ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων 10.04.2013 2012/2263(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την κατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων στην ΕΕ (2012/2263 (INI)) Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων Εισηγήτρια: Nathalie Griesbeck PR\925446.doc PE504.197v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 PE504.197v01-00 2/8 PR\925446.doc
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την κατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων στην ΕΕ (2012/2263 (INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως το άρθρο 3, έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως τα άρθρα 67 και 79, έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 24, έχοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τα πρωτόκολλα αυτής, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της 6ης Μαΐου 2010 της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το «Πρόγραμμα δράσης για τους ασυνόδευτους ανηλίκους (2010-2014)» (COM(2010)0213), έχοντας υπόψη την έκθεση της 28ης Σεπτεμβρίου 2012 της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «Ενδιάμεση έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος δράσης για τους ασυνόδευτους ανηλίκους» (COM(2012)0554), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, της 20ής Απριλίου 2010, σχετικά με το «Σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του προγράμματος της Στοκχόλμης» (COM(2010)0171), έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 25ης Νοεμβρίου 2009 σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών το πρόγραμμα της Στοκχόλμης» 1, έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 3ης Ιουνίου 2010 σχετικά με τους ασυνόδευτους ανηλίκους, τα οποία εγκρίθηκαν κατά την 3018η σύνοδό του, έχοντας υπόψη την οδηγία 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 2011, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της, καθώς και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2002/629/ΔΕΥ του Συμβουλίου 2, 1 ΕΕ C 285 E της 21.10.2010, σ. 12. 2 ΕΕ L 101 της 15.4.2011, σ. 1. PR\925446.doc 3/8 PE504.197v01-00
έχοντας υπόψη τις οδηγίες σχετικά με το άσυλο, και ιδίως την οδηγία 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας, για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας 1 καθώς και την οδηγία 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών 2, έχοντας υπόψη τις προτάσεις μεταρρύθμισης της Επιτροπής για τα μέσα του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου (ΚΕΣΑ), και ιδίως την τροποποιημένη πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη (αναδιατύπωση) (COM(2011)0320), καθώς και την τροποποιημένη πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας (αναδιατύπωση) ((COM(2011)0319) και την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (αναδιατύπωση) (COM(2008)0820), έχοντας υπόψη τη συμβολή του Συμβουλίου της Ευρώπης, και ιδίως το ψήφισμα 1810 (2011) της κοινοβουλευτικής συνόδου του σχετικά με «τα προβλήματα που σχετίζονται με την άφιξη, τη διαμονή και την επιστροφή των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ευρώπη», καθώς και τη σύσταση της Επιτροπής Υπουργών των κρατών μελών σχετικά με τα σχέδια ζωής για τους ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες (CM/Rec(2007)9), έχοντας υπόψη τα διεθνή μέσα στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού, ήτοι τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των παιδιών, και κυρίως το άρθρο 3, έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (A7-0000/2013), Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι κάθε χρόνο χιλιάδες υπήκοοι τρίτων χωρών ή απάτριδες ηλικίας κάτω των 18 ετών εισέρχονται ασυνόδευτοι στο ευρωπαϊκό έδαφος ή μένουν ασυνόδευτοι μετά την είσοδό τους σε αυτό Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι λόγοι της άφιξης ασυνόδευτων ανηλίκων ποικίλουν: πόλεμοι, βιαιοπραγίες, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυσικές καταστροφές, συνθήκες φτώχειας, εμπορία, εκμετάλλευση κ.λπ. 1 ΕΕ L 337 της 20.12.11, σ. 9. 2 ΕΕ L 348 της 24.12.08, σ. 98. PE504.197v01-00 4/8 PR\925446.doc
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εν λόγω ανήλικοι βρίσκονται εκ των πραγμάτων σε εξαιρετικά ευάλωτη κατάσταση και ότι είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, βάσει της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να προστατεύει τα δικαιώματα των παιδιών Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι το πρόγραμμα της Στοκχόλμης έθεσε ως προτεραιότητα την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η υποδοχή και η επιμέλεια των ασυνόδευτων ανηλίκων διαφέρει ανά χώρα, χωρίς να υπάρχει συνοχή μεταξύ των κρατών Γενικές συστάσεις 1. υπενθυμίζει ότι ένας ασυνόδευτος ανήλικος είναι πρωτίστως ένας ανήλικος που πιθανώς κινδυνεύει και ότι, σε αυτό το πλαίσιο, κινητήριος αρχή των κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να είναι η προστασία των παιδιών και όχι ο έλεγχος της μετανάστευσης 2. υπενθυμίζει ότι το υπέρτατο συμφέρον των παιδιών, όπως αυτό κατοχυρώνεται από τα νομοθετικά κείμενα και τη νομολογία, πρέπει να υπερέχει πάντοτε σε κάθε ενέργεια που τα αφορά, είτε πρόκειται για δημόσιες αρχές είτε για ιδιωτικά ιδρύματα ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει ένα κοινό σημείο αναφοράς, που θα βασίζεται σε μια δέσμη ενδείξεων, προκειμένου να προσδιοριστεί η έννοια του υπέρτατου συμφέροντος του παιδιού 3. καταδικάζει έντονα τα κενά που υπάρχουν στον τομέα της προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και καταγγέλλει τις συνθήκες υποδοχής των εν λόγω ανηλίκων, οι οποίες είναι συχνά αξιοθρήνητες, καθώς και τις πολυάριθμες παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους σε ορισμένα κράτη μέλη 4. επικροτεί την έγκριση σχεδίου δράσης για τους ασυνόδευτους ανηλίκους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη του για το γεγονός ότι η προσέγγιση της Επιτροπής δεν βασίζεται κατά κύριο λόγο στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εν λόγω ανηλίκων 5. εκφράζει τη λύπη του για τον αποσπασματικό χαρακτήρα των ευρωπαϊκών νομοθετικών κειμένων που αφορούν τους ασυνόδευτους ανηλίκους και παροτρύνει την Επιτροπή να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές που θα καλύπτουν το σύνολο των εν λόγω διαφορετικών νομικών βάσεων 6. εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη επίσημων, αξιόπιστων στοιχείων σχετικά με τους ασυνόδευτους ανηλίκους ζητεί από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση να εφαρμόσουν μια συντονισμένη μέθοδο συλλογής πληροφοριών σε κάθε κράτος μέλος, μέσω πλατφορμών που θα συγκεντρώνουν όλους τους φορείς που σχετίζονται με το θέμα των ασυνόδευτων ανηλίκων, και να καταρτίσουν έναν κατάλογο με τα εθνικά σημεία επαφής PR\925446.doc 5/8 PE504.197v01-00
7. υπενθυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους με τις τρίτες χώρες καταγωγής και διέλευσης όσον αφορά το ζήτημα των ασυνόδευτων ανηλίκων, την πρόληψη της άφιξής τους, την καταπολέμηση της εμπορίας, την παράνομη μετανάστευση, την αποκατάσταση των οικογενειακών δεσμών, την επιστροφή και την επανένταξη, στο πλαίσιο των τακτικών συζητήσεων που διεξάγει η Ευρωπαϊκή Ένωση με τα εν λόγω κράτη και στο πλαίσιο ενεργειών της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) 8. υπενθυμίζει ότι η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων αποτελεί το πρώτο απαραίτητο στάδιο, δεδομένου ότι οι ανήλικοι είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένοι στους κινδύνους εμπορίας και εκμετάλλευσης και διότι κρίνεται σκόπιμο να αναληφθούν δράσεις στις τρίτες χώρες ώστε να αντιμετωπιστούν τα πρωταρχικά αίτια της εμπορίας 9. ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει ειδικά για τους ασυνόδευτους ανηλίκους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης, ιδίως στις θεματικές που αφορούν τους πρόσφυγες, τα εξωτερικά σύνορα, την επιστροφή, καθώς και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου Στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές 10. ζητεί από την Επιτροπή να εκπονήσει κατευθυντήριες στρατηγικές γραμμές οι οποίες θα είναι δεσμευτικές για όλα τα κράτη μέλη και οι οποίες πρέπει να βασίζονται στις βέλτιστες πρακτικές τους, να έχουν τη μορφή κοινών ελάχιστων προτύπων και να περιγράφουν λεπτομερώς κάθε στάδιο της διαδικασίας, από τη στιγμή που ο ανήλικος εισέρχεται στο ευρωπαϊκό έδαφος έως ότου βρεθεί λύση προσαρμοσμένη στις ανάγκες του 11. υπενθυμίζει ότι σε κανένα παιδί δεν πρέπει να απαγορεύεται η πρόσβαση στο έδαφος ούτε να είναι δυνατή η απέλασή του με συνοπτικές διαδικασίες στα σύνορα ενός κράτους μέλους 12. παροτρύνει τα κράτη μέλη να τηρούν απαρέγκλιτα τη βασική τους υποχρέωση, σύμφωνα με την οποία δεν πρέπει να θέτουν ποτέ υπό κράτηση ανήλικο, χωρίς καμία εξαίρεση 13. εκτιμά ότι η ταυτοποίηση των ασυνόδευτων ανηλίκων εναπόκειται στην αρμοδιότητα κάθε κράτους μέλους ζητεί από τα κράτη μέλη να τους παραπέμπουν αμέσως σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, οι οποίες πρέπει, αφενός, να αξιολογούν τις ατομικές περιστάσεις και ανάγκες του κάθε ανηλίκου και, αφετέρου, να του παρέχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες στη μητρική του γλώσσα και σε κατανοητή μορφή 14. εκφράζει έντονα τη λύπη του για τον ακατάλληλο και επεμβατικό χαρακτήρα των ιατρικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της ηλικίας σε ορισμένα κράτη μέλη συνιστά την εφαρμογή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιας κοινής μεθόδου για τον προσδιορισμό της ηλικίας, η οποία θα βασίζεται σε μια πολύπλευρη αξιολόγηση που θα πραγματοποιείται από ανεξάρτητους και καταρτισμένους φορείς, ενώ σε περίπτωση αμφιβολίας πρέπει πάντοτε να υπερισχύει η αρχή του ευεργετήματος όσον αφορά τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης, πρέπει να είναι δυνατή η άσκηση PE504.197v01-00 6/8 PR\925446.doc
προσφυγής επικροτεί τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) προς αυτή την κατεύθυνση, οι οποίες πρέπει να ισχύσουν για όλους τους ανηλίκους 15. θεωρεί ότι τα κράτη μέλη πρέπει να ορίζουν ένα αρμόδιο πρόσωπο, το οποίο, από την άφιξη του ανηλίκου στο ευρωπαϊκό έδαφος έως ότου βρεθεί βιώσιμη λύση, θα τον συνοδεύει, θα τον βοηθάει και θα τον εκπροσωπεί σε όλες τις διαδικασίες θεωρεί επίσης ότι κάθε τέτοιο πρόσωπο πρέπει να λαμβάνει ειδική κατάρτιση όσον αφορά τα ζητήματα που άπτονται των ασυνόδευτων ανηλίκων και να ενεργεί με πλήρη ανεξαρτησία ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει κοινά πρότυπα όσον αφορά την εντολή, τις αρμοδιότητες, τα προσόντα και τις δεξιότητες του εν λόγω προσώπου 16. παροτρύνει τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, ανεξάρτητα από το καθεστώς τους και υπό τις ίδιες συνθήκες με τα παιδιά που είναι υπήκοοι της χώρας υποδοχής: - έχουν πρόσβαση σε κατάλληλο κατάλυμα: οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν πρέπει ποτέ να διαμένουν σε κλειστό ίδρυμα αλλά κατά τις πρώτες ημέρες πρέπει να διαμένουν σε ίδρυμα που εξειδικεύεται στην υποδοχή των ασυνόδευτων ανηλίκων οι ανήλικοι πρέπει πάντοτε να βρίσκονται σε διαφορετικό χώρο από τους ενηλίκους η φιλοξενία τους σε οικογένειες υποδοχής ή σε «μονάδες διαβίωσης» πρέπει να ενθαρρύνεται όταν κρίνεται σκόπιμο και είναι επιθυμητό από τον ανήλικο - λαμβάνουν την κατάλληλη υλική και ψυχολογική στήριξη - έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση καθώς και σε κοινωνικο-εκπαιδευτική παρακολούθηση - έχουν δικαίωμα στην προστασία της υγείας 17. υπενθυμίζει ότι όλες οι διαδικασίες πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ανηλίκων και ότι κρίνεται σκόπιμο να λαμβάνεται υπόψη η άποψη του ανηλίκου σε κάθε διαδικασία 18. επικροτεί την πρόοδο που συντελέστηκε όσον αφορά τη νομοθεσία στον τομέα του ασύλου υπενθυμίζει, ωστόσο, ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρέπει πάντοτε να απαλλάσσονται από συνοπτικές διαδικασίες και διαδικασίες που πραγματοποιούνται στα σύνορα υπενθυμίζει επίσης ότι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης χορήγησης ασύλου που έχει υποβάλει ασυνόδευτος ανήλικος πρέπει πάντοτε να είναι το τελευταίο κράτος στο οποίο υπέβαλε αίτηση χορήγησης ασύλου 19. καταδικάζει τις εξαιρετικά επισφαλείς καταστάσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι ανήλικοι μόλις ενηλικιωθούν ζητεί από τα κράτη να προβλέψουν μηχανισμούς που θα καλύπτουν τη μετάβαση των ανηλίκων προς την ενηλικίωση επικροτεί τις εργασίες του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με το εν λόγω θέμα και ζητεί από την Επιτροπή να προτείνει κοινά πρότυπα για την κατάρτιση «εξατομικευμένων σχεδίων ζωής» για τον ανήλικο σε συνεργασία με τον ίδιο 20. επισημαίνει με έμφαση ότι, από τη στιγμή που ένας ασυνόδευτος ανήλικος εισέρχεται στο ευρωπαϊκό έδαφος, απώτερος στόχος πρέπει να είναι η εξεύρεση λύσης προσαρμοσμένης PR\925446.doc 7/8 PE504.197v01-00
στις ανάγκες του και συμφέρουσας για εκείνον υπενθυμίζει ότι η διαδικασία αυτή πρέπει πάντοτε να ξεκινάει από την εξέταση της δυνατότητας οικογενειακής επανένωσης 21. ζητεί από την Επιτροπή να προτείνει ένα κοινό σημείο αναφοράς απαριθμώντας μια σειρά από προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την επιστροφή του ανηλίκου με γνώμονα το υπέρτατο συμφέρον του υπενθυμίζει με έμφαση ότι δεν πρέπει να λαμβάνεται καμία απόφαση για επιστροφή εάν υφίσταται κίνδυνος για τη ζωή, την ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανηλίκου ή της οικογένειάς του και ότι οι περιστάσεις κάθε ανηλίκου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ζητεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μηχανισμούς παρακολούθησης ώστε να διασφαλίσουν την προστασία του ανηλίκου μετά την επιστροφή του σε συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης 22. υπογραμμίζει ότι η ένταξη του ασυνόδευτου ανηλίκου στη χώρα υποδοχής πρέπει να πραγματοποιηθεί βάσει ενός εξατομικευμένου σχεδίου ζωής, το οποίο θα καταρτίζεται για τον ανήλικο σε συνεργασία με τον ίδιο 23. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, στα κοινοβούλια και τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και στο Συμβούλιο της Ευρώπης. PE504.197v01-00 8/8 PR\925446.doc