ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ (LOGISTICS) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΥΛΙΚΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ (LOGISTICS) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΥΛΙΚΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Η επιλογή του κατάλληλου συστήματος αποθήκευσης και του αναγκαίου εξοπλισμού αποτελούν κομβικό στοιχείο για την ορθολογική διαχείριση της αποθήκης, λαμβάνοντας υπόψη τις διακυμάνσεις στη ροή των μεταφερόμενων υλικών. Παρουσίαση: ΦΩΤΕΙΝΗ Γ. ΠΡΕΦΤΙΤΣΗ, δρ. πολιτικός μηχ. www.ktirio.gr 7

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Η σωστή οργάνωση των αγαθών επιτρέπει τη μείωση του κόστους μεταφοράς των προϊόντων. Τρόποι φορτοεκφόρτωσης προϊόντων. Τυπική διάταξη μονάδας διακίνησης εμπορευμάτων. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο άρθρο περιγράφονται οι τύποι των αποθηκευτικών χώρων διακίνησης εμπορευμάτων, που εφαρμόζονται ανάλογα με το είδος των αποθηκευόμενων υλικών και τα ειδικά χαρακτηριστικά τους. Καθορίζονται οι βασικές αρχές σχεδιασμού αυτών των χώρων για την ορθολογική και ασφαλή διαχείριση της αποθήκης και την τοποθέτηση του απαραίτητου εξοπλισμού. Τέλος, καθορίζονται τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής για τα επί μέρους δομικά στοιχεία της κατασκευής (δάπεδα, εξωτερικοί τοίχοι, μεσοτοιχίες, στέγη κτλ.) και περιγράφεται ο απαραίτητος εξοπλισμός, ο οποίος απαιτείται ανάλογα με το σύστημα αποθήκευσης που θα χρησιμοποιηθεί. Οι αποθήκες είναι ένα κομβικό στοιχείο στη ροή της διακίνησης των αγαθών από τον προμηθευτή στον καταναλωτή και εξυπηρετούν την αντιμετώπιση των διακυμάνσεων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, των εποχιακών διακυμάνσεων, την εξασφάλιση του αποθέματος ασφαλείας και τη φύλαξή του. Οι βασικές δραστηριότητες μιας αποθήκης είναι η παραλαβή, η α- ποθήκευση, η προετοιμασία και η συσκευασία και, τέλος, η αποστολή των προϊόντων. Η επιλογή της θέσης μιας μονάδας διακίνησης ε- μπορευμάτων εξαρτάται από την απαραίτητη υ- ποδομή, την αξία γης, το κόστος μεταφοράς των προϊόντων και την αμοιβή εργασίας ανά περιοχή. Οι τύποι των αποθηκευτικών χώρων μπορούν να διακριθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: Θερμαινόμενοι ή μη. Αφορούν στην αποθήκευση εμπορευμάτων πάσης φύσεως χωρίς ειδικές απαιτήσεις αποθήκευσης. Χώροι σε συνθήκες ψύξης. Αφορούν στην αποθήκευση ευπαθών προϊόντων και διαθέτουν χώρους ψύξης και κατάψυξης. Ελεγχόμενης υγρασίας. Αφορούν στην αποθήκευση αγαθών, των οποίων οι συνθήκες υγρασίας ελέγχονται με φράγματα υδρατμών, περιέχουν εξοπλισμό μέτρησης και ελέγχου της υγρασίας και υπάρχει ειδική πρόνοια για την αποφυγή εμφάνισης υγρασίας. Αυτοί οι χώροι μπορεί να είναι ανεξάρτητοι ή ενσωματωμένοι σε ένα μεγαλύτερο χώρο χωρίς απαιτήσεις ως προς την απαιτούμενη υγρασία. Ειδικοί χώροι. Για αποθήκευση υγρών, καυσίμων, εύφλεκτων, χημικών ή ραδιενεργών υλικών. Διαφέρουν σημαντικά από τα υπόλοιπα κτίρια αποθήκευσης, καθώς διαθέτουν εξοπλισμό, προκειμένου να α- ποτρέψουν ή να απαγάγουν μέσω του εξαναγκασμένου αερισμού αέρια και καπνό. Επιπλέον, εφόσον αυτοί οι χώροι ενσωματώνονται σε ένα μεγαλύτερο σύστημα αποθήκευσης, θα πρέπει να απαγορεύεται η άμεση πρόσβαση σ' αυτούς και να διαχωρίζονται με πυράντοχους τοίχους. Υλικά που αποθηκεύονται σε τέτοιους χώρους είναι προϊόντα βαφής, προϊόντα πετρελαίου, χημικά, οξέα, διαβρωτικά υγρά, υλικά που οξειδώνονται και άλλα εύφλεκτα υλικά. Οι διαστάσεις τους καθορίζονται ανάλογα με το προϊόν αποθήκευσης, όπως και οι αποστάσεις αυτών από τις κατοικημένες περιοχές ή άλλους χώρους. Ανοικτά υπόστεγα αποθήκευσης. Αυτές οι κατασκευές δεν έχουν καλυμμένες ό- λες τις πλευρές και χρησιμοποιούνται για την α- ποθήκευση διαφόρων υλικών, όπως κυλίνδρων αερίων, οχημάτων, μερικών δομικών υλικών. Μπορεί να διαθέτουν σύστημα πυρόσβεσης και συστήματα ασφαλείας. Σχεδιασμός Κατά το σχεδιασμό αυτών των κτιρίων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως 74 ΤΕΥΧΟΣ /05

Ροή κυκλοφορίας Κάθετη διάταξη Ροή κυκλοφορίας Με χρήση πλατφόρμας Περιορισμένος διάδρομος κίνησης Διαγώνια διάταξη Είσοδος - έξοδος χωρίς ελιγμό Διαφορετική είσοδος και έξοδος η ευκολία πρόσβασης από δίκτυα μεταφορών, η δυνατότητα εξυπηρέτησης από τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, η δυνατότητα μελλοντικής ε- πέκτασης των κτιριακών υποδομών, η προσβασιμότητα των πυροσβεστικών οχημάτων και μεγάλων οχημάτων μεταφοράς και η εξασφάλιση ασφαλούς και άνετου περιβάλλοντος για τους εργαζόμενους. Τα κτίρια γραφείων και του απαραίτητου προσωπικού θα πρέπει να τοποθετούνται κοντά στο χώρο δραστηριότητάς τους, μακριά από το χώρο αποθήκευσης εύφλεκτων ή άλλων επικίνδυνων υλικών και κατασκευάζονται συνήθως από ελαφρά πετάσματα. Οι χώροι στάθμευσης του προσωπικού θα πρέπει να διαμορφώνονται κοντά στο χώρο γραφείων και να είναι μακριά από το χώρο κίνησης των μεγάλων οχημάτων μεταφοράς. Μορφή και διαστάσεις κτιρίων Η προτιμώμενη μορφή των κτιρίων αποθήκευσης είναι η ορθογωνική (όχι μορφή Π ή Γ) και οι διαστάσεις των κτιρίων θα πρέπει να μην ξεπερνούν το λόγο /, ενώ η ιδανικότερη επιλογή για την ορθολογική οργάνωση της α- ποθήκης θεωρείται ο λόγος,5/, καθώς έτσι ελαχιστοποιούνται οι διαδρομές μεταφοράς των αγαθών. Επίσης προτιμώνται χώροι με μεγάλο ύψος αποθήκευσης για λόγους οικονομίας, καθώς το κόστος αποθήκευσης μειώνεται όσο το ύψος αποθήκευσης αυξάνεται. Το ύψος των κτιρίων καθορίζεται από το μέγε- θος του οικοπέδου, το κόστος θεμελίωσης, τον Η/Μ εξοπλισμό που θα χρησιμοποιηθεί και άλλες ειδικές απαιτήσεις αποθήκευσης των αγαθών. Όσον αφορά στην επιλογή των διαστάσεων του κτιρίου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το μέγεθος και η μορφή των υλικών προς αποθήκευση. Σημειώνεται ότι υπάρχουν προτυποποιήσεις όσον αφορά στα μεγέθη των εμπορευμάτων φορτίων πλοίων, που διακινούνται μέσω πλοίων και τρένων. Μία συνήθης προτυποποίηση εμπορευμάτων αυτού του τύπου είναι.00 x.0 x 95 (mm) των,4 m. Η διάταξη των οχημάτων μεταφοράς μπορεί να είναι είτε κάθετη στον τοίχο φορτοεκφόρτωσης είτε διαγώνια, ανάλογα με το διαθέσιμο χώρο. Τα φορτηγά μπορούν να εξυπηρετούνται είτε μέσα είτε έξω από την περίμετρο του κτιρίου, όταν η φορτοεκφόρτωση γίνεται έξω. Καλό θα είναι να τοποθετείται κατάλληλο προστέγασμα για την προστασία των εμπορευμάτων από τα καιρικά φαινόμενα. Το πλάτος των διαδρόμων θα πρέπει να είναι ικανοποιητικό, προκειμένου να εξυπηρετούνται οχήματα και εργαζόμενοι με ασφάλεια. Έτσι, θα πρέπει να καθορίζεται αν θα κινούνται ένα ή δύο οχήματα ταυτόχρονα, η περίπτωση διασταύρωσής τους σε μονής κυκλοφορίας διαδρόμους, ποιο είναι το πλάτος των μηχανημάτων και η ταχύτητα κυκλοφορίας τους. Σχεδιασμός για ασφάλεια Ειδοποιήσεις σε τοίχους και δάπεδα θα πρέπει να υπάρχουν σε όλους τους χώρους σε διακεκριμένα σημεία. Κινητά συστήματα πυρόσβεσης και εξοπλισμός ασφαλείας, όπως καταιονητήρες και βρύσες για πλύσιμο, θα πρέπει να τοποθετούνται σε διάφορα σημεία του χώρου, που θα είναι προσβάσιμα από το προσωπικό. Τα δομικά στοιχεία της κατασκευής, καθώς και οι γωνίες θα πρέπει να προστατεύονται από κρούσης οχημάτων με μεταλλικές κοιλοδοκούς με σκυρόδεμα στο εσωτερικό τους. Στην εγκατάσταση θα πρέπει να τοποθετούνται προειδοποιητική και ενημερωτική σήμανση, συστήματα συναγερμού για πυρκαγιά, για έκλυση χημικών αερίων, κλοπή και διάρρηξη, καθώς και συστήματα καταπολέμησης εντόμων και τρωκτικών για την προστασία των ε- μπορευμάτων. Επίσης πρέπει να προβλέπεται ο τακτικός καθαρισμός του περιβάλλοντος χώρου από αγριόχορτα. Όσον αφορά στην προστασία από πυρκαγιά, οι αποθήκες καλύπτονται από το άρθρο του Κανονισμού Πυροπροστασίας (Π.Δ. 7/88) και προβλέπονται τρεις κατηγορίες επικινδυνότητας (Ζ, Ζ, Ζ). Το μέγιστο πυροδιαμέρισμα για μια αποθήκη Ζ είναι.500 m και μπορεί να φτάσει τα.750 m, αν προβλέπεται περιμετρική πρόσβαση από την πυροσβεστική υπηρεσία. Όλα τα υλικά θα πρέπει να διαθέτουν πυραντοχή σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. www.ktirio.gr 75

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Πλήρως αυτοματοποιημένο σύστημα αποθήκευσης. Σε μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους είναι απαραίτητη η ειδική σήμανση και τα συστήματα ασφαλείας. Οι μεγάλες επιφάνειες στο δώμα των αποθηκευτικών χώρων ενδείκνυνται για την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πετασμάτων. 4 Η τοποθέτηση των προϊόντων χωρίς ράφια δεν επιτρέπει την επέκταση του αποθηκευτικού χώρου καθ ύψος. 5 Σύστημα αποθήκευσης με κεκλιμένα ράφια. Επίσης ανάλογα με τον πληθυσμό που θεωρητικά έχει μία περιοχή και το βαθμό επικινδυνότητας της αποθήκης, προβλέπεται η ε- γκατάσταση αυτόματου συστήματος πυρανίχνευσης ή χειροκίνητου συστήματος. Θα πρέπει να είναι εύκολη η πρόσβαση των πυροσβεστικών οχημάτων και άλλων οχημάτων έ- κτακτης ανάγκης τόσο στο κτιριακό συγκρότημα, όσο και σε κάθε χώρο μεμονωμένα. Η συνηθέστερη επιλογή τύπου πυρόσβεσης σε αποθήκες ξηρού φορτίου είναι ο καταιονισμός με νερό. Όταν υπάρχει ύψος αποθήκευσης άνω των 6 m, απαιτείται η εγκατάσταση καταιονητήρων σε ενδιάμεσα επίπεδα, οπότε θα πρέπει να διαμορφωθεί κατάλληλο υδραυλικό δίκτυο (Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 45/86). Νέα συστήματα καταιονισμού, όπως ESFR, Large Drop κτλ., μπορούν να αντιμετωπίσουν φωτιές με καταιονητήρες μόνο στην οροφή σε αποθήκες για ύψος αποθήκευσης έως και - m με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Είναι όμως συστήματα που απαιτούν ειδικές και αυστηρές προδιαγραφές για να λειτουργήσουν (μεγάλες πιέσεις και παροχές) και δεν προβλέπεται η εφαρμογή τους σύμφωνα με τον κανονισμό πυροπροστασίας. Αυτά τα συστήματα δίνουν ευελιξία στην αποθήκη (αλλαγή ραφιών, αλλαγή διαμόρφωσης κτλ.) μειώνουν κατά πολύ το μήκος του υδραυλικού δικτύου, περιορίζοντας την πιθανότητα διαρροών και μειώνουν την πιθανότητα λανθασμένης ενεργοποίησής τους λόγω κρούσης. Ο εξαναγκαστικός αερισμός από την οροφή είναι αναγκαίος για την απαγωγή των αερίων σε περίπτωση πυρκαγιάς και μπορεί να συνδυαστεί με τη διαμόρφωση διαφώτιστων επιφανειών, προκειμένου να μειωθεί η ενεργειακή κατανάλωση για φωτισμό. Όσον αφορά στην οροφή των αποθηκευτικών χώρων, όταν αυτή κατασκευάζεται από σκυρόδεμα ή άλλο μη εύφλεκτο υλικό, δεν χρειάζεται η διαμόρφωση προστατευτικών προστεγασμάτων, εφόσον οι τοίχοι κλείνουν στην περίμετρο του κτιρίου. Διαφορετικά, τοποθετείται προστέγασμα ικανού πλάτους. Για τους επικίνδυνους ή ειδικούς χώρους των αποθηκών, όπως είναι ο χώρος φόρτισης περονοφόρων, το ηλεκτροστάσιο, το ψυχροστάσιο αλλά και οι χώροι ADR για αποθήκευση εύφλεκτων, εκρηκτικών ή τοξικών προϊόντων, δεν είναι δυνατή η χρήση κατασβεστικών με νερό (λόγω προβλημάτων βραχυκυκλωμάτων), ο- πότε απαιτούνται ειδικοί αφροί ή συστήματα ο- λικής κατάκλισης. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο σχεδιασμός των χώρων που περιέχουν τοξικά ή εύφλεκτα υγρά πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφευχθεί διαρροή υγρών σε άλλους χώρους (λεκάνες, ειδικές διατάξεις στις θύρες των χώρων κτλ.). Επιλογή υλικών & προϋποθέσεις εφαρμογής Η επιλογή των υλικών κατασκευής θα πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα αυτών στη γύρω περιοχή, την ταχύτητα ανέγερσης και το κόστος. Γενικά, προτιμώνται μεταλλικές κατασκευές, ενώ σε μερικές περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκατασκευασμένα στοιχεία σκυροδέματος ή/και τοιχοποιίας, εφόσον εκτιμηθούν με προσοχή τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτής της επιλογής. Οι εξωτερικοί τοίχοι συνήθως κατασκευάζονται από σύνθετα θερμομονωμένα μεταλλικά πετάσματα. Σ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει περιμετρικά στη βάση να κατασκευάζεται τοίχος από οπλισμένο σκυρόδεμα σε ζώνη ύψους, m. 76 ΤΕΥΧΟΣ /05

4 5 Οι εσωτερικοί τοίχοι μπορεί να είναι σταθεροί ή κινητοί και για την επιλογή τους θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πυραντίσταση, η αντοχή τους σε διάβρωση, η διαθεσιμότητα σε διαστάσεις που είναι κατάλληλες για τη μορφή της αποθήκης, η ακουστική τους μόνωση, η δυνατότητα να μεταφερθούν σε περίπτωση αλλαγής της διαμόρφωσης και το κόστος τους. Οι καλωδιώσεις και οι σωληνώσεις θα πρέπει να τοποθετούνται είτε κάτω από το δάπεδο είτε επάνω από την ψευδοροφή, εκτός από την περίπτωση που τα χωρίσματα είναι κινητά. Η στέγη μπορεί να κατασκευαστεί από χαλύβδινα στοιχεία ή στοιχεία σκυροδέματος, προκατασκευασμένου ή μη. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εύφλεκτα υλικά. Η κλίση της στέγης θα πρέπει να είναι κατ ελάχιστον 4 mm ανά μέτρο μήκους, ενώ στέγες με κλίση άνω των 8 mm ανά μέτρο μήκους θα πρέπει να αποφεύγονται για τους κλειστούς χώρους αποθήκευσης. Για τα ανοικτά υπόστεγα προτιμάται κλίση ί- ση με 66 mm ανά μέτρο μήκους. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να προβλεφθεί ικανός αριθμός υδρορροών και το νερό να οδηγείται μακριά από τα κτίρια για την αποφυγή ανάπτυξης υγρασίας. Τα δάπεδα κατασκευάζονται από σκυρόδεμα πάχους τουλάχιστον 5 cm, επάνω από στεγανοποιημένη βάση και απαιτούν αυστηρές προδιαγραφές επιπεδότητας στους χώρους διακίνησης αγαθών. Οι αρμοί διαστολής στα δάπεδα καλό είναι να διαμορφώνονται κάτω από τις επιφάνειες αποθήκευσης. Αυστηρότερες πρoδιαγραφές επιπεδότητας ισχύουν σε χώρους αποθήκευσης με ύψος μεγαλύτερο των 6 m, ενώ δεν θα πρέπει να υπάρχουν υψομετρικές διαφορές και διαμήκεις αρμοί σ αυτές τις επιφάνειες. Τα δάπεδα θα πρέπει να υπολογίζονται για το φορτίο των διακινούμενων αγαθών και του εξοπλισμού, ενώ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η περίπτωση κρούσης με φορτίο που διακινείται. Ειδικές επιστρώσεις για επίτευξη σκληρότητας, αντοχής και ανθεκτικότητας στο χρόνο πρέπει να τοποθετούνται σε επιφάνειες με μεγάλη κυκλοφορία, όπως είναι οι διάδρομοι και οι χώροι φορτοεκφόρτωσης. Συνιστώνται επίσης επιστρώσεις για αποφυγή δημιουργίας σκόνης. Όταν κινούνται στα δάπεδα οχήματα με ηλεκτρονική διαχείριση, θα πρέπει να μην τοποθετούνται αγώγιμα υλικά εντός του δαπέδου, οι ράβδοι χάλυβα να τοποθετούνται 50 mm κάτω από την επιφάνεια του δαπέδου και τυχόν πλέγματα ή άλλα μεταλλικά στοιχεία να γειώνονται. Εξοπλισμός αποθήκης Ο εξοπλισμός της αποθήκης αποτελεί μετά α- πό το τμήμα των οικοδομικών εργασιών τον πιο καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχή και εργονομική λειτουργία της. Ο εξοπλισμός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: Στην πρώτη κατηγορία ανήκει ο εξοπλισμός α- ποθήκευσης (ράφια κτλ.) και στη δεύτερη ο εξοπλισμός διακίνησης (παλετοφόρα, ανυψωτικά, εξοπλισμός χώρων φορτοεκφόρτωσης κτλ.). Εξοπλισμός αποθήκευσης Για την επιλογή του τρόπου αποθήκευσης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη το είδος, το πλήθος, ο όγκος, η αξία, η επικινδυνότητα, τα φυσικά χαρακτηριστικά και οι κίνδυνοι πρόσμειξης των ειδών, η ταχύτητα κυκλοφορίας, ο διαθέσιμος όγκος αποθήκευσης, οι εξωτερικές συνθήκες, καθώς και τα διαθέσιμα κεφάλαια επένδυσης. Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα συστήματα α- ποθήκευσης είναι: Σύστημα FI-FO (FIRST IΝ - FIRST OUT), "πρώτο μέσα - πρώτο έξω". Τα προϊόντα βγαίνουν σύμφωνα με τη σειρά παραγωγής τους, όπως ορίζεται από την επιχείρηση. www.ktirio.gr 77

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Η τοποθέτηση αγαθών σε ράφια επιτρέπει την εκμετάλλευση του χώρου καθ ύψος. Συστήματα αυτόματης αποθήκευσης και ανάσυρσης εμπορευμάτων. Διάταξη ραφιών συστήματος "πλάτη με πλάτη". Αυτή η μέθοδος είναι απαραίτητη ειδικά στην περίπτωση που τα προϊόντα έχουν ημερομηνία λήξης. Σύστημα LI-FO (LAST IN - FIRST OUT), "τελευταίο μέσα - πρώτο έξω". Αυτό το σύστημα αξιοποιεί καλύτερα τους χώρους και μειώνει τις διαδρομές μέσα σ' αυτούς. Χρησιμοποιείται όταν τα προϊόντα δεν ανήκουν στην προαναφερόμενη κατηγορία. Οι πιο συχνά εφαρμοζόμενοι τρόποι στίβαξης είναι: Η απλή στίβαξη Δεν απαιτεί κάποιον εξοπλισμό. Η τοποθέτηση των προϊόντων γίνεται με τα χέρια το ένα επάνω στο άλλο μέχρι το ύψος του εργαζόμενου ή λίγο παραπάνω με τη χρήση σκάλας με τη διαμόρφωση πυραμίδων. Οι διάδρομοι σ αυτήν την περίπτωση είναι αρκετά στενοί (0,8 -,0 m), καθώς κυκλοφορούν μόνο άνθρωποι. Είναι λύση χαμηλού κόστους, ευέλικτη και ε- ξασφαλίζει την ταχύτατη έναρξη εργασιών. Το βασικό της μειονέκτημα είναι ότι ο μέγιστος όγκος διακίνησης προϊόντων είναι χαμηλός, φτάνει τους t ανά ώρα. Το σύστημα δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όταν η αποθήκη εξυπηρετεί διαφορετικά ή ευπαθή είδη. Στίβαξη σε ράφια Η στίβαξη σε ράφια αξιοποιεί καλύτερα το ύ- ψος της αποθήκης, καθώς προστατεύει τα προϊόντα που βρίσκονται από κάτω. Έτσι, μπορούν να αποθηκευτούν προϊόντα σε κτίρια σε μεγάλο ύψος χωρίς ορόφους με τη διαμόρφωση διαφορετικών επιπέδων. Χρησιμοποιούνται μεταλλικά ράφια, τα οποία ανάλογα με το είδος των προϊόντων μπορούν να φέρουν από μερικά κιλά έως και μερικούς τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο επιφάνειας ή ανά τρέχον μέτρο. Οι τύποι του εξοπλισμού αποθήκευσης είναι οι ακόλουθοι: Για αποθήκευση παλετών Αφορά στην αποθήκευση τυποποιημένων προϊόντων, που διακινούνται με παλετοφόρα γενικής χρήσης. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη διαμόρφωση των κατάλληλων α- νοχών για την τοποθέτηση των παλετών τόσο σε οριζόντια, όσο και σε κατακόρυφη διεύθυνση και για την τοποθέτηση οδηγών ελεγχόμενης κίνησης, εφόσον το σύστημα είναι αυτόματο. Για αποθήκευση συσκευασμένων φορτίων Αφορά στην αποθήκευση προϊόντων με διαστάσεις μικρότερες της τυποποιημένης παλέτας. Για αποθήκευση ειδικού τύπου φορτίων Αφορά στην αποθήκευση προϊόντων ειδικού τύπου, όπως για αποθήκευση ρευστών σε κυλίνδρους, επίπεδων στοιχείων που αποθηκεύονται κατακόρυφα, μεταλλικών δοκαριών διαφόρων διατομών κτλ. Για αποθήκευση σε θυρίδες Αφορά σχετικά μικρού όγκου προϊόντα, συσκευασμένα σε κιβώτια ή χύδην, που τοποθετούνται σε ράφια - κουτιά. Συστήματα ραφιών για παλέτες και συσκευασμένα φορτία Στο σύστημα επάλληλων στρωμάτων (block stacking) τόσο οι παλέτες, όσο και τα συσκευασμένα φορτία μπορούν να τοποθετούνται το ένα δίπλα και επάνω στο άλλο, ο- πότε δημιουργούνται μεγαλύτερες μονάδες διακίνησης σε όσο ύψος επιτρέπει το βάρος και η συσκευασία τους. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν παλετοφόρα με διπλά πιρούνια για την εξυπηρέτηση ταυτόχρονα δύο μονάδων διακίνησης, οπότε η παραγωγικότητα φτάνει τους δεκάδες τόνους ανά ώρα. Για την αύξηση του ύψους τοποθέτησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν παλέτες με μεταλ- 78 ΤΕΥΧΟΣ /05

XAΡΑΚΤΗΡΙ- ΣΤΙΚΑ Εύρος εφαρμογής ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΡΑΦΙΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ. Εφαρμόζεται σε αποθήκες με μικρή ποικιλία προϊόντων.δεν ενδείκνυται για αποθήκευση ευπαθών προϊόντων. ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΑΦΙΩΝ ΠΛΑΤΗ ΜΕ ΠΛΑΤΗ. Επιχειρήσεις με διάφορα είδη σε ποικίλες ποσότητες προϊόντων.. Αποθήκευση ευπαθών προϊόντων. ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΑ- ΦΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕ- ΡΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ. Επιχειρήσεις με μικρό αριθμό διαφορετικών προϊόντων σε μεγάλο απόθεμα.. Για επιχειρήσεις με σύντομη περίοδο παραγωγής και μεγάλη περίοδο πωλήσεων. Σύστημα "Πρώτα-μέσα - πρώτα έξω" Δεν εφαρμόζεται. Εφαρμόζεται επιτυχώς. Εφαρμόζεται υπό προϋποθέσεις. Ταχύτητα περονοφόρων ανυψωτικών Μικρή. Μεγάλη. Μικρή. Εκμετάλλευση χώρου Καλή χρήση επιφάνειας. 40% - 50% Βέλτιστη εκμετάλλευση. Εκμετάλλευση ύψους Ευελιξία και προσαρμοστικότητα Χαμηλή. Βέλτιστη. Περιορισμένη έως και 9 m. Ικανοποιητική. Πολύ καλή. Ικανοποιητική. Κόστος Χαμηλό. Μεσαίο. Μεγάλο. Έναρξη λειτουργίας αποθήκης Ταχύτατη. Ικανοποιητική. Ικανοποιητική. λικά πλαίσια, που προστατεύουν το φορτίο και διευκολύνουν την τοποθέτηση φορτίων με αυξημένη ολισθηρότητα. Πρόκειται για ακριβότερη λύση, που προσφέρει όμως μεγάλη ευελιξία. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όταν υ- πάρχει μεγάλη ποικιλία διακινούμενων αγαθών ή ευπαθών προϊόντων. Στο σύστημα ραφιών πλάτη με πλάτη (back to back), που είναι αρκετά διαδεδομένο, διαμορφώνονται διπλές σειρές αγαθών με μικρούς διαδρόμους ανάμεσά τους. Μονές σειρές διαμορφώνονται σε τοίχους ή στα όρια του συστήματος. Το απαιτούμενο πλάτος των διαδρόμων κίνησης είναι σχετικά μεγάλο (,7 -,5 m) και επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση. Το σύστημα προσαρμόζεται εύκολα σε διαφορετικές συνθήκες, η κάλυψη του χώρου φτάνει το 40% - 50% επιτρέπει τη βέλτιστη εκμετάλλευση του χώρου καθ ύψος, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το σύστημα FI-FΟ. Το σύστημα ραφιών ελεύθερης εισόδου (drive in - through) επιλέγεται από επιχειρήσεις που παράγουν λίγα είδη προϊόντων σε μεγάλες ποσότητες. Οι παλέτες τοποθετούνται η μία δίπλα, επάνω και εμπρός από την άλλη, χωρίς να διαμορφώνεται διάδρομος για την κίνηση των ανυψωτικών πλην του ελάχιστα απαιτούμενου. Υπάρχει ένας διάδρομος για την κίνηση των περονοφόρων α- νυψωτικών και εκατέρωθεν βρίσκονται τα προϊόντα σε σειρές. Το βάθος της σειράς φτάνει τα m, ενώ το ύψος σπανίως ξεπερνά τα 9 m, προκειμένου η κίνηση του ανυψωτικού να γίνεται με ασφάλεια. Το σύστημα μπορεί να είναι "ελεύθερης εισόδου", όταν η εξυπηρέτηση του διαδρόμου κίνησης γίνεται από τη μία πλευρά, και "ελεύθερης διέλευσης", όταν η εξυπηρέτηση γίνεται και από τις δύο. Η εκμετάλλευση του χώρου είναι πολύ μεγάλη και το κόστος εγκατάστασης μικρό. Η ταχύτητα των ανυψωτικών είναι σχετικά μικρή και είναι δύσκολο να εφαρμοστεί το σύστημα FI-FΟ. Μια μικρή παραλλαγή του παραπάνω συστήματος είναι το σύστημα ραφιών slide-in, σύμφωνα με το οποίο τα μηχανήματα δεν κινούνται στους διαδρόμους αλλά τοποθετούν την παλέτα στο επιθυμητό επίπεδο και την ω- θούν μαζί με τις άλλες προς τα πίσω, επάνω σε ειδικούς οδηγούς ολίσθησης. Έτσι, η διάταξη των εμπορευμάτων είναι ίδια με την παραπάνω, αλλά γίνεται σε μεγαλύτερο βάθος σειρών και με μεγαλύτερη ταχύτητα, ενώ σε κάθε σειρά μπορούν να τοποθετηθούν διαφορετικά είδη προϊόντων. Το κόστος αυτής της λύσης όμως είναι σχεδόν το διπλάσιο. Η τοποθέτηση της παλέτας μπορεί να υποβοηθηθεί με τη βοήθεια οχήματος, συνδεδεμένου ασύρματα ή ενσύρματα με το ανυψωτικό, το οποίο μεταφέρει την παλέτα στο βάθος της σειράς, βελτιώνοντας έτσι την ταχύτητα του συστήματος. Εξοπλισμός διακίνησης Παλετοφόρα μεταφοράς προϊόντων. Μπορούν να είναι σταθερής τροχιάς ή να λειτουργούν ανεξάρτητα. Εξοπλισμός εντοπισμού εμπορεύματος. Βοηθούν τους εργάτες για τον εύκολο ε- ντοπισμό του εμπορεύματος, μπορεί να είναι σταθερής τροχιάς ή να λειτουργούν α- νεξάρτητα. Συστήματα μεταφοράς. Χρησιμοποιούνται για την εσωτερική διακίνηση εντός του χώρου αποθήκευσης παλετών, κιβωτίων ή άλλων συσκευασμένων φορτίων (κύλινδροι με ρευστά, άλλα στερεά είδη κτλ.) www.ktirio.gr 79

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Τα συστήματα αναγνώρισης εμπορευμάτων επιτρέπουν τον άμεσο εντοπισμό του εμπορεύματος και την άριστη λειτουργία της αποθήκης. Ο έλεγχος και η κίνηση του εξοπλισμού μεταφοράς γίνεται από συστήματα ενσωματωμένα στο δάπεδο του χώρου. Αποθηκευτικά πληροφοριακά συστήματα (WMS) Η εγκατάσταση ενός σύγχρονου πληροφοριακού συστήματος για τη διαχείριση της α- ποθήκης είναι επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να επιτευχθεί η επιτελεστικότητα των α- ποθηκευτικών χώρων και η αύξηση της παραγωγικότητας. Έτσι, επιτυγχάνεται μείωση των αποθεμάτων της επιχείρησης και συνακόλουθη μείωση του κόστους μεταφοράς των διακινούμενων προϊόντων εντός και εκτός της α- ποθήκης, μείωση των λειτουργικών εξόδων, αύξηση της αποδοτικότητας των εργαζομένων και μέγιστη ακρίβεια στην παράδοση, παρακολούθηση αποθήκης σε πραγματικό χρόνο. Ακόμη διευκολύνεται η καταγραφή στοιχείων που αφορούν στα προϊόντα (ημερομηνία λήξης, θερμοκρασία, προέλευση κτλ.). Το κόστος εγκατάστασης ενός τέτοιου συστήματος εξαρτάται από το επίπεδο της αυτοματοποίησης που ζητά ο αγοραστής και την πολυπλοκότητα των διεργασιών που πρέπει να ικανοποιηθούν. Τα συστήματα διαχείρισης διακρίνονται σε στατικά, τα οποία ενημερώνονται μέσω παραστατικών, και στα πραγματικού χρόνου μέσω συνεργασίας και επικοινωνίας με συστήματα ραδιοσυχνοτήτων (RF), τα οποία επιτρέπουν την αυτόματη αναγνώριση ανθρώπων και εμπορευμάτων μέσω μικροεπεξεργαστών. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ed. Acer, Warehouse, Steven Winters Associates, 0. UFC 4-440-0A Storage Depots, Dpt of Defense, USA, 005. Κ. Ganesh, S.C. Lenny KOh, A. Saxena, R. Rajesh, Logistics design and modelling-a simulation perspective, LSCM Research Group, 0. Δ. Μουδαράς, Σχεδιασμός ενός warehouse management systems σε εταιρεία rd part logistics, διπλ. εργασία, Παν. Πειραιώς, 00. Υπηρεσία ασφαλείας και υγείας των Η.Π.Α. www.osha.gov www.supply-chain.gr/ www.wbdg.org/ ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ ΣΤΑ ΤΕΥΧΗ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Εγκαταστάσεις φωτισμού βιομηχανικών & επαγγελματικών χώρων. Τεύχος /0, σελ.79. Κτιριακά συγκροτήματα για τρόφιμα. Τεύχος /0, σελ. 55. Κτίρια παραγωγής & διακίνησης τροφίμων. Τεύχος 5, σελ. 4. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 05 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr 80 ΤΕΥΧΟΣ /05