ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΠ Β Λ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 03-12-2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΓΚΥΡΤΗ ΜΑΡΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου... ἢ τούτοις πιστεύοιτε» Έπειτα, είναι ανοησία να εξετάζει κανείς από την πινακίδα εκείνους που υπήρξαν ιππείς γιατί σ αυτή υπάρχουν πολλοί από εκείνους που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς, ενώ είναι γραμμένοι μερικοί που είχαν φύγει (από την πατρίδα). Αυτή είναι η πιο μεγάλη απόδειξη όταν δηλαδή επανήλθατε (από την εξορία), αποφασίσατε (με ψήφισμα) να παραδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο όσων ήταν ιππείς, για να πάρετε πίσω από αυτούς το επίδομα. Κανένας λοιπόν δεν μπορεί να αποδείξει για μένα ούτε ότι αναφέρθηκα από τους φυλάρχους ούτε ότι παραδόθηκα στους συνηγόρους του δημοσίου ούτε ότι κατέβαλα το επίδομα. Και ακόμα είναι εύκολο για όλους να καταλάβουν αυτό, ότι δηλαδή ήταν αναγκαίο στους φυλάρχους, αν δεν φανέρωναν εκείνους που είχαν πάρει το επίδομα, να τιμωρούνται οι ίδιοι. Επομένως, πολύ πιο δίκαια θα πιστεύατε σε εκείνους τους καταλόγους παρά σε αυτές (τις πινακίδες) Β1.α. Στις παραγράφους 6 και 7 γιατί ο Μαντίθεος θεωρεί ανοησία να πιστεύει κανείς ότι μόνο η εγγραφή του ονόματος κάποιου στο σανίδιον αποδεικνύει ότι υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων; Στις παραγράφους 6 και 7 ο Μαντίθεος προσπαθεί να αναιρέσει την κατηγορία για συμμετοχή στο ιππικό των τριάκοντα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η ανασκευή των κατηγοριών δεν ακολουθεί τη σειρά που αναφέρθηκε στην «πρόθεσιν», την τελευταία περίοδο του προοιμίου. Τα επιχειρήματα κλιμακώνονται από τα ασθενέστερα στα πιο ισχυρά. Έτσι, η συμμετοχή στο ιππικό των τριάκοντα τυράννων θα αναιρεθεί τελευταία, αφού είναι και η σημαντικότερη κατηγορία, για την οποία μάλιστα οι κατήγοροι έχουν και αποδείξεις. Συγκεκριμένα, το κατηγορητήριο στηρίζεται μόνο στην αναγραφή του ονόματος του Μαντιθέου στο «σανίδιον», το οποίο ήταν μικρή σανίδα, η οποία ονομαζόταν και λεύκωμα, γιατί ήταν αλειμμένη με Σελίδα 1 από 6

γύψο. Πάνω σ αυτήν έγραφαν τα ονόματα των ιππέων και την εξέθεταν σε κοινή θέα. Η αναγραφή του ονόματος του Μαντίθεου στο σανίδιο αποτελούσε για τους κατηγόρους του τη μοναδική απόδειξη ότι υπηρέτησε ως ιππέας την εποχή των Τριάκοντα και ότι ως ολιγαρχικός ήταν εχθρός του δημοκρατικού πολιτεύματος. Όμως, το να κρίνεται η συμμετοχή κάποιου στο ιππικό με βάση την αναγραφή του ονόματός του σ αυτό το «σανίδιον», ο Μαντίθεος το θεωρεί ανοησία («ἔπειτα ἐστιν»). Αιτιολογεί μάλιστα έναν τόσο βαρύ χαρακτηρισμό, χρησιμοποιώντας δύο επιχειρήματα: α) πολλοί που παραδέχονται τη συμμετοχή τους στο ιππικό δεν αναγράφονται, ενώ άλλοι που έλειπαν από την πόλη περιλαμβάνονται («ἐν τούτῳ ἐγγεγραμμένοι εἰσίν»). Με το ισχυρό αυτό επιχείρημα ο ρήτορας θέτει υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό των αντιπάλων του αιτιολογώντας ταυτόχρονα το εὔηθές ἐστιν της προηγούμενης ημιπεριόδου. β) ήταν εύκολο σε όποιον ήθελε να σβήσει ή να προσθέσει ένα όνομα στο εκτεθειμένο σε κοινή θέα «σανίδιον» («ἐκ μὲν γὰρ τούτων τῷ βουλομένῳ»). Επομένως, το σανίδιον είναι αναξιόπιστο στοιχείο και δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη από τους δικαστές. Β1.β. Στις παραγράφους 6 και 7 γιατί η εγγραφή ή μη στον κατάλογο των φυλάρχων αποτελεί βασικό αποδεικτικό στοιχείο για τη δοκιμασία, κατά τον Μαντίθεο; Σύμφωνα με τον Μαντίθεο έγκυρο αποδεικτικό στοιχείο της αθωότητάς του αποτελούν οι κατάλογοι των φυλάρχων («γράμμασιν»). Στην αρχαία Αθήνα εκλέγονταν δέκα φύλαρχοι, ο καθένας των οποίων είχε την αρχηγία του ιππικού της φυλής του. Έργο των φυλάρχων ήταν να παραδίδουν στη Βουλή κατάλογο όσων ήταν υπόχρεοι και ικανοί να ιππεύουν. Συγκεκριμένα, στους καταλόγους αυτούς αναγράφονταν τα ονόματα των ιππέων που έπρεπε να επιστρέψουν τα δοθέντα από την πολιτεία επιδόματα, τις καταστάσεις (κατάσταση ήταν το χρηματικό ποσό που έπαιρναν από το δημόσιο οι δοκιμαζόμενοι από τη Βουλή ιππείς για την αγορά και τη συντήρηση του ίππου τους, και το οποίο επέστρεφαν μέσω των φυλάρχων, αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι). Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, διαλύθηκε το σώμα των ιππέων που υπηρέτησε την εποχή των Τριάκοντα, οπότε οι ιππείς έπρεπε να επιστρέψουν στην πολιτεία το χρηματικό ποσό που είχαν λάβει στην αρχή της θητείας τους. Οι κατάλογοι των ιππέων ήταν αξιόπιστοι και συντάσσονταν με ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή, αφού οι φύλαρχοι επιβαρύνονταν οικονομικά οι ίδιοι, αν παρέλειπαν το όνομα κάποιου ιππέα. Εφόσον το όνομα του Μαντίθεου δεν αναγράφεται σ αυτούς τους καταλόγους, αυτό αποδεικνύει (σύμφωνα με τον ίδιο) ότι δεν εισέπραξε ποτέ το επίδομα από την πολιτεία, άρα δεν είχε διατελέσει ιππέας. Επιπλέον, με τη χρήση τριών κατηγορηματικών μετοχών (ἀπενεχθέντα, Σελίδα 2 από 6

παραδοθέντα, καταβαλόντα) ανατρέπονται τα εναντίον του ενοχοποιητικά στοιχεία και αυτό αποτελεί τη σημαντικότερη απόδειξη της αθωότητάς του, αφού κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι το όνομά του υπήρχε στους καταλόγους των φυλάρχων, ούτε ότι οι σύνδικοι (οι συνήγοροι του δημοσίου) στράφηκαν εναντίον του, για να απαιτήσουν την επιστροφή του επιδόματος, ούτε ότι επέστρεψε το επίδομα. Ωστόσο, το επιχείρημά του αποτελεί ενθύμημα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αδιάσειστη απόδειξη, καθώς δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο ο Μαντίθεος να υπηρέτησε στο ιππικό την περίοδο των Τριάκοντα με δικά του έξοδα. Β2. Στην παράγραφο 8 ο Μαντίθεος διατυπώνει ένα υποθετικό επιχείρημα. Να το αναλύσετε και να εξηγήσετε τι επιδιώκει να πετύχει με αυτό, αφού το συγκεκριμένο επιχείρημα δεν αντικρούει την κατηγορία σε βάρος του ότι είχε διατελέσει ιππέας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης των Τριάκοντα τυράννων. Στην παράγραφο 8 ο Μαντίθεος διατυπώνει ένα υποθετικό επιχείρημα, τονίζοντας με έμφαση ότι, και αν ακόμη ήταν ιππέας την περίοδο της διακυβέρνησης των Τριάκοντα, αυτό δε θα τον εμπόδιζε να ζητήσει από τη βουλή την έγκριση της εκλογής του ως βουλευτή, με την προϋπόθεση, βέβαια, να μην είχε βλάψει κανένα συμπολίτη του κατά τη διάρκεια της θητείας του («ἀλλ ἠξίουν, ἀποδείξας... δοκιμάζεσθαι»). Άλλωστε πολλοί από τους παρόντες βουλευτές είχαν υπηρετήσει στο ιππικό την περίοδο των Τριάκοντα, και πολλοί ιππείς είχαν εκλεγεί στρατηγοί και αρχηγοί του ιππικού («καὶ πολλοὺς μὲν τῶν τότε ἱππευσάντων... κεχειροτονημένους»). Επομένως, οι βουλευτές πρέπει να συμφωνήσουν με τις θέσεις του. Πραγματικά, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, το 403 π.χ., παραχωρήθηκε γενική αμνηστία για τα πολιτικά αδικήματα που είχαν διαπραχθεί εκείνη την περίοδο, συνεπώς το ίδιο πρέπει να εφαρμοστεί και για τον Μαντίθεο. Μ αυτό το εύστοχο υποθετικό επιχείρημα ο Μαντίθεος προσπαθεί έμμεσα να εξασφαλίσει τη θετική ψήφο των βουλευτών και να άρει την επιφυλακτικότητα ακόμη και των πιο δύσπιστων. Οι ίδιοι παραχώρησαν αξιώματα σε ανθρώπους που είχαν υπηρετήσει στο ιππικό των Τριάκοντα και αυτό δεν μπορούν να το παραβλέψουν οφείλουν να εγκρίνουν και τη δική του εκλογή ως βουλευτή, αφού αν τον απορρίψουν θα έρχονταν σε αντίθεση με τις προηγούμενες αποφάσεις. Επιδοκιμάζει την εκλογή τους και επιδιώκει να κερδίσει την εύνοιά τους. Παράλληλα, έχει ως στόχο να τους δεσμεύσει, ώστε να πάρουν δίκαιη, ευνοϊκή και ανάλογη απόφαση γι αυτόν. Σελίδα 3 από 6

Τελειώνοντας, αναφέρει ότι μοναδικός λόγος της απολογίας του δεν είναι η αναίρεση της κατηγορίας αυτή καταρρέει από μόνη της, αφού η υποτιθέμενη θητεία του στο ιππικό δεν αποτελεί δεσμευτικό παράγοντα για την εκλογή του. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να καταδείξει την ψευδολογία των κατηγόρων του («ὅτι περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι») και να μπορέσει έτσι ανεμπόδιστα να αναλάβει το βουλευτικό αξίωμα. Β3. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες: 1. Οι συμβουλευτικοί λόγοι εκφωνούνταν σε εορτές. Λ 2. Οι δικανικοί λόγοι εκφωνούνταν στην εκκλησία του δήμου. Λ 3. Το αρχαιότερο δικαστήριο στην Αθήνα ήταν η Ηλιαία. Λ 4. Έντεχνες αποδείξεις είναι αυτές που επινοεί ο ίδιος ο ρήτορας. Σ 5. Στον επίλογο επιδιώκεται η παθοποιία. Σ Β4.α. Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη (απλή ή σύνθετη) της νέας ελληνικής από το β συνθετικό καθεμιάς από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὁμολογούντων, ἀναπράξητε, ἀποδείξειεν, παραδοθέντα, ἀνάβηθι. ὁμολογούντων: λογική ἀναπράξητε: πράγμα ἀποδείξειεν: παράδειγμα παραδοθέντα: δώρο ἀνάβηθι: επιβάτης Β4.β. Να βρείτε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία σχετίζεται ετυμολογικά καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής που σας δίνονται: διένεξη, ερχομός, ατακτοποίητος, σκέψη, γνωστικός. διένεξη: ἀπενεγκεῖν (ἀπενεχθέντα, ἀπενεχθῆναι) ερχομός: κατήλθετε ατακτοποίητος: πεποιηκώς (ποιεῖσθαι) σκέψη: σκοπεῖν γνωστικός: γνῶναι Σελίδα 4 από 6

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Φανέρωσαν επίσης την αρετή τους ακόμη και στις δυστυχίες (τους). Όταν δηλαδή καταστράφηκαν τα πλοία (μας) στον Ελλήσποντο είτε από σφάλμα του αρχηγού είτε από θέλημα θεών, και η συμφορά εκείνη έγινε η πιο καταστροφική και για μας που ηττηθήκαμε και για τους άλλους Έλληνες, έγινε γνωστό ύστερα από λίγο καιρό ότι η δύναμη της πόλης (μας) ήταν η σωτηρία της Ελλάδας. Γιατί, όταν άλλοι έγιναν ηγεμόνες, νίκησαν σε ναυμαχία τους Έλληνες αυτοί που προηγουμένως δεν έμπαιναν στη θάλασσα, και έπλευσαν στην Ευρώπη, υποδούλωσαν μάλιστα και πόλεις των Ελλήνων, έχουν εγκατασταθεί και τύραννοι, άλλοι μετά τη συμφορά μας (στον Ελλήσποντο) και άλλοι μετά τη νίκη των βαρβάρων. Άξιζε συνεπώς η Ελλάδα σ αυτόν τον τάφο να κόψει τα μαλλιά της και να πενθήσει αυτούς που κείτονται εδώ. Γ2. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ἑαυτῶν: τον ίδιο τύπο στο α πρόσωπο: ἡμῶν αὐτῶν συμφορᾶς ἐκείνης: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού: συμφορὰς ἐκείνας τῆς πόλεως: τη δοτική ενικού αριθμού: τῇ πόλει τὴν θάλατταν: τη γενική ενικού αριθμού: τῆς θαλάττης τύραννοι: την κλητική ενικού αριθμού: (ὦ) τύραννε ἦν (το 1 ο του κειμένου): το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα: ἔσται δουλεύουσι: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ενεργητική φωνή: δεδουλεύκασι(ν) ἐμβαίνοντες: το β ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή: ἐμβαίνεις ἔπλευσαν: τον ίδιο τύπο στην ευκτική: πλεύσαιεν - πλεύσειαν κείρασθαι: το β ενικό πρόσωπο της οριστικής στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται: ἐκείρω Σελίδα 5 από 6

Γ3. α. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: σωτηρία, τοὺς Ἕλληνας, εἰς τὴν Εὐρώπην, τύραννοι, τοὺς κειμένους. σωτηρία: κατηγορούμενο στο υποκείμενο ἡ δύναμις, μέσω του συνδετικού ρηματικού τύπου ἦν τοὺς Ἕλληνας: αντικείμενο του ρήματος ἐνίκησαν εἰς τὴν Εὐρώπην: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει εχθρική κατεύθυνση σε τόπο στο ἔπλευσαν τύραννοι: υποκείμενο του ρήματος ἐγκαθεστᾶσιν τοὺς κειμένους: επιθετική μετοχή, αντικείμενο του απαρεμφάτου πενθῆσαι Γ3. β. Να συμπληρώσετε τους ακόλουθους πίνακες: Ρηματικός τύπος Υποκείμενά του Δοτική προσωπική ἄξιον ἦν κείρασθαι, πενθῆσαι τῇ Ἑλλάδι Είδος μετοχής Υποκείμενό της (συνημμένη ή απόλυτη) ἀπολομένων χρονική μετοχή τῶν νεῶν γενική απόλυτη Δ. Λαμβάνοντας υπόψη το πρωτότυπο κείμενο να αναφέρετε: α) για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, καταστράφηκε η αθηναϊκή ναυτική δύναμη στον Ελλήσποντο (από τους Σπαρτιάτες) και β) ποια ήταν τα αποτελέσματα για την Ελλάδα, όταν η Αθήνα δεν είχε την ηγεμονία των Ελλήνων; α) Σύμφωνα με τον συγγραφέα η αθηναϊκή ναυτική δύναμη καταστράφηκε από τους Σπαρτιάτες στον Ελλήσποντο, γεγονός που σήμανε και το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και την ήττα των Αθηναίων, είτε επειδή η ηγεσία τους αποδείχτηκε κατώτερη των περιστάσεων και δεν εκτίμησε σωστά τις κινήσεις του αντιπάλου είτε επειδή έτσι το θέλησαν οι θεοί. β) Όταν η Αθήνα δεν είχε την ηγεμονία στην Ελλάδα, οι Έλληνες νικήθηκαν σε ναυμαχίες από τους βαρβάρους και εγκαταστάθηκαν τυραννικά πολιτεύματα. Σελίδα 6 από 6