ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Προδικασία

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Προδικασία

Υποδείγματα Ποινικού Δικαίου Προδικασία Επιμέλεια: Λάμπρος Χ. Μαργαρίτης ISBN 978-960-622-255-9 Σύμφωνα με το Ν. 2121/93 για την Πνευματική Ιδιοκτησία απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου, η αποθήκευσή του σε βάση δεδομένων, η αναμετάδοσή του σε ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή και η φωτοανατύπωσή του με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. ΔΗΛΩΣΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ Το περιεχόμενο του παρόντος έργου έχει τύχει επιμελούς και αναλυτικής επιστημονικής επεξεργασίας. Ο εκδοτικός οίκος και οι συντάκτες δεν παρέχουν διά του παρόντος νομικές συμβουλές ή παρεμφερείς συμβουλευτικές υπηρεσίες, ουδεμία δε ευθύνη φέρουν για τυχόν ζημία τρίτου λόγω ενέργειας ή παράλειψης που βασίστηκε εν όλω ή εν μέρει στο περιεχόμενο του παρόντος έργου. Art Director: Υπεύθυνος Παραγωγής: Φωτοστοιχειοθεσία: Παραγωγή: Θεόδωρος Μαστρογιάννης Ανδρέας Μενούνος Ρούσσα Πετράτου NB Production ΑΜ180717M23 Μαυρομιχάλη 23, 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 3678 800 Fax: 210 3678 819 http://www.nb.org e-mail: info@nb.org Αθήνα: Μαυρομιχάλη 2, 106 79 Τηλ.: 210 3607 521 Πειραιάς: Φίλωνος 107-109, 185 36 Τηλ: 210 4184 212 Πάτρα: Κανάρη 15, 262 22 Τηλ.: 2610 361 600 Θεσ/νίκη: Φράγκων 1, 546 26 Τηλ.: 2310 532 134 2017, ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΕΒΕ

Επιμέλεια: Λάμπρος Χ. Μαργαρίτης, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Προδικασία Ενέργειες πριν την ποινική δίωξη Απευθείας κλήση στο ακροατήριο Προανάκριση Κύρια ανάκριση Ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων Χαρά Αθανασίου, Δικηγόρος, ΔΝ Νικόλαος Βασιλειάδης, Δικηγόρος, ΔΝ Παναγιώτης Βλαμάκης, Δικηγόρος, ΜΔΕ Γεώργιος Μπουρμάς, Δικηγόρος, ΔΝ 1ος ΤΟΜΟΣ

Templates of Criminal Law Pre-trial proceedings Editor: Lampros Ch. Margaritis Professor at Aristotle University of Thessaloniki, Scholl of Law Abstract: This is the first of two volumes comprising templates of pleadings and other applications arising in the framework of Criminal Law. This first volume focuses on pre-trial proceedings and includes 112 templates of documents (pleadings, summons, orders, indictment sheets etc.). It is structured in 6 thematic units: Actions prior to criminal prosecution, Direct summons for trial, Preliminary investigation, Main investigation, Conclusion of main investigation and Challenging a bill of indictment. Most documents are annotated with comments and references to case law. This edition includes an alphabetical index. It constitutes a valuable resource for practicing lawyers. ISBN 978-960-622-255-9 COPYRIGHT All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior permission of NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A., or as expressly permitted by law or under the terms agreed with the appropriate reprographic rights organisation. Enquiries concerning reproduction which may not be covered by the above should be addressed to NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. at the address below. DISCLAIMER The content of this work is intended for information purposes only and should not be treated as legal advice. The publication is necessarily of a general nature; NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. makes no claim as to the comprehensiveness or accuracy of the information provided; Information is not offered for the purpose of providing individualized legal advice. Professional advice should therefore be sought before any action is undertaken based on this publication. Use of this work does not create an attorney-client or any other relationship between the user and NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. or the legal professionals contributing to this publication. 23 Mavromichali str., 106 80 Athens, Greece Tel.: +30 210 3678 800 Fax: +30 210 3678 819 http://www.nb.org e-mail: info@nb.org 2017, NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A.

Λάμπρος Χ. Μαργαρίτης, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ Συνεργάτες έργου καθ' ύλην Χαρά Αθανασίου Δικηγόρος, ΔΝ Υποδείγματα 22-38 (Προανάκριση) 82-96 (Περάτωση κύριας ανάκρισης) Νικόλαος Βασιλειάδης Δικηγόρος, ΔΝ 97-112 (Ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων) Παναγιώτης Βλαμάκης Δικηγόρος, ΜΔΕ 1-20 (Ενέργειες πριν την άσκηση ποινικής δίωξης) 21 (Απευθείας κλήση κατηγορουμένου στο ακροατήριο) Γεώργιος Μπουρμάς Δικηγόρος, ΔΝ 39-81 (Κύρια ανάκριση)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ι φιλοδοξίες του παρόντος πονήματος είναι εξ ορισμού περιορισμένες: ξεκινούν Ο και σταματούν από τη μια στην πρακτικοποίηση της ύλης του ποινικοδικονομικού δικαίου (: υποδείγματα) και από την άλλη στην καταγραφή ορισμένων (θεωρητικών και νομολογιακών) παρατηρήσεων. Με τον τρόπο αυτό, και (κάποιας μορφής) βοήθεια παρέχεται και (επαρκής) αφορμή για εμβάθυνση της έρευνας δίνεται. Διευκρινίζεται ότι το έργο αποτελεί προϊόν συγγραφικής προσπάθειας νέων, ικανών και άξιων, επιστημόνων. Οι συμβολές τους είναι επώνυμες και (άρα) διακριτές. Έτσι, ο καθένας φέρει και την ευθύνη των τμημάτων που επιμελήθηκε. Σε κάθε, πάντως, περίπτωση όλοι τους δικαιούνται να αναμένουν μια υποδοχή κατανόησης και επιείκειας και είμαι βέβαιος ότι θα την έχουν. Και κάτι τελευταίο: να μην ξεχνούν ποτέ πως σε λάθη υποπίπτουν μόνον όσοι προσπαθούν και όχι όσοι αδρανούν. Με τούτες τις λιγοστές σκέψεις παραδίδεται το έργο σε κυκλοφορία, με την ελπίδα ότι το αναγνωστικό κοινό θα σταθεί, όπως και όλες τις προηγούμενες φορές, θετικά απέναντί του. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2017 Λάμπρος Χ. Μαργαρίτης Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... IX ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ I. Ενέργειες πριν την άσκηση ποινικής δίωξης 1. Μήνυση (άρθρα 36, 42 ΚΠΔ)... 3 Παρατηρήσεις... 5 2. Έγκληση (άρθρο 46 ΚΠΔ)... 6 Παρατηρήσεις... 8 3. Έκθεση εγχειρίσεως μηνύσεως και εγκλήσεως (άρθρα 42, 46 ΚΠΔ)... 10 Παρατηρήσεις... 11 4. Ένορκη εξέταση μηνυτή ή εγκαλούντα... 13 Παρατηρήσεις... 14 5. Υποβολή μηνύσεως και εγκλήσεως με πληρεξούσιο (άρθρα 42 παρ. 2, 46 ΚΠΔ)... 15 Παρατηρήσεις... 16 6. Παραγγελία προς το Ιατροδικαστικό Εργαστήριο... 18 Παρατηρήσεις... 19 7. Παραγγελία για διενέργεια προκαταρκτικής εξετάσεως (άρθρα 43 παρ. 1, 47 παρ. 3 ΚΠΔ)... 20 Παρατηρήσεις... 21 8. Κλήση μάρτυρα στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξετάσεως... 26 Παρατηρήσεις... 27 9. Εξέταση μάρτυρα στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξετάσεως... 29 Παρατηρήσεις... 30 10. Αρχειοθέτηση μηνύσεως και αναφοράς (άρθρο 43 παρ. 2 ΚΠΔ)... 31 Παρατηρήσεις... 34 11. Αρχειοθέτηση μηνύσεως και αναφοράς (άρθρο 43 παρ. 2 ΚΠΔ)... 35 Παρατηρήσεις... 37 12. Έγκριση αρχειοθετήσεως μηνύσεως και αναφοράς (άρθρο 43 παρ. 2 ΚΠΔ)... 38 Παρατηρήσεις... 39 XI

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13. Μη έγκριση αρχειοθετήσεως μηνύσεως και αναφοράς (άρθρο 43 παρ. 2 ΚΠΔ)... 41 Παρατηρήσεις... 42 14. Απόρριψη εγκλήσεως με διάταξη (άρθρο 47 παρ. 1 ΚΠΔ)... 43 Παρατηρήσεις... 45 15. Απόρριψη εγκλήσεως με διάταξη (άρθρο 47 παρ. 1 ΚΠΔ)... 46 Παρατηρήσεις... 50 16. Προσφυγή (άρθρο 48 ΚΠΔ)... 51 Παρατηρήσεις... 54 17. Απόρριψη προσφυγής κατά απορριπτικής διατάξεως (άρθρο 48 ΚΠΔ)... 55 Παρατηρήσεις... 67 18. Απόρριψη προσφυγής κατά απορριπτικής διατάξεως (άρθρο 48 ΚΠΔ)... 68 Παρατηρήσεις... 70 19. Παραδοχή προσφυγής κατά απορριπτικής διατάξεως (άρθρο 48 ΚΠΔ)... 71 Παρατηρήσεις... 75 20. Ποινική δίωξη... 76 Παρατηρήσεις... 76 II. Απευθείας κλήση κατηγορουμένου στο ακροατήριο 21. Απευθείας κλήση κατηγορουμένου στο ακροατήριο... 83 III. Προανάκριση 22. Παραγγελία για διενέργεια προανακρίσεως (άρθρο 43 παρ. 1 ΚΠΔ)... 93 Παρατηρήσεις... 95 23. Κλήση μάρτυρα στο πλαίσιο προανακρίσεως (άρθρο 213 ΚΠΔ)... 99 Παρατηρήσεις... 100 24. Αποδεικτικό επιδόσεως κλήσεως μάρτυρα (άρθρο 161 ΚΠΔ)... 101 Παρατηρήσεις... 102 25. Ένταλμα βίαιης προσαγωγής μάρτυρα (άρθρο 229 ΚΠΔ)... 103 Παρατηρήσεις... 104 26. Εξέταση μάρτυρα στο πλαίσιο προανακρίσεως... 105 Παρατηρήσεις... 106 27. Κλήση κατηγορουμένου για απολογία στο πλαίσιο προανακρίσεως... 107 XII

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Παρατηρήσεις... 108 28. Αποδεικτικό επιδόσεως κλήσεως κατηγορουμένου (άρθρο 161 ΚΠΔ)... 109 Παρατηρήσεις... 110 29. Εμφάνιση του κατηγορουμένου στον προανακριτικό υπάλληλο - Δικαιώματα κατηγορουμένου (άρθρο 273 ΚΠΔ)... 111 Παρατηρήσεις... 112 30. Απολογία κατηγορουμένου στo πλαίσιo προανακρίσεως (άρθρο 273 ΚΠΔ)... 116 Παρατηρήσεις... 124 31. Περάτωση προανακρίσεως (άρθρο 245 ΚΠΔ)... 127 Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 127 32. Περάτωση προανακρίσεως με απευθείας κλήση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (άρθρο 245 παρ. 1α ΚΠΔ)... 129 Παρατηρήσεις... 135 33. Περάτωση προανακρίσεως με απαλλακτική πρόταση του εισαγγελέα στο δικαστικό συμβούλιο - Απαλλακτικό βούλευμα (άρθρο 245 παρ. 2 ΚΠΔ)... 136 Παρατηρήσεις... 141 34. Περάτωση της προανακρίσεως με απαλλακτική πρόταση του εισαγγελέα στο δικαστικό συμβούλιο - Παραπεμπτικό βούλευμα (άρθρο 245 παρ. 2 ΚΠΔ)... 144 Παρατηρήσεις... 174 35. Περάτωση της προανακρίσεως με μικτή πρόταση του εισαγγελέα στο δικαστικό συμβούλιο (άρθρο 245 παρ. 2 ΚΠΔ)... 175 Παρατηρήσεις... 184 36. Περάτωση προανακρίσεως για πλημμέλημα που τελέστηκε από πρόσωπο ιδιάζουσας δωσιδικίας (άρθρο 245 παρ. 2 ΚΠΔ)... 187 37. Περάτωση προανακρίσεως με παραγγελία του εισαγγελέα στον ανακριτή (άρθρο 245 παρ. 1 περ. γ ΚΠΔ)... 191 Παρατηρήσεις... 191 38. Προανάκριση και άγνωστος δράστης (άρθρο 245 παρ. 3 ΚΠΔ)... 193 Παρατηρήσεις... 193 IV. Κύρια ανάκριση 39. Παραγγελία για διενέργεια κύριας ανακρίσεως (άρθρα 43 παρ. 1, 246 παρ. 3 ΚΠΔ)... 195 40. Παραγγελία για διενέργεια κύριας συμπληρωματικής ανάκρισης... 196 XIII

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 41. Αίτηση διενέργειας συμπληρωματικής ανάκρισης... 197 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 39-41... 200 42. Κλήση μάρτυρα στο πλαίσιο κύριας ανακρίσεως - Κλήση για ανάκριση... 203 43. Αποδεικτικό επίδοσης κλήσεως μάρτυρα (άρθρο 161 ΚΠΔ)... 204 44. Εξέταση μάρτυρα στο πλαίσιο κύριας ανακρίσεως - Έκθεση ένορκης εξέτασης... 205 45. Διάταξη Ανακριτή περί διενέργειας πραγματογνωμοσύνης στο πλαίσιο κύριας ανακρίσεως - Διορισμός πραγματογνώμονα (άρθρο 183 ΚΠΔ)... 206 46. Αίτηση διενέργειας ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης... 208 47. Νέα πράξη διορισμού μετά από εξαίρεση ή αποποίηση διορισθέντος πραγματογνώμονα... 210 48. Αίτηση επέκτασης του αντικειμένου της πραγματογνωμοσύνης... 213 49. Αίτηση εξαίρεσης του διορισθέντος πραγματογνώμονα... 215 50. Αίτηση εξαίρεσης σε περίπτωση μη γνωστοποίησης του πραγματογνώμονα... 217 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 45-50... 219 51. Δήλωση διορισμού τεχνικού συμβούλου... 224 52. Αίτηση κατηγορουμένου για χορήγηση ανακριτικού υλικού προς διευκόλυνση νόμιμα διορισμένων τεχνικών συμβούλων... 226 53. Προσφυγή στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών κατά της άρνησης του Ανακριτή να διατάξει τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης (άρθρο 307 περ. α ΚΠΔ)... 228 54. Προσφυγή στο Συμβούλιο Πλημ/κών κατά της άρνησης του Ανακριτή να κάνει δεκτή τη δήλωση του κατηγορουμένου για διορισμό τεχνικού συμβούλου στην παραγγελθείσα πραγματογνωμοσύνη κατ αρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ... 230 Παρατηρήσεις... 232 55. Προσφυγή κατά διάταξης Ανακριτή που επιβάλλει πρόστιμο σε πραγματογνώμονα (άρθρο 201 παρ. 2 ΚΠΔ)... 236 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 51-53, 55... 238 56. Κλήση κατηγορουμένου για απολογία στο πλαίσιο κύριας ανακρίσεως (άρθρο 271 ΚΠΔ)... 240 57. Προσφυγή κατά της ανακριτικής πράξης της κλήσεως του κατηγορουμένου σε απολογία... 241 Παρατηρήσεις... 245 58. Αποδεικτικό επίδοσης κλήσεως για απολογία κατηγορουμένου (άρθρο 161 ΚΠΔ)... 246 59. Ένταλμα σύλληψης (άρθρα 276, 282 ΚΠΔ)... 247 Παρατηρήσεις... 249 XIV

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 60. Απολογία κατηγορουμένου στο πλαίσιο κύριας ανακρίσεως - Έκθεση απολογίας... 250 Παρατηρήσεις... 252 61. Απολογία κατηγορουμένου μετά από 48ωρη προθεσμία - Έκθεση απολογίας... 253 Παρατηρήσεις... 257 62. Απολογητικό υπόμνημα... 258 Παρατηρήσεις... 265 63. Απολογητικό υπόμνημα - Έκθεση εγχειρίσεως... 266 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 60-63... 267 64. Αίτηση γνώσης πρότασης Εισαγγελέα... 270 Παρατηρήσεις... 272 65. Διάταξη Ανακριτή που επιβάλλει περιοριστικούς όρους (άρθρο 283 ΚΠΔ)... 274 66. Αίτηση χορήγησης άδειας εξόδου από τη χώρα... 276 Παρατηρήσεις... 278 67. Ένταλμα προσωρινής κράτησης (άρθρο 283 ΚΠΔ)... 279 68. Διάταξη Προέδρου Εφετών... 281 Παρατηρήσεις... 282 69. Προσφυγή κατά διάταξης Ανακριτή που επιβάλλει περιοριστικούς όρους - Έκθεση προσφυγής (άρθρο 285 ΚΠΔ)... 283 70. Προσφυγή κατά επιβολής εγγυοδοσίας... 284 71. Αίτηση περί απόδοσης εγγύησης... 289 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 65-67, 69-71... 290 72. Προσφυγή κατά εντάλματος προσωρινής κράτησης - Έκθεση προσφυγής (άρθρο 285 ΚΠΔ)... 292 Παρατηρήσεις... 294 73. Αίτηση άρσεως ή αντικαταστάσεως προσωρινής κρατήσεως (άρθρο 286 παρ. 2 ΚΠΔ)... 300 Παρατηρήσεις... 311 74. Αίτηση αντικατάστασης προσωρινής κράτησης (άρθρο 286 παρ. 1 ΚΠΔ)... 325 75. Αίτηση αντικατάστασης προσωρινής κράτησης (άρθρο 286 παρ. 3 ΚΠΔ)... 328 Παρατηρήσεις... 331 76. Υπόμνημα στο Συμβούλιο Πλημ/κών για μη παράταση χρόνου προσωρινής κράτησης (άρθρο 287 παρ. 1α, β ΚΠΔ)... 332 XV

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 77. Υπόμνημα στο Συμβούλιο Εφετών για μη παράταση χρόνου προσωρινής κράτησης (άρθρο 287 παρ. 2 ΚΠΔ)... 335 Παρατηρήσεις... 337 78. Αίτηση στο ποινικό δικαστήριο ουσίας (ή το δικαστικό συμβούλιο εφετών/πλημ/κών) για μη παράταση χρόνου προσωρινής κράτησης (άρθρο 291 παρ. 1-2 ΚΠΔ)... 340 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 74-76, 78... 342 79. Αντιρρήσεις ως προς την παράταση ή τη συμπλήρωση των ανωτάτων ορίων της προσωρινής κράτησης (άρθρο 287 παρ. 5 ΚΠΔ)... 352 Παρατηρήσεις... 356 80. Αίτηση για την αφαίρεση από την επιβληθείσα ποινή του χρόνου της προσωρινής κράτησης (άρθρο 371 παρ. 4 ΚΠΔ)... 358 Παρατηρήσεις... 360 81. Διάταξη Ανακριτή απορρίπτουσα αίτηση κατηγορουμένου για άρση ή αντικατάσταση προσωρινής κράτησης (άρθρο 286 παρ. 2 ΚΠΔ)... 361 V. Περάτωση κύριας ανάκρισης 82. Γνωστοποίηση πέρατος ανακρίσεως στον κατηγορούμενο (άρθρο 308 παρ. 4 ΚΠΔ)... 365 Παρατηρήσεις... 366 83. Αποδεικτικό γνωστοποιήσεως πέρατος ανακρίσεως στον κατηγορούμενο (άρθρο 161 ΚΠΔ)... 368 Παρατηρήσεις... 369 84. Διαβίβαση της δικογραφίας, μετά την περάτωση της ανακρίσεως, από τον ανακριτή στον εισαγγελέα (άρθρο 308 παρ. 1 ΚΠΔ)... 370 85. Οι δυνατότητες του εισαγγελέα σε σχέση με την ανακριτική δικογραφία (άρθρα 308 και 308Α ΚΠΔ)... 371 Παρατηρήσεις... 371 86. Από τον εισαγγελέα στο Δικαστικό Συμβούλιο (άρθρα 305, 306, 308 και 309 ΚΠΔ)... 375 Παρατηρήσεις... 375 87. Περάτωση ανακρίσεως για πλημμέλημα με απευθείας κλήση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (άρθρο 308 παρ. 3 ΚΠΔ)... 378 Παρατηρήσεις... 385 88. Περάτωση ανακρίσεως για πλημμέλημα με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 308 παρ. 1 ΚΠΔ)... 387 Παρατηρήσεις... 397 XVI

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 89. Περάτωση ανακρίσεως για κακούργημα με παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρα 308 παρ. 1, 309 παρ. 1ε και 313 ΚΠΔ)... 398 Παρατηρήσεις... 409 90. Περάτωση ανακρίσεως για κακουργήματα του άρθρου 1 του Ν 1608/1950 και του άρθρου 1 του Ν 4022/2011 με αμετάκλητο βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών (άρθρα 308 παρ. 1 ΚΠΔ και 3 Ν 4022/2011)... 410 Παρατηρήσεις... 424 91. Περάτωση ανακρίσεως για κακούργημα με απευθείας κλήση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (άρθρο 308Α ΚΠΔ)... 427 Παρατηρήσεις... 435 92. Βούλευμα αποφαινόμενο να μη γίνει κατηγορία (άρθρα 309 παρ. 1α και 310 παρ. 1α ΚΠΔ)... 437 Παρατηρήσεις... 448 93. Βούλευμα που παύει οριστικά την ποινική δίωξη (άρθρα 309 παρ. 1β και 310 παρ. 1β ΚΠΔ)... 449 Παρατηρήσεις... 453 94. Βούλευμα που παύει προσωρινά την ποινική δίωξη (άρθρα 309 παρ. 1γ και 311 ΚΠΔ)... 454 Παρατηρήσεις... 465 95. Βούλευμα που κηρύσσει απαράδεκτη την ποινική δίωξη (άρθρο 310 παρ. 1γ ΚΠΔ)... 466 Παρατηρήσεις... 470 96. Βούλευμα που διατάσσει περαιτέρω ανάκριση (άρθρα 309 παρ. 1δ και 312 ΚΠΔ)... 471 Παρατηρήσεις... 494 VΙ. Ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων 97. Ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων (άρθρα 477-485 ΚΠΔ)... 495 Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 495 98. Έφεση κατά βουλεύματος για απόλυτη ακυρότητα... 500 Παρατηρήσεις... 507 99. Έφεση κατά βουλεύματος για απόλυτη ακυρότητα... 515 Παρατηρήσεις... 519 100. Έφεση κατά βουλεύματος για εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης... 524 Παρατηρήσεις... 529 XVII

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 101. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που απορρίπτει έφεση του κατηγορουμένου κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών απαράδεκτη (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 532 102. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που απορρίπτει έφεση του κατηγορουμένου κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών ως απαράδεκτη (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 540 103. Βούλευμα Συμβουλίου ΑΠ που απορρίπτει αίτηση αναίρεσης του κατηγορουμένου κατά βουλεύματος ως απαράδεκτη... 557 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 101-103... 562 104. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που κρίνει εφέσεις συγκατηγορουμένων κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 563 105. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που δέχεται εφέσεις συγκατηγορουμένων κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 627 106. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που δέχεται έφεση του κατηγορουμένου κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 645 107. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που δέχεται έφεση του κατηγορουμένου κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 478 ΚΠΔ)... 662 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 104-107... 677 108. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που δέχεται έφεση εισαγγελέα εφετών κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών (άρθρο 479 ΚΠΔ)... 682 109. Βούλευμα Συμβουλίου Εφετών που δέχεται έφεση εισαγγελέα εφετών κατά βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών που κηρύχθηκε αναρμόδιο (άρθρο 479 ΚΠΔ)... 688 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 108-109... 697 110. Βούλευμα ΑΠ που απορρίπτει ως απαράδεκτη αναίρεση του εισαγγελέα εφετών κατά αμετακλήτου βουλεύματος του Συμβουλίου Εφετών... 698 111. Βούλευμα ΑΠ που απορρίπτει ως απαράδεκτη αναίρεση του εισαγγελέα εφετών και δέχεται αναίρεση του εισαγγελέα του ΑΠ κατά αμετακλήτου βουλεύματος του Συμβουλίου Εφετών... 704 Παρατηρήσεις επί των υποδειγμάτων 110-111... 711 112. Αμετάκλητο βουλεύματος - Κλήτευση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (άρθρα 314 εδ. β, 319 παρ. 4, 320 και 321 ΚΠΔ)... 715 Παρατηρήσεις... 717 ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ... 719 XVIII

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ 50 Αίτηση εξαίρεσης σε περίπτωση μη γνωστοποίησης του πραγματογνώμονα ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ κ. ΑΝΑΚΡΙΤΗ ΤOY ΤΑΚΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΑΙΤΗΣΗ Του. του.., κατοίκου Αθηνών, οδός.. ΠΕΡΙ Εξαίρεσης του διορισθέντος με την υπ αρ.../20.. διάταξη σας πραγματογνώμονα. ΣΧΕΤ α. Υπ αριθ ΕΓ. (ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ) Β. υπ αρ.. διάταξη διορισμού πραγματογνώμονα του Ανακριτή του τμήματος Πλημ/κών ΑΘΗΝΩΝ Με την υπ αρ. διάταξή Σας διατάχθηκε η διενέργεια. πραγματογνωμοσύνης από τον πραγματογνώμονα.., προκειμένου να διαπιστωθεί, εάν (θέμα). Ο ανωτέρω πραγματογνώμονας ορκίστηκε στις..και ακολούθως άρχισε το έργο του. Μετά την ολοκλήρωση του έργου του ο ανωτέρω πραγματογνώμονας παρέδωσε την πραγματογνωμοσύνη του, συνταχθείσης προς τούτο της από πράξης εγχείρισης. Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 217

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ Ωστόσο, ουδέποτε μου γνωστοποιήθηκε το ονοματεπώνυμο του διορισθέντος πραγματογνώμονα κατ αρθρ. 192 εδ. β ΚΠΔ ώστε να μπορώ να ασκήσω τα κατά νόμο δικαιώματά μου και συνεπώς συντρέχει περίπτωση εξαίρεσης του ανωτέρω πραγματογνώμονα κατ αρθρ. 192 εδ. γ ΚΠΔ. Επειδή η παρούσα αίτησή μου είναι εμπρόθεσμη κατ αρθρ. 192 εδ. α, καθώς δεν έχει επέλθει ακόμη το πέρας της ανάκρισης. Επειδή στην από πληρεξουσιότητα που μου παρείχε ο. (εντολέας) αναφέρεται ειδικά και συγκεκριμένα κατ αρθρ 17 παρ. 1 εδ. β ο λόγος για τον οποίο ζητείται η εξαίρεση. Επειδή ενόψει των ανωτέρω, καθίσταται αναγκαία η εξαίρεση του διορισθέντος πραγματογνώμονα και η διενέργεια νέας πραγματογνωμοσύνης από άλλον πραγματογνώμονα, που περιλαμβάνεται στον κατάλογο πραγματογνωμόνων. ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ ΖΗΤΩ Την αποδοχή της παρούσας, με σκοπό να εξαιρεθεί ο διορισθείς με την υπ αρ. διάταξή σας πραγματογνώμονας. και διενεργηθεί νέα πραγματογνωμοσύνη από άλλον πραγματογνώμονα που περιλαμβάνεται στον κατάλογο πραγματογνωμόνων. Αθήνα. Ο πληρεξούσιος δικηγόρος 218 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ Παρατηρήσεις Σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας, μέχρι και την έκδοση τελεσίδικης απόφασης (πλην δηλ. αυτό του αναιρετικού ελέγχου), είναι ευχερής η διενέργεια και νέας πραγματογνωμοσύνης, ακόμη και επί του ίδιου θέματος. Τούτο συμβαίνει κυρίως σε περι πτώσεις που ανακύπτουν έλλογες αμφιβολίες ως προς το συμπέρασμα της ήδη διενεργηθείσας ιδιαίτερα όταν η φύση της υπόθε σης είναι τέτοια που ανάγει την πραγματογνωμοσύνη σε καθοριστικό αποδεικτικό μέσο. Μάλιστα, όταν έχει διαταχθεί η διενέργεια πραγματογνωμοσύ νης και η τελευταία έχει ολοκληρωθεί, είναι δυνατή η διενέργεια συμπληρωματικής πραγματογνωμοσύνης, ακόμη από τον ίδιο πραγματογνώμονα εάν αφορά άλλο ζήτημα από αυτό στο οποίο έχει ήδη γνωματεύσει, εφόσον κριθεί ότι υπάρχουν σημεία της υ πόθεσης που χρίζουν περαιτέρω έρευνας, όπως λ.χ. η εξέταση και ενός άλλου εγγράφου ή η εξακρίβωση του ατόμου που έθεσε μία υπογραφή η οποία κρίθηκε πλαστή στην προηγούμενη γραφολογική πραγματογνωμοσύνη. Σε περίπτωση μάλιστα που ο πταισματοδίκης, ο ανακριτής ή το Δικαστήριο διέταξαν την διεξαγωγή της πραγματογνωμοσύνης και κάποιος διάδικος θεωρεί ότι το τεθέν ζήτημα θα πρέπει να διευρυνθεί, μπορεί να το ζητήσει με αίτηση συμπλήρωσης του αντικειμένου της πραγματογνωμοσύνης (βλ. Καρρά, ό.π., σελ. 470, Δέδε, Ποινική Δικονομία, εκδ. 10η 1991, σελ. 268, σημ. 87). Η απόφαση διενέργειας πραγματογνωμοσύνης υπόκειται πάντα στην ελεύθερη και αποκλειστική εκτίμηση των οργάνων που δύνανται να τη διατάξουν (βλ. Καρρά Α., Επίτομη Ερμηνεία του ΚΠΔ, 2η εκδ., 2005, σελ. 496, ΑΠ 1017/2012 Α δημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 661/2010 ΠοινΧρ Ξ, 221, ΑΠ 1471/2009 ΠοινΧρ Ξ, 655, ΑΠ 921/2009 ΠοινΧρ Ξ, 221, ΑΠ 1450/2006 ΠΛογ 2006, 1339, ΑΠ 1577/2006 ΠΛογ 2006, 1474, ΑΠ 1685/1995 ΠοινΧρ ΜΣΤ, 1257, ΑΠ 505/1995 ΠοινΧρ ΜΕ, 800). Στους διαδίκους παρέχεται ρητά όμως το δικαίωμα να αιτηθούν τη διενέργεια της, κατ αρθρ. 183 ΚΠΔ, σε κάθε στάδιο της δίκης, μέχρι την τελεσιδικία αυτής. Στην περίπτωση που κάποιος διάδικος αιτηθεί, με ορισμένο τρόπο, τη διενέργεια της πραγματογνωμοσύνης σε οποιοδήποτε στάδιο (τόσο στο στάδιο της προδικασίας όσο και στην επ ακροατηρίω διαδικασία) και το αίτημα αυτό απορριφθεί, η απόρριψη του πρέπει να είναι ρητή και αρκούντος αιτιολογημένη, χωρίς δυνατότητα σιωπηρής απόρριψης. Στην αντίθετη περίπτωση, το εκδοθέν βούλευμα ή η εκδοθείσα απόφαση πάσχουν από έλλειψη αιτιολογίας (βλ. ΑΠ 534/2012 αδημ. ΝΟΜΟΣ). Ειδικότερα για την απόρριψη αιτήματος διε νέργειας πραγματογνωμοσύνης κατά την προδικασία σημειώνε ται ότι η μη τήρηση διατάξεων που καθορίζουν την υπεράσπιση του κατηγορουμένου και την άσκηση των δικαιωμάτων του δημιουργούν απόλυτη ακυρότητα κατ Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 219

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ άρθρο 171 παρ. 1 στοιχ. δ ΚΠΔ και αυτή μπορεί να προταθεί, όπως ορίζεται στο άρθρο 173 παρ. 2 του ιδίου Κώδικα, μέχρι να γίνει αμετάκλητη η παραπομπή στο ακροατήριο (βλ. ΑΠ 788/2013 αδημ. ΝΟΜΟΣ). Εάν όμως η απόλυτη ακυρότητα, ακόμη και υπό την εκδοχή ότι πράγματι εχώρησε κατά την προδικασία, δεν προταθεί μέχρι την αμετάκλητη παραπομπή στο ακροατήριο -ώστε να επιληφθεί το αρμόδιο για την κήρυξή της δικαστικό συμβούλιο-, αυτή έχει καλυφθεί κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 174 παρ. 1 ΚΠΔ. Η αιτιολόγηση της απόρριψης του αιτήματος διενέργειας πραγματογνωμοσύνης θα πρέπει να είναι ειδική και όχι γενική (Βλ. ΑΠ 661/2010 ΠοινΧρ 2011, 207, ΣυμβΑΠ 1443/2011 αδημ. ΝΟΜΟΣ), το Δικαστήριο όμως δεν υποχρεούται να αποφασίσει αμέσως περί του αιτήματος και μπορεί να επιφυλαχθεί να απαντήσει μέχρι και το τέλος της αποδεικτικής διαδικασίας (βλ. ΑΠ 184/2013, αδημ. ΝΟΜΟΣ). Σημειώνεται ωστόσο ότι κατά της διάταξης του ανακριτή που απορρίπτει με ορισμένο τρόπο την αίτηση διενέργειας πραγματογνωμοσύνης δε χωρεί ένδικο μέσο και η απορριπτική διάταξη είναι ανέλεγκτη αναιρετικά (βλ. Συμβ ΑΠ 1918/2001 ΠΛογ Α, 2395). Ίδια ειδική αιτιολογία απαιτείται ακόμη και στην απόφαση, που απορρίπτει το αίτημα διαδίκου για αναβολή εκδίκασης της υπόθεσης, όταν το αίτημα υποβάλλεται, προκειμένου να δια ταχθεί η διενέργεια πραγματογνωμοσύνης (βλ. ΑΠ 497/2013 αδημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 131/2013 αδημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 66/2013 αδημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 205/2012 αδημ. ΝΟΜΟΣ). Έτσι, όταν το αίτημα αναβολής της δίκης, προκειμένου να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη, απορρίπτεται με ελλιπή αιτιολογία, η απόφαση πάσχει από απόλυτη ακυρότητα (βλ. ΑΠ 518/2009 ΠοινΧρ 2010, 108). Προκειμένου να είναι αναγκαία η αιτιολογία της απορριππκής για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης απόφασης, το αίτημα θα πρέπει να τίθεται από τους διαδίκους με ορισμένο και ειδικό τρόπο, άλλως δεν υφίσταται καν υποχρέωση απάντησης του δικαστηρίου επί του αιτήματος (βλ. ΑΠ 587/2013 Αρμ 2013, 1747, ΑΠ 1769/2007 ΠοινΧρ 2008, 528) και τότε η απόρριψη δύναται να είναι ακόμη και σιωπηρή. Απαραίτητα στοιχεία για το ορισμένο της αίτησης διενέργειας πραγματογνωμοσύνης αποτελούν η σαφής αναφορά του ακριβούς ζητήματος, επί του οποίου θα αποφανθεί ο πραγματογνώμονας (βλ. ΑΠ 1017/2012 αδημ. ΝΟ- ΜΟΣ, ΑΠ 749/2011 αδημ. ΝΟΜΟΣ) και η ανάπτυξη της σημασίας και της επιρροής που θα έχει στην έκβαση της δίκης (βλ. ΑΠ 282/2014 αδημ. ΝΟΜΟΣ). Τα φυσικά πρόσωπα που δεν μπορούν να διορισθούν ως πραγματογνώμονες αναφέρονται στο άρθρο 188 ΚΠΔ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 210, 211 και 222 ΚΠΔ, στα οποία το τελευταίο παραπέμπει. Στους παραπάνω αντικειμενικούς λόγους, η παραβίαση των οποίων προκαλεί σχετική ακυρότητα (βλ. Αγ. Κωνσταντινίδη, Η απόδειξη στην ποινική δίκη, 2012, σελ. 117), πρέπει να προστεθούν και οι υποκειμενικοί λόγοι του άρθρου 15 ΚΠΔ, σε συνδυασμό με το άρθρο 14 ΚΠΔ, στο οποίο παραπέμπει το άρθρο 191 ΚΠΔ. Κατά το άρθρο 192 ΚΠΔ δικαίωμα να προτείνουν την εξαίρεση του διορισθέντος πραγματογνώμονα έχουν -μέχρι οι πραγματογνώμονες να αρχίσουν το έργο τους- ο Εισαγγελέας και 220 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ οι διάδικοι, με τους οποίους εξομοιώνεται και ο ύποπτος κατά το στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης. Η απόφαση επί της αιτήσεως εξαίρεσης λαμβάνεται κατ άρθρο 193 ΚΠΔ αμετάκλητα από εκείνον, ο οποίος διόρισε τον πραγματογνώμονα και, εάν η απόφαση διορισμού εκδόθηκε από δικαστήριο, τότε αρμόδιο είναι το τελευταίο. Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 192 ΚΠΔ εκείνος που προέβη στο διορισμό του πραγματογνώμονα οφείλει να γνωστοποιήσει το όνομα του πραγματογνώμονα στους διαδίκους, εκτός αν η πραγματογνωμοσύνη επιβάλλεται να διενεργηθεί άμεσα, ή όταν διατάχθηκε κατά την αστυνομική προανάκριση ή όταν η διενέργεια της ανατέθηκε σε εργαστήριο που ιδρύθηκε ειδικά από το νόμο (βλ. ΕφΑθ 2856/2011 ΠοινΧρ 2012, 289). Είναι προφανές ότι μέχρι τη θέσπιση του Ν 3160/2003, κατά τη διενέργεια της πραγματογνωμοσύνης στα πλαίσια προκαταρκτικής εξέτασης, ο μηνυτής και ο μηνυόμενος δεν αποτελούσαν διαδίκους με την κλασική έννοια και έτσι δεν υπήρχε καμία υποχρέωση γνωστοποίησης της διενέργειας της πραγματογνωμοσύνης σε αυτούς. Ωστόσο, μετά την ισχύ του Ν 3160/2003, όπως αυτός τροπο ποιήθηκε με τον Ν 3346/2005, ο ύποπτος, κατά το στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης απόκτησε πλήρη δικαιώματα κατηγο ρουμένου. Έτσι, η υποχρέωση γνωστοποίησης της διενέργειας πραγματογνωμοσύνης επεκτάθηκε και στον ύποπτο κατά του οποίου στρέφεται η προκαταρκτική εξέταση (βλ. ΕφΑθ 1241/2008 ΠοινΧρ Ξ, 146). Το ίδιο δε συμβαί νει όμως και με την υποχρέωση γνωστοποίησης στον πολιτικώς ενάγοντα (βλ. Δ. Σουσούρα, Η πραγματογνωμοσύνη στην ποινική διαδικασία, 2015, σελ. 52). Σύμφωνα με το άρθρο 195 ΚΠΔ εκείνος που διατάσσει την πραγματιογνωμοσύνη οφείλει να καθορίσει και τα ζητήματα, για τα οποία κυρίως θα διεξαχθεί. Τόσο στις περιπτώσεις διορισμού κατά το στάδιο της ανάκρισης όσο και στις περιπτώσεις διορισμού στο ακροατήριο είναι σαφές ότι τα ζητήματα προς διερεύνηση τίθενται από τον ανακριτή ή από το δικαστήριο. Στις περιπτώσεις όμως κατά τις οποίες η πραγματογνωμοσύνη διεξάγεται στα πλαίσια της προκαταρκτικής εξέτασης ή της προανάκρισης έχουμε την εμπλοκή περισσότερων στη διαδικασία διορισμού, καθώς την ε ντολή διενέργειας δίδει ο εισαγγελέας, ωστόσο η πραγματογνωμο σύνη διενεργείται με επιμέλεια του πταισματοδίκη. Στην τελευταία αυτή περίπτωση δημιουργείται το φαινόμενο να σημειώνει ο εισαγγελέας συνήθως στο εξώφυλλο του φακέλου δικογραφίας την εντολή διενέργειας της πραγματογνω μοσύνης, χωρίς ωστόσο να αναφέρει με λεπτομέρεια ή έστω με επαρκή σαφήνεια τα προς διερεύνηση ζητήματα, όπως επιτάσσει το άρθρο 195 ΚΠΔ. Έτσι, η εξειδίκευση των ζητημάτων της πραγματογνωμοσύνης γίνεται από τους πταισματοδίκες, οι οποίοι στην πράξη διορισμού καλούνται να θέσουν εκείνοι τα ζητήματα προς διερεύνηση. Ωστόσο, το άρθρο 195 ορίζει σαφώς ότι τα ζητήματα τίθενται από εκείνον που διατάσσει την πραγματογνωμοσύνη και έτσι τίθεται ενδεχομένως ζήτημα υπέρβασης εξουσίας. Αντίλογος στη νομιμότητα του πταισματοδίκη να θέτει εκείνος τα ζητήματα προς διερεύνηση, αποτελεί η σαφής έλλειψη δικαιώματος εκ μέρους του πταισματοδίκη να διατάξει, με δι- Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 221

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ κή του πρωτοβουλία, τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης. εφόσον, λοιπόν, δεν υφίσταται δικαίωμα του πταισματοδίκη να διατάξει το πρώτον εκείνος τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης έπεται κατά δογματική αναγκαιότητα ότι δεν έχει το δικαίωμα να θέσει το πρώτον τα ζητήματα, για τα οποία θα διεξαχθεί. Αντίθετα, όμως, ζήτημα υπέρβασης εξουσίας, δεν μπορεί να τεθεί εάν ο διορισθείς πραγματογνώμονας εκφύγει των ζητημάτων που του τέθηκαν και υπεισέλθει σε άλλα ζητήματα που εκείνος θεώρησε άξια λόγου, εφόσον το άρθρο 195 παρ. 2 ΚΠΔ δίνει στους πραγματογνώμονες ρητά το δικαίωμα αυτό (βλ. Σουσούρα, ό.π., σελ. 68) Για την πραγματογνωμοσύνη βλ. ενδεικτικά: Ανδρουλάκη, Ο ψυχίατρος - πραγματογνώμων εν τη ποινική δίκη, ΠοινΧρ 1973, 328 επ., Βαλληνδρά, Η θέσις του πραγματογνώμονος εν τη ποινική δίκη, ΠοινΧρ 1971, 227 επ., του ιδίου, Η αποστολή του πραγματογνώμονα και του τεχνικού συμβούλου στην ποινική δίκη (θεωρία και πράξη), ΠοινΧρ 1994, 129 επ., Δημητράτου, Περί των αποδεικτικών απαγορεύσεων στην ποινική δίκη, 1992, Ζαγκαρόλα, Ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη, ΠοινΧρ 1957, 527, Ζύγουρα, Οι πραγματογνώμονες και ο αρμόδιος προσδιορισμού αυτών επί της ανακρίσεως υπάλληλος, ΠοινΧρ 1992, 224 επ., Καϊάφα-Γκμπάντι, Θα έπρεπε μήπως το πόρισμα της πραγματογνωμοσύνης να είναι δεσμευτικό για το ποινικό δικαστήριο; Αρμ 1983, 1046 επ., Μακρογιάννη, Η πραγματογνωμοσύνη εις το πεδίον της Ποινικής Δικονομίας, ΠοινΧρ 1978, 173 επ., Μιχαλοδημητράκη, Η ανάγκη εκσυγχρονισμού του θεσμού και των διατάξεων της ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης, ΝοΒ 1983, 1329 επ., Μπάκα, Η δικονομική λειτουργία της πραγματογνωμοσύνης στην ποινική δίκη, 1990, Σατλάνη, Η μαγνητοταινία ως αποδεικτικό μέσο στην ποινική δίκη, 1996, Σοφουλάκη, Σκέψεις για την αντισυνταγματικότητα του άρθρου 200 παρ. 3 εδ. β ΚΠΔ, ΠοινΧρ 1987, 686 επ., Σταθέα, Η πραγματογνωμοσύνη εις την ποινικήν δίκην, 1981, του ίδιου, Ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη. Εγκλεισμός σε ψυχιατρικό παράρτημα. Ανώτατο όριο εγκλεισμού. Συνταγματικότητα διατάξεως, ΝοΒ 1989, 526 επ., Φωτάκη, Η ψυχιατρική ψυχολογική πραγματογνωμοσύνη, Ι. Τα ερείσματα, τα όρια και η αποδεικτική αξία της, 1983, του ίδιου, Ζητήματα εφαρμογής των άρθρων 34 και 36 ΠΚ εξ απόψεως του ψυχιατρικού πραγματογνώμονος, ΠοινΧρ 1973, 344 επ. - Η διενέργεια ή μη πραγματογνωμοσύνης εναπόκειται στην ανέλεγκτη κρίση του ανακριτή ή του δικαστικού συμβουλίου ή του δικαστηρίου: ΑΠ 136/1988 ΠοινΧρ 1990, 325, ΑΠ 997/1989 ΠοινΧρ 1990, 300, ΑΠ 1039/1989 ΠοινΧρ 1990, 325, ΑΠ 1785/1989 ΠοινΧρ 1940, 856, ΑΠ 505/1995 ΠοινΧρ 1995, 800, ΑΠ 982/1995 ΠοινΧρ 1996, 39, ΑΠ 874/2004 ΠοινΧρ 2005, 414. - Τα πορίσματα της πραγματογνωμοσύνης δεν δεσμεύουν το δικαστήριο, οι αποκλίνουσες, όμως, απ αυτά παραδοχές πρέπει να αιτιολογούνται ειδικά: ΑΠ 4/1985 ΠοινΧρ 1985, 653, ΑΠ 1902/1987 ΠοινΧρ 1988, 409, ΑΠ 1439/1989 ΠοινΧρ 1990, 710, ΑΠ 1165/1989 ΠοινΧρ 1990, 446, ΑΠ 1612/1995 ΠοινΧρ 1996, 1026, ΑΠ 1560/2002 ΠοινΧρ 2003, 536, ΕφΘεσ 691/1998 Υπερ 1999, 666, ΠλημΑθ 3922/1995 ΠοινΧρ 1996, 940. - Η διάταξη του ανακριτή για διενέργεια πραγματογνωμοσύνης που εκδόθηκε χωρίς προηγούμενη έγγραφη πρόταση του εισαγγελέα πάσχει από απόλυτη ακυρότητα: ΣυμβΕφΝαυπλ 55/1990 Υπερ 1991, 874. Η μη γνω- 222 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ στοποίηση του διορισμού ή των στοιχείων του πραγματογνώμονα παράγει απόλυτη ακυρότητα, εκτός αν πρόκειται για πραγματογνωμοσύνη διενεργούμενη από φορέα νόμω προς τούτο ιδρυθέντα: ΑΠ 1165/1995 ΠοινΧρ 1996, 271, ΑΠ 1604/1995 ΠοινΧρ 1996, 1023, ΑΠ 1443/1999 ΝοΒ 2000, 313, ΑΠ 956/2003 ΠοινΧρ 2004, 223. - Ο διορισμός πραγματογνώμονα κατά την προκαταρκτική εξέταση δεν συνιστά λόγο εξαιρέσεως αν διοριστεί πραγματογνώμονας και στην τακτική ανάκριση: ΔιατΕισΕφΑνακρΘεσ 7/1998 Υπερ 1998, 1133, Διατ ΕισΠλημΘεσ 3/1997 Υπερ 1998, 1132. Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 223

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ 51 Δήλωση διορισμού τεχνικού συμβούλου* Ενώπιον του κ. Ανακριτή του... Τμήματος του Πρωτοδικείου Του..., κατοίκου, οδός..., κατηγορουμένου για κακουργηματική πλαστογραφία (άρθρο 216 παρ. 1 και 3 ΠΚ). Με τη με αριθμό... Διάταξή Σας διορίστηκε πραγματογνώμονας ο......, προκειμένου να διενεργήσει γραφολογική πραγματογνωμοσύνη και να γνωμοδοτήσει εάν είμαι ή όχι συντάκτης του εγγράφου που στη Διάταξη αυτή λεπτομερώς περιγράφεται. ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΜΟΥ Δηλώνω ότι, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 204 ΚΠΔ, διορίζω τεχνικό σύμβουλό μου τον..., ειδικό δικαστικό γραφολόγο, κάτοικο.. οδός..., έχοντας την ικανότητα να διοριστεί * Βλ. σχετικές παρατηρήσεις υπό το υπόδειγμα 55. 224 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ κατά το νόμο πραγματογνώμων στη συγκεκριμένη περίπτωση, προκειμένου να ασκήσει τα αναγνωριζόμενα από το νόμο (άρθρα 207 και 208 ΚΠΔ) δικαιώματα.... Ο κατηγορούμενος (ονοματεπώνυμο - υπογραφή) Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 225

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ 52 Αίτηση κατηγορουμένου για χορήγηση ανακριτικού υλικού προς διευκόλυνση νόμιμα διορισμένων τεχνικών συμβούλων* Προς το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών.. ΑΙΤΗΣΗ Φ. X. του X., κατοίκου Αθηνών, οδός.. Την (ημερομηνία) υπέβαλα στον αρμόδιο Ανακριτή του Πρωτοδικείου.., που προΐσταται της εις βάρος μου κυρίας ανάκρισης για την αξιόποινη πράξη της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως, αίτηση, με την οποία ζητούσα να δώσει εντολή στον διενεργήσαντα (στα πλαίσια της εν λόγω ανακρίσεως) την ιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη Ιατροδικαστή κ., ώστε να χορηγήσει αυτός σε εμένα το λεγόμενο νεκροτομικό υλικό σε φωτογραφίες ή σε αρνητικά φιλμ, προκειμένου εν συνεχεία εγώ να παραδώσω αυτό στους νομίμως διορισθέντες τεχνικούς συμβούλους μου κ.. και.. Το ανωτέρω νεκροτομικό υλικό αποτελείται από φωτογραφίες ή αρνητικά φωτογραφιών του πτώματος, όπως αυτό είναι μετά τη νεκροψία-νεκροτομή και αφού έχει πλυθεί και καθαριστεί. Είναι δε απαραίτητο να γίνει η προς εμένα χορήγηση του ανωτέρω, όπως μου υπέδειξαν οι πιο πάνω νομίμως διορισμένοι (άρθρα 187 και 204 παρ. 2 ΚΠΔ) τεχνικοί μου σύμβουλοι κ Ιατροδικαστής στο Νοσοκομείο.. και κ...ιατρός-χειρουργός, οι οποίοι θα γνωμοδοτήσουν για τη διενεργηθείσα από τον Ιατροδικαστή, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, ιατροδικαστι κή πραγματογνωμοσύνη. * Βλ. σχετικές παρατηρήσεις υπό το υπόδειγμα 55. 226 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ Η αίτησή μου αυτή απορρίφθηκε με διάταξη του ανωτέρω Ανακριτή, ως δήθεν μη σκόπιμη. Με την ως άνω αίτησή μου είναι βέβαιο ότι ζήτησα να διενεργηθεί νόμιμη ανακριτική πράξη, εφόσον ως κατηγορουμένος έχω έννομο συμφέρον να μου παραδοθούν οι φωτογραφίες του νεκροτομικού υλικού, οι οποίες ήδη υπάρχουν και αποτελούν μέρος της διενεργηθείσας ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης. Εξ άλλου, αφενός μεν ως κατηγορούμενος δικαιούμαι να λάβω γνώση του υλικού, βάσει του οποίου διενεργήθηκε η ιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη, αφετέρου δε, όπως με ενημέρωσαν οι τεχνικοί μου σύμβουλοι, είναι απαραίτητο στοιχείο για τη σύνταξη της γνωμοδότησης αυτών. Επειδή η αίτησή μου αυτή είναι νόμιμη, βάσιμη και αληθινή. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΖΗΤΩ Να γίνει δεκτή η παρούσα αίτησή μου. Να μου δοθούν τα αντίγραφα του νεκροτομικού υλικού-φωτογραφίες του νεκρού, βάσει των οποίων διενεργήθη κε η ιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη. Αθήνα... Οι συνήγοροι υπεράσπισης Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 227

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ 53 Προσφυγή στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών κατά της άρνησης του Ανακριτή να διατάξει τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης (άρθρο 307 περ. α ΚΠΔ)* ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΛΗΜ/ΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΦΠ του Ν, κατοίκου Αθηνών, οδός. ΚΑΤΑ Της άρνησης του κ. Ανακριτή του.. Τμήματος του Πρωτοδικείου Αθηνών να διατάξει ιατρική πραγματογνωμοσύνη. Προσφεύγω ενώπιόν Σας κατά της άρνησης του κ. Ανακριτή να διατάξει γραφολογική πραγματογνωμοσύνη από ειδικό γραφολόγο, προκειμένου να διαγνωστεί, αν η υπογραφή στην κρινομένη από.ιδιόγραφη διαθήκη του κληρονομουμένου δικαιοπαρόχου μου. είναι γνήσια ή πλαστή. Ο μηνυτής μου Α.Κ. κατέθεσε ψευδή μήνυση εναντίον μου για πλαστογραφία με χρήση κατ εξακολούθηση, με απώτερο σκοπό να εμπλακώ στην διαδικασία ποινικής καταστολής ως κατηγορούμενος για την εν λόγω πλαστογραφία. Ο κ. Ανακριτής όμως απέρριψε τη σχετική αίτηση μου με την αιτιολογία ότι «δεν είναι απαραίτητη η διενέργεια γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης στην συγκεκριμένη περίπτωση». * Βλ. σχετικές παρατηρήσεις υπό το υπόδειγμα 55. 228 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ Έτσι αδυνατώ να αποδείξω ότι η υπογραφή στην ανωτέρω διαθήκη δεν είναι πλαστή και κατά συνέπεια την αθωότητά μου. Επειδή η διενέργεια της γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης είναι απαραίτητη, προκειμένου να υπερασπιστώ τον εαυτό μου από την πλεκτάνη του μηνυτή μου. Επειδή έχω έννομο συμφέρον για την άσκηση της παρούσας προσφυγής μου. Επειδή αυτή είναι νόμιμη, βάσιμη και αληθινή. ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ ΖΗΤΩ Να γίνει δεκτή η προσφυγή μου αυτή και να διαταχθεί η γραφολογική εξέταση από ειδικό γραφολόγο. Αθήνα.. Ο προσφεύγων Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 229

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ 54 Προσφυγή στο Συμβούλιο Πλημ/κών κατά της άρνησης του Ανακριτή να κάνει δεκτή τη δήλωση του κατηγορουμένου για διορισμό τεχνικού συμβούλου στην παραγγελθείσα πραγματογνωμοσύνη κατ αρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΟΔΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΦΠ του Ν, κατοίκου Αθηνών, οδός. ΚΑΤΑ Της άρνησης του κ. Ανακριτή του. Τμήματος του Πρωτοδικείου Αθηνών να διατάξει ιατρική πραγματογνωμοσύνη. Εις βάρος μου έχει ασκηθεί ποινική δίωξη και παραγγέλθηκε από τον Εισαγγελέα Πλημ/κών Αθηνών η διενέργεια κυρίας ανάκρισης για την αξιόποινη πράξη της αποπλάνησης παιδιών (άρθρο 339 παρ. 1 περ. α ΠΚ) και ανατέθηκε η όλη υπόθεση προς διερεύνηση στον ανακριτή του τμήματος του Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την υπ αρ.. διάταξή του ο εν λόγω Ανακριτής, βάσει των διατάξεων των άρθρων 226Α ΚΠΔ, 339 παρ. 1α ΠΚ και 183 ΚΠΔ, διόρισε, ως πραγματογνώμονα, την παιδοψυχίατρο., προκειμένου: α) να προετοιμάσει το ανήλικο θύμα της υπό κρίση υπόθεσης για την εξέταση στην ανάκριση και να αποφανθεί για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική κατάσταση του, τις διαπιστώσεις της δε αυτές να διατυπώσει σε γραπτή έκθεση, επιπλέον δε να παρασταθεί κατά την εξέταση του ανηλίκου θύματος στην ανάκριση και β) να διερευνηθεί, κατ άρθρο 352Α ΠΚ, η ψυχική και σωματική κατάσταση του ανηλίκου θύμα- 230 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ τος, προκειμένου να κριθεί, αν έχει ανάγκη θεραπείας, μετά την πράξη που φέρεται ότι υπέστη. Η πιο πάνω διάταξη κοινοποιήθηκε νομίμως σε εμένα, οπότε κατόπιν υπέβαλλα στον εν λόγω ανακριτή την από δήλωση μου για διορισμό τεχνικού συμβούλου στην παραγγελθείσα (με την προαναφερθείσα διάταξη του) πραγματογνωμοσύνη, κατ άρθρο 352Α παρ. 3 ΠΚ, δεδομένου ότι η προβλεπόμενη από την τελευταία πιο πάνω διάταξη ειδική εξέταση του ανηλίκου θύματος αποτελεί επιμέρους περίπτωση πραγματογνωμοσύνης, κατά την οποία επιτρέπεται ο διορισμός τεχνικού συμβούλου κατ άρθ. 183 επ. ΚΠΔ. Δυστυχώς όμως ο ανωτέρω Ανακριτής, με την υπ αρ. διάταξη του εσφαλμένα απέρριψε την εν λόγω δήλωση μου, με την αιτιολογία ότι η προβλεπόμενη από τις διατάξεις του άρθρου 352Α παρ. 3 ΠΚ ειδική εξέταση δεν αποτελεί αντικείμενο πραγματογνωμοσύνης, κατά τις γενικές διατάξεις των άρθρων 183 επ. ΚΠΔ, αλλά ουσιαστικά σε αυτήν την περίπτωση ο οριζόμενος παιδοψυχίατρος θα ενεργήσει ως ειδικός επιστήμονας και όχι ως πραγματογνώμονας. Συνακόλουθα, έγινε δεκτό με την πιο πάνω διάταξη ότι δεν υφίσταται για εμένα (ως κατηγορούμενο) το δικαίωμα διορισμού τεχνικού συμβούλου κατ άρθρο 204 ΚΠΔ. Προσφεύγω ενώπιόν Σας κατά της τελευταίας πιο πάνω αρνητικής διάταξης του Ανακριτή, διότι, αν αυτός ερμήνευε και εφάρμοζε ορθά την κειμένη σχετική νομοθεσία, θα έπρεπε να κάνει δεκτό ότι η εξέταση του άρθρου 352Α ΠΚ αποτελεί επιμέρους περίπτωση (μορφή) πραγματογνωμοσύνης, για την οποία εφαρμόζονται οι γενικότερες διατάξεις των άρθρων 183 επ. και 204 επ. ΚΠΔ., οπότε συνακόλουθα εγώ διατηρώ νόμιμο δικαίωμα για διορισμό τεχνικού συμβούλου. Επειδή έχω έννομο συμφέρον για την άσκηση της παρούσας προσφυγής μου. Επειδή αυτή είναι νόμιμη, βάσιμη και αληθής. ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ ΖΗΤΩ Να γίνει δεκτή η προσφυγή μου αυτή και να επιτραπεί ο διορισμός τεχνικού συμβούλου από εμένα. Αθήνα.. Ο προσφεύγων Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 231

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ Παρατηρήσεις Η προβληματική που στη συνέχεια αναπτύσσεται σχετίζεται με το αν οι δύο εξετάσεις, που προβλέπονται αφενός στο άρθρο 226Α ΚΠΔ και 352Α παρ. 3 ΠΚ, φέρουν τα χαρακτηριστικά της πραγματογνωμοσύνης, κατά την έννοια των οριζομένων στις διατάξεις των άρ. 183 επ. ΚΠΔ. Σύμφωνα με την κρατούσα στην θεωρία και νομολογία άποψη γίνεται ορθά δεκτό ότι επί της εξέτασης που αναφέρεται στη διάταξη του άρ. 226Α παρ. 1 ΚΠΔ, όπως η παράγραφος αυτή ισχύει μετά την αντικατάσταση της με το άρ. 5 παρ. 3 Ν 3875/2010, ουδεμία αμφιβολία υφίσταται ότι πρόκειται για πραγματογνωμοσύνη, αφού ορίζεται ρητά ότι ο παιδοψυχολόγος ή παιδοψυχίατρος διορίζεται και παρίσταται ως πραγματογνώμονας, δεν εφαρμόζονται δε, εν προκειμένω, οι διατάξεις των άρ. 204-208 ΚΠΔ, οι οποίες αναφέρονται στο δικαίωμα του κατηγορουμένου, του πολιτικώς ενάγοντα και του αστικώς υπευθύνου, επί ανάκρισης για κακούργημα, να διορίσουν, με δικές τους δαπάνες, τεχνικό σύμβουλο. Αντίθετα, επί της προβλεπόμενης από τις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ, όπως το άρθρο αυτό προστέθηκε με το άρ. 2 παρ. 11 Ν 3625/2007, ειδικής εξέτασης της ψυχικής και σωματικής κατάστασης του ανήλικου θύματος, προκειμένου να κριθεί αν έχει ανάγκη θεραπείας, ο νόμος δεν αναφέρει (στην εν λόγω διάταξη ή σε άλλη) αν αυτή έχει τη μορφή και τα χαρακτηριστικά της πραγματογνωμοσύνης. Κατά τις παραδοχές της αντίθετης άποψης (βλ. ΣυμβΑερΑθ 6/2012 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), η προβλεπόμενη από τις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ ειδική εξέταση δεν αποτελεί αντικείμενο πραγματογνωμοσύνης, κατά τις γενικές διατάξεις των άρ. 183 επ. ΚΠΔ, κατά την έννοια δε αυτή ο οριζόμενος παιδοψυχίατρος θα ενεργήσει ως ειδικός επιστήμονας και όχι ως πραγματογνώμονας. Η θέση όμως αυτή δεν βρίσκει έρεισμα στα πλέγμα των σχετικών διατάξεων του ΚΠΔ. Όπως είναι γνωστό, στη διάταξη του άρ. 183 ΚΠΔ αναφέρεται ότι, αν απαιτούνται ειδικές γνώσεις ορισμένης επιστήμης, για να γίνει ακριβής διάγνωση και κρίση κάποιου γεγονότος, οι ανακριτικοί υπάλληλοι ή το Δικαστήριο μπορούν να διατάξουν πραγματογνωμοσύνη. Στον ΚΠΔ δεν προβλέπεται διαφορετικής φύσης ή ονόματος ανάλογη διαδικασία, πολύ δε περισσότερο δεν αναγνωρίζεται ότι κάποια ειδική εξέταση, όπως εκείνη που αναφέρεται στις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ, δεν έχει τα χαρακτηριστικά της πραγματογνωμοσύνης και ότι θα πρέπει να διενεργηθεί με άλλο ειδικό τρόπο. Επίσης, δεν προσδιορίζονται οι αναγκαίες λεπτομέρειες της διαγνωστικής εξέτασης και της θεραπείας του θύματος κατά τρόπο διαφορετικό της συνήθους πραγματογνωμοσύνης, οι οποίες μάλιστα, κατά τα αναφερόμενα στις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 5 ΠΚ, θα έπρεπε να καθοριστούν με Προεδρικό Διάταγμα, που θα έπρεπε να έχει εκδοθεί μέσα σε έξι μήνες από την έκδοση του 232 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ Ν 3625/2007, με τον οποίο το άρθρο αυτό προστέθηκε στον ΚΠΔ, μετά από πρόταση των Υπουργών Δικαιοσύνης και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, και το οποίο εξακολουθεί να μην έχει εκδοθεί. Περαιτέρω, είναι προφανές ότι οι γνώσεις οι οποίες απαιτούνται από εκείνον που θα διενεργήσει την εξέταση αυτή είναι απόλυτα ειδικές, όπως απαιτεί η διάταξη του άρ. 183 ΚΠΔ. Επιπλέον, στο άρ. 200 ΚΠΔ προβλέπεται η συναφής με την ειδική εξέταση του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη. Η θέση αυτή, ότι δηλαδή η εξέταση του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ πρέπει να λαμβάνει χώρα βάσει των σχετικών με την πραγματογνωμοσύνη διατάξεων του ΚΠΔ, είναι απόλυτα συνεπής και με το ίδιο το περιεχόμενο των διατάξεων των άρ. 226Α παρ. 1 και 2 ΚΠΔ και 352Α παρ. 3 ΠΚ, καθόσον, ενώ στο άρ. 226Α ΚΠΔ γίνεται λόγος για διορισμό πραγματογνώμονα, για την εξέταση, μεταξύ άλλων, της ψυχικής κατάστασης του ανηλίκου θύματος, στις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ γίνεται λόγος, και πάλι, για την εξέταση της ψυχικής κατάστασης του ανηλίκου θύματος, χωρίς να αναφέρεται ότι ο διοριζόμενος, για την εξέταση αυτή θα πρέπει να ενεργήσει ως πραγματογνώμονας. Εν όψει, συνεπώς, της ταυτότητας του αντικειμένου των δύο εξετάσεων επί της ψυχικής κατάστασης του ανηλίκου θύματος, δεν θα μπορούσε να νοηθεί ένας διαφορετικός χαρακτήρας της εξέτασης αυτής, στη δεύτερη περίπτωση, και μία διαφοροποίηση επί της απαιτούμενης νομικής διαδικασίας, για την οποία, άλλωστε δεν υφίσταται πρόβλεψη. Η περί του αντιθέτου νομική προσέγγιση, ότι δηλαδή δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πραγματογνωμοσύνη η εξέταση του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ, δεν είναι δυνατόν να υποστηριχθεί βάσιμα, αφού, ελλείψει ρητής αντίθετης ειδικής διάταξης, δεν υφίσταται δικονομικός λόγος εξαίρεσης της ειδικής αυτής εξέτασης από τις γενικές διατάξεις του ΚΠΔ για την πραγματογνωμοσύνη. Εν όψει των ανωτέρω, γίνεται ορθά δεκτό από την κρατούσα άποψη (βλ. ΑναθΔικ 4/2012 ΠοινΧρ 2013, 231) ότι το ανήλικο θύμα πρέπει να υποβληθεί στην ειδική εξέταση που προβλέπεται από τις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ, κατά τα αναφερόμενα στις διατάξεις των άρ. 183 επ. ΚΠΔ, και συνακόλουθα πρέπει να επιτραπεί στον κατηγορούμενο ο διορισμός τεχνικού συμβούλου, εφόσον βέβαια ο τελευταίος αιτηθεί τον πιο πάνω διορισμό, κατά τα αναφερόμενα στις διατάξεις των άρ. 204 έως 208 ΚΠΔ, αφού αυτό δεν απαγορεύεται από το νόμο. Υπάρχει επίσης θεωρητικό αλλά και πρακτικό ενδεχόμενο, με σχετική διάταξη του Ανακριτή, να ορισθεί πραγματογνώμονας, προκειμένου: α. να προετοιμάσει το ανήλικο θύμα για την εξέταση στην ανάκριση και να αποφανθεί για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική κατάσταση του, διατυπώνοντας τις σχετικές διαπιστώσεις σε γραπτή έκθεση, επιπλέον δε να παρασταθεί κατά την εξέταση του ανηλίκου θύματος στην ανάκριση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 226Α ΚΠΔ και β. να διερευνηθεί, κατ άρθρο 352Α ΠΚ, η ψυχική και σωματική κατάσταση του ανηλίκου θύματος, προκειμένου να κριθεί, αν έχει ανάγκη θεραπείας μετά την πράξη, που φέρεται ότι υπέστη. Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 233

ΠΡΟΔΙΚΑΣΙΑ Στην τελευταία πιο πάνω περίπτωση μπορεί πρακτικά να προκύψει το ειδικότερο ενδεχόμενο να αποδεικνύεται από την σχετική έκθεση του διορισθέντος πραγματογνώμονα ότι αυτός, παρά την προαναφερθείσα σαφή διττή ανακριτική διάταξη, δεν αποφάνθηκε, προφανώς εκ παραδρομής, για το σκέλος εκείνο που αφορούσε την ειδική εξέταση που προβλέπεται από τις διατάξεις του άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ (προκειμένου να κριθεί αν το ανήλικο θύμα είχε ανάγκη θεραπείας ή όχι). Εν όψει των πιο πάνω δεδομένων, αυτού του είδους η παιδοψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη, η οποία αφορά εξ ολοκλήρου και αποκλειστικά στην προετοιμασία του ανήλικου θύματος για την εξέταση του από τον Ανακριτή, αλλά αποφαίνεται και για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική κατάσταση του, γενικότερα νομίμως ενεργείται χωρίς την παρουσία διορισμένου, από τον κατηγορούμενο, τεχνικού συμβούλου, και συνεπώς ο κατηγορούμενος δεν στερείται υπ αυτές τις συνθήκες υπερασπιστικού του δικαιώματος. Περαιτέρω, κατόπιν της παραλείψεως του πραγματογνώμονα να ενεργήσει την προβλεπόμενη στο άρ. 352Α παρ. 3 ΠΚ ειδική εξέταση της ψυχικής και σωματικής κατάστασης του ανηλίκου θύματος και αποφανθεί, στην πραγματογνωμοσύνη του, αν το ανήλικο θύμα έχει ανάγκη θεραπείας, και με το δεδομένο ότι η εν λόγω εξέταση (πραγματογνωμοσύνη) είναι υποχρεωτική από το νόμο, πρέπει, συμπληρωματικά, να παραγγελθεί αυτή από τον κρίνοντα Ανακριτή και, κατ αυτή, να επιτραπεί ο διορισμός τεχνικού συμβούλου από τον κατηγορούμενο. Εννοείται ότι ο κατηγούμενος μπορεί με έγγραφη αίτηση του προς τον Ανακριτή να ζητήσει την πιο πάνω συμπληρωματική παραγγελία για την διενέργεια ειδικής εξέτασης στο ανήλικο θύμα κατ άρθρο 352Α παρ. 3 ΠΚ και, αν ο Ανακριτής απορρίψει αυτήν, να προσφύγει σχετικά στο Συμβούλιο Πλημ/κών προς άρση της μεταξύ τους διαφοράς κατ άρθρο 307 περ. α ΚΠΔ. Ακόμη, υπάρχει το θεωρητικό και πρακτικό ενδεχόμενο η έκθεση του εκάστοτε διορισθέντος παιδοψυχιάτρου - πραγματογνώμονα να εγχειριστεί στον Ανακριτή σε χρόνο μεταγενέστερο από την ημερομηνία της εξέτασης, ως μάρτυρα, του ανηλίκου θύματος στο πλαίσιο της κύριας ανάκρισης. Όμως, η εξέταση του ανηλίκου θύματος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρ. 226Α παρ. 1, 2 και 3 ΚΠΔ, έπρεπε να λάβει χώρα μετά την υποβολή της πραγματογνωμοσύνης στον Ανακριτή, αφού αυτό προβλέπεται από τις εν λόγω διατάξεις (προηγείται ο διορισμός πραγματογνώμονα, ακολουθεί η προετοιμασία του ανηλίκου για την εξέταση του στην ανάκριση, η κρίση επί της αντιληπτικής ικανότητας και της ψυχικής κατάστασης του, η υποβολή της πραγματογνωμοσύνης, προκειμένου να μορφώσει άποψη ο Ανακριτής, και έπεται η εξέταση του). Εν τούτοις γίνεται ορθά δεκτό από την κρατούσα άποψη ότι, παρά την μη τήρηση της ως άνω διαδικασίας, δεν θίγεται το κύρος της εκάστοτε δοθείσης κατάθεσης του ανηλίκου θύματος, αν και εφόσον οι συνεδρίες της πραγματογνωμοσύνης με αυτό (ανήλικο θύμα) ολοκληρώθηκαν πριν από την κατάθεση του στον Ανακριτή. 234 Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ

ΚΥΡΙΑ ΑΝΑΚΡΙΣΗ Το πιο πάνω συμπέρασμα γίνεται αποδεκτό πολύ περισσότερο, όταν κατά τη διάρκεια της κατάθεσης του ανηλίκου θύματος είναι παρόντες τόσο ο παιδοψυχίατρος όσο και οι γονείς του ανηλίκου, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις διατάξεις του άρ. 226Α ΚΠΔ, καθώς και όταν τυχόν επανάληψη της καταθέσεως του ανηλίκου θύματος θα επηρέαζε αρνητικά την ψυχική ισορροπία και ηρεμία αυτού, η οποία πάση θυσία πρέπει να προστατευθεί, καθώς όλο το πλέγμα των νέων διατάξεων του Ν 3625/2007 «Κύρωση, εφαρμογή του προαιρετικού πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, σχετικά με την Εμπορία Παιδιού, την Παιδική Πορνογραφία και άλλες διατάξεις» θεσπίσθηκε για το σκοπό αυτό. Γ. ΜΠΟΥΡΜΑΣ 235