Δημοσιονομικό Δίκαιο ΠΜΣ 2017-2018 Οι δημόσιες δαπάνες - Ο έλεγχος των δημοσίων δαπανών Ανδρέας Τσουρουφλής 19.12.2017
Άρθρο 20 Ν. 4129/2013 Ελεγκτικό Συνέδριο 2 2. Οι θέσεις των Επιτρόπων πληρούνται με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ύστερα από σύμφωνη γνώμη του οικείου υπηρεσιακού συμβουλίου, με μετάταξη, κατόπιν αιτήσεως από τους υπηρετούντες στο Ελεγκτικό Συνέδριο προϊσταμένους τμήματος, που ανήκουν στην κατηγορία ΠΕ4 (Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών) και έχουν άνω των δεκαπέντε ετών υπηρεσία σε αυτό. Οι μεταταχθέντες στο Ελεγκτικό Συνέδριο υπάλληλοι απαιτείται, για να καταλάβουν θέση Προϊσταμένου Τμήματος, να υπηρετήσουν στο Ελεγκτικό Συνέδριο πέντε έτη και, για να καταλάβουν θέση Επιτρόπου, τρία έτη σε θέση Προϊσταμένου Τμήματος και συνολική δημόσια υπηρεσία τουλάχιστον δεκαοκτώ ετών. 3. Οι επιλεγόμενοι, κατά την ανωτέρω διαδικασία, Επίτροποι τοποθετούνται εκ περιτροπής, σε κενές θέσεις υπηρεσιών Επιτρόπων του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εκτός των Νομών Αττικής και θεσσαλονίκης, όπου υπηρετούν επί ένα έτος, μη συνυπολογιζομένου του χρόνου της αναρρωτικής αδείας. Σε περίπτωση υποβολής αιτήσεως για μετάθεση σε θέσεις υπηρεσιών Επιτρόπων των Νομών Αττικής και θεσσαλονίκης, συνεκτιμάται ο χρόνος υπηρεσίας τους σε παραμεθόριες και νησιωτικές περιοχές της χώρας.
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 3 Γενικά για τον κατασταλτικό έλεγχο Έννοια κατασταλτικού ελέγχου: έλεγχος των λογαριασμών των δημοσίων δαπανών Ελεγχόμενοι: Καταρχήν δημόσιοι υπόλογοι Ουσιαστικά πλέον και οι διατάκτες Κατασταλτικός έλεγχος Διοικητικός Δικαστικός Κοινοβουλευτικός
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 4 Έλεγχος από τους Οικονομικούς Επιθεωρητές Αρμοδιότητα Όλοι οι δημόσιοι υπόλογοι Εξαιρούνται υπόλογοι Ενόπλων Δυνάμεων Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 5 Έλεγχος από τους Οικονομικούς Επιθεωρητές Εξουσίες Διεξαγωγή έρευνας ΕΔΕ Λήψη ένορκων βεβαιώσεων Απομάκρυνση υπολόγου από την υπηρεσία Αναστολή αδειών προσωπικού Κατάσχεση βιβλίων Συγκέντρωση εγγράφων και στοιχείων Έκδοση καταλογιστικών πράξεων Πορισματική έκθεση προς το ΕΣ Αρμόδια Υπηρεσία Επιτρόπου Έκδοση καταλογιστικής πράξης Οι διαφορές υπάγονται στην αρμοδιότητα του ΕΣ
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 6 ΕλΣυν Ολ. 1396/2000 4. Επειδή, με το άρθρ. 98 παρ. 1 (δ, ε ) του Συντάγματος η καταλογιστική αρμοδιότητα για τους δημόσιους υπολόγους δεν επιφυλάχθηκε αποκλειστικά στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Ο νομοθετικά, συνεπώς, προβλεπόμενος διοικητικός καταλογισμός των υπολόγων, δε facto ή μη, ισχύει, όπως και στο παρελθόν (βλ. άρθρ. 8 παρ. 15, άρθρ. 29 του β.δ. 24.11/31.12.54), παράλληλα προς τον δικαστικό καταλογισμό, οι διαφορές όμως που ανακύπτουν από τους καταλογισμούς αυτούς υπάγονται αποκλειστικά στη δικαιοδοτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Όπως δε προαναφέρθηκε δημόσιοι υπόλογοι είναι «πάντες οι, έστω και άνευ νομίμου εξουσιοδοτήσεως, διαχειριζόμενοι χρήματα, αξίας ή υλικόν, ανήκοντα εις το Κράτος» (άρθρ. 72 παρ. 1 ν.δ. 321/1969, βλ. και άρθρ. 25 παρ. 2 του π.δ. 774/1980, 54 παρ. 1 του ν. 2362/1995).
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 7 Έλεγχος από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου Άρθρο 168 Ν. 4270/2014 - άρθρο 3 1 Οδηγίας 2011/85/ΕΕ Αποκαλούμενος «εσωτερικός έλεγχος» (internal audit/control) Internal audit: εσωτερικός δημοσιονομικός έλεγχος Ανεξάρτητος από τον ελεγχόμενο φορέα Internal control: εσωτερικός διαχειριστικός έλεγχος Ενταγμένος στον ελεγχόμενο φορέα λειτουργικά και οργανωτικά
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 8 Έλεγχος από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου σύσταση με το άρθρο 12 Ν. 3492/2006 σε όλα τα Υπουργεία και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της Χώρας υπάγονται απευθείας στον οικείο Υπουργό ή τον οικείο προϊστάμενο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του Κράτους Ουσιαστικά η σύστασή τους υλοποιείται από το 2014 και ύστερα Ως τη σύστασή τους οι αρμοδιότητές τους ασκούνται από υπαλλήλους του Κλάδου Οικονομικών Επιθεωρητών Ο εσωτερικός έλεγχος διενεργείται υπό την εποπτεία του ΓΛΚ
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 9 Έλεγχος από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου Αρθρο 168 2 Ν. 4270/2014 «2. Στα συστήματα λογιστικών και δημοσιονομικών αναφορών κάθε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης, στα οποία περιλαμβάνεται κάθε φορέας της Κεντρικής Διοίκησης, καθορίζονται κατάλληλες εσωτερικές δικλείδες, που αξιολογούνται από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου κάθε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης.» Εσωτερικές δικλίδες: internal controls Όρος της διεθνούς ελεγκτικής Έννοια: διαδικασίες για τη διασφάλιση της επίτευξης των σκοπών ενός οργανισμού που αφορούν τη λειτουργική αποτελεσματικότητα, την αξιόπιστη εμφάνιση των οικονομικών αποτελεσμάτων και τη νομική συμμόρφωση. Κάθε φορέας καθορίζει τις δικές του εσωτερικές δικλίδες
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 10 Έλεγχος από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου Παραδείγματα εσωτερικών δικλίδων Διαδικασίες εγκρίσεων (π.χ. διπλές υπογραφές) Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Επαλήθευση λογαριασμών με ταμείο Περιοδικοί φυσικοί έλεγχοι
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 11 Έλεγχος από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου Εξουσίες των Υπηρεσιών Εσωτερικού Ελέγχου Διενεργούν κάθε είδος ελέγχου Συντάσσουν εκθέσεις ελέγχου που κοινοποιούνται αμελλητί στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Δεν επιβάλλουν καταλογισμούς Χαρακτήρας εσωτερικού ελέγχου Συμβουλευτικός Συμβάλλει στη βελτίωση του εξωτερικού ελέγχου
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 12 Έλεγχος από τον οικείο διατάκτη Άρθρο 150 3 Ν. 4270/2014 Αρμοδιότητα: έλεγχος του δημοσίου υπολόγου Εξουσίες: Καταλογισμός του δημοσίου υπολόγου Προϋποθέσεις Διαπίστωση ελλείμματος Ειδικά αιτιολογημένη απόφαση Χρησιμότητα Καλύτερη γνώση των περιστάσεων Ταχύτερος καταλογισμός
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 13 Έλεγχος από τους Προϊσταμένους Δ.Ο.Υ. και Ειδικών Ταμείων Άρθρο 88 Ν. 4270/2014 Αρμοδιότητα: έλεγχος υφισταμένων υπολόγων Έλεγχος ειδικών ταμιών Αντικείμενο ελέγχου Καθημερινή εξακρίβωση χρηματικού υπολοίπου Σύνταξη σχετικής πράξης Δεν έχουν εξουσία καταλογισμού
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 14 Έλεγχος από τα όργανα του ΕΣ Διοικητικός εξωτερικός έλεγχος Τα όργανα του ΕΣ ενεργούν ως διοικητικά όργανα εν προκειμένω Περιπτώσεις Αίτημα χορήγησης πληροφοριών ή στοιχείων ή επιτόπια έρευνα (38 3 Ν. 4129/2013) Εξακρίβωση του υπολοίπου που βρίσκεται στις αποθήκες (49 2 Ν. 4129/2013) Διενέργεια επιθεώρησης από υπαλλήλους του ΕΣ ή από Οικονομικούς Επίθεωρητές (61 1 Ν. 4129/2013).
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 15 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Θεωρείται ο αποτελεσματικότερος έλεγχος Νομική βάση 98 Σ 38-67 Ν. 4129/2013 Όργανο: ΕΣ Υποκείμενο του ελέγχου: λογαριασμοί υπολόγων Δημοσίου ΟΤΑ Άλλων ΝΠΔΔ Φορέων που λαμβάνουν χρηματοδότηση ή επιχορήγηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 16 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Αρμόδια όργανα του ΕΣ Παλαιότερα: Κλιμάκια Τώρα: Επίτροπος της Υπηρεσίας Επιτρόπου της Κεντρικής Υπηρεσίας ή Αρμόδιος Επίτροπος των Περιφερειακών Υπηρεσιών Ελεγκτικές εξουσίες Ζητούν κάθε αναγκαία πληροφορία ή στοιχείο Διενεργούν επιτόπιες έρευνες Σε περίπτωση αμφιβολιών για κάποιο ζήτημα, γνώμη του αρμόδιου Κλιμακίου ύστερα από έκθεση του Επιτρόπου Σε περίπτωση θεμάτων μείζονος σπουδαιότητας, ο Πρόεδρος του ΕΣ μπορεί να προκαλεί τη γνώμη της Ολομέλειας Αν διαπιστωθεί ποινικώς κολάσιμη πράξη, ανακοίνωση στον αρμόδιο εισαγγελέα, στον αρμόδιο Υπουργό και στον Πρόεδρο του ΕΣ
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 17 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Εναρμόνιση με τα διεθνή ελεγκτικά πρότυπα Είδη ελέγχου Τακτικός: σε τακτά χρονικά διαστήματα Έκτακτος: ανάλογα με τις περιστάσεις Σε περίπτωση διαπίστωσης ελλείμματος Επί εφέσεων κατά πράξεων των διοικητικών οργάνων Δειγματοληπτικός: με βάση πρόγραμμα της Ολομέλειας του ΕΣ Ελεγχομενα ΝΠΔΔ Διαχειριστική περίοδος Ποσοστό δειγματοληψίας Όριο ανοχής σφάλματος Χώρος διενέργειας ελέγχου Ημερομηνία περάτωσης
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 18 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Εναρμόνιση με τα διεθνή ελεγκτικά πρότυπα Είδη ελέγχου (ανάλογα με την έκταση) γενικός ειδικός θεματικός στοχευμένος έλεγχοι επιδόσεων σε τομείς με υψηλό ελεγκτικό ενδιαφέρον
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 19 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Αντικείμενο ελέγχου Τυπικός Έλεγχος νομιμότητας Έλεγχος κανονικότητας Ουσιαστικός (δυνητικός) Όχι έλεγχος σκοπιμότητας
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 20 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Ο έλεγχος περιλαμβάνει (ενδεικτικά) τήρηση της αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης Οικονομικότητα αποδοτικότητα αποτελεσματικότητα, ορθή τήρηση του λογιστικού ή διαχειριστικού συστήματος ακριβή και πιστή τήρηση και ενημέρωση των λογαριασμών νόμιμη λήψη δανείων, παροχή εγγυήσεων και τήρηση των όρων των σχετικών συμβάσεων, νόμιμη διαχείριση της κινητής και ακίνητης περιουσίας, έγκαιρη και κανονική απόδοση των υπέρ τρίτων εισπραττόμενων δικαιωμάτων και η είσπραξη και η διαχείριση των ανταποδοτικών τελών ή άλλων ειδικών εσόδων ή των εσόδων από δάνεια ή των βεβαιωθέντων εσόδων από οφειλές και πρόστιμα σε βάρος τρίτων, συστήματα λειτουργίας του φορέα (έλεγχος συστημάτων) και συμμόρφωση του φορέα σε προηγούμενες υποδείξεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 21 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Έλλειμμα Νομική έννοια (άρθρο 152 Ν. 4270/2014) Δημοσιολογιστική έννοια (νομολογία ΕΣ)
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 22 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Νομική έννοια ελλείμματος (άρθρο 152 Ν. 4270/2014) «Οποιαδήποτε έλλειψη χρημάτων, αξιών και υλικού που διαπιστώνεται με τη νόμιμη διαδικασία στη διαχείρισή του, καθώς και οποιαδήποτε άλλη κατάσταση διαχείρισης που θεωρείται έλλειμμα από το νόμο.» Ειδικές περιπτώσεις ελλείμματος: Πληρωμή που: Δεν ανάγεται στην αρμοδιότητα του υπολόγου. Έγινε χωρίς τα προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις δικαιολογητικά. Αφορά δαπάνες για τις οποίες δεν έχουν τηρηθεί οι νόμιμες διαδικασίες εκ μέρους του υπολόγου. Έχει γίνει αχρεώστητα από υπαιτιότητα του υπολόγου. Είναι άσχετη με το σκοπό της διαχείρισης.
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 23 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Δημοσιολογιστική έννοια ελλείμματος Ουσιαστικό Η επί το έλαττον αδικαιολόγητη διαφορά μεταξύ της ποσότητας των χρημάτων, ενσήμων, υλικών κλπ που έπρεπε να υπάρχουν με βάση τα νόμιμα διαχειριστικά στοιχεία και εκείνης που πραγματικά υπάρχει Τυπικό Κάθε ανοίκειος πληρωμή, δηλαδή κάθε πληρωμή που δεν ανάγεται στην αρμοδιότητα του υπολόγου Έγινε χωρίς τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά Αφορά δαπάνες για τις οποίες δεν έχουν τηρηθεί οι νόμιμες διαδικασίες από τον υπόλογο Έχει γίνει αχρεώστητα από υπαιτιότητα του υπολόγου Είναι άσχετη με τον σκοπό της διαχείρισης
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 24 Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος Ουσιαστικό έλλειμμα: αποκαταστατικός χαρακτήρας Τυπικό έλλειμμα: κυρωτικός χαρακτήρας Αρχή αναλογικότητας Δεν εφαρμόζεται από τα ελεγκτικά όργανα Εφαρμόζεται από το ΕΣ στο στάδιο της έφεσης
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 25 Διαδικασία καταλογισμού Νομική βάση 152 επ. Ν. 4270/2014 46 επ. Ν. 4129/2013 Οι διατάξεις αλληλοσυμπληρώνονται Σε περίπτωση αντίθεσης υπερισχύουν οι διατάξεις του Ν. 4270/2014
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 26 Διαδικασία καταλογισμού Ο υπόλογος οφείλει να αναπληρώσει το έλλειμμα εντός 48 ωρών Άλλως Μόνο θετική ζημία Όχι αποθετική ζημία Ο υπόλογος απομακρύνεται από τη διαχείριση Ο υπόλογος καταλογίζεται με το ποσό του ελλείμματος Λαμβάνεται κάθε άλλο απαραίτητο μέτρο για τη εξασφάλιση της απαίτησης του Δημοσίου Πειθαρχική ευθύνη σε περίπτωση δόλου ή βαριάς αμέλειας
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 27 Διαδικασία καταλογισμού Αρμόδιος για καταλογισμό Αρμόδιος διατάκτης Οικονομικός Επιθεωρητής Όργανα του ΕΣ Προϋποθέσεις καταλογισμού Δεν αρκούν Διαπίστωση ελλείμματος Ιδιότητα του υπολόγου Υπαίτια συμπεριφορά του υπολόγου Δόλος Βαριά αμέλεια Ελαφρά αμέλεια Ουσιώδης σύνδεσμος μεταξύ της συμπεριφοράς του υπολόγου και του ελλείμματος
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 28 Διαδικασία καταλογισμού Βάρος απόδειξης Τεκμαίρεται η ευθύνη του υπολόγου για το έλλειμμα Ο υπόλογος βαρύνεται να ανταποδείξει Καταλογιζόμενος Υπόλογος Λαβών Σε περίπτωση πληρωμής μη νόμιμων δαπανών, εφόσον έχουν ευθύνη Σε κάθε περίπτωση αχρεώστητης πληρωμής Σε κάθε περίπτωση μη νόμιμης πληρωμής Κατόπιν αιτήσεως του υπολόγου, τα ποσά που κατέβαλε βεβαιώνονται σε βάρος του λαβόντος και υπέρ του Είσπραξη καταλογισμού Άμεση βεβαίωση Είσπραξη κατά ΚΕΔΕ Τμηματική καταβολή σε 24 μηνιαίες δόσεις, αν το έλλειμμα δεν οφείλεται σε δόλο ή βαριά αμέλεια
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 29 Καταλογιστική πράξη Έννοια: η εκτελεστή διοικητική πράξη με την οποία η αρμόδια διοικητική αρχή διαπιστώνει την απαίτηση του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ κατά ορισμένου φυσικού ή νομικού προσώπου Και προσδιορίζει το ποσό αυτής για την περαιτέρω είσπραξη ως δημόσιο έσοδο κατά τον ΚΕΔΕ Διφυής χαρακτήρας Αποκαταστατικός Κυρωτικός Πρέπει να φέρει αιτιολογία Ιστορική αιτία Νομική αιτία
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 30 Καταλογιστική πράξη Προηγούμενη ακρόαση Παλαιότερα γινόταν δεκτό ότι η πρόσκληση για αναπλήρωση του ελλείμματος επείχε θέση κλήσης προς ακρόαση Τώρα πλέον απαιτείται ξεχωριστή κλήση Οι πράξεις του κατασταλτικού ελέγχου υπόκεινται σε ένδικα βοηθήματα ή μέσα ενώπιον του ΕΣ
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 31 Κοινοβουλευτικός κατασταλτικός έλεγχος Έγκριση από το Κοινοβούλιο των δημοσιονομικών νόμων που εμφανίζουν τα αποτελέσματα της εκτέλεσης του προϋπολογισμού Απολογισμός Ισολογισμός Χρηματοοικονομικές καταστάσεις του Κράτους Συνταγματική κατοχύρωση: 79 2 Σ «Όλα τα έσοδα και έξοδα του Κράτους πρέπει να αναγράφονται στον ετήσιο προϋπολογισμό και τον απολογισμό.»
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 32 Απολογισμός του Κράτους Έννοια: 163 1 Ν. 4270/2014 Ο νόμος στον οποίο εμφανίζονται τα αποτελέσματα της εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού κάθε οικονομικού έτους, καθώς και οι υπερβάσεις πιστώσεων που σημειώθηκαν κατά το ίδιο έτος. Πίνακας με δύο σκέλη Έσοδα εισπραχθέντα Έξοδα πληρωθέντα Διάκριση από προϋπολογισμό Προϋπολογισμός: μέλλον, υποθετικός χαρακτήρας Απολογισμός: παρελθόν, πραγματικός χαρακτήρας
Κατασταλτικός έλεγχος δημοσίων δαπανών 33 Ισολογισμός του Κράτους Έννοια: 165 1 Ν. 4270/2014 ο νόμος στον οποίο εμφανίζεται με διαφάνεια και αξιοπιστία μία σαφής εικόνα της χρηματοοικονομικής θέσης της Κεντρικής Διοίκησης. Λογιστική αποτύπωση Δομή Δημόσιων δοσοληψιών Περιουσιακής κατάστασης Ενεργητικό Παθητικό