Τριμηνιαία Επιστημονική Επιθεώρηση Αθλητικής Οικονομίας, Διοίκησης και Μάρκετινγκ Υπό την Αιγίδα του Πανελληνίου Συνδέσμου Αθλητικών Οικονομολόγων και Στελεχών (ΠΣΑΟΣ) Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012 Τιμή: 5 ευρώ (ηλεκτρονική μορφή) 10 ευρώ (έντυπη μορφή) Από τον Διευθυντή Έκδοσης Αθλητική Επικαιρότητα Οικονομική Κρίση, Μνημόνιο και Ελληνικό Ποδόσφαιρο: Ευκαιρίες και Απειλές Η Διακυβέρνηση του Ποδοσφαίρου στην Ιταλία Σαλβατόρε Σινσιμίνο & Σαλβατόρε Τομασέλλι Διάρκεια Συμβολαίου και Απόδοση Ποδοσφαιριστών: Εμπειρικά Στοιχεία από την Πρώτη κατηγορία Ποδοσφαίρου της Ιταλίας Τζιαμπατίστα Ρόσσι Ανταγωνιστικά Συστήματα Νοημοσύνης των Επαγγελματικών Ομάδων Ποδοσφαίρου στην Τουρκία Ισκεντέρ Βαρόλ Επιστημονική Αθλητική Σκέψη Ανάδειξη Ποδοσφαιρικών Ταλέντων Επιστημονικό Βιβλίο Τα Οικονομικά Μετά την Κρίση Ανακοινώσεις
Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2012 3
Οικονομία Αθλητισμός Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012 περιεχόμενα Από τον Διευθυντή Έκδοσης 6 Αθλητική Επικαιρότητα Οικονομική Κρίση, Μνημόνιο και Ελληνικό Ποδόσφαιρο: Ευκαιρίες και Απειλές Η Διακυβέρνηση του Ποδοσφαίρου στην Ιταλία Σαλβατόρε Σινσιμίνο & Σαλβατόρε Τομασέλλι Διάρκεια Συμβολαίου και Απόδοση Ποδοσφαιριστών: Εμπειρικά Στοιχεία από την Πρώτη κατηγορία Ποδοσφαίρου της Ιταλίας Τζιαμπατίστα Ρόσσι Ανταγωνιστικά Συστήματα Νοημοσύνης των Επαγγελματικών Ομάδων Ποδοσφαίρου στην Τουρκία Ισκεντέρ Βαρόλ Επιστημονική Αθλητική Σκέψη Ανάδειξη Ποδοσφαιρικών Ταλέντων Επιστημονικό Βιβλίο Τα Οικονομικά Μετά την Κρίση 8 10 22 35 44 46 Ανακοινώσεις 48 Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012
Οικονομία Αθλητισμός Υπό την Αιγίδα του Πανελληνίου Συνδέσμου Αθλητικών Οικονομολόγων και Στελεχών (ΠΣΑΟΣ) Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012 ISSN: 1109-236X Ιστοσελίδα Περιοδικού: http://www.psaos.gr/oa.htm Ιδιοκτησία Ερευνητική Μονάδα Αθλητισμού (www.atiner.gr/ema.htm) του Αθηναϊκό Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας (ΑΘΙΝΕΕ) Διευθυντής Έκδοσης και Υπεύθυνος Ύλης Δρ. Γρηγόρης Θ. Παπανίκος Συντακτική και Επιστημονική Επιτροπή Χρήστος Αναγνωστόπουλος, Λέκτορας, Πανεπιστήμιο Κόβεντρι, H.Β. Κλεοπάτρα Βελούτσου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Γλασκώβης, Η.Β. Δημήτρης Γαργαλιάνος, Eπίκουρος Καθηγητής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Νίκος Καρτακούλλης, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κύπρος. Μαργαρίτα Κεφαλάκη, Ερευνήτρια, ΑΘΙΝΕΕ. Δημήτριος Κολυπέρας, Υποψήφιος Διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Stirling, H.Β. Μαρία Κωνσταντάκη, Λέκτορας, Πανεπιστήμιο Μπέρκινχαμσάϊρ, H.Β. Νικόλαος Πάππας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Σαμ Χιούστον, ΗΠΑ. Χρήστος Σακελλαρίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Νανιάγκ, Σιγκαπούρη. Επιμέλεια Δοκιμίων και Μεταφράσεις Απόστολος Κοτσασπύρου, Κωνσταντίνος Μανωλίδης & Ειρήνη Λέντζου Διανομή Διαφήμιση Σταυρούλα Κυρίτση, Σύλια Σακκά, Κατερίνα Μαράκη. Στο τεύχος αυτό συνεργάστηκαν Χρήστος Αναγνωστόπουλος & Απόστολος Κοτσασπύρου Καλλιτεχνική και Τυπογραφική Επιμέλεια Εταιρεία Θήτα, Σολωμού 14, 10683 Αθήνα, τηλ./φαξ 211 7009056 Επιστημονική Επιτροπή Κριτών Τα επιστημονικά άρθρα δημοσιεύονται στο Ο Α κατόπιν κρίσης, από δύο τουλάχιστον κριτές. Η επιστημονική επιτροπή κριτών του περιοδικού αποτελείται από καθηγητές και ερευνητές της Ελλάδος και του εξωτερικού. Την τελική ευθύνη δημοσίευσης των άρθρων έχει ο διευθυντής του περιοδικού. Υποβολή Επιστημονικών Άρθρων Τα προς δημοσίευση άρθρα υποβάλλονται μόνο ηλεκτρονικά στο gtp@atiner.gr. Συνδρομές Το Ο Α κυκλοφορεί 4 φορές το χρόνο σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Η ετήσια συνδρομή της ηλεκτρονικής μορφής για βιβλιοθήκες, οργανισμούς και ιδρύματα είναι 40 ευρώ, για ιδιώτες 20 ευρώ. Η ετήσια συνδρομή της έντυπης μορφής για βιβλιοθήκες, οργανισμούς και ιδρύματα είναι 100 ευρώ, για ιδιώτες 50 ευρώ. Διαφημίσεις Πλήρης τιμοκατάλογος των καταχωρήσεων στο περιοδικό είναι διαθέσιμος για κάθε ενδιαφερόμενο. Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2012 5
Από τον Διευθυντή Έκδοσης Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Οικονομία Αθλητισμός για το 2012, είναι αφιερωμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου στο ποδόσφαιρο. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει αποφέρει πολλά δεινά στον παγκόσμιο αθλητισμό γενικότερα αλλά και το ποδόσφαιρο ειδικότερα, έχει όμως να παρουσιάσει και πολλές ευκαιρίες που το αν το άθλημα εκμεταλλευτεί θα βγεί δυνατό από αυτήν και οι μετέπειτα δυνατότητες εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων του θα είναι τεράστιες. Το αμέσως επόμενο άρθρο με τίτλο Αθλητική Επικαιρότητα αναγνωρίζει τις ευκαιρίες που μπορεί η κρίση να προσφέρει στο Ελληνικό ποδόσφαιρο. Αυτές εστιάζονται στην καταπολέμηση της διαφθοράς και την Ελληνοποίηση των ομάδων, στοιχήματα τα οποία αν το ποδόσφαιρο στη χώρα μας καταφέρει να κερδίσει θα έχει αποκομίσει μεγάλα οφέλη από την κρίση έπειτα από τις δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες στις οποίες ήδη αυτό βρισκόταν και η κρίση επέκτεινε. Στο πρώτο επιστημονικό άθρο συναντάμε μία έρευνα για τη διακυβέρνηση του Ιταλικού ποδοσφαίρου. Δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ικανοποίηση των τεσσάρων διαστάσεων που προσδίδουν αξία στην επένδυση στο ποδόσφαιρο: οικονομική, αθλητική, κοινωνική, και επικοινωνιακή διάσταση. Έπειτα αφού η έρευνα αναγνωρίζει τις παθολογίες του Ιταλικού ποδοσφαίρου, προτείνονται λύσεις οι οποίες έγκειται στην εντατικοποίηση των ελέγχων προς καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά και της περισσότερο ενεργής προσφοράς του ποδοσφαίρου στην κοινωνία. Το δεύτερο επιστημονικό άρθρο ασχολείται και αυτό με το Ιταλικό ποδόσφαιρο διεξάγωντας μία άκρως ενδιαφέρουσα έρευνα σχετικά με τη συσχέτιση της διάρκειας του συμβολαίου ενός ποδοσφαιριστή και της απόδοσής του. Αφού παρουσιάζονται έρευνες από πολλά αθλήματα κυρίως στις Η.Π.Α., έπειτα αναλύεται η έρευνα που πραγματοποίησαν οι συγγραφείς για την πρώτη τη τάξει κατηγορία του Ιταλικού ποδοσφαίρου, έρευνα η οποία παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με το κατά πόσον επηρεάζεται η απόδοση ενός παίκτη από τη διάρκεια του συμβολαίου του και μπορεί να αποτελέσει πολύ χρήσιμο εργαλείο στη διοίκηση των ποδοσφαιρικών ομάδων και τον τομέα της υπογραφής συμβολαίων με τους ποδοσφαιριστές τους, όσον αφορά τις παραμέτρος που θα πρέπει να εξετάζουν προτού τα συντάξουν, κοιτάζοντας την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Το τρίτο επιστημονικό άρθρο μας παρουσιάζει την έννοια της ανταγωνιστικής νοημοσύνης και το ρόλο που αυτή μπορεί να διαδραματίσει στον αθλητισμό. Η παρουσίαση γίνεται μέσω αναλυτικών πινάκων και η έρευνα αφορά το Τουρκικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου. 6 Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012
Στη στήλη της επιστημονικής σκέψης συναντάμε μία ένωση ερευνών σχετικών με την αναγνώριση του ποδοφαιρικού ταλέντου στην επιστμονική προσέγγιση της και τέλος το άρθρο της βιβλιοπαρουσίασης αποτελεί μία πρόβλεψη για την παγκόσμια οικονομία μετά το πέρας της κρίσης. Δεν αναφέρεται άμεσα στον αθλητισμό αλλά οι επιρροές της κρίσης είναι έντονα εμφανείς στο χώρο αυτόν και ο κλάδος του αθλητισμού θα πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς για τα δρώμενα της παγκόσμιας οικονομίας από τα οποία επηρεάζεται πλέον άμεσα, με σκοπό να χτίσει τις δικές του γραμμές άμυνας και προσαρμογής στα διεθνή οικονομικά δεδομένα. Γρηγόρης Θ. Παπανίκος Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012 7
Αθλητική Επικαιρότητα Οικονομική Κρίση, Μνημόνιο και Ελληνικό Ποδόσφαιρο: Ευκαιρίες και Απειλές Η οικονομική κρίση που έπληξε όλο τον κόσμο μετά το 2007 θυμίζει λίγοπολύ την ιστορία με τα τρία γουρουνάκια. Η ύπαρξη του "λύκου" δεν οφείλεται στα τρία γουρουνάκια. Τα τελευταία το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να προστατευτούν όσο το δυνατόν καλύτερα έτσι ώστε όταν ο "λύκος" έρθει να μην μπορεί να μπει στο σπίτι τους. Δυστυχώς, στην περίπτωση της Ελλάδος, το τέταρτο μάλλον γουρουνάκι, το πρόβλημα δεν ήταν ότι το σπιτάκι δεν ήταν καλά κατασκευασμένο, δεν υπήρχε καν σπιτάκι. Μην απορούμε, λοιπόν, γιατί μας έβαλαν σε χοιροστάσιο οι γουρουνο-βοσκοί της παγκόσμιας και Eυρωπαϊκής οικονομίας. Η απειλή του λύκου μπορεί να αποτελεί μία χρυσή ευκαιρία για την αναδιάρθρωση της Eλληνικής οικονομίας. Μπορεί δε να αποτελέσει μία χρυσή ευκαιρία για την αναδιάρθρωση του Eλληνικού ποδοσφαίρου. Δύο φαίνεται να είναι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο Eλληνικό επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Η μία άρχισε να φαίνεται ήδη από φέτος ενώ για την άλλη ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο. Και οι δύο επιδράσεις είναι θετικές. Η πρώτη επίδραση έχει να κάνει με το γενικότερο αντίκτυπο που θα έχει το μνημόνιο και η οικονομική κρίση στην Ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η επίδραση αυτή σχετίζεται με τη διαφθορά. Η ελληνική οικονομία έχει καταστεί αντιπαραγωγική διότι μαστίζεται από τη διαφθορά. Η διαφθορά έχει την ηθική της διάσταση που αναμφίβολα είναι πολύ σημαντική αλλά εξίσου, αν όχι μεγαλύτερης σημασίας, είναι η επίπτωση που έχει η διαφθορά στην λειτουργία μιας υγιούς καπιταλιστικής οικονομίας. Η διαφθορά δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού με αποτέλεσμα να διώχνονται οι επενδυτές και οι επιχειρηματίες που δεν ανέχονται να παρανομούν για να κάνουν δουλειές στην Ελλάδα διότι αν δεν παρανομήσουν δεν μπορούν να ανταγωνιστούν σε μία οικονομία που ο ανταγωνιστής τους κλέβει το ΦΠΑ, δεν πληρώνει φόρο εισοδήματος, χρησιμοποιεί ανασφάλιστη εργασία και νοθεύει τα προϊόντα του χωρίς να τιμωρείται ακόμη και όταν πιάνεται. Αν παταχθεί η διαφθορά και μειωθεί σε ένα αποδεκτό επίπεδο για μία χώρα μέλος της ευρωζώνης, τότε αυτόματα θα παταχθεί και η διαφθορά στο ποδόσφαιρο. Κυρίως θα τιμωρείται η 8 Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012
διαφθορά στο ποδόσφαιρο και θα λειτουργεί ως αποτρεπτική δύναμη για κάθε είδους απατεωνίσκους που θέλουν να ασχοληθούν με το ελληνικό ποδόσφαιρο. Συνεπώς, η οικονομική κρίση και τα μνημόνια στο βαθμό που θα μειώσουν τη γενικότερη διαφθορά, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη μεγάλη ευκαιρία για την εξυγίανση του ελληνικού ποδοσφαίρου. Πάντως, δε βλέπουμε ακόμη να αναπτύσσεται αυτή η τάση κυρίως διότι η πάταξη της διαφθοράς φαίνεται να έχει ξεκινήσει από άλλους πιο σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, όπως αυτός της υγείας κα της δημόσιας διοίκησης. Η δεύτερη θετική επίδραση που μπορεί να έχει η οικονομική κρίση είναι η Ελληνοποίηση του Ελληνικού ποδοσφαίρου. Φέτος, λόγω των οικονομικών αδυναμιών, πολλές ομάδες, αναγκάστηκαν να χρησιμοποιούν νεαρούς Έλληνες παίκτες. Μάλιστα για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες δύο ομάδες της πρώτης εθνικής κατηγορίας ξεκίνησαν τον μεταξύ τους αγώνα χρησιμοποιώντας 22 Έλληνες ποδοσφαιριστές. Ήταν ο αγώνας της πρώτης αγωνιστικής μεταξύ του Πανιωνίου και του Άρη. Ιστορικό πραγματικά παιγνίδι που ίσως να αποτελέσει την ευκαιρία για την αναδιάρθρωση του ελληνικού ποδοσφαίρου. Ποιο είναι, όμως, το ζητούμενο; Η απάντηση είναι απλή. Σκοπός του Ελληνικού ποδοσφαίρου θα πρέπει να είναι η επιστροφή των φιλάθλων στο γήπεδο και η ανάδειξη των Ελλήνων ποδοσφαιριστών και προπονητών. Η οικονομική κρίση και το μνημόνιο μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη και των τριών στόχων. Οι ξένοι προπονητές και παίκτες γίνονται πλέον ασύμφοροι. Η μείωση του κόστους οργάνωσης και λειτουργίας των ΠΑΕ θα οδηγήσει, αναπόφευκτα, στη μείωση της τιμής των εισιτηρίων αλλά, ίσως, το πιο σημαντικό θα οδηγήσει τις ΠΑΕ να αναζητήσουν διεύρυνση της πελατείας των φιλάθλων τους και εκεί βρίσκεται το μεγάλο μυστικό στην ανάπτυξη του Ελληνικού ποδοσφαίρου. Όταν η Ελληνική οικογένεια θα πηγαίνει κάθε Κυριακή στο γήπεδο θα έχει επιτευχθεί η αποστολή του επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Η αποστολή του Ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου είναι η προσφορά μίας εναλλακτικής δραστηριότητας ελεύθερου χρόνου διασκέδασης και θεάματος για την Ελληνική οικογένεια. Τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο. Τα παραπάνω είναι οι ευκαιρίες. Υπάρχουν, όμως, και οι απειλές. Ποιες είναι αυτές; Αυτές δεν θα προέλθουν από το Ελληνικό ποδόσφαιρο αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ποδόσφαιρο ως μέσο συνάθροισης "αγανακτισμένων", γνήσιων και μη, για την εκδήλωση με κάθε μέσο της αντίθεσης τους στις αναπόφευκτες οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις που απαιτεί η εφαρμογή του μνημονίου και η πιθανή λήψη επιπλέον οικονομικών και κοινωνικών μέτρων. Αν τα μέτρα αυτά δεν αποδώσουν, δηλαδή αν δεν δημιουργήσουν γοργούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, τότε είναι πολύ πιθανό ότι η κοινωνική εκτόνωση να γίνει μέσω του Ελληνικού ποδοσφαίρου. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, λίγη σημασία έχει πού θα εκδηλωθεί η βία, από την στιγμή που η απειλή θα είναι ενεργή. Το σενάριο αυτό πρέπει να παραμείνει μόνο ένα φανταστικό σενάριο διότι θα οδηγήσει την Ελλάδα πολλά χρόνια πίσω και το Ελληνικό ποδόσφαιρο ακόμη πιο πίσω. Οικονομία Αθλητισμός, Τόμος 12 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012 9