Η αρχαιολογική έρευνα ως το πρώτο στάδιο της διαχείρισης

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική Μάθημα 2ο: Η αρχαιολογική έρευνα ως το πρώτο στάδιο της διαχείρισης Αρχαιολογική διαχείριση μνημείων, ιδιαίτερα σε αστικό και περιαστικό χώρο Χειμερινό εξάμηνο ακαδ. έτους 2017-18 Β. Λαμπρινουδάκης Α. Σφυρόερα

2_Η αρχαιολογική έρευνα Α. Εισαγωγή Διαχειρίζομαι = περνώ κάτι από τα χέρια μου (παρατηρώ, μελετώ, κατανοώ) γνωρίζω διαθέτω με ευθύνη μου χρησιμοποιώ αξιοποιώ φυλάσσω απορρίπτω κτλ. 2

2_Η αρχαιολογική έρευνα Α. Εισαγωγή Διαχειρίζομαι = περνώ κάτι από τα χέρια μου (παρατηρώ, μελετώ, κατανοώ) γνωρίζω διαθέτω με ευθύνη μου χρησιμοποιώ αξιοποιώ φυλάσσω απορρίπτω κτλ. Διαχείριση μνημείων = η όλη σχέση μας με τα μνημεία και τα μνημειακά σύνολα 3

2_Η αρχαιολογική έρευνα_α. Εισαγωγή Διαχείριση μνημείων = η όλη σχέση μας με τα μνημεία και τα μνημειακά σύνολα αναζήτηση εντοπισμός έρευνα κατανόηση εκτίμηση αξιολόγηση μέριμνα διοίκηση χρησιμοποίηση αξιοποίηση ανάδειξη των αξιών τους = δικαίωση της χρησιμότητάς τους 4

2_Η αρχαιολογική έρευνα_α. Εισαγωγή 5 Η πρώτη στιγμή που κάποια υλικά κατάλοιπα της αρχαιότητας περνούν από τα χέρια μας είναι η στιγμή της εύρεσης και της αποκάλυψής τους

2_Η αρχαιολογική έρευνα_α. Εισαγωγή Ο εντοπισμός και η αποκάλυψη ενός αρχαίου μνημείου ή μνημειακού συνόλου είναι το 1ο στάδιο της διαχείρισής του 6

2_Η αρχαιολογική έρευνα_β. Η Αρχαιολογία ως επιστήμη Αρχαιολογία, μία θεωρητική, ανθρωπιστική επιστήμη Μελετά κάθε υλικό κατάλοιπο του παρελθόντος που σχετίζεται με τον άνθρωπο (τέχνεργα, οργανικά και περιβαλλοντικά κατάλοιπα) προκειμένου να ανασυνθέσει τη ζωή και εν γένει τον πολιτισμό των ανθρώπων στο παρελθόν 7

2_Η αρχαιολογική έρευνα_β. Η Αρχαιολογία ως επιστήμη Αρχαιολογία, μία θεωρητική, ανθρωπιστική επιστήμη Ανθρωπολογία Ιστορία Αρχαιολογία 8

2_Η αρχαιολογική έρευνα_β. Η Αρχαιολογία ως επιστήμη Ο αρχαιολόγος αναζητεί το νόημα των καταλοίπων μέσα από τη μελέτη τους Έχει ένα ερώτημα, συγκεντρώνει στοιχεία (δηλ. υλικά κατάλοιπα), διατυπώνει υποθέσεις για να απαντήσει στο ερώτημα ή να εξηγήσει τα δεδομένα του, ελέγχει τις υποθέσεις του αναζητώντας παράλληλα, καταλήγει σε ένα συμπέρασμα 9

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Αρχαιολογική έρευνα Επιφανειακή έρευνα Ανασκαφική έρευνα Ενάλια έρευνα Εντατική Συστηματική Εκτατική Σωστική / Αναγκαστική 10

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 1. Επιφανειακή έρευνα Συχνά προηγείται χρονικά της ανασκαφικής έρευνας Αφορμές έναρξης τέτοιου τύπου ερευνών: επιφανειακά ευρήματα, γραπτές μαρτυρίες, συγκεκριμένα (απλά ή σύνθετα) ερωτήματα κτλ. 11

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 1. Επιφανειακή έρευνα α. εντατικού τύπου 12 Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας σαρώνουν περπατώντας μια προκαθορισμένη περιοχή σε συγκεκριμένες μεταξύ τους αποστάσεις. Περισυλλέγουν επιφανειακά χαρακτηριστικά ευρήματα. Καταμετρούν και αποτυπώνουν την πυκνότητα των ευρημάτων. Καταγράφουν ορατές επιφανειακές ενδείξεις αρχαιοτήτων.

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 1. Επιφανειακή έρευνα β. εκτατικού τύπου 13 1-2 άτομα να περπατούν στα όρια ευρείας αλλά προκαθορισμένης περιοχής εντοπίζοντας ορατά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, τα χαρτογραφούν και συγκεντρώνουν χαρακτηριστικά διαγνωστικά κινητά ευρήματα

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Επιφανειακές έρευνες και ανάπτυξη της τεχνολογίας Εντοπισμός καταλοίπων από αέρος (αεροφωτογραφίες, δορυφορικές φωτογραφίες κτλ.) Εντοπισμός αρχαϊκής και κλασικής οχύρωσης στην Παλαιομάνινα (αρχαία Μητρόπολη ) 14

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Επιφανειακές έρευνες και ανάπτυξη της τεχνολογίας Εντοπισμός καταλοίπων από αέρος (αεροφωτογραφίες, δορυφορικές φωτογραφίες κτλ.) 15

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Επιφανειακές έρευνες και ανάπτυξη της τεχνολογίας Ανίχνευση υπεδάφους (γεωφυσική, γεωχημική, γεωτρητική, ηχητική διερεύνηση, μαγνητική διασκόπηση κ.α.) 16

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Η στροφή προς τις επιφανειακές έρευνες σχετίζεται με παράγοντες όπως: Το χαμηλότερο (σε σχέση με την ανασκαφική έρευνα) κόστος Ο σχετικά αργός ρυθμός παραγωγής γνώσης μέσω της ανασκαφικής έρευνας Η κατ ανάγκην περιορισμένη έκταση της ανασκαφικής έρευνας Ο προβληματισμός περί της αναγκαιότητας παύσης παραγωγής νέων αρχαίων που απαιτούν προστασία Δρα προληπτικά 17

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Ανασκαφική έρευνα Συστηματική Ερώτημα Μετανασκαφή Άλλοι λόγοι 18 Αναγκαστική / Σωστική

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική (Ν. 3028/2002 άρθρο 36) i) αναζήτηση λύσης συγκεκριμένου επιστημονικού ερωτήματος Το παράδειγμα της ανασκαφής στα Ύρια της Νάξου 19 Αφετηρία: Η μελέτη του μηχανισμού ανάρτησης της θύρας του αρχαίου ναού στον ναό στο Γύρουλα Νάξου

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική i) αναζήτηση λύσης συγκεκριμένου επιστημονικού ερωτήματος Το παράδειγμα της ανασκαφής στα Ύρια της Νάξου 20 Παλαιά φωτογραφία του βυζαντινού ναού του Αγίου Γεωργίου στα Ύρια στο αρχαίο Ν.Μ. Κοντολέοντος απεικόνιζε αντίστοιχο του ναού στο Γύρουλα αρχιτεκτονικό μέλος

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική i) αναζήτηση λύσης συγκεκριμένου επιστημονικού ερωτήματος Το παράδειγμα της ανασκαφής στα Ύρια της Νάξου 21 Η έναρξη αρχαιολογικής έρευνας στα Ύρια ήταν εύλογη

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική ii) μετανασκαφή ή συμπληρωματική ανασκαφή Συνηθισμένη σε περιπτώσεις επικείμενης δημοσίευσης παλαιών ανασκαφών, εκτεταμένων έργων συντήρησης, ανάδειξης ή αναστήλωσης κτηρίων παλαιών ανασκαφών κτλ. 22

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική ii) μετανασκαφή ή συμπληρωματική ανασκαφή Στον ναό του Γύρουλα στο Σαγκρί Νάξου Στη Θόλο του Ασκληπιείου Επιδαύρου 23

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική iii) Άλλοι παράγοντες 24 Η σημασία ενός χώρου, Αμφίπολη

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική iii) Άλλοι παράγοντες 25 Νέες πανεπιστημιακές ανασκαφές, όπως στο Πλάσι Μαραθώνα

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα α. συστηματική iii) Άλλοι παράγοντες Ενδιαφέρον τοπικής κοινωνίας Προσωπικά ερευνητικά ενδιαφέροντα 26

2_Η αρχαιολογική έρευνα και οι μέθοδοί της_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Ανασκαφική έρευνα Συστηματική Ερώτημα Μετανασκαφή Άλλοι λόγοι 27

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας Συστηματική ανασκαφική έρευνα Απαραίτητες προϋποθέσεις αδειοδότησης σύμφωνα με τον νόμο 3028/2002 άρθρο 36 τεκμηριωμένη αναγκαιότητα της διενέργειας συστηματικής έρευνας κύρος και αξιοπιστία του φορέα που αναλαμβάνει την ανασκαφή εξασφάλιση πιστώσεων για τη διενέργειά της και τη συνολική διαχείριση των ευρημάτων που θα προκύψουν έμπειρη διεπιστημονική ερευνητική ομάδα αναλυτικός πενταετής προγραμματισμός μελέτη, δημοσίευση και προστασία των ευρημάτων (ετήσιες εκθέσεις πεπραγμένων, τελική δημοσίευση) 28

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα β. σωστική / αναγκαστική (Ν. 3028/2002 άρθρο 37) Αποσκοπεί στη διερεύνηση, την τεκμηρίωση και τον καθορισμό διαχείρισης μνημειακού υλικού, που έρχεται στο φως ή εικάζεται ότι θα αποκαλυφθεί σε χώρο όπου αναπτύσσονται μη αρχαιολογικές δραστηριότητες (καλλιέργεια, οικοδομική δραστηριότητα, τεχνικά έργα κλπ.). Οι δραστηριότητες αυτές απειλούν το γνωστό ή εικαζόμενο (σε κηρυγμένους κατά τον νόμο αρχαιολογικούς χώρους) ή ακόμη και τυχαία εντοπιζόμενο (σε άγνωστες αρχαιολογικά περιοχές) μνημειακό αντικείμενο. 29

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα β. σωστική / αναγκαστική Παραδείγματα: μεγάλα έργα π.χ. ανασκαφές μητροπολιτικού σιδηροδρόμου Αθηνών 30

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα β. σωστική / αναγκαστική Παραδείγματα: μεγάλα έργα, π.χ. Μουσείο Ακροπόλεως 31

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα β. σωστική / αναγκαστική Παραδείγματα: αιτήματα οικοδόμησης ιδιωτών, π.χ. θέατρο δήμου Αχαρνών 32

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 2. Ανασκαφική έρευνα β. σωστική / αναγκαστική (Ν. 3028/2002 άρθρο 37) Ο αρχαιολογικός νόμος έχει για τις σωστικές ανασκαφές απαιτήσεις ανάλογες με τις συστηματικές, π.χ. ως προς τον προγραμματισμό, τη συντήρηση, τη μελέτη και δημοσίευση κτλ. 33

2_Η αρχαιολογική έρευνα_γ. Τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας 3. Ενάλια έρευνα Αρχαία Επίδαυρος Πίθοι μέσα στον πιθεώνα (= αποθήκη) αρχαίας έπαυλης 34

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας Κάθε αρχαιολογική έρευνα, ανεξαρτήτως είδους, έχει δύο προαπαιτούμενα: σαφή στόχο και σχέδιο δράσης 35

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας: ερώτημα εντοπισμός του προς ανασκαφή μνημείου διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας έρευνα πεδίου μελέτη δημοσίευση αξιολόγηση μνημείου ή μνημειακού συνόλου 36

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 1. Ερώτημα / εντοπισμός του προς ανασκαφή μνημείου Πώς εντοπίζεται ένα μνημείο ή μνημειακό σύνολο; Η απάντηση είναι αλληλένδετη με τα είδη της αρχαιολογικής έρευνας που εξετάσαμε 37

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 1. Ερώτημα / εντοπισμός του προς ανασκαφή μνημείου Πώς εντοπίζεται ένα μνημείο ή μνημειακό σύνολο; Στις συστηματικές ανασκαφικές έρευνες: επιφανειακός εντοπισμός υλικών καταλοίπων παρατήρηση τοπίου μαρτυρίες κειμένων ή επιγραφών τοπωνύμια και παλιοί χάρτες και ο συνδυασμός τους (π.χ. Γύρουλας και Ύρια στη Νάξο, 38 Παλαιομάνινα αρχαία Μητροπολη- Αιτωλοακαρνανίας)

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 1. Ερώτημα / εντοπισμός του προς ανασκαφή μνημείου Πώς εντοπίζεται ένα μνημείο ή μνημειακό σύνολο; Στις σωστικές / αναγκαστικές ανασκαφικές έρευνες: μεγάλα δημόσια έργα εντός αστικού ή περιαστικού ιστού αιτήματα οικοδόμησης από ιδιώτες εκούσιες ή ακούσιες καταστροφές από ιδιώτες Παραδείγματα: μητροπολιτικός σιδηρόδρομος Αθηνών, Μουσείο Ακρόπολης, περιπτώσεις καταστροφής αρχαίου υδραγωγείου Νάξου 39

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 2. Διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας, προετοιμασία και οργάνωση της ανασκαφής Ακριβής καθορισμός του ανασκαπτέου σε σχέση με τον επιστημονικό σκοπό της ανασκαφής Διεκπεραίωση όλων των αναγκαίων διοικητικών πράξεων που απαιτούνται για την εκτέλεσή της Προεκτίμηση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων και κατά το δυνατόν ακριβής προγραμματισμός κατά στάδια Εξασφάλιση πόρων για την ολοκλήρωση του συνόλου του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης, της προστασίας και δημοσίευσης 40

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 2. Διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας, προετοιμασία και οργάνωση της ανασκαφής Εξασφάλιση πόρων για την ολοκλήρωση του συνόλου του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης, της προστασίας και δημοσίευσης: Κρατικός προϋπολογισμός (Πρόγραμμα δράσης) Κοινοτικά κονδύλια Κοινωφελή Ιδρύματα Ιδιώτες 41

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 2. Διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας, προετοιμασία και οργάνωση της ανασκαφής Συγκρότηση διεπιστημονικής ερευνητικής ομάδας και εξασφάλιση ειδικευμένου εργατοτεχνικού προσωπικού Διαρκής πρόβλεψη και μέριμνα για τη μελλοντική διαμόρφωση του ανασκαπτόμενου χώρου 42

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 2. Διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας, προετοιμασία και οργάνωση της ανασκαφής Συγκρότηση διεπιστημονικής ερευνητικής ομάδας και εξασφάλιση ειδικευμένου εργατοτεχνικού προσωπικού 43

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 2. Διαμόρφωση στρατηγικής έρευνας, προετοιμασία και οργάνωση της ανασκαφής Ηθική της ανασκαφής: Διαρκής πρόβλεψη και μέριμνα για τη μελλοντική διαμόρφωση του ανασκαπτόμενου χώρου Παραδείγματα: 44

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Ανασκαφή: η βασικότερη μορφή αρχαιολογικής έρευνας Η ανασκαφή δεν επιδιώκει απλώς την αποκάλυψη μνημειακών καταλοίπων, αλλά τη μελέτη της χρονολογίας, της ιστορίας, της μορφής, των συσχετισμών και του περιβάλλοντος των αποκαλυπτομένων μνημειακών καταλοίπων, μέσω της συστηματικής αφαίρεσης των διαφόρων στοιχείων της επίχωσης 47

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Ανασκαφή: μη αναστρέψιμη ενέργεια Πρέπει να εξασφαλίζεται η καταγραφή και «σωτηρία» όλων των στοιχείων που είναι δυνατόν να αντληθούν από το έδαφος και δυνατότητες μελλοντικού ελέγχου επαλήθευσής τους Πρέπει να εκτελείται με την πρόβλεψη της ορθής διαχείρισης του αποκαλυπτομένου, δηλαδή της αποφυγής ενεργειών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν δυσμενώς τις δυνατότητες προστασίας του 48

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Ανασκαφή: μια διαδικασία από τη φύση της καταστροφική Κάθε εικόνα που αποκαλύπτεται είναι ανεπανάληπτη Μόνη δικαίωση της καταστροφής είναι η απόκτηση και διατήρηση της παραγόμενης γνώσης 49

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Συνεχώς παρών ο υπεύθυνος αρχαιολόγος 50

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Ισορροπημένη εφαρμογή συστήματος δοκιμαστικών τομών 51

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Ισορροπημένη εφαρμογή συστήματος δοκιμαστικών τομών 52

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Εφαρμογή συστήματος συνεχών τετραγώνων τάφρων με ενδιάμεσους «μάρτυρες» (κάνναβος) 53

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Εφαρμογή συστήματος συνεχών τετραγώνων τάφρων με ενδιάμεσους «μάρτυρες» (κάνναβος) 54

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Εφαρμογή συστήματος συνεχών τετραγώνων τάφρων με ενδιάμεσους «μάρτυρες» (κάνναβος), όπου αυτό είναι δυνατό 55

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Παρακολούθηση στρωματογραφίας 56

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Συνεπής τήρηση αναλυτικού αρχαιολογικού ημερολογίου 60

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Συνεχής φωτογραφική και σχεδιαστική τεκμηρίωση των ευρημάτων 61

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Συνεχής φωτογραφική και σχεδιαστική τεκμηρίωση των ευρημάτων 62

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Συνέχιση της ανασκαφής μόνον εφόσον έχει μελετηθεί και κατανοηθεί σε καθημερινή βάση το αποκαλυπτόμενο υλικό 63

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 3. Έρευνα Κανόνες διεξαγωγής μιας ορθής ανασκαφής: Άμεση πρόνοια για την συντήρηση των αποκαλυπτομένων καταλοίπων Έγκαιρη αξιολόγηση Επιλογή του τρόπου διαχείρισής τους 64

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 4. Μελέτη στο πεδίο στην αποθήκη, το μουσείο ή το εργαστήριο στο γραφείο στη βιβλιοθήκη 65

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας 4. Τελική δημοσίευση Ανάλυση (περιγραφή, γραφική αποκατάσταση ακινήτων, κατάλογοι ευρημάτων, τυπολογία, συγκριτικά στοιχεία, χρονολογία κλπ.) Σύνθεση (ερμηνεία, ένταξη των ευρημάτων και των συμπερασμάτων στη συστηματική γνώση της τέχνης, της κοινωνίας και γενικά των ιστορικών συνθηκών της εποχής και της περιοχής στην οποία ανήκουν τα ευρήματα) 66

2_Η αρχαιολογική έρευνα_δ. Τα στάδια της αρχαιολογικής έρευνας Η τελική δημοσίευση μιας ανασκαφής αποτελεί ουσιαστικά τη δικαίωσή της. Η ολοκληρωμένη τεκμηρίωση που παρέχει λειτουργεί ως ουσιαστική προστασία των αποκαλυπτομένων μνημείων Η γνώση τους παραμένει, έστω και αν αυτά υποστούν για οποιοδήποτε λόγο φυσική φθορά 67

2_Η αρχαιολογική έρευνα_ε. Επίλογος Ένας ρεαλιστικός επίλογος Ερώτημα / Εντοπισμός Στρατηγική έρευνας Έρευνα Μελέτη Τελική δημοσίευση 68

2_Η αρχαιολογική έρευνα_ε. Επίλογος Η αξιολόγηση του αποκαλυφθέντος μνημείου ή μνημειακού συνόλου 69

2_Η αρχαιολογική έρευνα_ε. Επίλογος στην επόμενη συνάντησή μας! 70

2_Η αρχαιολογική έρευνα_ε. Επίλογος Βιβλιογραφία Θέμελης, Π.: Εγχειρίδιο ανασκαφικής τεχνικής, Ρέθυμνο 1985 (πανεπιστημιακές παραδόσεις) Λαμπρινουδάκης, Β.Κ.: Δέκα μαθήματα Αρχαιολογίας. Οδοιπορικό από την αρχαία ελληνική τέχνη στη σύγχρονη ζωή, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Στοάς του Βιβλίου, Εκδοτικός οίκος Α.Σ. Λιβάνη, Αθήνα 2008. Σακκελαράκης, Γ.: Ανασκάπτοντας το παρελθόν, Ίκαρος, Αθήνα 2006 Το ημερολόγιο ενός αρχαιολόγου, ΛΒ ΕΠΚΑ, Ηγουμενίτσα 2012 Χατζή-Βαλλιάνου, Δ.: Συντήρηση μνημείων -Τεχνικές ανασκαφών, Βώροι 1985 (εκδ. ΥΠ.ΠΟ.) Χουρμουζιάδης, Γ.: Λόγια από χώμα, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2000 Corinth excavations. Archaeological site manual. 2008 Renfrew, C., Bahn, P.: Αρχαιολογία. Θεωρίες, μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές, Καρδαμίτσα, Αθήνα 2001 Watkinson, D., Neal, V.: Αρχαιολογικά ευρήματα. Πρώτα σωστικά μέτρα στην ανασκαφή. ΥΠΠΟ, Αθήνα 2007 71