρώπινη κοινωνία. Σε µια δεδοµένηβροχόπτωσηοιζηµιές που θα προκληθούν λόγω πληµµύρας, εξαρτώνται από τρεις κύριους παράγοντες: (α) την παρουσία αντιπληµµυρικών έργων, (β) την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος που έχει αποτέλεσµα την αύξηση του πληµµυρικού όγκου και τη µείωση του χρόνου συρροής των νερών και (γ) την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε περιοχές που αποτελούν πεδία πληµµυρών µε κάποια πιθανότητα. Εισαγωγή Οι πληµµύρες από την υπερχείλιση ποταµού ποικίλλουν σηµαντικά ως προς το µέγεθος και τη διάρκειά τους. Στην περίπτωση µεγάλων ποταµών οι πληµµύρες µπορεί να εµφανιστούν αρκετό χρόνο µετά τη βροχόπτωση και να διαρκέσουν ηµέρες, εβδοµάδες ή ακόµη καιµήνες. Σε µικρότερα ποτάµια είναι δυνατόν να εµφανιστούν στιγµιαίες πληµµύρες (flash floods) που συνήθως οφείλονται σε πολύ έντονη τοπική βροχόπτωση. Αυτές είναι λιγότερο προβλέψιµες και µπορεί να προκαλέσουν εκτεταµένες καταστροφές, ιδίως όταν η έντονη βροχόπτωση προκαλεί κατολισθήσεις εδάφους ή ιλύος. εδοµένου ότι συµβαίνουν ξαφνικά και µε ελάχιστη προειδοποίηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Τα προστατευτικά µέτρα σχεδιάζονται για να παρέχουν προστασία σε ένα επίπεδο πληµµύρας. Το επίπεδο προστασίας που επιλέγεται εξαρτάται από το κόστος, την επιθυµία της κοινωνίας, τη εν δυνάµει ζηµία, την επίδραση στο περιβάλλον και άλλους παράγοντες. Η προστασία από τις πληµµύρες δεν είναι ποτέ απόλυτη. Τα ερωτήµατα που τίθενται είναι (α) πόσο ασφαλείς θέλουµε να είµαστε, (β) µε τι κόστος, και (γ) τι αποδοχή έχει η κοινωνία για την πιθανότητα που αποµένει (εµφάνιση εξαιρετικά ακραίων γεγονότων). 2

Εισαγωγή Η αντιµετώπιση των πληµµυρών γίνεται µε µια σειρά µέτρων που διακρίνονται ανάλογα µε: την κατασκευή ή όχι τεχνικών έργων (κατασκευαστικά-µη κατασκευαστικά µέτρα) το αν προστατεύουν συγκεκριµένες κατασκευές ή µεγαλύτερες περιοχές το αν έχουν σκοπό: (α) να διαφοροποιήσουν την πληµµύρα, (β) να µειώσουν την ευπάθεια σε πληµµύρα και (γ) να µειώσουν την επίδραση της πληµµύρας. Η προστασία από τις πληµµύρες πρέπει να αντιµετωπίζεται κατά συνδυασµένο και συντονισµένο τρόπο σε όλη τη λεκάνη απορροής του ποταµού, δεδοµένου ότι τα τοπικά µέτρα προστασίας που λαµβάνονται σε ένα µέρος µπορεί να έχουν έµµεσο αντίκτυπο στις ανάντη και κατάντη περιοχές. Το σηµείοαυτόγίνεταισηµαντικό στις περιπτώσεις ποταµών που διέρχονται από διαφορετικά κράτη, όπου θα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη στο χειρισµό τωνπληµµυρών. Η γενική στρατηγική έχει τρία κύρια βήµατα: κατακράτηση, αποθήκευση και αποστράγγιση. Οι βαθύτερες αιτίες των πληµµυρών (βροχόπτωση, στάθµη της θάλασσας) είναι φυσικά φαινόµενα τα οποία δεν µπορούν κατ' ουσία να ελεγχθούν. Εντούτοις, το εάν µια δεδοµένη βροχόπτωση, θα προκαλέσει ζηµίες λόγω πληµµύρας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως η αστικοποίηση, η αποδάσωση τµηµάτων της λεκάνης απορροής, ηευθυγράµµιση του ρου των ποταµών, ηεξάλειψη των φυσικών πεδίων κατάκλυσης, η ανεπαρκής αποστράγγιση και η οικοδόµηση κτιρίων και κατασκευών σε επικίνδυνα πεδία κατάκλυσης. Εισαγωγή Οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές µε υψηλό κίνδυνο πληµµυρών πρέπει να παίρνουν προσωπικά µέτρα για την περιουσία τους. Ακόµη, θα πρέπει να υπάρχει µηχανισµός ασφαλειών ώστε να αποζηµιώνονται οι ζηµιές. Η πληµµύρα παράκτιων περιοχών µπορεί να προκληθεί από καταιγίδες στη θάλασσα λόγω των ανέµων που κατακλύζουν την ξηρά µε πληµµυρίδες. Σε πολλές περιοχές, ηευπάθειαστιςπληµµύρες έχει αυξηθεί λόγω της παράκτιας διάβρωσης. Όταν οι θαλάσσιες καταιγίδες συµπίπτουν µε ανύψωση της στάθµης του νερού στις εκβολές ποταµών τότε είναι πιθανό να προκληθούν εκτεταµένες ζηµίες. ύο σηµεία υποδεικνύουν αύξηση του κινδύνου πληµµυρών στην Ευρώπη: (α) το µέγεθος και η συχνότητα των πληµµυρών που είναι πιθανόν να αυξηθούν στο µέλλον λόγω κλιµατικών διακυµάνσεων (οι οποίες θα προκαλέσουν εντονότερη βροχόπτωση και ανύψωση της στάθµης της θάλασσας) και (β) ηαισθητήαύξηση του αριθµού των ατόµων και οικονοµικών αγαθών που είναι εγκατεστηµένα σε ζώνες που κινδυνεύουν από πληµµύρες. Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η επίδραση των πληµµυρών από την υπερχείλιση ποταµών στην ανθρώπινη υγεία. Όταν τα πληµµυρικά νερά παρασύρουν ρύπους ή αναµειγνύονται µε µολυσµένα νερά από αποστραγγίσεις και γεωργικές γαίες µπορεί να προκαλέσουν έχουν υγειονοµικές συνέπειες 3

Φυσικό πλαίσιο Τα τρία κύρια µεγέθη της πληµµύρας είναι: ηπαροχήαιχµής και η αντίστοιχη στάθµηστουδατόρευµα οπληµµυρικός όγκος η χρονική διάρκεια Παροχή, Q m 3 /s Παροχή αιχµής Πληµµυρικός όγκος ιάρκεια Χρόνος, t hr Τα µεγέθη των πληµµυρών συνδέονται µε τα χαρακτηριστικά: της βροχόπτωσης (συνολικό ύψος, ένταση, διάρκεια) της λεκάνης απορροής (έκταση, συντελεστής απορροής, χρόνος συρροής) των υδατορευµάτων (διατοµή, κλίση, τραχύτητα, κατάντη στάθµες) Λεκάνη απορροής Φυσικό πλαίσιο Υετόγραµµακαιπληµµυρογράφηµα t K t Λ t Μ t Ν Ένταση βροχόπτωσης S Έλλειµµα Ενεργός βροχή Χρόνος συρροής Α 5 Α 6 Α 4 6Τ 5Τ Α 3 Α 2 4Τ Α 1 3Τ 2Τ Τ Παροχή, Q Α Β t a t L t L Γ Κ t c t b lnq Άµεση απορροή Βασική απορροή t B t Γ t t a : Χρόνος ανόδου t c : Χρόνος συγκέντρωσης tb : Χρόνος βάσης t L, t L : Χρόνοι υστέρησης ΒΓ: Κλάδος ανόδου Γ : Κλάδος καθόδου Γ: Αιχµή πληµµύρας Ε Χρόνος, t 4

Φυσικό πλαίσιο Παράγοντες που επιδρούν στα χαρακτηριστικά των πληµµυρών Έκταση λεκάνης απορροής: Α km2 Συντελεστής απορροής: c Στάθµηποταµού H (m)=f(q) Ε Q (m 3 /s)=ε*v=ε*k*(ε/π) 2/3 *J 1/2 Συνολικό ύψος βροχής: h (mm) Ένταση βροχής για χρόνο συρροής: i c (mm/hr) Όγκος απορροής V (hm3): h*a/1 Παροχή αιχµής Q (m3/s)=.278*c* i c *A v: µέση ταχύτητα νερού κ: συντελεστής τραχύτητας Ε: εµβαδόν βρεχόµενης διατοµής Π: µήκος βρεχόµενης περιµέτρου J: κλίση κατά µήκος του ποταµού Φυσικό πλαίσιο Χαρακτηριστικά ποταµού Μέτρηση πεδίου ταχυτήτων (29/1/23) Στάθµη: 2.55 m Εµβαδόν: 27.81m 2 Βρεχόµενη περίµετρος: 16.27 m Υδραυλική ακτίνα: 1.79 m Μετρηµένη παροχή: 61.59 m 3 /s Συντελεστής τραχύτητας: n=.171 ή K=59 5

Φυσικό πλαίσιο Σχέση βροχής-απορροής 24 2 Βροχόπτωση 1 mm ανά 2 ώρες Παροχή (m3/s) 16 12 8 4 Καµπύλη S 2 ωρών Μοναδιαία υδρογραφήµατα 2 ωρών 2 4 6 8 1 12 14 16 18 2 22 24 26 Χρόνος (hr) Ισόχρονες καµπύλες Φυσικό πλαίσιο Μηχανισµός απορροής Καµπύλες χρόνου - επιφάνειας απορροής Χρόνος συρροής Τ c 6Τ Α 6 5Τ Α 5 4Τ Α 4 3Τ Α 3 2Τ Α 2 Τ Α 1 5 Έκταση σε χρόνο Τ (km 2 / Τ) 8 6 4 2 Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος Q n =i n Α 1 +ι n-1 Α 2 + + i 1 Α n Πληµµυρογράφηµα Έκταση (km 2 ) 4 3 2 1 Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος Ένταση βροχής (mm/ Τ) Υετογράφηµα 2 15 i2 i3 1 i1 i4 5 i6 i5 i7 Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος 4 ΑΠΟΡΡΟΗ (hm 3 )/ Τ 3 2 1 Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Τc+ Τ Τc+3 Τ Τc+4 Τ Τc+5 Τ Τc+6 Τ Χρόνος 6

Φυσικό πλαίσιο Η πληµµύρα σε υδατόρευµα προκαλείται από υψηλή τιµή της παροχής η οποία ξεπερνά τα φυσικά ή τεχνητά πρανή µε αποτέλεσµα την κατάκλυση των γειτονικών εκτάσεων µενερό. Ηποσοτικήεκτίµηση της πληµµύρας γίνεται µεβάση: την παροχή αιχµής τον πληµµυρικό όγκο το ύψος του νερού το εµβαδόν των εκτάσεων που κατακλύζονται Οι αιτίες ανεπαρκούς διοχέτευσης νερού από το ποτάµιο σύστηµαείναι: µικρή υγρή διατοµήτουποταµού µικρή κλίση του πυθµένα µεγάλη τραχύτητα του ποταµού εξαιτίας εµποδίων και φερτών υλικών µικρό ύψος νερού στα πληµµυρικά πεδία και κατά συνέπεια µεγάλη βρεχόµενη περίµετρος µε αποτέλεσµατιςµικρές ταχύτητες ροής υψηλές στάθµες κατάντη (στάθµη κύριου υδατορεύµατος, στάθµη θάλασσας) Φυσικό πλαίσιο Οι περιοχές που πλήττονται είναι συνήθως: κλειστές υδρολογικές λεκάνες σε καρστικές περιοχές που αποστραγγίζονται από καταβόθρες πεδιάδες που αποστραγγίζονται από ποταµούς µε µικρή παροχετευτικότητα αστικές περιοχές όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει τα γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά Τα στοιχεία του υδρολογικού κύκλου που εµπλέκονται στις πληµµύρες είναι: ηβροχόπτωση, η οποία και προκαλεί την απορροή η κατακράτηση από τα φυτά και το έδαφος, η οποία επιβραδύνει τη βροχή, ενώ το µεγαλύτερο µέρος µετατρέπεται σε εξάτµιση ηεξατµισοδιαπνοή από τις λίµνες, το έδαφος και τα φυτά, η οποίαείναι ασήµαντη όταν πέφτει η βροχή αλλά γίνεται σηµαντική στη συνέχεια ηδιήθησητουεδάφους, η οποία κρατάει τη βροχή στο έδαφος η βαθιά διήθηση στους υδροφορείς, όπου το νερό επιστρέφει στο ποτάµι αλλά µε σηµαντική χρονική υστέρηση 7

Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του συντελεστή απορροής και της έντασης βροχής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) 1 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ,5 ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) 1 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2) 1 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 3 Συντελεστές απορροής:.5,.7,.9 Πληµµυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm 3 3 Εντάσεις βροχής: 5, 1, 2 mm/hr Πληµµυρικοί όγκοι: 1, 2, 4 hm 3 Παροχή (m 3 /s) 2 1 Παροχή (m 3 /s) 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του χρόνου συρροής και της διάρκειας βροχής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2),5 1 4 1 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr),5 1 1 5 Χρόνοι συρροής: 3, 4, 5 hr Πληµµυρικοί όγκοι: 2. hm 3 ιάρκεια βροχής: 3, 5, 7 hr Πληµµυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm 3 3 3 Παροχή (m 3 /s) 2 1 Παροχή (m 3 /s) 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) 8

Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του χρόνου συρροής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας Μικρή κλίση Μεγάλος χρόνος συρροής Μέτρια κλίση Μέτριος χρόνος συρροής Μεγάλη κλίση Μικρός χρόνος συρροής Η Η Η Χρόνος συρροής Χρόνος συρροής Χρόνος συρροής Βροχή Βροχή Βροχή V V V Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του χρόνου συρροής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας Έκταση: 2 km 2 Χρόνος συρροής: 3hr Συντελεστές απορροής:.5 Ένταση βροχής 1 mm/hr 15 ιάρκεια βροχής 3h Πληµµυρικός όγκος.3 hm 3 15 ιάρκεια βροχής 8 h Πληµµυρικός όγκος.8 hm 3 1 1 5 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 15 Πληµµυρικός όγκος 1.5 hm 3 Πληµµυρικός όγκος 4. hm 3 15 1 1 5 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Έκταση: 1 km 2 Χρόνος συρροής: 8hr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 9

ΜΕΓΙΣΤΟ ΥΨΟΣ ΒΡΟΧΗΣ (mm) 1 1 1 1 1 1 Μέγιστο ωριαίο Mongolia 3/7/1975 41 mm Μέγιστο λεπτού Gouadeloupe 26/11/197 38 mm Φυσικό πλαίσιο Μέγιστα παρατηρηµένα ύψη βροχής Μέγιστo µηνιαίο Cherrapunji, India 1-31/7/1861 93 mm Μέγιστο ηµερήσιο Reunion 6-7/1/1966 1825 mm Μέγιστo ετήσιο Cherrapunji, India 8/186-7/1861 26461 mm 1 1 1 1 1 1 1 1 ΧΡΟΝΟΣ (min) Φυσικό πλαίσιο Μέγιστα παρατηρηµένα ύψη βροχής ΛΕΠΤΑ ΩΡΕΣ mm ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 1 38 Barot, Guadeloupe 26 Nov 197 5 64 Haynes Camp, CA USA 2 Feb 1976 8 126 Fussen, Bavaria 25 May 192 15 198 Plumb Point, Jamaica 12 May 1916 2 26 Curtea-de-Arges, Romania 7 Jul 1889 42 1 35 Holt, USA 22 Jun 1947 6 1 41 Shangdi, Nei Monggol, China 3 Jul 1975 72 1 44 Gapj, Gansu, China 12 Aug 1985 12 2 489 Yujiawanzi, Inner Mongolia, China 19 Jul 1975 13 2 483 Rockport, USA 18 Jul 1889 15 3 55 Bainaobao, Hebei, China 25 Jun 1932 165 3 559 D'Hanis, USA 31 May 1935 18 3 6 Duan Jiazhuang, Hebei, China 28 Jun 1973 27 5 782 Smethport, USA 18 Jul 1942 36 6 84 Muduocaidang, China 1 Aug 1977 54 9 187 Belouve, La Réunion 28 Feb 1964 6 1 14 Muduocaidang, China 1 Aug 1977 18 18 1589 Foc Foc, La Réunion 7-8 Jan 1966 111 19 1689 Belouve, La Réunion 28-89 Feb 1964 12 2 1697 Foc Foc, La Réunion 7-8 Jan 1966 132 22 178 Foc Foc, La Réunion 7-8 Jan 1966 144 24 1825 Foc Foc, La Réunion 7-8 Jan 1966 1

Φυσικό πλαίσιο Μέγιστα παρατηρηµένα ύψη βροχής ΛΕΠΤΑ ΩΡΕΣ mm ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 288 48 2467 Aurere, La Réunion 7-9 Apr 1958 432 72 313 Aurere, La Réunion 6-9 Apr 1958 576 96 3721 Cherrapunji, India 12-15 Sep 1974 72 12 431 Commerson, La Réunion 23-27 Jan 198 864 144 4653 Commerson, La Réunion 22-27 Jan 198 18 168 53 Commerson, La Réunion 21-27 Jan 198 1152 192 5286 Commerson, La Réunion 2-27 Jan 198 1296 216 5692 Commerson, La Réunion 19-27 Jan 198 144 24 628 Commerson, La Réunion 18-27 Jan 198 1584 264 6299 Commerson, La Réunion 17-27 Jan 198 1728 288 641 Commerson, La Réunion 16-27 Jan 198 216 36 6433 Commerson, La Réunion 14-28 Jan 198 4464 744 93 Cherrapunji, India 1-31 Jul 1861 8784 1464 12767 Cherrapunji, India Jun-Jul 1861 13176 2196 16369 Cherrapunji, India May-Jul 1861 17568 2928 18738 Cherrapunji, India Apr-Jul 1861 2196 366 2412 Cherrapunji, India Apr-Aug 1861 26352 4392 22454 Cherrapunji, India Apr-Sep 1861 48312 852 2299 Cherrapunji, India Jan-Nov 1861 5256 876 26461 Cherrapunji, India Aug 186 - Jul 1861 1512 1752 4768 Cherrapunji, India 186-1861 t c hr A km 2 L km H m t c min L m S t c hr L ft H ft Φυσικό πλαίσιο Εµπειρικές σχέσεις χρόνου συρροής Giandotti t c =4*A 1/2 +1.5*L/.8* Η.5 χρόνος συγκέντρωσης έκταση της λεκάνης το µήκος του κυρίου υδατορεύµατος ηδιαφοράτουµέσου υψοµέτρου λεκάνης από το υψόµετρο στην έξοδο Kirpich t c =.1947*L.77 *S -.385 χρόνος συγκέντρωσης το µέγιστο µήκος διαδροµής του νερού στη λεκάνη ηκλίσηανάµεσα στο υψηλότερο σηµείο της λεκάνης και την έξοδο Soil Conservation Service SCS t c =L 1.15 /77*Η.38 χρόνος συγκέντρωσης το µήκοςτουκυρίουυδατορεύµατος ηυψοµετρική διαφορά µεταξύ του πλέον αποµεµακρυσµένου σηµείου της λεκάνης και της εξόδου 11

4 38 36 34 32 3 28 26 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Weibull Gumbel Max Πιθαν ότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) Weibull Gumbel Max Πιθανότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) 5 48 46 44 42 4 38 36 34 32 3 28 26 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 14 135 13 125 12 115 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Weibull Gumbel Max Πιθαν ότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) Weibull Gumbel Max Πιθανότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 15 145 14 135 13 125 12 115 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Weibull Gumbel Max Πιθαν ότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) Weibull Gumbel Max Πιθανότητα υπέρβασης (%) - κλίµακα: κατανοµή Gumbel (Max) Πιθανοτικό πλαίσιο Προσαρµογή στατιστικής κατανοµής Μέγιστα 1h Μέγιστα 2 h Μέγιστα 6 h 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% 99,9% 99,5% 98% 95% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 5% 2% 1%,5%,2%,1%,5% Μέγιστα 12 h Μέγιστα 24 h Μέγιστα 48 h Πιθανοτικό πλαίσιο Ανάλυση διακινδύνευσης Στάθµη πληµµύρας 1 ετών Στάθµη πληµµύρας Συνήθης στάθµη Η πιθανότητα R να πραγµατοποιηθεί µέσα σε n έτη τιµή που αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς Τ Πιθανότητα µη υπέρβασης σε ένα έτος: Πιθανότητα µη υπέρβασης σε n έτη: Πιθανότητα υπέρβασης σε n έτη ( ιακινδύνευση): F=1-F 1 =(1-1/Τ) (1-1/Τ) n R=1-(1-1/Τ) n Παράδειγµα Τ=1 έτη n=1 έτη R=1-(1-1/1) 1 =.65=65% 12

Πιθανοτικό πλαίσιο Όµβριες καµπύλες Μεµονωµένες καµπύλες για συγκεκριµένη περίοδο επαναφοράς h = a * t i = a * t b b 1 ln h = ln a + b*ln t ln i = ln a + ( b 1)*ln t Ενιαίες καµπύλες για κάθε περίοδο επαναφοράς h = a b c * ( t + d ) * T ln h = ln a + c * ln T + b * ln( t + d ) i = a b * ( ) 1 c t + d * T ln i = ln a + c * ln T b 1 * ln( t + d ) Πιθανοτικό πλαίσιο h=a*t b Όµβριες καµπύλες i=a*t b-1 T=2 T=1 T=5 1 Ύψος βροχής, h mm T=2 T=1 T=5 T=2 Ένταση βροχής, i mm/hr 1 T=2 T=1 T=5 T=2 T=1 T=5 1 1 1 1 ιάρκεια βροχής, t hr T=2 1 1 1 1 ιάρκεια βροχής, t hr 13

Πιθανοτικό πλαίσιο Ανάλυση συχνότητας των καταιγίδων 11/1993, 1/1994 και 1/1997 στο σταθµό Ελληνικό 1 1 Επεισόδιο 21/1/1994 1 Επεισόδιο 2/11/1993 T = 5 Επεισόδιο 13/1/1997 T = 1 T = 2 1.1 1. 1. 1. ιάρκεια βροχής (hr) Επιπτώσεις Ευρώπη Μεταξύ του 1998 και του 22, η Ευρώπη επλήγη από περισσότερες από 1 µεγάλες ζηµιογόνες πληµµύρες, συµπεριλαµβανοµένων των καταστρεπτικών πληµµυρών των ποταµών ούναβη και Έλβα το 22. Από το 1998, οι πληµµύρες έχουν προκαλέσει περίπου 7 θανάτους, τον εκτοπισµόσχεδόν µισού εκατοµµυρίου ατόµων και τουλάχιστον 25 GEuro σε ασφαλισµένες οικονοµικές απώλειες. Πάνω από 1 εκατοµµύρια άτοµα ζουν σε περιοχές εκτεθειµένες στον κίνδυνο µεγάλων πληµµυρών κατά µήκος του Ρήνου, και οι δυνητικές ζηµίες από πληµµύρες ανέρχονται σε 165 GEuro. Οι παραθαλάσσιες περιοχές διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο να κατακλυστούν. Ησυνολικήαξίατωνοικονοµικών αγαθών που βρίσκονται εντός 5 µέτρωναπότιςευρωπαϊκέςακτές, συµπεριλαµβανοµένων των παραλίων, γεωργικών γαιών και βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, εκτιµάται σήµερα σε 5 έως 1 GEuro. Οι πληµµύρες µπορεί να έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως όταν: (α) κατακλύζονται εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων (β) πλήττονται εργοστάσια στα οποία υπάρχουν µεγάλες ποσότητες τοξικών χηµικών προϊόντων και (γ) καταστρέφονται υγρότοποι και µειώνεται η βιοποικιλότητα. 14

Επιπτώσεις Ελλάδα Παρά τις εντυπώσεις, οι πληµµύρες των τελευταίων 4 ετών έχουν προκαλέσει πολύ περισσότερα θύµατα σε ανθρώπινες ζωές από ότι οι σεισµοί στο ίδιο διάστηµα. Οι συγκρίσεις σε ότι αφορά την καταστροφή περιουσιών και υποδοµών δεν είναι δυνατές λόγω απουσίας στατιστικών στοιχείων Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία 12 χρόνια Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί 1/1887 Αθήνα 1 11/1979 Θεσσαλονίκη 4 11/1896 Αθήνα 21 11/1979 Πελοπόννησος 1 11/1896 Πειραιάς 4 1/198 Αθήνα 1 11/1924 Καλαµάτα 15 11/1985 Λάρισα 2 11/1925 Αθήνα 8 1/1989 Αθήνα 7 1/193 Αθήνα 2 8/199 Εύβοια 5 1/1933 Αθήνα 1 1/199 Πελοπόννησος 1 1/1933 Πειραιάς 2 1/1991 Αθήνα 1 11/1934 Πειραιάς 6 11/1992 Καβάλα 4 11/1936 Πειραιάς 2 1/1994 Ρόδος 4 1/1938 Αθήνα 1 11/1994 Αθήνα 9 11/1961 Αθήνα 4 12/21 Πάτρα 2 11/1977 Αθήνα 21 2/23 Πρέβεζα 2 11/1977 Πειραιάς 17 Σύνολο: 22 Σύνολο Αθήνας-Πειραιά: 18 Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας Ίχνη πληµµύρας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 15

Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας σε κτήριο της Κολωνίας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Κατασκευαστικά αντιπληµµυρικοί ταµιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώµατα και προστατευτικοί τοίχοι λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάµι καιστιςχαµηλές περιοχές δίκτυα οµβρίων εκτροπές ποταµών παράκτια προστασία αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταµών µε καθαρισµό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατοµών εισαγωγή πρόσθετων διαδροµών παράλληλα µετοποτάµι υπερχειλιστές σε ταµιευτήρες Τα κατασκευαστικά µέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας µεταφοράς του. εδοµένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πληµµύρες (αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα) θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά µέτρα. 16

Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Μη κατασκευαστικά µέτρα διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης διατήρηση των υγροτόπων και των πληµµυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεµβάσεις και χρήσεις ώστε οι φυσικές ζώνες πληµµυρών να καθυστερούν τη ροή προσαρµογή των χρήσεων των πληµµυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σηµαντικών εγκαταστάσεων σε ακίνδυνες περιοχές διατήρηση των µαιάνδρων των ποταµών και των φυσικών συνδέσεων τους µε τις πληµµυρικές περιοχές έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστηµάτων στις αστικές περιοχές χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστηµάτων πρόγνωσης καταιγίδων και µοντέλων βροχής-απορροής συστήµατα ειδοποίησης του κοινού µηχανισµός διαρκούς ενηµέρωσης του κοινού και αναίρεση της εσφαλµένης αντίληψης για απόλυτη προστασία οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών Ατοµικά µέτρα για την µείωση του κινδύνου των κατοικιών ανύψωση κατασκευής στεγανοποίηση κατασκευών κατασκευή τοίχου ή αναχώµατος γύρω από την κατοικία διευκόλυνση µελλοντικών εκκενώσεων ασφάλεια για πληµµύρα Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 17

Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοίχων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή αναχωµάτων ποταµού Τα αναχώµατα κατασκευάζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση του υπεδάφους και η ποιότητα του χώµατος που χρησιµοποιείται Ακόµη απαιτείται κατάλληλη συµπύκνωση του υλικού, ενίσχυση των όψεων. Η αστοχία των αναχωµάτων οφείλεται σε: υπερπήδηση κακή συντήρηση διάβρωση ή υποσκαφή από µεγάλη πληµµύρα Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 18

Κατασκευαστικά µέτρα Θυροφράγµατα για πληµµυρικά νερά Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Παροχή, Q m 3 /s Όγκος υπερχείλισης V=Q*t m 3 Κατασκευαστικά µέτρα Λεκάνες κατάκλυσης Όγκος κατάκλυσης Vm 3 Α Λεκάνη κατάκλυσης, Α m 2 Ύψος νερού H=V/Α m h Χρόνος, t hr Τεχνητό σπάσιµο αναχωµάτων Ανάντη υδρογράφηµα Λεκάνη κατάκλυσης Κατάντη υδρογράφηµα Περιοχές για προστασία 19

Μη κατασκευαστικά µέτρα Προστασία του αποχετευτικού δικτύου Αποχέτευση ακαθάρτων Αποχέτευση οµβρίων Σύστηµα αποφυγής αντεπιστροφής Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Μη κατασκευαστικά µέτρα ιαχείριση πληµµύρας στην Κολωνία Λήψη προγνώσεων βροχόπτωσης από την µετεωρολογική υπηρεσία Λήψη σταθµών από τηλεµετρικό δίκτυο σταθµηµέτρων κατά µήκος του ποταµού Χρήση µοντέλου βροχής-απορροής για πρόβλεψη της στάθµης τις επόµενες 36 ώρες Προσδιορισµός των κατάλληλων µέτρων για την κάθε στάθµή Στάθµη (m) 3. 4.5 7.5 8. 7. 9.5 1. 11. 12. Ενέργειες Αναµενόµενη στάθµη (καµία ενέργεια) Ενεργοποιείται το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται ορισµένες τοπικές αρχές Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε ορισµένες περιοχές Τίθεται σε επιφυλακή το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται όλες οι τοπικές αρχές Προετοιµάζονται κλίνες σε νοσοκοµεία Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε όλες τις περιοχές Το ιστορικό κέντρο της πόλης πληµµυρίζει Εκκίνηση εκκένωσης 1 κάτοικοι αποµακρύνονται 2

Μη κατασκευαστικά µέτρα Παρακολούθηση φαινοµένου µε χρήση ΣΓΠ Πληροφορίες για το ύψος ροής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου Οπτικοποίηση των µέτρων και των αποτελεσµάτων τους Κάθε κάτοικος µπορεί να δει το ύψος του νερού στη περιοχή του Μη κατασκευαστικά µέτρα Ευαισθητοποίηση κοινού Αποστολή ενηµερωτικών φυλλαδίων κάθε χρόνο πριν την περίοδο των πληµµυρών στα νοικοκυριά που βρίσκονται σε πληµµυρικές ζώνες ιοργάνωση εκθέσεων για τις πληµµύρες ιοργάνωση επισκέψεων σε περιοχές που πλήττονται από τις πληµµύρες 21

Μέτρα αντιµετώπισης των πληµµυρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο ιαχείριση του κινδύνου πληµµυρών Αυτή αποσκοπεί στη µείωση της πιθανότητας και των επιπτώσεων των πληµµυρών. Η πείρα έχει δείξει ότι η πλέον αποτελεσµατική προσέγγιση συνίσταται στην ανάπτυξη προγραµµάτων διαχείρισης του κινδύνου πληµµυρών που περιλαµβάνουν τα εξής στοιχεία: Πρόληψη: πρόληψη των ζηµιών που προκαλούνται από πληµµύρες, αποφεύγοντας την ανέγερση κατοικιών και βιοµηχανιών σε περιοχές εκτεθειµένες σε σηµερινές και µελλοντικές πληµµύρες, προσαρµόζοντας τις µελλοντικές εξελίξεις στον κίνδυνο πληµµυρών και προωθώντας την ορθή χρήση του εδάφους και ορθές γεωργικές και δασοκοµικές πρακτικές. Προστασία: λήψη µέτρων, διαρθρωτικών και µη, για να µειωθεί η πιθανότητα των πληµµυρών και οι επιπτώσεις τους σε συγκεκριµένες περιοχές. Ετοιµότητα: ενηµέρωση του πληθυσµού για τους κινδύνους πληµµυρών και τον τρόπο αντίδρασης σε περίπτωση πληµµύρας. Αντιµετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης: ανάπτυξη σχεδίων για την αντιµετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση πληµµύρας. Αποκατάσταση και εξαγωγή διδαγµάτων: επιστροφή σε κανονικές συνθήκες το ταχύτερο δυνατόν και µετριασµός τόσο των κοινωνικών όσο και των οικονοµικών επιπτώσεων στον πληγέντα πληθυσµό. Μέτρα αντιµετώπισης των πληµµυρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Σχέδια διαχείρισης Γενικές αρχές Τα σχέδια διαχείρισης του κινδύνου υπερχείλισης των ποταµών και παράκτιων πληµµυρών, θα πρέπει να ενταχθούν πλήρως στα σχέδια διαχείρισης της σχετικής λεκάνης απορροής και στα προγράµµατα µέτρων που αναπτύχθηκαν σύµφωνα µε τηνοδηγίαπλαίσιογιαταύδατα. Μακροπρόθεσµη στρατηγική προσέγγιση: πρέπει να συµπεριληφθούν οι εξελίξεις που αναµένονται µακροπρόθεσµα (5-1 έτη). ιεπιστηµονική προσέγγιση: πρέπει να ληφθούν υπόψη σε όλα τα επίπεδα εθνικό, περιφερειακό και τοπικό, όλες οι συναφείς πτυχές της διαχείρισης των υδάτων, του υλικού χωροταξικού σχεδιασµού, της χρήσης του εδάφους, της γεωργίας, των µεταφορών και της αστικής ανάπτυξης, καθώςκαιτηςδιαφύλαξηςτηςφύσης. ιασυνοριακοί ποταµοί: τα κράτη µέλη πρέπει να συµφωνήσουν να συνεργαστούν για την ανάπτυξη και την εφαρµογή των εν λόγω σχεδίων. Όσον αφορά τις κοινές λεκάνες απορροής µε χώρες µη µέλη της ΕΕ θα χρησιµοποιηθούν οι υφιστάµενοι µηχανισµοί συντονισµού ή θα αναπτυχθούν νέοι µηχανισµοί. Αρχή της αλληλεγγύης: τα µέτρα προστασίας από τις πληµµύρες δεν θα πρέπει να υπονοµεύουν την ικανότητα άλλων ανάντη ή κατάντη περιφερειών ή κρατών µελών να επιτύχουν το επίπεδο προστασίας που θεωρούν κατάλληλο. Η ενδεδειγµένη στρατηγική συνίσταται στη γενική προσέγγιση: συγκράτηση, αποθήκευση και αποστράγγιση. 22

Μέτρα αντιµετώπισης των πληµµυρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Σχέδια διαχείρισης Στόχοι µείωση των δυσµενών επιπτώσεων των πληµµυρών και της πιθανότητας πληµµυρών προώθηση αειφόρων µέτρων διαχείρισης του κινδύνου πληµµυρών ενηµέρωση του κοινού και των αρµόδιων αρχών σχετικά µε τον κίνδυνο πληµµυρών και τον τρόπο αντιµετώπισής του Βασικά αποτελέσµατα καλύτερη γνώση και κατανόηση του µεγέθους, της φύσης και της κατανοµής των σηµερινών κινδύνων πληµµυρών, και κατάρτιση σεναρίων για µελλοντικούς κινδύνους πληµµυρών κατανόηση των διαδικασιών κατάκλυσης και της ευαισθησίας τους στις αλλαγές κατάλογος οικονοµικώς αποδοτικών µέτρων που θα ληφθούν για τη διαχείριση του κινδύνου πληµµυρών χάρτες διαχείρισης του κινδύνου µακροπρόθεσµες πολιτικές διαχείρισης του κινδύνου πληµµυρών που να ανταποκρίνονται στους στόχους της λεκάνης απορροής σειρά ιεραρχηµένων περαιτέρω δράσεων/µελετών για τη λεκάνη απορροής Μέτρα αντιµετώπισης των πληµµυρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Χάρτες κινδύνου πληµµυρών ΑΡΧΕΣ Οι χάρτες θα πρέπει να: εκπονούνται µέσω συντονισµού σε επίπεδο της λεκάνης απορροής, περιλαµβάνουν τις πληµµύρες ποταµών, τις στιγµιαίες πληµµύρες και τις παράκτιες πληµµύρες, παρέχουν αξιόπιστες, επαρκείς και ευκολονόητες πληροφορίες διακρίνουν τουλάχιστον τρία επίπεδα κινδύνου: (α) περιοχές µε συχνές πληµµύρες, (β) περιοχές µε λιγότερο συχνές πληµµύρες και (γ) περιοχές µε πολύσπάνιες πληµµύρες (συµπεριλαµβανοµένων των θραύσεων φραγµάτων) καλύπτουν τόσο το βάθος του νερού ή της πληµµύρας όσο και τις δυνητικές ζηµίες περιλαµβάνουν τόσο την τρέχουσα κατάσταση όσο και σενάρια για µελλοντικούς κινδύνους πληµµυρών λαµβάνουν υπόψη άλλους στόχους σχετικά µε τη λεκάνη απορροής ΣΤΟΧΟΙ αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού όσον αφορά τις περιοχές που είναι εκτεθειµένες σε κίνδυνο πληµµύρας παροχή πληροφοριών για τις εκτεθειµένες σε κίνδυνο περιοχές µέσω του ορισµού ζωνών που κινδυνεύουν από πληµµύρες για τη διευκόλυνση του χωροταξικού σχεδιασµού υποστήριξη των διαδικασιών ιεράρχησης, αιτιολόγησης και στοχοθέτησης των επενδύσεων µε σκοπό τη διαχείριση και τη µείωση του κινδύνου για τους ανθρώπους, τις ιδιοκτησίες και το περιβάλλον 23

Το πρόβληµα της Αθήνας Εισαγωγή Η µητροπολιτική περιοχή της Αθήνας παρουσιάζει υψηλότατο δείκτη διακινδύνευσης έναντι πληµµυρών. Οι πληµµύρες των τελευταίων 35 ετών στην Αθήνα έχουν προκαλέσει πολύ περισσότερα θύµατα σε ανθρώπινες ζωές από ότι οι σεισµοί. Να σηµειωθεί ότι και σε διεθνή ακόµα κλίµακα, τα επεισόδια πληµµύρας προκαλούν πολύ περισσότερα ανθρώπινα θύµατα και υλικές ζηµιές σε σχέση µε τουςσεισµούς Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στις πληµµύρες της: 5-6 Νοεµβρίου 1961 είχαµε πάνω από 4 νεκρούς 2 Νοεµβρίου 1977 είχαµε 36 νεκρούς 21-22 Οκτωβρίου 1994 είχαµε 9 νεκρούς Η κινητοποίηση της πολιτείας στο θέµατηςαντιπληµµυρικής προστασίας είναι υποδεέστερη από ότι για τους σεισµούς. Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Γεωµορφολογικά και κλιµατολογικά αίτια Μικρή ετήσια βροχόπτωση και απορροή Ισχυρές καταιγίδες Συνέπεια: ανεπαρκές φυσικό υδρογραφικό δίκτυο Ανθρώπινες επεµβάσεις Αστικοποίηση πυκνή δόµηση, περιορισµός χώρων πρασίνου Περιορισµός φυσικών υδατορευµάτων (κάλυψη, µείωση διαστάσεων, παράνοµηδόµηση, κατασκευή οδικών αξόνων) Ανεπαρκή έργα ιευθέτησης υδατορευµάτων Συντήρησης και επιτήρησης αντιπληµµυρικών έργων Ανεπαρκής διαχείριση του προβλήµατος Οργανωτική ανεπάρκεια, σύγχυση αρµοδιοτήτων Ιεράρχηση αντιπληµµυρικών έργων σε δεύτερη προτεραιότητα, µειωµένα κονδύλια, άναρχος σχεδιασµός και κατασκευή Ξεπερασµένα κριτήρια σχεδιασµού, µικρές περίοδοι επαναφοράς, χρήση ανεπαρκών εµπειρικών µεθόδων Μικρή µετρητική και ερευνητική υποδοµή, υδροµετρικοί και µετεωρολογικοί σταθµοί, πειραµατική λεκάνη, µοντέλα πρόγνωσης 24

Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Η αστικοποίηση σε συνθήκες τοπικά πυκνής δόµησης και ο δραστικός περιορισµός των χώρων πρασίνου, επέδρασε ιδιαίτερα αρνητικά στα χαρακτηριστικά µεγέθη των πληµµυρών. Ο χρόνος συρροής ελαττώθηκε και ο συντελεστής απορροής αυξήθηκε, οδηγώντας σε υψηλότερες αιχµές και µεγαλύτερους πληµµυρικούς όγκους. Στη διάρκεια των προηγούµενων δεκαετιών το υδρογραφικό δίκτυο της πρωτεύουσας ψαλιδίστηκε µε την κατάργηση πολλών ρευµάτων της φυσικής λεκάνης, όπου στη θέση τους κατασκευάστηκαν οδικοί άξονες και κτίσµατα. Οι κοίτες των ρευµάτων, που διαµορφώθηκαν στη πορεία του χρόνου µε χαρακτήρα εξωαστικής λεκάνης, ήδη σήµερα θα ήταν ανεπαρκείς λόγω της αυξηµένης απορροής. Το πρόβληµα επιτείνεται λόγω της µείωσης της διατοµής φυσικών υδατορευµάτων. Η πολιτική κάλυψης των ρευµάτων έρχεται σε αντίθεση µε τιςσύγχρονεςτάσειςπολεοδοµικής ανάπτυξης, σύµφωνα µε τις οποίες πρέπει να επιδιώκεται η ανάδειξή τους ώστε λειτουργούν ως αντιπληµµυρικά έργα αλλά και ως τόποι κοινωνικής δραστηριότητας. Το δίκτυο οµβρίων της πρωτεύουσας δεν αποτέλεσε ποτέ προτεραιότητα, ενώ τα επιµέρους τµήµατα του κατασκευάστηκαν έτσι ώστε να εξυπηρετούν τοπικές ανάγκες, χωρίς συνολική στρατηγική και προοπτική να συνεργαστούν µεταξύ τους. Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Υπάρχει πρόβληµα στη συντήρηση και την παρακολούθηση του αποχετευτικού δικτύου. Είναι γνωστό ότι η συντήρηση και ο καθαρισµός των φρεατίων, αποτελεί δύσκολο πρόβληµα. ΑνκαιθεωρητικάυπεύθυνηείναιηΕΥ ΑΠ, αυτή αδυνατεί να παρεµβαίνει και να καθαρίζει φρεάτια που διαρκώς γεµίζουν µε φερτά από την κατασκευή οικοδοµών, σκουπίδια, φύλλα, σακούλες κ.α. και τα οποία θα έπρεπε να ελέγχουν οι υπηρεσίες καθαριότητας των ήµων του λεκανοπεδίου. Η επέκταση της πόλης προς τις παρυφές των βουνών που την περιβάλλουν, χωρίς την ύπαρξη στοιχειώδους προγραµµατισµού, δεν επέτρεψε τη διαχείριση των περιαστικών υδατορευµάτων. Τα κριτήρια σχεδιασµού των αντιπληµµυρικών έργων χρειάζονται εκσυγχρονισµό. Οι εµπειρικές µέθοδοι µε βάση τις οποίες έχουν διαστασιολογηθεί τα αντιπληµµυρικά έργα της Αθήνας, πρέπει να αντικατασταθούν από σύγχρονες. Επίσης, απαιτείται επαναθεώρηση στις παραδοχές περιόδων επαναφοράς σχεδιασµού των έργων. Ηκλιµάκωση 5-1 - 5 έτη για τριτεύον, δευτερεύον και πρωτεύον δίκτυο αντίστοιχα, αποτελεί χονδροειδή αναχρονισµό, έµπρακτα ανεπαρκή, αφού σύµφωνα µε σύγχρονες απαιτήσεις, τα επίπεδα διακινδύνευσης, κατά περίπτωση, πρέπει να υπολογίζονται µετά από λεπτοµερείς αναλύσεις της σχέσης κόστους - ζηµίας. 25

Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Έλλειψη µέτρησης πραγµατικών παροχών σε καίρια σηµεία των διευθετηµένων ρευµάτων. Επισηµαίνεται ότι όλοι οι υπολογισµοί για τη διευθέτηση και κάλυψη του Κηφισού, που αποτελεί τον κύριο κορµό του συστήµατος συλλογής των οµβρίων στο λεκανοπέδιο, βασίστηκε αποκλειστικά σε θεωρητικές παραδοχές. Η Αθήνα δεν διαθέτει πειραµατική λεκάνη παρακολούθησης της σχέσης βροχής - απορροής σε αστικό περιβάλλον. εν έχει εγκατασταθεί µε την απαιτούµενη πυκνότητα, δίκτυο βροχοµετρικών σταθµών και µετεωρολογικών radar, που είναι απαραίτητο για την εκτίµηση της χωρικής κατανοµής των βροχοπτώσεων στη λεκάνη. Η διοικητική σύγχυση που επικρατεί στον τοµέα της αντιπληµµυρικής προστασίας, καθώς είναι συγχρόνως υπεύθυνοι γι' αυτόν η ΕΥ ΑΠ, το ΥΠΕΧΩ Ε και οι ηµοτικές Αρχές, χωρίς πάντοτε σαφή διαχωρισµό αρµοδιοτήτων. Το πρόβληµα της Αθήνας Απαιτούµενα µέτρα Εγκατάσταση αυτοµατοποιηµένου δικτύου παρακολούθησης των παραµέτρων βροχής-απορροής στο λεκανοπέδιο, κατάλληλα σχεδιασµένου για την αντιπληµµυρική προστασία Ανάπτυξη λογισµικού συλλογής και επεξεργασίας των δεδοµένων ηµιουργία πειραµατικών λεκανών Προσοµοίωση του µετασχηµατισµού της βροχής σε πληµµυρικήαπορροήκαι εξαγωγή συµπερασµάτων Χωρική ανάλυση πληµµυρών για κλιµακούµενη συχνότητα εµφάνισης Κατάρτιση χάρτη µε ζώνες επικινδυνότητας έναντι πληµµυρών Χάραξη καµπυλών ίσου κινδύνου Καταγραφή των προβληµατικών περιοχών και της παθολογίας του υφισταµένου συστήµατος απορροής οµβρίων Σύνθεση και υποβολή προτάσεων συγκεκριµένων έργων ανάσχεσης και παρέµβασηςσεκρίσιµασηµεία του υφισταµένου συστήµατος Ανάπτυξη συστήµατος πρόβλεψης και παρακολούθησης ισχυρών καταιγίδων και πληµµυρών στο λεκανοπέδιο σε πραγµατικό χρόνο, µε χρήση µετεωρολογικών radar και δικτύου επίγειων σταθµών Ανάπτυξη συστήµατος προειδοποίησης έναντι πληµµυρικού κινδύνου και κατάρτιση σχεδίων έκτακτης ανάγκης 26

Επίλογος Οι πληµµύρες είναι φυσικά φαινόµενα που συµβαίνουν από την πραγµατοποίηση ακραίων µετεωρολογικών φαινοµένων, εντείνονται από την αλλοίωση των γεωµορφολογικών χαρακτηριστικών των λεκανών απορροής, ενώ η επίδρασή τους αυξάνεται όσο εντείνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα σε πληµµυρικά πεδία. Στη χώρα µας οι πληµµύρες των τελευταίων 4 ετών έχουν προκαλέσει πολύ περισσότερα θύµατα σε ανθρώπινες ζωές από ότι οι σεισµοί στοίδιοχρονικό διάστηµα, ενώτοίδιοσυµβάνει σε πολλές περιοχές της γης. Τα προστατευτικά µέτρα σχεδιάζονται για να παρέχουν προστασία από πληµµύρα κάποιας πιθανότητας. Το επίπεδο προστασίας που επιλέγεται, εξαρτάται από την επιθυµία της κοινωνίας για ασφάλεια σε συνδυασµό µε το κόστος των αντιπληµµυρικώνέργωνκαιτωνπιθανώνζηµιών. Τα κατασκευαστικά µέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας µεταφοράς του. εδοµένου, όµως ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πληµµύρες, αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα, θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά µέτρα. Ηπληµµύρα είναι και ατοµικό πρόβληµα, αφού µπορεί να συµβεί και σε ένα µόνο σπίτι. Οι πολίτες που ζουν σε πληµµυρικά πεδία πρέπει να παίρνουν και ατοµικά µέτρα για την προστασία των περιουσιών τους. 27