Εἰμί ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΟΡΙΣΤ. ΥΠΟΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ. εἰμί ὦ εἴην - εἶναι εἶ ἐστί(ν) ἐσμέν ἐστέ εἰσί(ν) ᾖς ᾖ ὦμεν ἦτε ὦσι(ν) εἴης εἴη εἴημεν (εἶμεν) εἴητε (εἶτε) εἴησαν (εἶεν) ἴσθι ἔστω - ἔστε ἔστων ΜΕΤΟΧΗ ὁ ὤν ἡ οὖσα τό ὄν Δες και στη γραμματική σελ. 162-163
Εἰμί ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΟΡΙΣΤ. ΟΡΙΣΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΑΠΑΡΕΜΦ. ἦν ἔσομαι ἐσοίμην ἔσεσθαι ἦσθα ἦν ἦμεν ἦτε ἦσαν ἔσῃ ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται ἔσοιο ἔσοιτο ἐσοίμεθα ἔσοισθε ἔσοιντο ΜΕΤΟΧΗ ὁ ἐσόμενος ἡ ἐσομένη τό ἐσόμενον Δες και στη γραμματική σελ. 162-163
Ενεργητική φωνή ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΟΡΙΣΤ. ΥΠΟΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ. λύω λύω λύοιμι - λύειν λύεις λύει λύομεν λύετε λύουσιν λύῃς λύῃ λύωμεν λύητε λύωσιν λύοις λύοι λύοιμεν λύοιτε λύοιεν λῦε λυέτω λύετε - λυόντων ΜΕΤΟΧΗ ὁ λύων ἡ λύουσα τό λῦον Δες και στη γραμματική σελ. 164-165
Ενεργητική φωνή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΟΡΙΣΤ. ΟΡΙΣΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΑΠΑΡΕΜΦ. ἔλυον λύσω λύσοιμι λύσειν ἔλυες ἔλυε ἐλύομεν ἐλύετε ἔλυον λύσεις λύσει λύσομεν λύσετε λύσουσιν λύσοις λύσοι λύσοιμεν λύσοιτε λύσοιεν ΜΕΤΟΧΗ ὁ λύσων ἡ λύσουσα τό λῦσον Δες και στη γραμματική σελ. 164-165 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ + σ = ξ πράττω πράξω π, β, φ, πτ + σ = ψ γράφω γράψω τ, δ, θ, ζ + σ = σ πείθω πείσω
Ενεργητική φωνή ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΟΡΙΣΤ. ΥΠΟΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ. ἔλυσα λύσω λύσαιμι - λῦσαι ἔλυσας ἔλυσε(ν) ἔλύσαμεν ἐλύσατε ἔλυσαν λύσῃς λύσῃ λύσωμεν λύσητε λύσωσιν λύσαις λύσαι λύσαιμεν λύσαιτε λύσαιεν λῦσον λυσάτω - λύσατε λυσάντων ΜΕΤΟΧΗ ὁ λύσας ἡ λύσασα τό λῦσαν Δες και στη γραμματική σελ. 164-165 ΑΟΡΙΣΤΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ + σ = ξ πράττω ἔπραξα π, β, φ, πτ + σ = ψ γράφω ἔγραψα τ, δ, θ, ζ + σ = σ πείθω ἔπεισα
Ενεργητική φωνή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ λέλυκα λέλυκας λέλυκε(ν) λελυκώς -κυῖα -κός ὦ ᾖς ᾖ λελυκώς -κυῖα -κός εἴην εἴης εἴη λελυκώς -κυῖα -κός - ἴσθι ἔστω λελύκαμεν λελύκατε λελύκασι(ν) λελυκότες -κυῖαι -κότα ὦμεν ἦτε ὦσιν λελυκότες -κυῖαι -κότα εἶμεν εἶτε εἶεν λελυκότες -κυῖαι -κότα - ἔστε ἔστων ΑΠΑΡΕΜΦ. λελυκέναι ΜΕΤΟΧΗ ὁ λελυκώς ἡ λελυκυῖα τό λελυκός ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ = χα πράττω πέπραχα π, β, φ, πτ = φα γράφω γέγραφα τ, δ, θ, ζ = κα πείθω πέπεικα
Ενεργητική φωνή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ἐλελύκειν ἐλελύκεις ἐλελύκει ἐλελύκεμεν ἐλελύκετε ἐλελύκεσαν ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ = χειν πράττω ἐπεπράχειν π, β, φ, πτ = φειν γράφω ἐγεγράφειν τ, δ, θ, ζ = κειν πείθω ἐπεπείκειν Δες και στη γραμματική σελ. 166-167
Μέση φωνή ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΟΡΙΣΤ. ΥΠΟΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ. λύομαι λύωμαι λυοίμην - λύεσθαι λύῃ λύεται λυόμεθα λύεσθε λύονται λύῃ λύηται λυώμεθα λύησθε λύωνται λύοιο λύοιτο λυοίμεθα λύοισθε λύοιντο λύου λυέσθω - λύεσθε λυέσθων ΜΕΤΟΧΗ ὁ λυόμενος ἡ λυομένη τό λυόμενον Δες και στη γραμματική σελ. 168-169
Μέση φωνή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤ. ἐλυόμην ἐλύου ἐλύετο ἐλύομεθα ἐλύεσθε ἐλύοντο ΟΡΙΣΤ. λύσομαι λύσῃ λύσεται λυσόμεθα λύσεσθε λύσονται ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΥΚΤΙΚΗ ΑΠΑΡΕΜΦ. λυσοίμην λύσεσθαι λύσοιο λύσοιτο ΜΕΤΟΧΗ λυσοίμεθα ὁ λυσόμενος λύσοισθε ἡ λυσομένη λύσοιντο τό λυσόμενον Δες και στη γραμματική σελίδες 168-169 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ + σ = ξ πράττομαι πράξομαι π, β, φ, πτ + σ = ψ γράφομαι γράψομαι τ, δ, θ, ζ + σ = σ πείθομαι πείσομαι
Μέση φωνή ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΟΡΙΣΤ. ΥΠΟΤ. ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ. ἐλυσάμην λύσωμαι λυσαίμην - λύσασθαι ἐλύσω ἐλύσατο ἐλυσάμεθα ἐλύσασθε ἐλύσαντο λύσῃ λύσηται λυσώμεθα λύσησθε λύσωνται λύσαιο λύσαιτο λυσαίμεθα λύσαισθε λύσαιντο λῦσαι λυσάσθω - λύσασθε λυσάσθων ΜΕΤΟΧΗ ὁ λυσάμενος ἡ λυσαμένη τό λυσάμενον Δες και στη γραμματική σελίδες 168-169 ΑΟΡΙΣΤΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ + σ = ξ πράττομαι ἐπραξάμην π, β, φ, πτ + σ = ψ γράφομαι ἐγραψάμην τ, δ, θ, ζ + σ = σ πείθομαι ἐπεισάμην
Μέση φωνή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ λέλυμαι λέλυσαι λέλυται λελυμένος -η -ον ὦ ᾖς ᾖ λελυμένος -η -ον εἴην εἴης εἴη λελυμένος -η -ον - ἴσθι ἔστω λελύμεθα λέλυσθε λέλυνται λελυμένοι -αι -α ὦμεν ἦτε ὦσιν λελυμένοι -αι -α εἶμεν εἶτε εἶεν λελυμένοι -αι -α - ἔστε ἔστων ΑΠΑΡΕΜΦ. λελύσθαι ΜΕΤΟΧΗ ὁ λελυμένος ἡ λελυμένη τό λελυμένο ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ = γμαι πράττομαι πέπραγμαι π, β, φ, πτ = μμαι γράφομαι γέγραμμαι τ, δ, θ, ζ = πείθομαι πέπεισμαι
Μέση φωνή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ἐλελύμην ἐλέλυσο ἐλέλυτο ἐλελύμεθα ἐλέλυσθε ἐλέλυντο ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ στα ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ κ, γ, χ, ττ = γμην πράττομαι ἐπεπράγμην π, β, φ, πτ = μμην γράφομαι ἐγεγράμμην τ, δ, θ, ζ = σμην πείθομαι ἐπεπείσμην Δες και στη γραμματική σελ. 168-169
Μέση φωνή- Ουρανικόληκτα (κ, γ, χ, ττ) ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤ. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΗ πέπραγμαι - πεπρᾶχθαι ἐπεπράγμην πέπραξαι πέπραξο ἐπέπραξο πέπρακται πεπράχθω ΜΕΤΟΧΗ ἐπέπρακτο πεπράγμεθα - ὁ πεπραγμένος ἐπεπράγμεθα πέπραχθε πέπραχθε ἡ πεπραγμένη ἐπέπραχθε πεπραγμένοι εἰσί(ν) πεπράχθων τό πεπραγμένον πεπραγμένοι ἦσαν Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ και η ΕΥΚΤΙΚΗ κλίνονται ομαλά όπως ακριβώς και ο Παρακείμενος μέσης φωνής του λύομαι: ΥΠΟΤ: πεπραγμένος -η -ον ὦ, ᾖς, ᾖ πεπραγμένοι -αι -α ὦμεν, ἦτε, ὦσι(ν) ΕΥΚΤ: πεπραγμένος -η -ον εἴην, εἴης, εἴη πεπραγμένοι -αι -α εἶμεν, εἶτε, εἶεν Δες και στη γραμματική σελίδα 186
Μέση φωνή- Χειλικόληκτα (π, β, φ, πτ) ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤ. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΗ γέγραμμαι - γεγράφθαι ἐγεγράμμην γέγραψαι γέγραψο ἐγέγραψο γέγραπται γεγράφθω ΜΕΤΟΧΗ ἐγέγραπτο γεγράμμεθα - ὁ γεγραμμένος ἐγεγράμμεθα γέγραφθε γέγραφθε ἡ γεγραμμένη ἐγέγραφθε γεγραμμένοι εἰσί(ν) γεγράφθων τό γεγραμμένον γεγραμμένοι ἦσαν Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ και η ΕΥΚΤΙΚΗ κλίνονται ομαλά όπως ακριβώς και ο Παρακείμενος μέσης φωνής του λύομαι: ΥΠΟΤ: γεγραμμένος -η -ον ὦ, ᾖς, ᾖ γεγραμμένοι -αι -α ὦμεν, ἦτε, ὦσι(ν) ΕΥΚΤ: γεγραμμένος -η -ον εἴην, εἴης, εἴη γεγραμμένοι -αι -α εἶμεν, εἶτε, εἶεν Δες και στη γραμματική σελίδα 186
Μέση φωνή- Οδοντικόληκτα (τ, δ, θ, ζ) ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤ. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΗ πέπεισμαι - πεπεῖσθαι ἐπεπείσμην πέπεισαι πέπεισο ἐπέπεισο πέπεισται πεπείσθω ΜΕΤΟΧΗ ἐπέπειστο πεπείσμεθα - ὁ πεπεισμένος ἐπεπείσμεθα πέπεισθε πέπεισθε ἡ πεπεισμένη ἐπέπεισθε πεπεισμένοι εἰσί(ν) πεπείσθων τό πεπεισμένον πεπεισμένοι ἦσαν Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ και η ΕΥΚΤΙΚΗ κλίνονται ομαλά όπως ακριβώς και ο Παρακείμενος μέσης φωνής του λύομαι: ΥΠΟΤ: πεπεισμένος -η -ον ὦ, ᾖς, ᾖ πεπεισμένοι -αι -α ὦμεν, ἦτε, ὦσι(ν) ΕΥΚΤ: πεπεισμένος -η -ον εἴην, εἴης, εἴη πεπεισμένοι -αι -α εἶμεν, εἶτε, εἶεν Δες και στη γραμματική σελίδα 187
Ανώμαλα επίθετα - πολύς, πολλή, πολύ Παρατήρηση: Με ένα -λ- γράφονται οι τύποι του πολύς όταν ακολουθεί -υ. Όλοι οι υπόλοιποι τύποι γράφονται με δύο -λλ- (π.χ. πολύς, ενώ πολλά). Δες και στη γραμματική σελ. 112
Ανώμαλα επίθετα - μέγας, μεγάλη, μέγα Δες και στη γραμματική σελ. 113
Κτητικές αντωνυμίες (σελ. 126) Όπως και στη ν.ε., οι κτητικές αντωνυμίες, που φανερώνουν σε ποιόν ανήκει κάτι, αναφέρονται σε έναν ή περισσότερους κτήτορες. Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται σαν τρικατάληκτα επίθετα της β κλίσης σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον: ἐμός, ἐμή, ἐμόν (όπως σοφός, σοφή, σοφὸν) ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (όπως δίκαιος, δικαία, δίκαιον) (βλ. 158, σελ. 95 στη Γραμματική). για έναν κτήτορα α πρόσωπο β πρόσωπο γ πρόσωπο ἐμός, ἐμή, ἐμόν σός, σή, σόν ἑός, ἑή, ἑόν (ο δικός μου, η δική μου, το δικό μου) (ο δικός σου, η δική σου, το δικό σου) για πολλούς κτήτορες Δες και στη γραμματική σελ. 139 (ο δικός του, η δική του, το δικό του) α πρόσωπο β πρόσωπο γ πρόσωπο ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (ο δικός μας, η δική μας, το δικό μας) ὑμέτερος, ὑμετέρα, ὑμέτερον (ο δικός σας, η δική σας, το δικό σας) σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον (ο δικός τους, η δική τους, το δικό τους)
Κτητικές αντωνυμίες Όπως και στη ν.ε., οι κτητικές αντωνυμίες, που φανερώνουν σε ποιόν ανήκει κάτι, αναφέρονται σε έναν ή περισσότερους κτήτορες. Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται σαν τρικατάληκτα επίθετα της β κλίσης σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον: ἐμός, ἐμή, ἐμόν (όπως σοφός, σοφή, σοφὸν) ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (όπως δίκαιος, δικαία, δίκαιον) (βλ. 158, σελ. 95 στη Γραμματική). για έναν κτήτορα α πρόσωπο β πρόσωπο γ πρόσωπο ἐμός, ἐμή, ἐμόν σός, σή, σόν ἑός, ἑή, ἑόν (ο δικός μου, η δική μου, το δικό μου) (ο δικός σου, η δική σου, το δικό σου) (ο δικός του, η δική του, το δικό του)
Κτητικές αντωνυμίες Όπως και στη ν.ε., οι κτητικές αντωνυμίες, που φανερώνουν σε ποιόν ανήκει κάτι, αναφέρονται σε έναν ή περισσότερους κτήτορες. Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται σαν τρικατάληκτα επίθετα της β κλίσης σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον: ἐμός, ἐμή, ἐμόν (όπως σοφός, σοφή, σοφὸν) ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (όπως δίκαιος, δικαία, δίκαιον) (βλ. 158, σελ. 95 στη Γραμματική). για πολλούς κτήτορες α πρόσωπο β πρόσωπο γ πρόσωπο ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (ο δικός μας, η δική μας, το δικό μας) ὑμέτερος, ὑμετέρα, ὑμέτερον (ο δικός σας, η δική σας, το δικό σας) σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον (ο δικός τους, η δική τους, το δικό τους)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ - Η ΜΕΤΟΧΗ (Α Γυμνασίου Εν. 13)
Επιρρηματικές μετοχές (σελ. 73-74) Το υποκείμενο μιας μετοχής βρίσκεται πάντοτε στην ίδια πτώση με τη μετοχή. Όταν το υποκείμενο μιας επιρρηματικής μετοχής έχει και άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση (π.χ. είναι και υποκείμενο ή αντικείμενο του ρήματος), η μετοχή χαρακτηρίζεται συνημμένη. Αντίθετα, όταν το υποκείμενο μιας επιρρηματικής μετοχής δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, δηλαδη χρωστάει την ύπαρξή του στην παρουσία της μετοχής και μόνο, η επιρρηματική μετοχή χαρακτηρίζεται απόλυτη και βρίσκεται συνήθως σε πτώση γενική. Παρατήρηση: Η απόλυτη μετοχή βρίσκεται σε πτώση γενική (γενική απόλυτη), όταν ανήκει σε προσωπικό ρήμα, ή και σε αιτιατική (αιτιατική απόλυτη), συνήθως όταν ανήκει σε απρόσωπο ρήμα.
Άσκηση στις επιρρηματικές μετοχές (σελ. 75) 3. Ποιες από τις επιρρηματικές μετοχές των παρακάτω φράσεων είναι συνημμένες και ποιες απόλυτες; α. Ἧκε (= είχε έρθει) φέρων χρήματα πολλά. β. Κελεύοντος τοῦ κήρυκος ἐσιώπησαν. γ. Οἱ στρατηγοὶ μεταλαβόντες τοῦ χρυσίου πρόθυμοι ἦσαν εἰς τὸν πόλεμον. δ. Οἱ στρατιῶται ἀνεχώρησαν οὐδὲν ἀδικήσοντες. ε. Λελυμένων τῶν σπονδῶν (= επειδή παραβιάστηκε η συμφωνία ανακωχής) οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες.
Κατηγορηματική μετοχή (σελ. 74) Έχει ήδη γίνει λόγος στην προηγούμενη τάξη για την κατηγορηματική μετοχή που μεταφράζεται με τη βοήθεια των λέξεων να, ότι /πως και που (κυρίως μετά από ρήματα ψυχικού πάθους). Συνοδεύει συγκεκριμένα είδη ρημάτων ως συμπλήρωμα και λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή ομοιόπτωτος (κατηγορηματικός) προσδιορισμός. Αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος. συνδετικά έναρξης, λήξης Ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή καρτερίας, ανοχής, κόπου, κορεσμού ευεργεσίας, αδικίας, νίκης, ήττας ψυχικού πάθους αίσθησης, μάθησης, μνήμης δείξης, αγγελίας, ελέγχου εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, τυγχάνω, φαίνομαι, λανθάνω ἄρχω, ἄρχομαι, παύω, παύομαι, λήγω, διαλείπω καρτερῶ, περιορῶ, ἀνέχομαι, κάμνω, ὑπομένω, ἀρκῶ ἀδικῶ, εὖ ποιῶ, νικῶ, ἡττῶμαι χαίρω, ἥδομαι, ἀγανακτῶ, ἄχθομαι, αἰσχύνομαι, χαλεπῶς φέρω, αἰδοῦμαι αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, εὑρίσκω, γιγνώσκω, μανθάνω, μέμνημαι, ἐνθυμοῦμαι δείκνυμι, δηλῶ, ἀγγέλλω, ἐλέγχω
Άσκηση στις μετοχές (σελ. 75) 4. Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών και να χαρακτηρίσετε τις επιρρηματικές ως συνημμένες ή απόλυτες: α. Φαίνεσθε τἀναντία ὧν βούλεσθε διαπραττόμενοι (= Φαίνεται ότι πετυχαίνετε τα αντίθετα από αυτά που επιθυμείτε). β. Γενομένης εἰρήνης ἡ πόλις ἐσώθη. γ. Οὐκ εὑρήσετέ με στασιάζοντα (= να επαναστατώ). δ. Ὁρῶ τοὺς ἄνδρας μᾶλλον τοῦ προσήκοντος ἀχθομένους (= να δυσανασχετούν περισσότερο απ όσο ταιριάζει). ε. Νυκτὸς γενομένης ἠδικήσατε ἡμᾶς πολέμου ἄρχοντες.
Τα είδη των προσδιορισμών (σελ. 110-111) Οι προσδιορισμοί διακρίνονται σε ονοματικούς, που προσδιορίζουν τους ονοματικούς όρους μιας πρότασης (Υ, Α, Κ), και σε επιρρηματικούς, που προσδιορίζουν το ρήμα ή άλλα ρηματικά στοιχεία μιας πρότασης (απαρέμφατα και μετοχές), καθώς και άλλους επιρρηματικούς προσδιορισμούς. Π Ρ Ο Σ Δ Ι Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Ι ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ προσδιορίζουν τους ονοματικούς όρους μιας πρότασης (Υ, Α, Κ) προσδιορίζουν το ρήμα ή άλλα ρηματικά στοιχεία μιας πρότασης (απαρέμφατα και μετοχές), καθώς και άλλους επιρρηματικούς προσδιορισμούς.
Τα είδη των προσδιορισμών (σελ. 110-111)
Άσκηση στους προσδιορισμούς (σελ. 111) 3. Να βρείτε τους προσδιορισμούς στις προτάσεις που ακολουθούν και να τους διακρίνετε σε ονοματικούς και επιρρηματικούς: α. Οἱ ἁλιεῖς κοίλας τινὰς ἐξαρτῶσιν ἐσχαρίδας. β. Οἱ ἰχθύες πρός τινι πέτρᾳ ἡσυχάζουσιν. γ. Οἱ δελφῖνες ἀπαιτοῦσι τοῦ κοινοῦ πόνου τὴν ἐπικαρπίαν τὴν ὀφειλομένην ἐκ τῆς νομῆς. δ. Οἱ ἁλιεῖς πιστῶς καὶ εὐγνωμόνως ἀφίστανται τοῦ δικαίου μέρους. ε. Οἱ ἁλιεῖς βούλονται καὶ πάλιν τοὺς δελφῖνας συμμάχους ἀκλήτους παρεῖναι.
Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 118) Οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση συμφωνώντας με αυτούς στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Προσδίδει μια μόνιμη ιδιότητα στον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι έναρθρος. Καταχρηστικά λογίζεται ως επιθετικός προσδιορισμός οτιδήποτε βρίσκεται ανάμεσα σε ένα άρθρο και το ουσιαστικό που αυτό συνοδεύει, π.χ. οἱ κάτω θεοί. Ως επιθετικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται: επίθετα, επιθετικές μετοχές, αντωνυμίες και αριθμητικά. π.χ. Εἶχον δὲ πάντες κράνη χαλκᾶ καὶ χιτῶνας φοινικοῦς (= κατακόκκινους). (επίθετα) Λύσανδρος τὰ ὑπάρχοντα χρήματα Κύρῳ ἀπέδωκεν. (επιθετική μετοχή) Ἡ δὲ ἄλλη φάλαγξ ἐν τῷ δεξιῷ ἦν. (αντωνυμία) Ὁ Ἀσωπὸς δύο μὲν παῖδας εἶχεν, εἴκοσι δὲ θυγατέρας. (αριθμητικά) Ὁ ἐνθάδε σύλλογος ἀρχὴ γενήσεται τοῖς Ἕλλησιν τῆς πρὸς ἀλλήλους φιλίας. (επίρρημα και εμπρόθετη φράση που περιέχονται μεταξύ άρθρου και ουσιαστικού)
Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 118) Οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση συμφωνώντας με αυτούς στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Προσδίδει μια παροδική ιδιότητα στον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Δεν έχει άρθρο, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζεται από αυτόν συνήθως έχει (π.χ. Τέμνω τὸ δένδρον τῷ πελέκει ὀξεῖ.) Τα επίθετα πᾶς, ἅπας, ὅλος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, μόνος και οι αντωνυμίες αὐτός και ἕκαστος, όταν δε συνοδεύονται από άρθρο, λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί (Αν συνοδεύονται από άρθρο, εκλαμβάνονται ως επιθετικοί προσδιορισμοί). π.χ. Ἡ τῶν ἡγεμόνων ἀδικία ὅλην τὴν πόλιν βλάπτει.
Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 118) Οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση συμφωνώντας με αυτούς στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. ΠΑΡΑΘΕΣΗ (από το ειδικό στο γενικό) Προσδίδει ένα ήδη γνωστό κύριο γνώρισμα στον όρο (συνήθως ουσιαστικό) τον οποίο προσδιορίζει. Βρίσκεται συνήθως μετά τον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι ουσιαστικό. Σπανιότερα ουσιαστικοποιημένο επίθετο, επιθετική μετοχή ή αναφορική πρόταση. π.χ. Δήμητρος καὶ Περσεφόνης, τῆς θυγατρός, λαμπρὸν ἱερὸν ἐν Ἐλευσῖνι ἦν. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ (από το γενικό στο ειδικό) Διασαφηνίζει τη σημασία του όρου (συνήθως ουσιαστικού) τον οποίο προσδιορίζει. Βρίσκεται συνήθως μετά τον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι ουσιαστικό. Σπανιότερα αντωνυμία ή και δευτερεύουσα πρόταση. π.γ. Μεγίστου κακοῦ ἀπηλλάγησαν, πονηρίας.
Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 126-127) Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση, αλλά, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους ομοιόπτωτους, δε βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτούς. Ως ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί λειτουργούν οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική). ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε γενική (1) κτητική: Δηλώνει τον κτήτορα του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Ἡ ἀρετὴ τῶν Σπαρτιατῶν ὁμολογουμένη ἐστίν. του δημιουργού: Δηλώνει τον δημιουργό του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. τὰ ἔπη τοῦ Ὁμήρου. διαιρετική: Δηλώνει το σύνολο στο οποίο ανήκει ή από το οποίο προέρχεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Τῷ ἡμίσει τοῦ δόρατος ἐμάχετο. της ύλης: Δηλώνει το υλικό από το οποίο είναι κατάσκευασμένος ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. ξίφος σιδήρου. του περιεχομένου: Δηλώνει το περιεχόμενο του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει, ο οποίος είναι συνήθως μια περιληπτική έννοια. π.χ. ταμιεῖον (= αποθήκη) σίτου.
Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 126-127) Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση, αλλά, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους ομοιόπτωτους, δε βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτούς. Ως ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί λειτουργούν οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική). ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε γενική (2) της ιδιότητας: Δηλώνει συνήθως μέγεθος, ηλικία, κοινωνική τάξη και συνοδεύεται από αριθμητικό. π.χ. Ἐνταῦθα δὴ προσάγουσιν τῷ βασιλεῖ παῖδα καλὸν ὀκτὼ ἐτῶν. της αξίας: Δηλώνει την αξία του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει. Συντάσσεται συνήθως με επίθετα όπως: ἄξιος, ἀνάξιος, ὠνητός. π.χ. Τἀκείνοις πεπραγμένα ἄξια θανάτου ἐστί. της αιτίας: Δηλώνει την αιτία της οποίας αποτέλεσμα είναι ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. Συντάσσεται συνήθως με επίθετα όπως: αἴτιος, ὑπεύθυνος, ἔνοχος, εὐδαίμων. π.χ. Τούτων αἴτιος Χαιρεφῶν ἐστι. συγκριτική: Συντάσσεται με συγκριτικό βαθμό επιθέτου ή επιρρήματος και δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρίνεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Μὴ τοίνυν ὑμεῖς χείρους γένησθε Φιλίππου.
Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 126-127) Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση, αλλά, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους ομοιόπτωτους, δε βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτούς. Ως ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί λειτουργούν οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική). ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε γενική (3) αντικειμενική / υποκειμενική: Συντάσσεται με ουσιαστικά και επίθετα και δηλώνει το αντικείμενο ή το υποκείμενο της ενέργειας την οποία εκφράζει το ομόρριζο με αυτά τα ονόματα ρήμα (συνήθως τέτοια ονόματα σημαίνουν: μνήμη, φροντίδα, συμμετοχή, εμπειρία, εξουσία και τα αντίθετά τους). π.χ. Μιμηταὶ τῶν προγόνων βουλόμεθα γενέσθαι: γενική αντικειμενική Ἔριδες θεῶν πράγματα παρέχουσι (= προκαλούν βάσανα) βροτοῖς (= στους θνητούς): γενική υποκειμενική. Παρατήρηση Για τη διάκριση της γενικής υποκειμενικής / αντικειμενικής τρέπουμε την προσδιοριζόμενη λέξη σε ομόρριζο ρήμα σύμφωνα με το νόημα και παρατηρούμε εάν το πρόσωπο ή το πράγμα που βρίσκεται σε γενική ενεργεί ή δέχεται ενέργεια, π.χ. Μιμηταί τῶν προγόνων βουλόμεθα γενέσθαι > Μιμούμεθα τοὺς προγόνους (αντικείμενο) γενική αντικειμενική. Ἔριδες θεῶν πράγματα παρέχουσι (προκαλούν βάσανα) βροτοῖς (στους θνητούς)> Οἱ θεοί ἐρίζουσι (υποκείμενο) γενική υποκειμενική.
Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (σελ. 126-127) Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση, αλλά, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους ομοιόπτωτους, δε βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτούς. Ως ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί λειτουργούν οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική). ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε δοτική της αναφοράς: Δηλώνει σε τι αναφέρεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι ὁπλῖται ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς ἦσαν. αντικειμενική: Συντάσσεται με ουσιαστικά και επίθετα που συγγενεύουν ετυμολογικά με ρήματα που παίρνουν το αντικείμενό τους σε δοτική, όπως αυτά που σημαίνουν: ομοιότητα, ωφέλεια, φιλία, υποταγή και τα αντίθετά τους. π.χ. Οἱ πονηροὶ ἀλλήλοις ὅμοιοί εἰσιν. (Οἱ πονηροὶ ὁμοιάζουσιν ἀλλήλοις.) ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε αιτιατική της αναφοράς: Δηλώνει σε τι αναφέρεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Κῦρος ἦν ἀγαθὸς τὰ πολεμικά.
Άσκηση στους ονοματικούς προσδιορισμούς (σελ. 129) 8. Να βρείτε τον συντακτικό ρόλο των πλάγιων πτώσεων που υπάρχουν στις προτάσεις που ακολουθούν: α. Τίς μὲν ἀγέλης βοῶν κήδεται (= φροντίζει) μᾶλλον τοῦ νέμοντος (= από τον βοσκό); β. Τὴν ἀρχὴν τῶν Ἀθηναίων Αἰγεὺς πρεσβύτατος ὢν ἔσχεν. γ. Κῦρος καλὸς ἦν τὸ εἶδος (= στη μορφή) καὶ φιλάνθρωπος τὴν ψυχήν. δ. Ἄνθρωπος ἱδρύσατο βωμοὺς καὶ ἀγάλματα θεῶν. ε. Στέργει (= αγαπά) γὰρ οὐδεὶς ἄγγελον κακῶν ἐπῶν (= ειδήσεων). στ. Οἱ ὀλίγοι κτείνουσι τὸν Πειθίαν καὶ ἄλλους ἐξήκοντα τῶν βουλευτῶν καὶ τῶν ἰδιωτῶν. ζ. Θάνατός ἐστι κοινὸς πᾶσιν ἀνθρώποις.
Άσκηση στους ονοματικούς προσδιορισμούς (σελ. 129) 9. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους προσδιορισμούς στις παρακάτω φράσεις: α. Διὰ μέσης πόλεως ῥεῖ ποταμὸς Κύδνος ὄνομα, εὖρος δύο πλέθρων. β. Πέρας γὰρ τοῦ βίου θάνατός ἐστιν. γ. Ζεῦ, πάτερ, γενοῦ μοι βοηθός, ἵνα τὴν ἀρίστην ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι καὶ ὠφέλιμος τοῖς ἀνθρώποιςγένωμαι. δ. Μειδίας φονεύσας τὴν μητέρα τῆς ἑαυτοῦ γυναικὸς Μανίαν κύριος τῆς Αἰολίδος ἐγένετο. ε. Οἱ Πέρσαι Κύρῳ μᾶλλον φίλοι ἦσαν ἢ βασιλεῖ. στ. Παῖδες, μὴ στασιάζετε. Ἐστὲ φίλοι ἀλλήλοις καὶ ἱκετεύετε τοὺς θεοὺς εὐμενεῖς ὑμῖν εἶναι.
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί (σελ. 133-134) Όπως και στη ν.ε., οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί είναι επιρρήματα ή άλλες λέξεις οι οποίες λειτουργούν ως επιρρήματα. Προσδιορίζουν κυρίως ρήματα, απαρέμφατα ή μετοχές (πβ. ν.ε.: Έφτασε γρήγορα στον προορισμό του / Ήρθε από το εξωτερικό με την οικογένειά του). Κύριες μορφές επιρρηματικών προσδιορισμών Επιρρήματα πλάγιες πτώσεις εμπρόθετοι προσδιορισμοί επιρρηματικές μετοχές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις Ἐκεῖ συνέλεγεν πανταχόθεν (= από παντού) στράτευμα. Ἐθαύμαζον αὐτοὺς τῆς τόλμης (= για την τόλμη τους). Ἐρῳδιοὶ ἐπὶ τοῖς στήθεσι τὰς κεφαλὰς κατακλίνουσι. Ἀπέπλεον ὡς πολεμήσοντες (= για να πολεμήσουν). Ὅταν τις πλεῖστα ἔχῃ, πλεῖστοι αὐτῷ φθονοῦσι.
Εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί (σελ. 133-134) Οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί αποτελούνται από μία πρόθεση και ένα όνομα (ή μια αντωνυμία) σε πλάγια πτώση. π.χ. Ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἐπολέμησαν. Κατ ἐμοῦ ταῦτα εἶπεν. Στα παραπάνω παραδείγματα ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός «ὑπὲρ τῆς πατρίδος» δηλώνει την υπεράσπιση και προσδιορίζει το ρήμα «ἐπολέμησαν», ενώ ο εμπρόθετος επιρρηματικός «κατ ἐμοῦ» δηλώνει την εχθρική διάθεση και προσδιορίζει το ρήμα «εἶπεν».
Εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί (σελ. 133-134) Οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δηλώνουν πληθώρα επιρρηματικών σχέσεων, όπως: τόπο χρόνο τρόπο αιτία σκοπό στάση κατεύθυνση απομάκρυνση διά μέσου αναφορά εναντίωση υπεράσπιση μέσο / όργανο συνοδεία Κῦρος δὲ ἔχων τοὺς ἑαυτοῦ (= τους δικούς του) ὡρμᾶτο ἀπὸ Σάρδεων καὶ ἐξελαύνει διὰ τῆς Λυδίας (= δια μέσου της Λυδίας) σταθμοὺς τρεῖς παρασάγγας εἴκοσι καὶ δὺο ἐπὶ τὸν Μένανδρον (= πρός τον Μένανδρο) ποταμὸν. Μετὰ δὲ ταῦτα οὐ πολλῷ ὕστερον Εὔβοια ἀπέστη (= αποστάτησε) ἀπὸ Ἀθηναίων. Διὰ λόγου (= με τα λόγια) μανθάνει. Διὰ τὴν ἀρετὴν (= χάρη στην ανδρεία) ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον. Οἱ δ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν (= για να ναυμαχήσουν). Εἴπωμεν περὶ εἰρήνης. Οἱ πολέμιοι τὰς σπονδὰς παρὰ τοὺς ὅρκους λύουσι. Ὑπὲρ καλλίστων καὶ μεγίστων ἀγωνιζόμεθα. Ὁρῶμεν διὰ τῶν ὀφθαλμῶν. Κόνων σὺν ναυσὶν εἴκοσιν εἰς Σάμον ἔπλευσεν.
Άσκηση στους εμπρόθετους επιρρηματικούς προσδιορισμούς (σελ. 135) 4. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς στις παρακάτω φράσεις: α. Καταλαμβάνουσι τοὺς φύλακας ἀμφὶ πῦρ καθημένους. β. Ὁρῶμεν τοὺς στρατιώτας ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν ἰσχυρῶς τοῖς ἄρχουσι πειθομένους. γ. Δύναμαι Ἰλιάδα ὅλην καὶ Ὀδύσσειαν ἀπὸ στόματος εἰπεῖν. δ. Οὐδεὶς διὰ τέλους εὐδαιμονεῖ. ε. Δι ἀμαθίαν ἀφρόνως πᾶς ὁ ἀνθρώπινος ὄχλος ζῇ. στ. Γυναῖκες πολλαὶ πολλῶν ἀνδρῶν βελτίους (= καλύτερες) εἰς πολλά. ζ. Πάτριον ἡμῖν ἐκ τῶν πόνων τὰς ἀρετὰς κτᾶσθαι (= να αποκτούμε). η. Ἀγωνιζόμεθα μετὰ δέους καὶ διαβολῆς. θ. Δόλιον ἄνδρα φεῦγε παρ ὅλον τὸν βίον. ι. Ἀλκιβιάδης λέγεται πρὸς πατρὸς Ἀλκμεωνιδῶν εἶναι.