ГАРЫН ТОСНЫ ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ЗАН ТӨЛӨВ

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД СУРГУУЛЬ БЯМБА ГАРИГИЙН ХӨТӨЛБӨР БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ Хас тайж Бат-Эрдэнийн ДУЛАМРАГЧАА ГАРЫН ТОСНЫ ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ЗАН ТӨЛӨВ Мэргэжлийн индекс D340100 Бизнесийн удирдлагын бакалаврын зэрэг горилсон Дипломын төсөл Улаанбаатар. 2016

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД СУРГУУЛЬ БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ Хас тайж Бат-Эрдэнийн ДУЛАМРАГЧАА ГАРЫН ТОСНЫ ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ЗАН ТӨЛӨВ Мэргэжлийн индекс D340100 Бизнесийн Удирдлагын Бакалаврын Зэрэг Горилсон Дипломын Төсөл Удирдагч: Б.Ганшагай МВА Шүүмжлэгч: Э.Цовоо МВА Б.Идэрцогт МВА Улаанбаатар.2016

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в i УДИРТГАЛ Сэдвийн нэр: Гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөв Товч танилцуулга: Энэхүү дипломын ажлаар гоо сайхны хэрэглээнд гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөвийг тодорхойлохыг зорин онолын судалгаа, эмпирик судалгаа, чанарын судалгааг тус тус хийж гүйцэтгэсэн. Бүлгийн ярилцлага болон 370 өгөгдлийн шинжилгээнд үндэслэн санал зөвлөмж бэлтгэсэн. Түлхүүр үгс: Хэрэглэгчийн зан төлөв, гоо сайханы бүтээгдэхүүн, гарын тос, арьс арчилгаа 2016 он. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в ii АГУУЛГА УДИРТГАЛ... i I БҮЛЭГ. ОРШИЛ... 5 1.1 Сэдэв сонгосон үндэслэл... 5 1.2 Судалгааны ажлын зорилго... 5 1.3 Судалгааны зорилт... 6 1.4 Судалгааны ажлын хамрах хүрээ... 6 1.5 Сэдвийн судлагдсан байдал... 6 II БҮЛЭГ. ОНОЛЫН ХЭСЭГ... 8 2.1 Гарын тосны тухай ойлголт... 8 Эмзэг мэдрэмтгий арьс: Гадны таагүй нөлөөнд амархан цочирч улайлт өгдөг, хорсдог, харшимтгай, арьсны зарим хэсгээр хялгасан судас тэлсэн, үрэвссэн. (МонЭнЗим ХХК, 2016.04.02)... 9 2.2 Гарын арьс... 9 2.3 Хэрэглэгчийн тухай ойлголт... 11 2.4 Хэрэглэгчийн зан төлөвт нөлөөлөх хүчин зүйлс... 12 2.5 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргалтын үйл явц... 16 III БҮЛЭГ. СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ... 19 3.1 Судалгааны дизайн, арга зүй... 19 3.2 Гарын тосны импортын судалгаа... 20 3.3 Салбарын өрсөлдөгчдийн өнөөгийн байдал... 27 3.4 Гарын тосны үнийн судалгаа... 32 3.5 Гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа... 34 3.5.1 Түүврийн хэмжээ... 34 3.5.2 Түүвэр бүрдүүлэлт... 36 3.5.3 Ерөнхий мэдээллийн хэсэг... 37 3.5.4 Нэг талт шинжилгээний үр дүн... 40 3.5.5 Хоёр талт шилжилгээний үр дүн... 47 2016 он. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в iii 3.5.6 Кронбах альфа коэффициент /Cronbach s Alpha coefficient/... 48 3.5.7 Түүврийн хүрэлцэхүйц байдлыг тодорхойлох шалгуур / Kaiser-Meyer- Olkin Measure of Sampling Adequacy/... 49 3.5.8 Хүчин зүйлийн шинжилгээ /Factor Analysis/... 50 3.6 Хүчин зүйлсийг тодорхойлох судалгаа... 51 3.7 Монгол гарын тосны сул талыг тодорхойлох судалгаа... 54 IV БҮЛЭГ. ДҮГНЭЛТ... 56 V БҮЛЭГ. САНАЛ, ЗӨВЛӨМЖ... 58 VI БҮЛЭГ. НОМ ЗҮЙ... 59 VII БҮЛЭГ. ХАВСРАЛТ... iv ХҮСНЭГТҮҮДИЙН ЖАГСААЛТ Хүснэгт III-1 Гарын тос импортын мэдээ... 20 Хүснэгт III-2 Импортлогч компаниуд... 23 Хүснэгт III-3 Гарын тосны дундаж үнэ-улс тус бүрээр... 23 Хүснэгт III-4 2013-2015 оны импортын гарын тосны дундаж үнэ... 25 Хүснэгт III-5 Бүтээгдэхүүний харьцуулалт... 29 Хүснэгт III-6 Гарын тосны үнэ, савлагааны судалгаа... 32 Хүснэгт III-7 Түүвэр бүрдүүлэлт... 36 ЗУРГУУДЫН ЖАГСААЛТ Зураг II.1Гоо сайханы бүтээгдэхүүний ангилал... 9 Зураг II.2 Гарын тосны ангилал... 10 Зураг II.3 Хэрэглэгчийн зан төлөвийн загвар... 12 Зураг III.1 Судалгааны дизайн... 19 Зураг III.2 Гарын тосны импорт - 2013 он... 21 Зураг III.3 Гарын тосны импорт - 2014 он... 22 Зураг III.4 Гарын тосны импорт - 2015 он... 22 Зураг III.5 Импортын гарын тосны дундаж үнэ... 24 Зураг III.6 Гарын тосны импорт- 2013-2015 он... 26 Зураг III.7 Импортын гарын тосны дундаж үнэ... 26 2016 он. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в iv Зураг III.8 Насны бүтэц... 37 Зураг III.9 Хүйс... 38 Зураг III.10 Боловсролын түвшин... 38 Зураг III.11 Ажил эрхлэлт... 39 Зураг III.12 Өрхийн орлого... 39 Зураг III.13 Гэр бүлийн байдал... 40 Зураг III.14 Гарын тосны үйлчилгээний төрөл... 40 Зураг III.15 Холимог үйлчилгээтэй гарын тос... 41 Зураг III.16 Таны арьсны төрөл?... 42 Зураг III.17 Та аль улсын гарын тос хэрэглэдэг вэ?... 42 Зураг III.18 Та аль улиралд ихэвчлэн гарын тос худалдан авдаг вэ?... 43 Зураг III.19 Гар улиралд хэдэн гарын тос хэрэглэдэг вэ?... 43 Зураг III.20 Таны гарын тос худалдан авалтаа хаанаас хийдэг вэ?... 43 Зураг III.21 Та гарын тосны талаарх мэдээллийг хаанаас авдаг вэ?... 44 Зураг III.22Таны гарын тос худалдан авалтанд хэн нөлөөлдөг вэ?... 44 Зураг III.23 Таны гарын тосны савлагаа?... 45 Зураг III.24 Таны хэрэглэдэг гарын тосны үнэ?... 45 Зураг III.25 Холимог үйлчилгээтэй гарын тос... 46 Зураг III.26 Арьсны төрөл, гарын тосны үйлчилгээний хамаарал... 47 Зураг III.27 Гарын тосны савлагаа, гарын тосны үйчилгээний төрлийн хамаарал 47 Зураг III.28 Гарын тос худалдан авалтанд нөлөөдөг хүчин зүйлс... 52 Зураг III.29 Монгол гарын тосны сул тал... 54 2016 он. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 5 I БҮ ЛЭ Г. ОРШИЛ 1.1 Сэдэв сонгосон үндэслэл Маркетингийн удирдлагын үндсэн зорилго нь шинэ хэрэглэгчийг татах, одоогийн хэрэглэгчдийг хадгалж үлдэхэд оршдог ба хоёулаа хэрэглэгчээс хамааралтай байгаа нь харагдаж байна. Ф.Котлер маркетингийн зорилго нь өрсөлдөгчөөсөө илүүтэйгээр зорилтот хэрэглэгчдийнхээ хэрэгцээ шаардлагыг хангаж тэднийг сэтгэл ханамжтай байлгах явдал юм хэмээсэн байдаг. Маркетерууд хэрэглэгчид хэрхэн бодож, мэдэрч, үйлдэж байгаа талаар нарийн нягт ойлголттой байхаас гадна зорилтот хэрэглэгч тус бүрт тохирсон үнэ цэнийг санал болгох ёстой. Хэрэглэгчид яагаад энэ бараа, бүтээгдэхүүнийг сонгон худалдан авсан гэдгийг ойлгох нь маркетингийн түлхүүр агшин юм.(д.баярмаа, 2012) Хүн төрөлхтөн эртнээс л гоо сайхан, төгс төгөлдөр, залуу сайханаараа байхыг хүсэж гоо сайханаа хадгалах нууцыг эрэлхийлж ирсэн. Тиймээс ч гоо сайханы бүтээгдэхүүн анх МЭ-ний X зуунд Эртний Грект, VII-VIII зуунд Арабид үүссэн. Манай оронд гоо сайханы бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх оролдлого 1953 онд үсний тос найруулах тасаг байгуулагдсанаар эхэлсэн. Үйлдвэрлэл бол улс орны хөгжлийн түлхүүр. Монголд гоо сайханы бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 1990 оноос үүсэж хөгжсөн. Одоогоор тус чиглэлээр 22 компани бүртгэлтэй байгаа ч 14 нь л үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Гэвч үндэсний гоо сайханы үйлдвэрлэгч компаниуд маань импортын бүтээгдүүнүүдтэй өрсөлдөж чадваргүй, зах зээлээ Солонгос, Польш, Орос зэрэг улсын импортлогч компаниудад алдсаар байна. 2016 оны байдлаар гоо сайханы бүтээгдэхүүний зах зээлийн 90%-ийг импортын бүтээгдэхүүн эзэлж байна. Иймд гоо сайханы бүтээгдэхүүн тэр дундаа гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөвийг судлан дээрхи учир шалтгааныг тандах зорилго тавин энэхүү сэдвийг судалгааны ажлаа болгохоор төлөвлөсөн. 1.2 Судалгааны ажлын зорилго Тус судалгаагаар гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөвийг тодорхойлж гоо сайханы үйлдвэрлэл эрхэлж буй аж ахуй нэгж, байгууллагуудад санал зөвлөмж боловсруулах зорилготой.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 6 1.3 Судалгааны зорилт Судалгааны ажлын зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг дэвшүүллээ. Тус чиглэлээр хийгдсэн гадаад, дотоод судалгаа шинжилгээний ажилуудтай танилцах Хэрэглэгчийн зан төлөв -ийн онолын судалгаа хийх Хэрэглэгчийн худалдан авах зан төлөвийг тодорхойлох эмпирик судалгаа хийх Гарын тосны зах зээлийг сегмэнчлэх боломжтой эсэхийг тодорхойлох Зах зээлийн багтаамж, потенциалыг тодорхойлох Монгол гарын тосны сул талыг тодорхойлох замаар үндэсний гоо сайханы үйлдвэрлэгчид импортлогч компаниудад зах зээлээ алдсаар байгаа учир шалтгааныг тандах 1.4 Судалгааны ажлын хамрах хүрээ Энэхүү судалгаа нь Нийслэлийн Чингэлтэй, Баянгол, Баянзүрх дүүргийн 16-60 насны гарын тос хэрэглэгчдийг хамарна. 1.5 Сэдвийн судлагдсан байдал БУТ-ын бакавлавр, магистерын зэрэг горилсон ажлуудаас Гоо сайханы бүтээгдэхүүний чиглэлээр Байгалийн гаралтай гоо сайханы бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдийн зан төлөв Т.Пүрэвсүрэн, 2015 Зорилго: Байгалийн гаралтай нүүр арчилгааны гоо сайхны бүтээгдэхүүн худалдан авах хэрэглэгчийн зан төлвийг тодорхойлж, энэхүү салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуй нэгж, байгууллагуудад санал зөвлөмж боловсруулах Дүгнэлт: Хэрэглэгчид чанар, найвартай байдал, танил брэнд байх 3 хүчин зүйлсийг худалдан авалт хийхдээ чухалчилдаг. Үүнээс чанар хэмээх хүчин зүйл нь хамгийн их нөлөө үзүүлдэг бол тухайн бүтээгдэхүүн хэрэглэсний дараах үр дүн хэмээх хувьсагч хамгийн чухал байна. Хэрэглэгчид органик гаралтай гоо сайханы бүтээгдэхүүн хэрэглэх хандлагатай байгаа ба тэдний сэтгэл ханамж өндөр байна. Ялгаатай тал: Бидний судалгаа нь үндэсний үйлдвэрлэгчид рүү хандсан, тоон болон чанарын судалгааг хослуулсанаараа шинэлэг юм.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 7 Nоw solution брэндийн гоо сайханы дэлгүүр байгуулах бизнес төлөвлөгөө Д.Минжбулган, 2015 Зорилго: Now Solution брэндийн 100% байгалийн гаралтай гоо сайхны бүтээгдэхүүнийг Монголын зах зээлд нэвтрүүлэх боломж байгаа эсэхийг судлан бизнес төлөвлөгөө боловсруулах, бичихэд оршино. Дүгнэлт: Хэрэглэгчид гоо сайхан, хувийн арчилгааны бүтээгдэхүүнийг ихээхэн сонирхдог ба тухайн бүтээгдэхүүн нь органик болон 100%-н байгалийн гаралтай, зах зээлийн дундаж үнэтэй, чанартай, харшил өгөхгүй, олон талт үр ашигтай, нэр хүндтэй брэндийн бүтээгдэхүүн байх зэрэг нь маш чухал байна. Ялгаатай тал: Бидний судалгаа нь нэг бүтээгдэхүүнийг голчлон авч үзэж түүнийг хэрэглэх зан төлөв, зах зээлийг өнөөгийн байдал зэргийг судланаараа ялгаатай. Хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа-2015 Улаанбаатар хотын фитнесс төвөөр үйлчлүүлэгчдийн ялгаатай зан төлөвийг тодохойлох нь О.Бодьболд- Бакалавр Сав баглаа боодлын өнгө нь хэрэглэгчдийн худалдан авах шийдвэр гаргалтанд нөлөөлөх нь Б.Гантуул- Бакалавр Монголын онлайн худалдан авагч болон худалдан авагч бус хэрэглэгчдийн хоорондын зан төлөвийн ялгаа С.Төрболд - Бакалавр Худалдан авагчийн дэлгүүр сонгох төлөвийн судалгаа М.Энхзул - Бакалавр Скаймедиа корпораци ХХК-ны хэрэглэгчийн зан төлөв болон үйлчилгээний зан төлөв болон үйлчилгээний чанарын уялдаа холбоог тодрхойлох нь - Бакалавр Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргалтанд ам дамжсан ярианы нөлөө, мониторинг хийх боломж арга замууд М.Алтан-Од Магистр Монголын компьютерийн хэрэглэгчийн зан төлөвийн судлагаа Ч.Өлзийхутаг Соёлоос хамаарах хэрэглэгчийн зан төлөв Э.Отгончимэг Хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа-2014 Уул уурхайн хүнд даацын эксковаторын хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа Б.Ариун-эрдэнэ Хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа-2013 Хүйсээс хамаарсан зан төлөвийн ялгаа нь хэрэглэгчдийн хувцас худалдан авах шийдвэр гаргалтанд нөлөөлөх нь Б.Марал Монголын электрон бараа хэрэглэгчдийн зан төлөв Б.Мөнх-Эрдэнэ Хэрэглэгчдийн амьдралын хэв маяг ба худалдан авах төлөвт нөлөөлөх нь Б.Оргилмаа

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 8 Сошиалмедиа хэрэглэгчдийн зан төлөвийг судлах нь Б.Түшиг Интернэт худалдааны хэрэглэгчдийн худалдан авах сэдэлд нөлөөлж буй хүчин зүйлүүд Г.Халиун Хийжүүлсэн ундааны хэрэглэгчийн зан төлөвийг MGB болон EMGB загваруудаар тодорхойлох нь Т.Алтангэрэл Электрон арилжааны хэрэглэгчийн зан төлөвийг TPB загвараар таылбарйлах нь Б.Мөнхгэрэл Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргалтанд тулгуурласан маркетингийн оновчтой төлөвлөгөө судалгааны ажил Ө.Одонтуул Эдгээр хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгааны ажлуудаас харахад 2013 оноос хойш тус чиглэлийн судалгаа судлаачдын сонирхолыг татаж буй нь харагдаж байна. II БҮ ЛЭ Г. ОНОЛЫН ХЭСЭГ 2.1 Гарын тосны тухай ойлголт Арьсны бүтэц Арьс нь нөхөн сэргээгддэг өнгөн давхрага буюу эвэрлэг давхрага, гүн давхрага буюу урвал явагдаж байдаг жинхэнэ арьс, өөхөн эсэнцэр гэсэн гурван давхрагаас бүрдэнэ.арьс бол эд эс, булчин шөрмөсийг бүрхэж, биеийг гадны хүчин зүйлээс гэмтэл, элдэв нянгаас хамгаалж бидний халуун хүйтнийг тэнцүүлж байдаг. Арьсны өнгө зүс, уян хатан чанараараа хүний эрүүл мэнд гоо сайхныг тодорхойлж өгдөг. Арьсанд асар олон тооны цусны судас хөлсний болон өөхний булчирхайнууд маш ойрхон оршдог бөгөөд хүн биеэсээ тодорхой хэмжээний ус гадагшлуулж байдаг.хүний биеийн гадаргуу арьсаараа амьсгалдаг учир нь уушиг бие махбодийг хүчилтөрөгчөөр бүрэн хангаж чаддаггүй байна.арьсны эд эсийн 70 хувь нь ус юм, чухам энэ өөрийнхөө усны ачаар арьс уян зөөлөн гөлгөр байдаг. Арьсыг дараах 5 төрөлд ангилдаг. Ердийн арьс: Харахад өнгөлөг, нүхжилтгүй, өөрийгөө хамгаалах чадвартай, эрүүл арьс. Хуурай: Нүхжилт нь үл мэдэгдэм, угаасны дараа таталддаг, үрчлээс үүсэх хандлагатай, сэвхтэмтгий, толигордуу арьс Тослог: Нүхжилт нь тэлсэн, тосон гялгар үүссэн, заримдаа хар батга гэх мэт үрэвсэл гарсан, зузаан

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 9 Холимог: Ихэвчлэн дух, хамар, эрүүгээрээ тослогтсон, нүхжилттэй, батга гарамтгай. Бусад хэсгээрээ хуурайшсан, эсвэл ердийн хэв шинжтэй. Эмзэг мэдрэмтгий арьс: Гадны таагүй нөлөөнд амархан цочирч улайлт өгдөг, хорсдог, харшимтгай, арьсны зарим хэсгээр хялгасан судас тэлсэн, үрэвссэн. (МонЭнЗим ХХК, 2016.04.02) 2.2 Гарын арьс Гар нь ямар нэгэн зүйлд хүрэх, мэдрэх, хөдөлгөх, барих, тавих гээд бүхий л үйл хөдлөл харилцаанд оролцдог гол үүрэг гүйцэтгэгч эрхтэн юм. Гарын арьс нь гадны биет, гадаад орчинтой хамгийн түрүүнд харьцдаг учраас хуурайших, үрчлээтэх гээд гоо сайханаа алдах нь хурдан байдаг. Нүүрний арьсыг татах, тариа хийх гээд олон аргаар сэргээх, залуужуулах боломжтой байдаг бол бусдад биднийг илтгэж байдаг гарын арьсыг одоогоор хараахан мэс заслын аргаар залуужуулах боломжгүй байна. Гарын арьсыг хамгаалах хамгийн гол хэрэгсэл бол гарын тос юм. Гарын тос People сэтгүүлийн шалгаруулсан 2016 оны шилдэг гоо сайханы бүтээгдэхүүн -ний жагсаалтаас харахад гоо сайханы бүтээгдэхүүнийг дараах байдлаар ангилж байна.(people, 2015) Зураг II.1Гоо сайханы бүтээгдэхүүний ангилал

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 10 Бие арчилгаа Арьс арчилгаа Үс арчилгаа Нүүр будалт биеийн арьс чийгшүүлэх бүтээгдэхүүн гуужуулагч цэвэрлэгээний бүтээгдэхүүн сүүн шингэн гарын тос сахлын хөөс бусад тос маск гуужуулагч цэвэрлэгч чийгшүүлэгч нүдний тос бусад шампунь ангижруулагч хамгаалагч бусад уруулын будаг крем, пудрь өө дарагч тень сормуусн ы будаг хөмсөгни й будаг нүдний будаг хумсны будаг бусад Үүнээс харахад гарын тос нь биеийн арьс арчилгааны бүтээгдэхүүний ангилалд багтдаг байна. Дэлхийд борлуулалтаараа тэргүүлдэг гарын тосны жагсаалттай танилцахад гарын тос нь үйлчилгээнээс хамаараад цайруулах, чийгшүүлэх, хамгаалах гэсэн үндсэн гурван төрөлд хуваагдаж байна.(creams, 2015) Зураг II.2 Гарын тосны ангилал Цайруулах цайруулах Чийгшүүлэх Хамгаалах чийгшүүлэх гүн чийгшүүлэх нар, салхи хөгшрөлт хөлдөлт

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 11 2.3 Хэрэглэгчийн тухай ойлголт Аливаа бараа, бүтээгдэхүүн хэн нэгний хэрэгцээг хангах зорилгоор бий болдог. Тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж, ашиглаж буй хүн бол хэрэглэгч юм. Хэрэглэгч үгүй бизнесийн байгууллага оршин тогтнохгүй. Бизнесийн байгууллага тогтвортой үйл ажиллагаагаа явуулах, ашигтай ажилллахын тулд зах зээл буюу хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагыг маш сайн судлах шаардлагатай. Хэрэв танай байгууллагыг цэцэгтэй зүйрлэвэл, хэрэглэгч бол ус юм. Доктор, дэд профессор Я.Отгонсүрэн Худалдан авагч танай барааг хангалттай хэмжээгээр худалдан авч эхэлмэгц таны бизнес утгатай болж ирнэ. Түүнчлэн худалдан авагч таны барааг авахаа больмогц таны бизнес мөхлийн ирмэгт хүрнэ. Тэгэхээр худалдан авагч байгууллагын амжилт, уналтын үндэс болох тул тэд зах зээлийн эдийн засгийн гол удирдах хүчин, хөдөлгүүр юм. хэмээсэн байна.(я.отгонсүрэн, 2010) Худалдан авах шийдвэрт оролцогчдыг хэрэглэгч ба худалдан авагч гэсэн хоёр бүлэгт хуваадаг ба тухайн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан авах шийдвэрийг гаргагч мөн түүний үнийг төлөгч бол худалдан авагч юм. (Д.Баярмаа, 2012)Хэрэглэгчийг бараа, бүтээгдэхүүн худалдан авч буй зорилгоос хамааран эцсийн хэрэглэгч, бизнесийн хэрэглэгч, ашгийн бус байгууллага хэмээх гурван төрөлд авч үздэг. Гэр бүлийн гишүүд болон өөрийн хэрэгцээнд зориулан бараа, бүтээгдэхүүнийг худалдан авч буй бол эцсийн хэрэглэгч юм. Бизнесийн болон ашгийн бус байгууллагын хэрэглэгчид байгууллагын хэрэгцээнд зориулан худалдан авалт хийдэг. Бизнесийн хэрэглэгчийн цаад зорилгыг тодорхойлоход бэрхшээлтэй байдгийн учир нь тэдний худалдан авсан бараа, бүтээгдэхүүн ихэнхдээ эцсийн бүтээгдэхүүнд шингэдэг байна. Хэрэглэгчийн зан төлөвийн тухай ойлголт 1960 оноос эрдэмтэд судлаачдын тус сэдвээр зохиол бүтээл гарган хэрэглэгчдийн зан төлөвийн судалгаа бие даасан чиглэл болж эрчимтэй хөгжсөн.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 12 Маркетерууд зорилтот зах зээл, хэрэглэгчдийн маш хурдацтай өөрчлөгдөж буй хэрэгцээ, шаардлага, хэв маягыг таньж мэдэж давуу талаа хадгалахын тулд хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа хийдэг. Хэрэглэгчийн зан төлөв нь хувь хэрэглэгчид, бүлгүүд, байгууллагууд өөрсдийн хэрэгцээ хүслийг хангахуйц бараа үйлчилгээ, санаа, үйл явдлуудын сонголт, худалдан авалт, хэрэглээ болон татгалзах байдлыг судалдаг хэмээн Ф.Котлер тодорхойлсон байна. (Ф.Котлер, 2014) Хэрэглэгчийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдан авах үе, авахын өмнөх болон хэрэглэх явцдаа хийж буй үйлдэл хэмээн авч өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагтай холбон талбайрласан болно.(э.гүргэмжав, 2013)Хэрэглэгчийн зан төлөв нь товчхондоо хэрэглэгч, юуг, хэрхэн, хэзээ, хаанаас, ямар учраас, яаж худалдан авч буйг судлах ойлголт юм. 2.4 Хэрэглэгчийн зан төлөвт нөлөөлөх хүчин зүйлс Хэрэглэгчийн зан төлөвийг тодорхойлохын тулд худалдан авах шийдвэр гаргалтанд нөлөөлж буй маркетингийн болон бусад өдөөгчид хэрэглэгчийн хэрэглэгчийн сэтгэл зүй, хувийн онцлог шинж чанараар шүүгдэн ямар үйл явцын дагуу хэрхэн шийдвэр гаргаж буйгаас эхэлнэ. Энэ үйл явцыг хэрэглэгчийн зан төлөвийн загвар хэмээнэ. Хэрэглэгчдийн хүсэл сонирхол, шаардлага цаг тутамд хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ орчинд маркетерууд хэрэглэгчийн хар хайрцаг буюу хувь хүний сэтгэл зүй, онцлог шинж чанарыг нарийн судлах, ойлгох шаардлагатай Зураг II.3Хэрэглэгчийн зан төлөвийн загвар Эх сурвалж: Kotler, Keller Marketing Management 14th edition, 2009 Хэрэглэгчийн шинж байдал

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 13 Соёлын хүчин зүйлс Соёл нь олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн үнэт зүйлс, ёс заншил, шашин шүтлэгээр тодорхойлогдох тодорхой бүлэг хүмүүсийн зан төлөв, биеэ авч явах байдлын ерөнхий онцлог шинжүүдийн цогц юм. (Д.Баярмаа, 2012)Соёл, дэд соёл, нийгмийн анги нь хэрэглэгчийн худалдан авах төлөвт нэн чухал нөлөө үзүүлдэг ба хүний хүсэл, сонирхол, шаардлага, зан төлөв, үйлдлийг бийг бий болгож байдаг байна. Соёлын хамгийн хүчтэй илрэл бол шашин юм. Хувь хүний итгэл үнэмшил нь худалдан авах эсвэл татгалзах шийдвэр гаргах хамгийн хамгийн том хөшүүрэг юм. Улс орон бүр өөрийн гэсэн дархлагдсан ёс занши, соёлтой байдаг тул компаниуд тэдэнд ууссан, дасан зохицсон маркетингийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлдэг. Нийгмийн хүчин зүйлс Зан төлөвт нөлөөлөх хүчин зүйлд хамаардаг нөлөөлөх бүлгүүд, гэр бүл, нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг болон эзлэх байр суурь хамаарна. Нөлөөлөх бүлэгүүдэд тэдний зан төлөвт шууд, шууд бусаар нөлөөлөх анхдагч болон хоёрдогч бүлгүүд орно. Анхдагч бүлэгт гэр бүл, найз нөхдүүд, хөршүүд болон хамт ажилтнууд зэрэг байнгын тогтмол харьцдаг, мэдээлэл солилцдог хүмүүс багтана. Харин хоёрдогч бүтэгт шашин, мэргэжил, үйлдвэрчний эвлэл зэрэг харилцан үйлчлэл нь илүү албан ёсоор болон байнгын бус шинжтэй бүлэг хүмүүс хамаарна. Хувь хүний хүчин зүйлс Нас, амьдралын мөчлөгийн үе шат, ажил мэргэжил, эдийн засгийн нөхцөл байдал, хувь хүний зан төлөв болон өөрийгөө үзэх үзэл, амьдралын хэв маяг, үнэт зүйл зэрэг хувь хүний онцлог шинжүүд нь худалдан авах шийдвэрт нөлөөлдөг.(ф.котлер, 2014)Эдгээр нь хэрэглэгчийн шийдвэрт шууд нөлөө үзүүлдэг тул үүний хамаарлыг ойлгох нь чухал юм. Хэрэглэгчийн сэтгэл зүй Сэдэл, ойлгоц, танин мэдэхүй, ой санамж зэрэг сэтгэл зүйн дөрвөн үндсэн үйл явц хэрэглэгчийн хариу үйлдэлд нөлөөлнө. Сэдэл

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 14 Хүний хэрэгцээг физиологийн болон сэтгэл зүйн хэмээн ангилж болно. Физиологийн хэрэгцэээнд идэх, уух, амрах зэрэг хамаарах бол сэтгэлзүйн хэрэгцээнд бусдаар хүлээн зөвшөөрүүлэх, хүндлүүлэх, хамааралтай байх зэрэг ойлголтууд хамаарна. Хэрэгцээ нь биднийг үйлдэл гаргах хүртэл хангалттай хэмжээний эрчмээр түлхэц өгөхөд сэдэл болж байдаг. Сэдэл нь биднийг нэг зорилгоос нөгөө зорилгыг сонгоход болон эрчимжүүлж илүү ихээр эсвэл бага эрч хүчээр зорилго руугаа тэмүүлэхэд хүргэх хоёр талын хандлагатай хэмээнд Ф.Котлер дурьдсан байна. Сэдлийн талаар Sigmund Freud, Abraham maslow, Fredrick Henzbergийн онолууд түгээмэл хэрэглэгддэг ч эдгээр нь өөр хоорондоо ялгаатай онолууд юм. Зингмуд Фрэйд Маркетерүүд юуны түрүүнд хэрэглэгчидийнхээ тухайн бараа, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг худалдан авч буй сэдлийг олж мэдэх шаардлагатай. Хүмүүсийн зан төлөв нь ухамсарт байхаас гадна ухамсарт бус байдаг байна, Тиймээс аливаа нэг сонголтыг хийхдээ заримдаа цаад учир шалтгааныг нь ухаардаггүй гэж үзжээ. (Д.Баярмаа, 2012)Зингмуд Фрэйд зан төлөвийг бүрдүүлэгч сэтгэл зүйн хүчин зүйлс нь ухамсаргүй бөгөөд тухайн хүний сэдлийг бүрэн ойлгож чаддаггүй хэмээн үзсэн байдаг. Aбрахам Маслоу Маслоу хүмүүсийн янз бүрийн хэрэгцээ шаардлагын учир шалтгааныг тайлбарлах гэж оролдсон. Тэрээр хүний хэрэгцээг физиологийн, аюулгүй байдлын, нийгмийн хэрэгцээ, өөрийгөө хүлээн зөвшөөрөх, хүндлэгдэх хэрэгцээ гэсэн шатласан 5 түвшинд хуваан үзсэн байдаг. Гол санаа нь анхдагч хэрэгцээгээ хангасан хүн дараа, дараагийн хэрэгцээг хангах тухай боддог байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 15 Бусдад хүлээн зөвшөөрөгдөх, хүндлэгдэх Өөрийгөө хүлээн зөвшөөрөх Нийгмийн хэрэгцээ Аюулгүй байдал Физиолгийн хэрэгцээ Фрэдрик Хэйнз Тэрээр хэрэглэгчид сэтгэл ханамж өгөгч хүчин зүйл болон сэтгэл ханамж үл өгөгч хоёр хүчин зүйлийн онолыг боловсруулсан. Тухайлбал бараа бүтээгдэхүүний чанар, загвар, хийц, эдэлгээ зэрэг нь сэтгэл ханамж өгөгч хүчин зүйл бол баталгаат хугацаа нь сэтгэл ханамж үл өгөгч хүчин зүйлс юм. Сэтгэл ханамж үл өгөгч зүйлс нь бүтээгдэхүүн борлуулах шалтгаан болж чадахгүй ч борлуулалтыг амархан зогсоож чадна. Ойлгоц Ойлгоц гэдэг нь гадаад орчноос ирж буй мэдээллийг хувь хүн өөрийн шүүлтүүрээр шүүн ухамсартаа тусгах үйл явц юм. Өөрөөр хэлбэл аливаа юм үзэгдэлийн тухай тархинд бий болсон мэдээлэл юм. Танин мэдэхүй Хүн төрөлхтөн бид цаг үргэлж суралцаж байдаг. Амьдралын туршлагаас үүдэн танин мэдэхүй нь тусламжтайгаар хувь хүний зан төлөв өөрчлөгдөж байдаг. Зан төлөв нь суралцах явцад бүрддүэг бол танин мэдэхүй нь ихэвчлэн тохиолдолын шинжтэй байдаг. Судлаачид танин мэдэхүй нь түлхэц, өдөөгч, дохио, хариу үйлдэл, батжуулалтын үр дүнд танин мэдэхүй үүсдэг хэмээн үздэг байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 16 Сэтгэлийн хөдөлгөөн Гадаад орчноос мэдээлэл хүлээн аван хариу үйлдэл хийх нь ихэвчлэн сэтгэл хөдлөлийн шинжтэй байдаг. Иймээс компаниуд бараа бүтээгдэхүүний хэрэглэгчдэд бахархах, тэдний сэтгэлийн хөдөлгөж чадахуйц онцгой байдлаар бүтээх шаардлагатай. Учир нь хэрэглэгчид өөрийгөө илүү залуу, ганган, гоолиг, эрүүл, бие даасан гэдгийг мэдрэхийг хүсч тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдан авдаг. Ой санамж Өдөр бүр тохиолдож буй үйл явдал, мэдээлэл, туршлага амьдралын туршид бидний ой санамжинд хуримтлагдан үлддэг. 2.5 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргалтын үйл явц Салбартаа тэргүүлэгч компаниуд хэрэглэгчдийн тухайн бүтээгдэгхүүнийг судлах, сонгох, хэрэглэх, хэрэглээнээсээ хасах үйл явц тэдний хамаарал үр дүн тэдний туршлагыг судлахыг хичээдэг. Хэрэглэгч аливаа бүтээгдэхүүнийг худалдан авахдаа эхлээд асуудлыг танин мэдэх, мэдээллийн эрэлт хайгуул, хувилбаруулын үнэлгээ, худалдан авах шийдвэр, худалдан авалтын дараах зан төлөв гэсэн таван үе шатыг дамждаг. Худалдан авах үйл явц нь бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан авахаас өмнө бий болж тодорхой хугацаанд үргэлжлэн тухайн бараа бүтээгдэхүүнийг оршин тогтнох эсэхэд нөлөөлөх бодит үр дагаварыг дагуулдаг. Асуудлыг танин мэдэх Худалдан авагч дотоод, гадаад нөлөөллөөс хамааран асуудал хэрэгцээгээ мэдрэхээс худалдан авах үйл явц эхэлдэг. Тэд хязгаарлагдмал хүрээнд мэдээлэл хайдаг ба дараах дөрвөн эх үүсвэрт ангилж болно. Хувийн-гэр бүл, найз нөхөд, хөрш, танилууд Арилжааны- зар сурталчилгаа, вэб сайт, борлуулалтын ажилтан, дилерүүд, сав баглаа боодол, зарын самбар Олон нийтийн-олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл, хэрэглэгчийн үнэлгээний байгууллагууд Туршилтын-бүтээгдэхүүнийг арчлах, шалгах, турших, хэрэглэх г.м

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 17 Хувилбаруудын үнэлгээ Тухайн бүтээгдэхүүний талаар хэрэглэгч мэдээлэл цуглуулсаны дараагаар өрсөлдөгч брэндүүд, тэдний онцлог шинж чанарыг хооронд нь харьцуулан судалж өөрийн хэрэгцээнд тохирохыг бүтээгдүүнийг сонгодог. Тэд мэдээллийг хэрхэн боловсруулж эцсийн сонголтоо хийж байна вэ? Бүтээгдэхүүн хоорондын ялгаа байх тусам хэрэглэгчид сонголт хийхэд төвөгтэй байдаг. Хэрэглэгчид аливаа бүтээгдэхүүнээс өөрт ашиг тусыг өгч чадах онцлог шинжүүдийг хамгийн их анхаардаг. Хэрэглэгчид зарим худалдан авалтыг маш нарийн судалж харьцуулж хийдэг ол зарим үед ямар ч тооцоолол хийлгүй сонголт хийдэг байна. Энэ нь тухайн бүтээгдэхүүний онцлог, хувь хүний итгэл үнэмшил ба хандлага, хүлээлт үнэ цэнээс хаамарах нь бий. Худалдан авах шийдвэр Энэ үе шатанд хэрэглэгч өөрт хамгийн их үр ашгыг өгөх бусад хамгийн их сонирхсон бүтээгдэхүүнийг худалдан авахаар шийддэг. Худалдан авах шийдвэрийг таван дэд шийдвэрийг дор хийдэг ба эдгээрт брэнд, худалдан авах газар, худалдан авах тоо хэмжээ, хугацаа болон төлбөрийн хэлбэр юм. Худалдан авалтын дараах зан төлөв Худалдан авсан бүтээгдэхүүндээ хэрэглэгч сэтгэл ханамжтай байгаа эсэх нь дараагийн удаа дахин сонголт хийх, ойр дотны хүмүүсдээ санал болгох зэрэг үйлдлийн сэдэл болдог тул энэ үе шат худалдан авах шийдвэр гаргах буюу бүтээгдэхүүний худалдан авахаас чухал ач холбогдолтой юм. Иймээс маркетарууд хэрэглэгч тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг худалдан авсаны дараа сэтгэл хамажтай байгаа эсэх, ямар хариу үйлдэл үзүүлж байгаа үргэлж тандаж хянаж байх шаардлагатай. Худалдан авалтын дараах сэтгэл ханамж: Хүлээлт ба бүтээгдэхүүний мэдэрсэн гүйцэтгэл хоёрын ойр байдлын үр дүн юм (Ф.Котлер, 2014) Худалдан авалтын дараа хэрэглэгчийг сэтгэл хангалуун үлдээхэд борлуулалтын дараах үйлчилгээ чухал үүрэг гүйцэтгэг. Үйлчилгээний байгууллагын хувьд үйлчилгээний ажилчдын харилцаа, мэргэжлийн ур чадвар ихээхэн чухал юм. Баталгаат хугацаа, засвар үйлчилгээ, мэдээлэл, зөвлөгөө, үйлчилгээ зэрэг нь тухайн хэрэглэгчийг байнгын хэрэглэгч болгох, эсвэл татгалзах үр дүнд хүргэдэг.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 18 Худалдан авах зан төлөвийн төрлүүд Хэрэглэгчийн худалдан авах зан төлөв нь тухайн бүтээгдэхүүнийонцлогоос ихээхэн хамааралтай ба худалдан авалт дахь оролцооны түвшин, хэрэглээний давтамжаас хамааран дараах байдлаар дөрвөн төрөлд ангилдаг. Нарийн нийлмэл зан төлөв- тус бүтээгдэхүүнийг худалдан авах шийдвэрт оролцогчдын тоо олон, үнэтэй, худалдан авахад төвөгтэй байдаг. Жишээлбэл: Орон сууц Цэгцтэй зан төлөв-худалдан авах шийдвэрт оролцогчдын тоо бага, үнэтэй, брэнд хоорондын ялгаа бага, худалдан авахад төвөгтэй байдаг. Жишээлбэл: Электорон бара Зуршмал зан төлөв-бүтээгдэхүүн хоорондыг ялгаа ихтэй, худалдан авахад хүндрэл бэрхшээл бага, худалдан авалт зуршмал шинжтэй ба цөөн тооны хүн худалдан авах шийдвэрт оролцдог. Жишээлбэл: Талх Олон талаас сураглан мэдэх зан төлөв-бүтээгдэхүүн хоорондын ялгаа багатай, худалдан авахад хүндрэл бэрхшээл бага ба цөөн хүн худалдан авах шийдвэрт оролцдог. Жишээлбэл: Давс

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 19 III БҮ ЛЭ Г. СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ 3.1 Судалгааны дизайн, арга зүй Зураг III.1 Судалгааны дизайн

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 20 Судалгааны дизайн Хоёрдогч эх үүсвэр Анхдагч эх үүсвэр Гарын тосны импортын судалгаа Салбарын өрсөлдөөний өнөөгийн байдал Асуулгын аргаар хэрэглэгчийн худалдан авах зан төлөвийг тодорхойлох эмпирик судалгаа Ярилцлагын аргаар 1. Хэрэглэгчдийн чухалчлах хүчин зүйлс 2. Монгол тосны сул талыг тодорхойлох судалгаа 3.2 Гарын тосны импортын судалгаа Хүснэгт III-1 Гарын тос импортын мэдээ Улс 2013 2014 2015 Нийт Дундаж 1 Польш 824,477,765 1,187,288,942 908,201,756 2,919,968,463 973,322,821 2 Орос 175,747,771 103,663,603 87,362,667 366,774,041 122,258,013 3 Солонгос 39,498,783 91,231,795 71,990,202 202,720,780 67,573,593 4 Нидерланд 2,432,007 86,635,088 90,037,451 179,104,546 59,701,515

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 21 5 Итали 3,312,395 78,495,657 87,583,722 169,391,774 56,463,924 6 Франц 44,372,315 70,606,742 21,898,398 136,877,455 45,625,818.33 7 Герман 38,521,160 47,911,068 18,036,541 104,468,769 34,822,923 8 Энэтхэг 30,166 15,472,458 34,181,702 49,684,326 16,561,442 9 АНУ 20,562,840 4,509,681 4,830,445 29,902,966 9,967,655 10 Тайланд 12,052,117 9,432,019 6,927,657 28,411,793 9,470,597 11 Болгар 15,099,380-10,049,990 25,149,370 8,383,123 12 Казакстан 4,285,499 6,172,104 13,633,479 24,091,082 8,030,360 13 Сингапур 5,135,173 7,454,467 9,603,394 22,193,034 7,397,678 14 Хонконг 13,113,377 4,550,078 450,540 18,113,995 6,037,998 15 Япон 2,657,147 6,893,400 8,321,901 17,872,448 5,957,482 16 Турк 10,529,815 344,239-10,874,054 3,624,684 17 Хятад 2,608,200 7,432,692 10,040,892 3,346,964 18 Индонез 6,035,425 - - 6,035,425 2,011,808 19 Австри 860,815 134,472 5,035,732 6,031,019 2,010,339 20 Малайз 678,801 4,221,976 231,025 5,131,802 1,710,600 21 Чех 2,253 4,890,342 4,892,595 1,630,865 22 Казакстан 4,307,044 - - 4,307,044 1,435,681 23 Канад 194,081 310,637 2,376,311 2,881,029 960,343 24 Израйл - 2,626,993 244,932 2,871,925 957,308 Их 25 Британи 48,477-2,270,730 2,319,207 773,069 26 Испани 547,186 1,544,432-2,091,618 697,206 27 Щвейцарь 1,337,936 676,225-2,014,161 671,387 28 Белги - 874,820 969,665 1,844,485 614,828 29 Дани - 658,227 115,657 773,884 257,961 30 Украйн 315,196 342,156-657,352 219,117 31 Эмират 610,101 - - 610,101 203,367 32 Латви 194,081 310,637 2,377,311 2,882,029 960,676 33 Өмнөд Африк - 24,761-24,761 8,253 Нийт 1,226,956,853 1,734,997,130 1,399,054,242 4,361,008,225 1,453,669,408 Эх үүсвэр: Гаалийн мэдээ Зураг III.2 Гарын тосны импорт - 2013 он

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 22 14% 4% 0% 3% 3% 0%2%1%1%0%0%1%0%2% 67% Польш Орос Солонгос Нидерланд Итали Франц Герман Энэтхэг АНУ Тайланд Болгар Казакстан Сингапур Хонконг Япон Бусад Зураг III.3 Гарын тосны импорт - 2014 он 4% 3% 1%0%1%0%0%1% 5% 5% 5% 6% 69% Польш Орос Солонгос Нидерланд Итали Франц Герман Энэтхэг АНУ Тайланд Казакстан Сингапур Хонконг Япон Бусад Зураг III.4 Гарын тосны импорт - 2015 он

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 23 6% 5% 6% 6% 1%1%1% 0% 1%2% 2% 1%2%0%0% 65% Польш Орос Солонгос Нидерланд Итали Франц Герман Энэтхэг АНУ Тайланд Болгар Казакстан Сингапур Хонконг Япон Бусад Дээрх мэдээнээс харахад Польш, Орос, Солонгос, Нидерланд, Индонез, Франц, Герман зэрэг улсаас хамгийн их гарын тос импортолж байгаа ба импортлогч компаныг дурьдвал дараах байдалтай байна. Хүснэгт III-2 Импортлогч компаниуд Улс Импортлогч компани(голчлон) 1 Польш Орифлэйм Монгол ХХК 2 Орос Инфинум Ориент ХХК, Бэст-Анзу ХХК, Форенхэрбал Трейд ХХК, Өглөө бүхэн өнгөлөг ХХК-AVON 3 Солонгос Амарстарс ХХК-Tony moly, Монкарго, Улиастайнтэнгэр ХХК- Missha, Экохолидэй, хувь хүмүүс 4 Нидерланд Моносфарм Трейд 5 Итали Бишрэлттрейд ХХК, Монголианстар дистрибюшин ХХК, МСМ групп ХХК 6 Франц Таванбогд трейд ХХК, Наранбьюти уорлд ХХК, Бишрэлт- Интернэйшнл ХХК 7 Герман Намтайшир ХХК, Цэлмүүнгоо ХХК, Бишрэлттрейд ХХК, ФФФ ХХК Хүснэгт III-3 Гарын тосны дундаж үнэ-улс тус бүрээр

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 24 Улс 2013-2015 оны импортын дүн Литр Ширхэг Нэг ширхэгийн дундаж үнэ 1 Польш 2,919,968,463 220,292 20,291 660 2 Орос 366,774,041 24,173 3 759 3 Солонгос 202,720,780 34,030 49,192 278 4 Нидерланд 179,104,546 1,939 100 4,607 5 Итали 169,391,774 2,828 2,995 6 Франц 136,877,455 1,416 11,067 3,475 7 Герман 104,468,769 3,270 42,883 965 8 Энэтхэг 49,684,326 2,412 6 1,030 9 АНУ 29,902,966 714 620 2,007 10 Тайланд 28,411,793 187 1,302 5,615 11 Болгар 25,149,370 7,620-165 12 Казакстан 24,091,082 675 3 1,784 13 Сингапур 22,193,034 45 726 13,549 14 Хонконг 18,113,995 47 34 18,319 15 Япон 17,872,448 1,165 309 757 16 Турк 10,874,054 1,398-389 17 Хятад 10,040,892 193-2,600 18 Индонез 6,035,425 4,464-68 19 Австри 6,031,019 11 1,088 4,555 20 Малайз 5,131,802 300 36 850 21 Чех 4,892,595 52-4,655 22 Канад 4,307,044 24-319 23 Израйл 2,871,925 1,092 2,630 24 Их Британи 2,319,207-51 45,475 25 Испани 2,091,618 1,853 56 26 Щвейцарь 2,014,161-64 31,471 27 Белги 1,844,485 4.4 5 19,833 28 Дани 773,884 3.9-9,922 29 Украйн 657,352 1.6 18 13,147 30 Эмират 610,101 90. - 339 31 Латви 2,882,029 1,317 2 109 32 Өмнөд Африк 24,761 2 12,381 Зураг III.5 Импортын гарын тосны дундаж үнэ

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 25 Өмнөд Африк Латви Эмират Украйн Дани Белги Щвейцарь Испани Их Британи Израйл Канад Чех Малайз Австри Индонез Хятад Турк Япон Хонконг Сингапур Казакстан Болгар Тайланд АНУ Энэтхэг Герман Франц Итали Нидерланд Солонгос Орос Польш 109 339 56 2,630 319 4,655 850 4,555 68 2,600 389 757 1,784 165 5,615 2,007 1,030 965 3,475 2,995 4,607 278 759 660 12,381 13,147 9,922 13,549 19,833 18,319 31,471 45,475-5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000 50,000 Хүснэгт III-4 Он 2013-2015 оны импортын гарын тосны дцндаж үнэ Нийт импортоор орж ирсэн гарын тосны үнэ Нийт ширхэг Нэг ширхэг гарын тосны дундаж үнэ/50 грамм/ 2013 1,277,013,188 2,026,732 630.08 2014 1,734,661,732 2,171,649 798.78 2015 1,396,676,931 2,078,551 671.95

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 26 Зураг III.6 Гарын тосны импорт- 2013-2015 он 1,800,000,000.00 1,600,000,000.00 1,400,000,000.00 1,200,000,000.00 1,000,000,000.00 800,000,000.00 600,000,000.00 400,000,000.00 200,000,000.00 0.00 1,734,661,732.00 1,396,676,931.00 1,277,013,188.00 Series1 2013 ОН 2014 ОН 2015 ОН Зураг III.7 Импортын гарын тосны дундаж үнэ 798.78 671.95 800 600 630.08 2015 он 400 2014 он 200 0 1 2013 он

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 27 3.3 Салбарын өрсөлдөгчдийн өнөөгийн байдал 1. Монос ХХК 2. Монэнзим ХХК 3. Мандухай хатан ХХК Монос Групп компани нь 1990 онд анхны эм, гоо сайхны жижиг үйлдвэр Монос нэртэйгээр байгуулагдан үйл ажиллагаагаа эхэлснээс хойш эдүгээ 24 дэх жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Монос Групп нь өнөөдөр 1200 гаруй ажилтан ажиллагсадтай, 13 охин компанитай, салбартаа тэргүүлэгч компани юм 52 нэр төрлийн гоо сайханы бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. МОНЭНЗИМ ХХК компани нь 1976 онд ургамлын гаралтай эмчилгээ, гоо сайхан, сувиллын зориулалттай эм, биобэлдмэл гаргаж авах эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэх технологи боловсруулан нэвтрүүлэх, зорилготойгор байгуулагдсан. Өнөөдрийг хүртэл 20 гаруй биобэлдмэл, сувиллын бүтээгдэхүүн, 40 гаруй нэр төрлийн гоо сайхны бүтээгдэхүүнийг хүн амынхаа хэрэгцээнд нийлүүлжээ. Тус компани нь анх Мандухай пүүс нэртэйгээр байгуулагдан үйл ажиллагаагаа эхэлсэн. Гоо сайханы бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл үйлчилгээний Мандухай ХХК нь нүүр цэвэрлэгч сүүн шингэн, өдрийн болон шөнийн тос, маск, гарын тос, хүүхдийн тэжээлийн тос зэрэг нийт 20 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 28 4. Ич крем ХХК 5. Натурал Эссэншил ХХК Ич крем компани 2003 оноос эхлэн тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд дотоодын зах зээлд гоо сайхны бүтээгдэхүүн нийлүүлсээр иржээ. Арьс арчилгаа, үс арчилгаа, ахуйн хэрэглээ гэсэн гурван чиглэлээр үйлдвэрлэлээ хөгжүүлсээр одоо үйлдвэрээс гарч байгаа бэлэн бүтээгдэхүүн нь 19 нэр төрөл болсон байна. Уг нь 30 гаруй нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж байсан ч хэрэглэгчдийн дунд судалгаа хийж үзээд зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэхээ түр зогсоогоод байгаа аж. 6. Бурханлаг гоо сайхан ХХК Тус компани нь 2014 онд шинээр байгуулагдсан, гоо сайхны төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлэг үндэсний үйлдвэр юм.lhamour брендийн ванны хөөс, биеийн арьс гуйжуулагч, биеийн тос, ванны давс, гарын тос, лаа, саван, уруул өнгөлөгч зэрэг 17 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. Бурханлаг гоо сайхан компани нь 2014 онд байгуулагдсан, гоо сайхны төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үндэсний үйлдвэр юм. Одоогоор 20 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж зах зээлд нийлүүлж байна. 7. Seaberry farm product LLC 2013 онд үүсгэн байгуулагдсан гоо сайхан, эрүүл мэндийн төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани юм. Түүхий эдээ Монгод өөрсдөө тариалан, үйлдвэрлэлээ Солонгос хийн

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 29 импортлодог байсан бол 2015 оноос дотоодын зах зээлд бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж эхэлсэн. Хүснэгт III-5 Бүтээгдэхүүний харьцуулалт Компаний нэр 1. Монос ХХК Бүтээгдэхүүн ий нэр Сарнай Anti-Age(Biogen) Biomon Бүтээгдэхүүн ий зураг Савлагаа 100 грамм 45 грамм 100 грамм Үнэ 3,500 төгрөг 2,500 төгрөг 3,500 төгрөг Үйлчилгээ Арьс хумсанд тэжээл өгнө. Арьсыг чийгшүүлж зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. Анхилам үнэртэй. Хөгшрөлтийн чийгшил зөөлрүүлнэ. эсрэг, өгч Арьс хумсанд тэжээл өгнө. Арьсыг чийгшүүлж зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. Шингэц Шингэц муу. Чийгшил дунд зэрэг. Шингэц дунд зэрэг. Чийгшил сайн. Шингэц дунд зэрэг. Чийгшил дунд зэрэг.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 30 Хуваарилал т Монос эмийн сангийн салбарууд, Номин Компани 2. Мандухай хатан ХХК 3. Монэнзим ХХК 4. Ич крем ХХК Бүтээгдэхүүн ий нэр Яргуй гарын тос Misheel гарын тос Гарын тос+хумс Бүтээгдэхүүн ий зураг Савлагаа 50 грамм 50 грамм 100 грамм Үнэ 4,500 төгрөг 1,800 төгрөг 3,050 төгрөг Үйлчилгээ Тэжээлөгч, зөөлрүүлэн,өнгийгсэрг ээнчийгшүүлэхүйлчилг ээтэй. Арьсыг чийгшүүлж зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. Тэжээлөгч, зөөлрүүлэн,өнгийгсэргээн чийгшүүлэхүйлчилгээтэй. Шингэц Шингэц муу. Чийгшил дунд зэрэг. Шингэц муу, чийгшил муу Шингэц дунд, чийгшил дунд

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 31 Хуваарилал т Нарантуул, супермаркетууд Их дэлгүүр, супермаркетууд, сүлжээ дэлгүүрүүд Компаний нэр 5. Натурал Эссэншил ХХК 6. Бурханлаг гоо сайхан ХХК 7. Seaberry farm product LLC Бүтээгдэхүүний нэр Шөнө-Чацаргананы тостой гарын тос Өдөр-Нохойн хошууны гарын тос- өдөр Чацарганатай тос гарын Seabucthorn hand cream- Чацарганатай гарын тос Бүтээгдэхүүний зураг Савлагаа 15 грамм 50 грамм 1000 грамм Үнэ 7,500 төгрөг 7,000 төгрөг 29,900 төгрөг Үйлчилгээ Чийгшүүлж, арьсны өнгийг сэргээж, зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. Чийгшүүлж, өнгийг зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. арьсны сэргээж, Чийгшүүлж, өнгийг зөөлрүүлэх үйлчилгээтэй. арьсны сэргээж, Шингэц Шингэц сайн, чийгшил дунд Шингэц сайн, чийгшил дунд Шингэц сайн, чийгшил сайн Хуваарилалт Sky их дэлгүүр, Good price, Max mall, Charming, Mitate beauty salon, Zaisan square, APM онлайн 4 салбар дэлгүүр, интернэт худалдаа Төв шуудангийн өмнө байрлах нэрийн дэлгүүр, интернэт худалдаа

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 32 худалдаа 3.4 Гарын тосны үнийн судалгаа Хүснэгт III-6 Гарын тосны үнэ, савлагааны судалгаа Савлагаа Үнэ Үйлдвэрлэсэн улс 1 40 грамм 9,000 төгрөг Солонгос 2 45 грамм 6,900 төгрөг Япон 3 50 грамм 6,600 төгрөг Герман 4 50 грамм 4,800 төгрөг Солонгос 5 50 грамм 5,300 төгрөг Солонгос 6 50 грамм 10,900 төгрөг Япон 7 50 грамм 14,800 төгрөг Япон 8 50 грамм 14,800 төгрөг Чили 9 50 грамм 18,000 төгрөг Франц 10 60 грамм 10,000 төгрөг Солонгос 11 60 грамм 11,000 төгрөг Солонгос 12 60 грамм 19,800 төгрөг Солонгос 13 65 грамм 7,000 төгрөг Солонгос 14 65 грамм 8,900 төгрөг Япон 15 70 грамм 5,000 төгрөг Солонгос 16 70 грамм 5,500 төгрөг Польш 17 70 грамм 9,900 төгрөг Япон 18 75 грамм 2,500 төгрөг Солонгос 19 75 грамм 3,800 төгрөг Солонгос 20 75 грамм 4,500 төгрөг Герман 21 75 грамм 5,000 төгрөг Солонгос 22 75 грамм 6,700 төгрөг Герман 23 80 грамм 12,800 төгрөг Солонгос 24 80 грамм 16,800 төгрөг Солонгос 25 80 грамм 18,000 төгрөг Япон 26 100 грамм 3,800 төгрөг Солонгос 27 100 грамм 5,000 төгрөг Солонгос 28 120 грамм 28,000 төгрөг Франц

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 33 29 130 грамм 24,000 төгрөг Солонгос 30 45 грамм 2,500 Монгол-Монос-Anti age 31 50 грамм 1,800 Монгол-Монэнзим ХХК- Мишээл 32 50 грамм 7,000 Монгол-Бурханлиг гоо сайхан ХХК-Чацарганатай гарын тос 33 100 грамм 30,50 төгрөг Монгол-Ич крем- Гар хумсны тос 34 100 грамм 7,000 төгрөг Монгол-Монос ХХК- Сарнай 35 100 грамм 3,500 төгрөг Монгол-Монос ХХК- Биомон гарын тос 36 50 грамм 4,500 төгрөг Монгол-Мандухай ХХК 37 15 грамм 7,500 төгрөг Монгол-Натурал Эссэншл ХХК- Lhamour Чацарганата гарын тос 38 100 грамм 29,900 төгрөг Монгол-Seaberry farm product LLC- Чацарганатай гарын тос

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 34 3.5 Гарын тосны хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа Биечилсэн санал асуулгын аргаар анхдагч өгөгдөл цуглуулан SPSS22 программ дээр боловсруулж шинжилгээний статистик арга ашиглан өгөгдлийн уялдаа хоблоо, хамаарлыг тодорхойлон дүгнэсэн. Дараах тооцооллуудыг хийж гүйцэтгэсэн Нэг талт шинжилгээ Хоёр талт шинжилгээ Кронбах альфа коэффициент /Cronbach s Alpha coefficient/ Түүврийн хүрэлцэхүйц байдлыг тодорхойлох шалгуур / Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy/ Хамаарлын шинжилгээ / Analysis of correlation/ Хүчин зүйлийн шинжилгээ /Factor Analysis/ 3.5.1 Түүврийн хэмжээ Энэхүү судалгаагаар Улаанбаатар хотын Баянгол, Чингэлтэй, Сүхбаатар, Баянзүрх дүүргийн 16-аас дээш насны гарын тос хэрэглэгчдийн зан төлөвийг тодорхойлохыг зорьсон. 2015 оны байдлаар Улаанбаатар хотын хүн амын тоо 1,396,288, үүнээс 16- аас дээш насны оршин суугчдийн тоо 946,120 байна. Баянгол дүүрэгт 145,939, Чингэлтэй дүүрэгт 110,202, Сүхбаатар дүүрэгт 97,947, Баянзүрх дүүрэгт 226,067 ба 4 дүүрэгт нийт 580,115 байна. Энэхүү зорилтот эх олонлог нь нь нийт эх олонлогийн 61,3%-ийг эзэлж байна. Томъёо III-1Түүврийн хэмжээ тодорхойлох томъёо Эх үүсвэр: Мягмар.Л, Ариунболд.Ш., 2007 он., Түүвэрлэлтийн аргазүйн зөвлөмж., Үндэсний статистикийн газар n Түүврийн хэмжээ

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 35 Z дизайн эффект буюу тухайн түүврийг сонгосон аргын стандарт алдаа, энгийн санамсаргүй түүврийн стандарт алдааны харьцаа /1.96 / d Түүврийн стандарт алдаа буюу нарийвчлал /0.05%/ р Тухайн судалгааны түлхүүр тодорхойлогч үзүүлэлтийн эх олонлогт эзлэх хувийн жин буюу илрэх магадлал байна. р=к/к Эх үүсвэр: Мягмар.Л, Ариунболд.Ш., 2007 он., Түүвэрлэлтийн аргазүйн зөвлөмж., Үндэсний статистикийн газар Томъёо III-2 Эх олонлогт эзлэх хувийн жинг тооцох томъёо К нийт эх олонлог /Улаанбаатар хотын нийт хүн амын тоо / к зорилтот эх олонлог /Баянгол, Чингэлтэй, Сүхбаатар, Баянзүрх дүүрэгийн хүн амын тоо/ 61,3% = 580,115/946,120 372 = (1.96 2 *61,3%(1-61,3%)) / 0.05 2 Эндээс түүврийн хэмжээ 365 гарч байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 36 3.5.2 Түүвэр бүрдүүлэлт Судалгааг асуулгын аргаар авсан нийт 450 анкет авсан ба үүнээс анкетыг чанарын шаардлага хангаагүйн улмаас хасаж 370 анкетын өгөгдөл дээр шинжилгээ хийсэн. Судалгааг дараах шалгуур үзүүлэлтээр гоо сайханы бараа худалдааны төв, гоо сайханы салон зэрэг хэрэглэгчдийн нягтаршил ихтэй байх газрууд танил талаа ашиглах дараах байршилуудаас авсан болно. Хүснэгт III-7 Түүвэр бүрдүүлэлт Судалгаанд хамрагдсан обьект 1 1 давхарын гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид 2 1 давхарын гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид 3 Тус төвийн ажилчид, үйлчлүүлэгчид 4 1 давхарын гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид 5 1 давхарын гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид Байршил Дүүрэг Хэлбэр Анкеты н тоо Улсын их дэлгүүр Чингэлтэй Цаас 34 Алтай центр Чингэлтэй Цаас 23 Теди төв Чингэлтэй Цаас 44 Гранд плаза төв Баянгол Цаас 33 Москва худалдааны төв Баянгол Цаас 29 6 Баянгол салбарын ажилчид УБХБанк Баянгол Цаас 27 7 Үйлчлүүлэгчид Peony гоо сайханы салон Баянгол Цаас 36

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 37 8 Үйлчлүүлэгчид Mitate гоо сайханы салон Баянзүрх Цаас 37 9 Оюутнууд СЭЗДСургууль Баянзүрх Цаас 32 10 Оюутнууд МУБИСургууль Баянзүрх Цаас 31 11 2 давхарын гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид 12 Гоо сайханы тасгаар үйлчлүүлэгчид, худалдагчид Сандэй плаза худалдааны төв Дүнжингарав худалдааны төв 13 Ажилчид Цахим Сорилго ХХК 14 Багш нар БГД 13-р сургууль Баянзүрх Цаас 40 Баянзүрх Цаас 33 Баянзүрх Цаас 21 Баянгол Цаас 30 3.5.3 Ерөнхий мэдээллийн хэсэг Судалгаанд нийт 370 хүн хамрагдсан ба хувийн ерөнхий мэдээллийн хэсэгт нас, хүйс, боловсрол, ажил эрхлэлт, өрхийн дундаж орлого, гэр бүлийн байдал зэргийг асуусан. Зураг III.8 Насны бүтэц 100 80 60 40 26,2% 23,8% 20 0 8,9% 18 нас хүртэлх 11,6% 10,3% 9,5% 4,9% 4,9% 19-24 нас 25-29 нас 30-34 нас 35-39 нас 40-44 нас 45-49 нас 50-с дээш Судалгаанд хамрагдагсдыг насны бүтцээр авч үзэхэд 26,2% нь 19-24 насныхан, 23,8% нь 25-29 насныхан, 11,6% нь 30-34 насныхан, 10,3% нь 35-39 насныхан, 9,5% нь 40-44 насныхан, 8,9% нь 18 нас хүртэлх насныхан, 4,9% нь 45-49 насныхан, 4,9% нь 50-аас дээш насныхан эзэлж байна. Үүнээс харахад 19-44 насныхан нийгмийн идэвхитэй хэсгийг бүрдүүлж байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 38 Зураг III.9 Хүйс Эрэгтэй 10% Эмэгтэй 90% Судалгаанд хамрагдагсдыг хүйсээр авч үзэхэд 90% нь эмэгтэйчүүд, 10% нь эрэгтэйчүүд байна. Тус судлагаа нь гоо сайханы бүтээгдэхүүн дээр хийгдэж буй тул бүтээгдэхний онцлогоос шалтгаалж байна. Зураг III.10 Боловсролын түвшин 300 250 70,3% 200 150 100 50 0 18,1% 8,9% 2,7% Дунд Бүрэн дунд Тусгай дунд Дээд

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 39 Судалгаанд хамрагдагсдыг 2,7% нь дунд, 18,1% нь бүрэн дунд, 8,9% нь тусгай дунд, 8,9% нь тусгай дунд, 70,3% дээд боловсролтой иргэд байна. Зураг III.11 Ажил эрхлэлт 140 35,1% 120 100 80 60 22,7% 25,9% 40 8,6% 20 3% 4,6% 0 Оюутан/сурагч Тэтгэвэрт Төрийн байгууллага Хувийн байгууллага Хувиараа бизнес эрхлэгч Одоогоор ажилгүй Судалгаанд хамрагдагсдыг 22,7% нь оюутан сурагчид, 3% нь тэтгэвэрийн насныхан, 8,6% нь төрийн байгууллагад, 25,9% нь хувийн байгууллагад ажилладаг, 35,1% хувиараа бизнес эрхлэгчид, 4,6% нь эрхэлсэн ажилгүй иргэд байсан. Зураг III.12 Өрхийн орлого 3,000,001-с дээш 2,000,001-3,000,000 1,000,001-2,000,000 500 001-1 000 000 500 000 хүртэлх 0 20 40 60 80 100 120 140 160

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 40 Судалгаанд хамрагдагсдыг 105 нь 500,000 төгрөг хүртэл, 139 нь 500,000-1,000,000 төгрөг хүртэл өрхийн орлоготой хэрэглэгчид эзэлж байна. Үүнээс харахад сарын дундаж орлого 500,000-1,000,000 төгрөг байна. Зураг III.13 Гэр бүлийн байдал 8,6% 27% 58,4% 5,9% Гэрлэсэн /хүүхэдтэй/ Гэрлэсэн /хүүхэдгүй/ Ганц бие /хүүхэдгүй/ Ганц бие /хүүхэдтэй/ Гэр бүлийн байдлыг гэрсэн эсэх, хүүхэдтэй эсэхээс шалтгаалан дөрөв ангилсан. Судалгаанд хамрагдасдын дийлэнх хувь нь гэрлэсэн хүүхэдтэй хүмүүс байна. 3.5.4 Нэг талт шинжилгээний үр дүн Зураг III.14 Гарын тосны үйлчилгээний төрөл

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 41 15 39 26 92 9 69 105 15 Тэжээлийн Нарны хамгаалалтай Зөөлрүүлэх Хүйтний эсрэг Чийгшүүлэх Үрчлээний эсрэг Цайруулах Холимог Хэрэглэгчдийн 28,4% нь тэжээлийн тос, 24,9% нь чийгшүүлэх тос, 18,6% нь зөөлрүүлэх үлдсэн 28,1% нь нарны хамгаалалттай, хүйтний эсрэг, үрчлээний эсрэг, цайруулах үйлчилгээтэй тос хэрэглэж байна. Үүнээс харахад Монгол орны хуурай ширүүн цаг агаарын нөхцөл байдлаас хамаарч ихэнх хувь нь тэжээлийн болон чийгшүүлэх тос хэрэглэж байна. Зураг III.15 Холимог үйлчилгээтэй гарын тос 0.3 0.3 0.3 0.5 0.5 1.6 2.4 0.3 0.3 1.4 2.7 чийгшүүлэх+нарны хамгааалттай чийгшүүлэх+үрчлээний эсрэг зөөлрүүлэх+нарны эсрэг тэжээлийн+чийгшүүлэх тэжээлийн+цайруулах гар+хумс зөөлрүүлэх+чийгшүүлэх тэжээлийн+үрчлээний эсрэг зөөлрүүлэх+цайруулах тэжээлийн+нарны хамгаалалттай Холимог үйлчилгээтэй гарын тос хэрэглэгчдийн 48,7% нь зөөлрүүлэх+чийгшүүлэх үйлчилгээтэй гарын тос хэрэглэж байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 42 Зураг III.16 Таны арьсны төрөл? 14% 17% 12% 8% 49% Хуурай Тослог Эмзэг Холимог Хэвийн Судалгаанд хамрагдагсдын 49% нь хуурай, 17% нь холимог, 14% нь хэвийн, 12% нь эмзэг, 8% нь тослог арьстай байна. Зураг III.17 Та аль улсын гарын тос хэрэглэдэг вэ? Б У С А Д 10 П О Л Ь Ш ( O R I F L A ME ) 22.7 О Р О С 6.5 Г Е Р М А Н 4.1 Ф Р А Н Ц 2.4 Я П О Н 5.1 С О Л О Н Г О С 38.4 М О Н Г О Л 10.8 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 2015 оны 4-р улиралын байдлаар Монголд 33 орны гарын тос импортоор орж ирж байна. Дээрх хүснэгтээс харахад гарын тосны зах зээлийн 38,4%-ийг Солонгос, 22,7%-ийг Польш, 10,8%-ийг Монгол, 6,5%-ийг Орос, 5,1%-ийг Япон,

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 43 4,1%-ийг Герман, 2,4%-ийг Франц улс, үлдсэн 10%-ийг үлдсэн 23 орны тос эзлэж байна. Зураг III.18 Та аль улиралд ихэвчлэн гарын тос худалдан авдаг вэ? 5% 6% 19% 70% Судалгаанд оролцогчдын 70% нь хаврын улирал гарын тосыг ихэвчлэн худалдан авдаг гэсэн байна. Энэ нь хаврын улиралд салхи, шуурга ихтэй, арьс хуурайшдагтай холбоотой. Зураг III.19 Гар улиралд хэдэн гарын тос хэрэглэдэг вэ? 5-аас 6 ширхэг 5.1 3-оос 4 ширхэг 23 1-ээс 2 ширхэг 71.9 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Монголын хэрэглэгчдийн гарын тосны хэрэглээ бага буюу сард 1-2 гарын тос хэрэглэж байна Зураг III.20 Таны гарын тос худалдан авалтаа хаанаас хийдэг вэ?

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 44 45 40 35 30 25 20 15 10 40.5 33.8 5 0 Гоо сайханы Гоо сайханы төрөлжсөн тасаг, барааны дэлгүүр лангуу 4.6 Интернэт худалдаа 7.6 9.5 Гэр, ажлын ойролцоох жижиг дэлгүүр Супермаркет, сүлжээ дэлгүүрүүд 4.1 Гоо сайханы салон Хэрэглэгчид гоо сайханы төрөлжсөн тасаг лангуу, гоо сайханы барааны дэлгүүрээс гарын тос худалдан авах нь элбэг байна. Зураг III.21 Та гарын тосны талаарх мэдээллийг хаанаас авдаг вэ? Худалдагч 28.9 Тараах материал /Брошур/ 2.4 Интернэт сайт 4.9 Гэр бүл, найз нөхөд, ойр дотны хүмүүс 41.4 Сошиал медиа /Facebook, Twitter/ 10 ФМ радио 0.5 Сэтгүүл 5.1 Өдөр тутмын сонин 1.1 Телевиз 5.7 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Хэрэглэгчид гэр бүл, найз нөхөд, ойр дотны хүмүүс болон гоо сайханы барааны дэлгүүр лангууны худалдагчдаас гарын тосны мэдээллийг авч байна. Зураг III.22 Таны гарын тос худалдан авалтанд хэн нөлөөлдөг вэ?

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 45 НАЙЗ НӨХӨД, ОЙР ДОТНЫ ХҮМҮҮС 18.4 МЭРГЭЖЛИЙН ЭМЧ 2.7 ГЭР БҮЛ, ХАМААТАН САДАН 8.6 ГОО САЙХАНЧ 8.9 ӨӨРӨӨ 44.9 ХУДАЛДАГЧ 16.5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Харин худалдан авах шийдвэрийг өөрсдөө гаргадаг байна. Энэ нь бүтээгдэхүүний үнэ, ач холбогдол өгөх түвшинээс хамаарч байна. Зураг III.23 Таны гарын тосны савлагаа? 45 40 38.1 37.3 35 30 25 24.6 20 15 10 5 0 40гр-50гр 60гр-75гр 80гр -100 гр 60гр-75гр дундаж болон том савлагааг илүүд үзэж байна. Зураг III.24 Таны хэрэглэдэг гарын тосны үнэ?

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 46 35 30 33 25 20 15 23.2 20.3 10 5 0 11.6 8.1 3.8 2 5000-5 000 5 001-7 000 7 001-10 000 10 001-15 000 15 001-20 000 20 000 -с дээш Гарын тосны дундаж үнэ 5,001-7,000 төгрөг байна. Зураг III.25 Холимог үйлчилгээтэй гарын тос 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 18.6 18.9 4.9 4.3 6.5 4.1 1.1 13.8 5.4 10.3 12.2 Хэрэглэгчид сарнай, лаванда, гүзээлзгэний үнэртэй, орц найрлагатай тос худалдан авах сонирхолтой байна.

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 47 3.5.5 Хоёр талт шилжилгээний үр дүн Зураг III.26 Арьсны төрөл, гарын тосны үйлчилгээний хамаарал 70 60 50 40 30 20 10 0 Тэжээлийн Нарны хамгаалалт ай Зөөлрүүлэ х Хүйтний эсрэг Чийгшүүлэ х Үрчлээний эсрэг Цайруулах Холимог Хуурай 61 2 34 3 52 9 5 16 Тослог 11 2 4 0 6 3 5 0 Эмзэг 9 4 6 4 5 5 2 8 Холимог 12 6 12 0 15 8 1 10 Хэвийн 12 1 13 2 14 1 2 5 Дээрх хүснэгтээс харахад Хуурай арьстай хэрэглэгчдийн 33,5% нь тэжээлийн тос, 28,6% нь чийгшүүлэх үйлчилгээтэй тос Тослог арьстай хэрэглэгчдийн 35,5% нь тэжээлийн тос Эмзэг арьстай хэрэглэгчдийн 33,5% нь тэжээлийн тос, 28,6% нь чийгшүүлэх үйлчилгээтэй тос Хуурай арьстай хэрэглэгчдийн 20,9% нь тэжээлийн тос, 18,6% нь холимог үйлчилгээтэй тос хэрэглэдэг. Үүнээс харахад хэрэглэгчид арьсны төрлөөс хамааруулан гарын тосоо сонгох нь бага байгаа ба харин цаг агаарын нөхцөл байдлаас шалтгаалан ихэнх хувь нь тэжээлийн тос хэрэглэдэг нь харагдаж байна. Зураг III.27 Гарын тосны савлагаа, гарын тосны үйчилгээний төрлийн хамаарал

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 48 60 50 40 30 20 10 0 Дээрх графикаас харахад нарны хамгаалалттай болон хүйтний эсрэг хамгаалах тос хамгийн бага савлагаатай буюу 40-50 грамм, тэжээлийн болон үрчлээний эсрэг үйлчилгээтэй тос 60-65 грамм, зөөлрүүлэх, чийгшүүлэх болон холимог үйлчилгээтэй гарын тос ихэвчлэн том буюу 80-100граммын савлагаатай байдаг нь харагдаж байна. 3.5.6 Кронбах альфа коэффициент /Cronbach s Alpha coefficient/ Тус коэффифиент нь судалгааны асуулгын найдвартай байдлыг шалгуур ба анкетын 5 дахь асуулт болох шкал хэмжигдэхүүн дээр шалгасан. Cronbach s alpha Тайлбарлах утга α 0.9 Маш сайн 0.7 α < 0.9 Сайн

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 49 0.6 α < 0.7 Хүлээн зөвшөөрнө 0.5 α < 0.6 Хангалтгүй α < 0.5 Хүлээн зөвшөөрөхгүй Эх үүсвэр:jose.m Cortina, (1993) What is Coefficient alpha? An examination of theory and application P98 Кронбах альфа нь 1 рүү тэмүүлэх тусмаа 100 хувь буюу найдартай байдал өндөр байгааг илэрхийлдэг. Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items.763.766 10 Тус коэффициент нь 0,763 гарч байгаа нь судалгааны асуултын найдвартай байдал Сайн байгааг илэрхийлж байна. 3.5.7 Түүврийн хүрэлцэхүйц байдлыг тодорхойлох шалгуур / Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy/ Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy буюу КМО тест нь түүврийн хүрэлцээтэй байдлыг шалгадаг ба 0,7-оос дээш бол хангалттай хэмээн үздэг. Мөн Bartlett-ийн тестийн Sig.-нь 0,05-аас бага байвал ач холбогдотой гэж үзнэ. KMO үр дүн 0,813 байгаа нь хангалттай болохыг баталж байна. KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy..813

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 50 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square df Sig. 686.820 45.000 3.5.8 Хүчин зүйлийн шинжилгээ /Factor Analysis/ Rotated Component Matrix a Үнэр.743 Урьд нь хэрэглэж байсан эсэх.659 Сав баглаа боодол өнгө, дизайн, загвар хийц.605 Component 1 2 3 Шингэц хурдан эсэх.560 Үйлдвэрлэсэн улс Бүтээгдэхүүний мэдээлэл, тайлбар.813.681 Орц найрлага.666 Хүргэлтийн үйлчилгээ.767 Хямд үнэ.744 Олны танил брэнд эсэх.632 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 6 iterations. Асуулт 5 нь гарын тос хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргалтандаа чухалчлах 10 хувьсагчийг агуулж буй ба хүчин зүйлийн шинжилгээгээр хэдэн хүчийн зүйл үүсэхийг харах юм. Шалгуур оноог 0,5-р оноосон. Дээрх хүснэгтээс харахад 3 хүчин зүйлд хуваагдаж байна. Сэтгэл ханамж, нэмэлт үр ашиг (үнэр, хэрэглэж байсан эсэх, шингэц) Гарал, үүсэл (үйлдвэрлэсэн улс, тайлбар, орц)

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 51 Сүлжээ бүтээгдэхүүн Орифлэйм (хүргэлтийн үйлчилгээ, хямд үнэ, олны танил брэнд) Эдгээр хувьсагчдыг нэгэн хүчин зүйлс болгож шинжилгээ хийх юм. Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Сэтгэл_ханамж 370 1.00 5.00 3.5838.71715 Гарал_үүсэл 370 1.00 5.00 3.8721.80302 Сүлжээ_бүтээгдэхүүн 370 1.00 5.00 2.8856.87754 Valid N (listwise) 370 Хүснэгтээс харахад гарын тосны хэрэглэгчид дээрх 3 хүчин зүйлсээс гарал үүсэл буюу үйлдвэрлэсэн улс, тайлбар, орцыг чухалчилдаг болохыг харуулж байна. 3.5.9 Хамаарлын шинжилгээ / Analysis of correlation/ Correlations Сэтгэл_ханамж Сэтгэл_ханамж Pearson Correlation 1 Sig. (2-tailed) Гарал_үүсэл N 370 Гарал_үүсэл Pearson Correlation.470 ** 1 Sig. (2-tailed).000 N 370 370 Сүлжээ_бүтээгд эхүүн Сүлжээ_бүтээгдэхүүн Pearson Correlation.373 **.310 ** 1 Sig. (2-tailed).000.000 N 370 370 370 Хүчин зүйлүүдийн хамаарлыг шалгахын тулд коррелиацыг ашигладаг. Хүчин зүйлүүд хоорондын хамаарал эерэг байна. 3.6 Хүчин зүйлсийг тодорхойлох судалгаа Судалгааны арга:бүлгийн ярилцлагын аргаашиглан чанарын судалгаа хийсэн. Судалгаа явагдсан хугацаа: 2016.04.19 19:20 минут-19:40 минут Судалгаа явагдсан газар: Хүнсний 1-р дэлгүүрийн Эрдэнэс үнэт эдлэлийн дэлгүүр Судалгаанд оролцогчид:тус дэлгүүрийн худалдагч эмэгтэйчүүд Судалгааны зорилго:гарын тос хэрэглэгчдийн худалдан авалтанд нөлөөлдөг хүчин зүйлсийг тодорхойлох Асуулт:Хагас бүтэцлэгдсэн

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 52 Зураг III.28 Гарын тос худалдан авалтанд нөлөөдөг хүчин зүйлс 10 х ү ч и н з ү й л с Сав баглаа, боодол, өнгө, загвар хийц Үнэр Урьд нь хэрэглэж байсан эсэх Хүргэлтийн үйлчилгээ Хямд үнэ Олны танил брэнд эсэх Шингэц хурдан эсэх Орц найрлага Бүтээгдэхүүний мэдээлэл, тайлбар Үйлдвэрлэсэн улс

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 53 С у д а л г а а н д о р о л ц о г ч и д н.итгэл, 27 настай, 5,000-8,000 төгрөгийн үнэтэй Солонгос гарын тос хэрэглэдэг. Нэг тосыг удаан хэрэглэдэггүй. - Чухалчилдаг хүчин зүйлс - Цэцэг жимсний үнэртэй эсэх, сав баглаа боодол, жижиг савлагаа, чийгшил, шингэц - Чухалчилдаггүй хүчин зүйлс- Брэнд, зар сурталчилгаа, гарын тосны үйлчилгээ, арьсны төрөлд тохирч буй эсэх - Монгол гарын тос хэрэглэж байсан эсэх- Үгүй н.ганцэцэг, 35 настай. 4,000-5,000 төгрөгийн үнэтэй Oriflame-ын гарын тос хэрэглэдэг. Хэрэглэж дассан тосоо байнга хэрэглэдэг. - Чухалчилдаг хүчин зүйлс - Захиалж авах боломж, зөөлөн үнэр - Чухалчилдаггүй хүчин зүйлс- Брэнд, зар сурталчилгаа, гарын тосны үйлчилгээ, арьсны төрөлд тохирч буй эсэх - Монгол гарын тос хэрэглэж байсан эсэх- Тийм. Харшил өгч, гарт шингэхгүй байсан тул дахин хэрэглээгүй. н.байгалаа, 28 настай. 5,000 төгрөгийн үнэтэй Oriflame-ын гарын тос хэрэглэдэг. Хэрэглэж дассан тосоо байнга хэрэглэдэг. - Чухалчилдаг хүчин зүйлс- Захиалж авах боломж, найдвартай байдал, үйлдвэрлэсэн огноо - Чухалчилдаггүй хүчин зүйлс-гарын тосны үйлчилгээ, арьсны төрөлд тохирч буй эсэх Гарын тосыг зорьж худалдан авдаггүй. - Монгол гарын тос хэрэглэж байсан эсэх- Үгүй н.долгоржав, 36 настай. 5,000-6,000 төгрөгийн үнэтэй Монгол гарын тос хэрэглэдэг. - Чухалчилдаг хүчин зүйлс - Үнэр, шингэц, худалдаалж буй цэг, бүтээгдэхүүний тайлбар, олны танил брэнд эсэх - Чухалчилдаггүй хүчин зүйлс-гарын тосны үйлчилгээ, арьсны төрөлд тохирч буй эсэх - Монгол гарын тос хэрэглэж байсан эсэх- Тийм. Шингэц муу, өтгөн. 2016 о н. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 54 3.7 Монгол гарын тосны сул талыг тодорхойлох судалгаа Судалгааны арга:бүлгийн ярилцлагын арга ашиглан чанарын судалгаа хийсэн. Судалгаа явагдсан хугацаа: 2016.05.12 19:45 минут-20:00 минут Судалгаа явагдсан газар: Хүүхдийн 100 дэлгүүрийн Ti Amo coffee shop Судалгаанд оролцогчид: Тус coffee shop-оор үйлчлүүлэгч эмэгтэйчүүд Судалгааны зорилго:хэрэглэгчид монгол гарын тос хэрэглэхгүй байгаа шалтгаан болон түүний сул талыг тодорхойлох Асуулт: Хагас бүтэцлэгдсэн Зураг III.29 Монгол гарын тосны сул тал Мо н г о л г а р ын т о с н ы с у л 1. Тослог ихтэй, шингэц муу, ус нь ялгараад шингэдэггүй. 2. Хэрэглэгчдийн ой санамж, сэтгэлд хоногшоогүй. Зар сурталчилгаа, реклам байдаггүй. 4. Хэрэглэгчдийн хэрэглэж үзсэн туршлага ихэнхдээ муу гэсэн үнэлгээтэй байдаг. 3. Монгол бүтээгдэхүүн гэхээр муу, болхи гэсэн ойлголт хэрэглэгчдэд байдаг.. 3. Хуваарилалтын суваг хүртээмжтэй бус

Г а р ын т о с н ы х э р э г л э г ч и й н з а н т ө л ө в 55 С у д а л г а а н д о р о л ц о г ч и д н.жамъя нмядаг, 19 настай, - Oriflameын гарын тос хэрэглэдэ г. Анхнааса а хэрэглээд сурчихса н. -Монгол тос хэрэглэж үзээгүй. н.цолмон, 19 настай. -Neutrogena герман гарын тос хэрэглэдэг. Маш хурдан шингэж, удаан чийгшүүлдэг. - Монгол тосны сул тал: Тослог ихтэй, ус нь ялгараад шингэдэггүй. Цаг агаарын нөхцөл байдлаас хамааран монголчуудад тослог ихтэй тос тохирдоггүй н.хатантуул, 25 настай. - Himalaya, Гоо-иын Монгол гарын тос хэрэглэж байгаа. -Монгол тосны сул тал: Тослог ихтэй, шингэдэггүй. Зар сурталчилга а, реклам байдаггүй н. Баярмаа, 25 настай. -Oriflame-ын гарын тос хэрэглэдэг. Монгол тос хэрэглэж үзээгүй. Гарын тосыг зорьж авдаггүй. -Монгол тосны сул тал: Монгол бүтээгдэхүүн гэхээр муу гэсэн ойлголттой байдаг. Шингэц муу. н.номин- Эрдэнэ, 25 настай.. -Oriflame-ын гарын тос хэрэглэдэг. -Монгол тосны сул тал: Монгол тос шингэц муутай, болхи. Гоё гэсэн түвшинд хүрдэггүй. Хүмүүсийн хэрэглэж үзсэний дараах сэтгэгдэл муу байдаг. 2016 о н. С а н х ү ү Э д и й н З а с г и й н Д э э д С у р г у у л ь. БУТ, Б а т -Э р д э н и й н