EDITORIAL Dear readers, Santorini Guidebook 2008, the edition that is the first of the red guidebooks series, is ready to accompany you at every step you take in the beautiful island of Santorini. It includes a lot of information about the island and rich article writing by the professors Mr. Christos Doumas, Mr. Michalis Fytikas, Mr. Antonis Kontaratos, Mr. Floyd McCoy, Mr. Walter Friedrich, Dr Georges Vougioukalakis, and Mr. Elias Mamalakis, Mr. Manolis Lignos, Yiorgos Hatziyannakis, Mr. Nikos Loukakis, and Mrs. Maja Efstathiou and Mrs. Angeliki Georgantopoulou. Its aim is for you to gain an overall knowledge of Santorini. To those of you who are already in Santorini, we wish a pleasant and unforgettable stay. If however, you hold this guidebook in your hands and you haven t planned visiting the island yet, we are almost sure that as you read through its pages you will change your mind, take the right decision and come sooner than you expect! Machi Synodinou, Editor Αγαπητοί αναγνώστες, Το Santorini Guidebook 2008, η έκδοση με την οποία ξεκίνησε η κόκκινη σειρά οδηγών, είναι έτοιμο να σας συντροφεύσει σε κάθε σας βήμα στην πανέμορφη Σαντορίνη. Πάντα με πλήθος πληροφοριών για το νησί και πλούσια αρθρογραφία από τους καθηγητές κ.κ. Χρίστο Ντούμα, Μιχάλη Φυτίκα, Αντώνη Κονταράτο, Floyd McCoy, Walter Friedrich, τον Δρα. Γιώργη Βουγιουκλάκη, τους κ.κ. Ηλία Μαμαλάκη, Μανώλη Λιγνό, Γιώργο Χατζηγιαννάκη, Νίκο Λουκάκη, την κα Μάγια Ευσταθίου και την κα Αγγελική Γεωργαντοπούλου, για μία ακόμη χρονιά στοχεύει να αποκτήσετε μία συνολική γνώση για τη Σαντορίνη. Σε σας που βρίσκεστε ήδη στη Σαντορίνη, ευχόμαστε μία ευχάριστη και αξέχαστη διαμονή. Αν όμως κρατάτε στα χέρια σας τον οδηγό χωρίς να έχετε προγραμματίσει ακόμα την επίσκεψή σας στο νησί, είμαστε σχεδόν σίγουροι πως όσα διαβάσετε στις σελίδες του θα σας κάνουν να πάρετε την απόφαση και να έρθετε πιο σύντομα από όσο υπολογίζετε! Μάχη Συνοδινού, Υπεύθυνη έκδοσης 10 11

INDEX/ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ About Greece - Greeting by the Minister of Tourism, Mr. Aris Spiliotopoulos - General information - The Aegean and its islands - by Professor Christos Doumas About Santorini Welcome letters - Chr. Roussos Sub-prefect of Thera, Ang. Roussos Mayor of Thera, G. Halaris President of the Community of Oia Geography History Geology - Santorini - a window for volcanology - by Professor Michalis Fytikas - The eruption of the 17th century B.C. - by Dr. Georges Vougioukalakis - The volcano 3600 years ago - by Professor Floyd McCoy - The Minoan Eruption: Radiocarbon dated to 1613 ± 13 B.C. - by Dr. Walter L. Friedrich Astronomy - The name Santorini or Thera on the celestial map - by Professor Anthony N. Kontaratos Archaeology - Thera/Santorini - by Professor Christos Doumas - The city of Ancient Thera - by Maja Efstathiou Folklore - Tradition is alive in Santorini - by Emmanuel Lignos Maps: Fira - Firostefani, Oia, Imerovigli, Kamari, Perissa Villages: Fira, Firostefani, Imerovigli, Kontochori, Vourvoulos, Karterados, Messaria, Vothonas, Monolithos, Kamari, Exo Gonia - Mesa Gonia, Pyrgos, Megalochori, Emporio, Perissa, Perivolos - Aghios Georgios, Akrotiri, Oia - Finikia, Thirasia Real estate Where to go - Archaeological Sites, Museums, Wineries, Volcano, Tours, Beaches Gastronomy - The gastronomy of the Cyclades - by Elias Mamalakis - A cuisine full of taste - The gastronomic course of the island - by Yiorgos Hatziyannakis - The vineyards of Santorini - by Angeliki Georgantopoulou - How and why we taste wine - by Nikos Loukakis Entertainment Shopping Recreation Events: Meetings & Incentives, Weddings Practical information Nearby islands: Anafi, Ios, Sikinos, Folegandros Santorini Business Directory Page 14 16 22 26 30 30 36 40 44 48 50 52 56 62 64 68 124 126 174 178 182 186 200 210 226 232 240 253 Ελλάδα - Χαιρετισμός του Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης, κ. Άρη Σπηλιωτόπουλου - Γενικές πληροφορίες - Το Αιγαίο και τα νησιά του - καθ. Χρίστου Ντούμα Σαντορίνη Χαιρετισμοί - Επάρχου Θήρας Χρ. Ρούσσου, Δημάρχου Θήρας Άγγ. Ρούσσου, Προέδρου Κοινότητας Οίας Γ. Χάλαρη Γεωγραφία Ιστορία Γεωλογία - Σαντορίνη, ένα «ανοικτό» ηφαιστειολογικό βιβλίο - καθ. Μιχάλη Φυτίκα - Η έκρηξη του 17ου π.χ. αιώνα - Δρ. Γιώργη Βουγιουκαλάκη - Το ηφαίστειο 3600 χρόνια πριν - καθ. Floyd McCoy - Η Μινωική Έκρηξη: Ραδιενεργός άνθρακας την τοποθετεί στο 1613 ± 13 π.χ. Δρ. Walter L. Friedrich Αστρονομία - Το όνομα Σαντορίνη ή Θήρα στον ουράνιο χάρτη - καθ. Αντώνη Ν. Κονταράτου Αρχαιολογία - Θήρα/Σαντορίνη - καθ. Χρίστου Ντούμα - Η πόλη της Αρχαίας Θήρας - Μάγιας Ευσταθίου Λαογραφία - Ζωντανή η παράδοση στη Σαντορίνη - Εμμανουήλ Λιγνού Χάρτες: Φηρά - Φηροστεφάνι, Οία, Ημεροβίγλι, Καμάρι, Περίσσα Οικισμοί: Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι, Κοντοχώρι, Βουρβούλος, Καρτεράδος, Μεσαριά, Βόθωνας, Μονόλιθος, Καμάρι, Έξω Γωνιά - Μέσα Γωνιά, Πύργος, Μεγαλοχώρι, Εμπορείο, Περίσσα, Περίβολος - Άγιος Γεώργιος, Ακρωτήρι, Οία - Φοινικιά, Θηρασιά Αγορές aκινήτων Αξιοθέατα - Αρχαιολογικοί Χώροι, Μουσεία, Οινοποιεία, Ηφαίστειο, Περιηγήσεις, Παραλίες Γαστρονομία - Η γαστρονομία των Κυκλάδων - Ηλία Μαμαλάκη - Κουζίνα γεμάτη γεύσεις - Η γαστρονομική πορεία του νησιού - Γιώργου Χατζηγιαννάκη - Ο σαντορινιός αμπελώνας - Αγγελικής Γεωργαντοπούλου - Πώς και γιατί δοκιμάζουμε το κρασί - Νίκου Λουκάκη Διασκέδαση Αγορές Αναψυχή Εκδηλώσεις: Συνέδρια & ταξίδια κινήτρων, Γάμοι Πρακτικές πληροφορίες Κοντινά νησιά: Ανάφη, Ίος, Σίκινος, Φολέγανδρος Κατάλογος Επιχειρήσεων Σαντορίνης Σελίδα 14 16 22 26 30 30 36 40 44 48 50 52 56 62 64 68 124 126 174 178 182 186 200 210 226 232 240 253 12 13

ABOUT GREECE/ΕΛΛΑΔΑ Greeting by the Minister of Tourism, Mr. Aris Spiliotopoulos, on the Red Guidebook Series Mr. Aris Spiliotopoulos Minister of Tourism It is a great pleasure to preface this series on the largest islands of the Cyclades, which are the great natural capital of our tourist product. The success of the Athens Olympic Games elevated Greece to one of the top positions on the global tourist ranking, which was a very significant development within the frame of ever-increasing international competition. By adopting a new set of aesthetic values and a new image that go beyond the traditional sun and sea model, Greece is entering a very creative era in terms of accentuating, promoting, enriching and enhancing its tourist product. Χαιρετισμός του Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης, κ. Άρη Σπηλιωτόπουλου, για την Κόκκινη Σειρά Οδηγών Με ιδιαίτερη χαρά προλογίζω την παρούσα έκδοση, η οποία αναφέρεται στα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων, το μεγάλο αυτό κεφάλαιο του ελληνικού τουριστικού μας προϊόντος. Οι επιτυχημένοι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας ανέδειξαν την Ελλάδα σε μια από τις κορυφαίες θέσεις της παγκόσμιας τουριστικής κατάταξης, εξέλιξη ιδιαίτερα σημαντική στο πλαίσιο του ολοένα αυξανόμενου διεθνούς ανταγωνισμού. Η Ελλάδα, υιοθετώντας μια νέα αισθητική και εικόνα που ξεπερνά το παραδοσιακό μοντέλο του «ήλιου και της θάλασσας», διανύει αυτή την περίοδο μια ιδιαίτερα δημιουργική φάση ως προς την ανάδειξη, προώθηση, εμπλουτισμό και ενίσχυση του τουριστικού της προϊόντος. Στο πλαίσιο αυτό, ο ελληνικός τουρισμός, αποτελώντας έναν από τους δυναμικότερους τομείς της ελληνικής οικονομίας, συνεχίζει να δημιουργεί προοπτικές για την πατρίδα μας. Προοπτικές για ανάπτυξη και απασχόληση. Ευκαιρίες για ένα μέλλον ευημερίας σε όλες τις Περιφέρειες και για όλους τους Έλληνες. In that context Greek tourism, as one of the most dynamic sectors of the Greek economy, continues to create new prospects for our country; prospects for development and employment; opportunities for a future of prosperity across all Regions and for all Greek citizens. The Cyclades, just like all of the Greek islands, offer a true taste of Greece. The identity and traditions of Greece as a nautical country par excellence are intrinsically linked to our islands. The Greek islands play a determinant role in tourist development. In the new tourist era that is formed globally, the Aegean islands can still be the front line of the Greek tourist product. Our greatest challenge is to make sure that each of our islands - small or large - develops its own distinct features and accentuates its uniqueness. In that sense, this publishing venture is truly commendable, as it promotes the tourist dynamic of our islands in the best possible way. Οι Κυκλάδες, όπως και τα ελληνικά νησιά στο σύνολό τους, έχουν πραγματική γεύση από Ελλάδα. Η ταυτότητα και οι παραδόσεις της Ελλάδας ως μίας κατεξοχήν ναυτικής χώρας είναι ταυτισμένες με την εικόνα των νησιών μας. Η νησιωτική Ελλάδα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην τουριστική ανάπτυξη. Στη νέα εποχή που διαμορφώνεται σε παγκόσμιο τουριστικό επίπεδο, τα νησιά του Αιγαίου μπορούν να συνεχίζουν να αποτελούν την εμπροσθοφυλακή του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Το μεγάλο μας στοίχημα είναι κάθε ένα από τα νησιά μας - μικρό ή μεγάλο - να αναπτύξει τις ιδιαιτερότητές του και να αναδείξει τη μοναδικότητά του. Προς αυτή την κατεύθυνση, η παρούσα εκδοτική προσπάθεια είναι πραγματικά αξιέπαινη, γιατί αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την τουριστική δυναμική των νησιών μας. 14 15

ABOUT GREECE/ΕΛΛΑΔΑ General information Greece is situated at the most southern part of Europe. Located between the 34th and 42nd parallel N., and between the 19th and 28th meridian E. Greece is a strategic crossroad between the East and the West. The cultural heritage of Greece is 4.000 years old and is portrayed in the archeological sites and the monuments of a distinct architecture and charm. Visitors have the opportunity to make a unique journey through the rare mosaic of the country s historic and cultural memory that highlights the manifold sides of the Greek civilization from the Ancient Greece to modern times. Greece, despite its small area, has a particularly rich natural environment, a rare geomorphology of sharp contrasts and many places of high ecological value. The indented coastlines, the imposing mountains, the caves and canyons, the lakes, the rivers, the biotopes and the unique ecosystems make up landscapes of exceptional beauty throughout Γενικές πληροφορίες Country Code: GR Location: Greece is located in South Eastern Europe and borders with Turkey to its East, Bulgaria, FYROM and Albania to its North. Population (2001 census): 10.964.020 Religion: The Greek population is composed of a 97% of Christian Orthodox. The rest of the population is Muslim, Roman Catholic and Jewish. Greece joined the European Community, now the European Union (EU), in 1981 and became a member of the economic and monetary union at the start of 2001. Currency: Euro Greece is a Presidential Parliamentary Republic More info: www.magma.travel H Ελλάδα είναι τοποθετημένη γεωγραφικά στο νοτιοανατολικότερο σημείο της Ευρώπης. Ανάμεσα στον 34ο και 42ο παράλληλο και στον 19ο και 28ο μεσημβρινό, αποτελεί στρατηγικό σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, μετράει 4.000 χρόνια ύπαρξης και αποτυπώνεται στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μνημεία με ξεχωριστή αρχιτεκτονική και γοητεία. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει ένα μοναδικό «ταξίδι» στο σπάνιο «μωσαϊκό» ιστορικής και πολιτισμικής μνήμης της χώρας, που αναδεικνύει τις πολύπλευρες εκδοχές του ελληνικού πολιτισμού από την Αρχαία Ελλάδα έως τη σύγχρονη εποχή. Η Ελλάδα, παρά τη μικρή της γεωγραφική έκταση, διαθέτει ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, σπάνια γεωμορφολογία με έντονες αντιθέσεις και πολλές περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας. Δαντελωτές ακτές, επιβλητικά βουνά, σπήλαια και φαράγγια, λίμνες, ποτάμια, βιότοποι και μοναδικά οικοσυστήματα συνθέτουν 16 17

ABOUT GREECE/ΕΛΛΑΔΑ the country. That is why Greece is a perfect destination for the lovers of ecotourism. Greek cuisine is of great interest, since it is one of the few in the world with a history dating back to ancient times, impressive lastingness, and a way of thinking that gives special attention to tastiness and healthy culinary practices. Today, Greek cuisine is considered one of the country s most powerful ambassadors abroad and especially nowadays that both Americans and Europeans are in the process of discovering the advantages of Mediterranean diet and cookery. The Mediterranean climate of Greece is characterized by mild winters, relatively warm and dry summers and generally, extended periods of sunshine throughout the year. That s another advantage compared to many other places of the world. During the winter time rainfall is infrequent and cloudy weather never lasts more than two or τοπία εξαιρετικής ομορφιάς σε όλη την επικράτεια, καθιστώντας την Ελλάδα ιδανικό προορισμό και για τους λάτρεις του οικολογικού τουρισμού. Η ελληνική κουζίνα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς είναι μία από τις ελάχιστες στον κόσμο που χαρακτηρίζεται από ιστορία χιλιετιών, εντυπωσιακή διάρκεια και μία λογική που δίνει ιδιαίτερη προσοχή στη γεύση και στην υγιεινή μαγειρική πρακτική. Σήμερα, η ελληνική κουζίνα αποτελεί έναν πολύ ισχυρό πρεσβευτή της χώρας στο εξωτερικό και ειδικά τα τελευταία χρόνια, που τόσο η υπόλοιπη Ευρώπη όσο και η Αμερική, έχουν μπει δυναμικά στη διαδικασία ανακάλυψης των πλεονεκτημάτων της Μεσογειακής δίαιτας και διατροφής. Το μεσογειακό κλίμα της Ελλάδας, με τους ήπιους χειμώνες, τα σχετικά ζεστά και ξηρά καλοκαίρια και γενικότερα τις εκτεταμένες περιόδους ηλιοφάνειας καθ όλη τη διάρκεια του έτους, δίνει στη χώρα ακόμη ένα πλεονέκτημα σε σχέση με πολλές άλλες περιοχές του κόσμου. Κατά τη χειμερινή περίοδο οι βροχοπτώσεις 18 19

ABOUT GREECE/ΕΛΛΑΔΑ three days. Usually, at the end of January or the first days of February, the socalled halcyon days make their appearance, infusing a spring air to the winter scene. It s a period of ten sunny spring days, a phenomenon known since the ancient times by this name. Although in many countries worldwide the crime instances are not rare, Greece is one of the countries that create a sense of security both to Greeks as well as to foreign visitors. The successful organizing of the Athens 2004 Olympic Games, bequeathed Greece with good infrastructures and at the same time brought out the country s hospitality and organizing ability. This opened the gateway for Greece s high position at the international rank of leisure as well as conference and professional tourism. είναι αραιές ενώ η συννεφιά δεν ξεπερνά τις δύο με τρεις μέρες. Συνήθως, προς τα τέλη του Ιανουαρίου ή αρχές Φεβρουαρίου κάνουν την εμφάνισή τους οι λεγόμενες «αλκυονίδες μέρες», δίνοντας μία ανοιξιάτικη πνοή στο χειμωνιάτικο σκηνικό. Πρόκειται για ένα δεκαήμερο ανοιξιάτικων ηλιόλουστων ημερών, γνωστών από την αρχαιότητα με αυτήν την ονομασία. Ενώ σε πολλές χώρες του κόσμου τα κρούσματα εγκληματικότητας δεν είναι σπάνια, η Ελλάδα είναι από τις χώρες που δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας στους Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Μετά την επιτυχημένη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα, οι οποίοι κληροδότησαν στην Ελλάδα άρτιες υποδομές και ανέδειξαν παράλληλα τη φιλοξενία και την οργανωτική της ικανότητα, έχει ανοίξει ο δρόμος για την τοποθέτηση της χώρας σε υψηλή θέση στην παγκόσμια κατάταξη όχι μόνο του τουρισμού αναψυχής, αλλά και του συνεδριακού και επαγγελματικού τουρισμού. 20 21

ABOUT GREECE/ΕΛΛΑΔΑ The Aegean and its islands By Professor Christos Doumas* The Aegean Sea, Aegeon, is not simply just one of the many seas on our planet. It was, and continues to be, the geographical point at which one of the greatest civilizations on earth was born many thousands of years ago. The etymology of the name Aegean can be found in the Homeric verb aisso, meaning to jump. The word aix, meaning goat, derives from this verb, as of all of the animals that man has tamed, the goat is the one particular animal that jumps. The ancient Greeks metaphorically called large waves aiges. Aegeon, therefore, means wavy. The term Aegean as a geographical point refers to the entire area that is washed by its waters and includes not only the islands, but also the mainland of the Greek peninsula as well as the coast of Minor Asia. This area combines a wide variation in its climate with a geographical environment that favours the development of unique ecosystems. Moreover, by joining three continents, Europe, Asia and Africa, the Aegean has become the meeting point of these cultures. In this way, the creation of the Aegean culture was greatly influenced by the liquid element: the sea, which cuts off and protects from external invasion, but also unites those who have the means and dare to cross it. From its very early stages, the Aegean ceased to be Το Αιγαίο και τα νησιά του Από τον καθηγητή Χρίστο Ντούμα* Professor Christos Doumas Τo Αιγαίo Πέλαγoς δεv είvαι απλώς μια από τις πoλλές θάλασσες τoυ πλαvήτη μας. Υπήρξε και παραμέvει πάvτα τo γεωγραφικό πλαίσιo, μέσα στo oπoίo, εδώ και πoλλές χιλιάδες χρόvια, επέπεσαv τα σπέρματα εvός από τoυς μεγαλύτερoυς πoλιτισμoύς της γης. Στo oμηρικό ρήμα αΐσσω, πoυ σημαίvει πηδώ, βρίσκεται η ετυμoλoγία τoυ Αιγαίoυ. Η λέξη αίξ, η κατσίκα, παράγεται από τo ρήμα αυτό, γιατί από όλα τα ζώα, πoυ εξημέρωσε o άvθρωπoς, η κατσίκα είvαι τo κατ εξoχήv ζώo πoυ πηδάει. Μεταφoρικά oι αρχαίoι Έλληvες απoκαλoύσαv αίγες και τα μεγάλα κύματα. Αιγαίov, λoιπόv, σημαίvει κυματώδες. Με τov όρo Αιγαίo ως γεωγραφικό πλαίσιo εvvooύμε oλόκληρη τηv περιoχή πoυ βρέχεται από τα vερά τoυ και περιλαμβάvει όχι μόvo τα vησιά αλλά και τov ηπειρωτικό κoρμό της ελληvικής χερσoνήσoυ καθώς επίσης και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ο χώρoς αυτός συvδυάζει μεγάλη πoικιλία κλίματoς και γεωγραφικoύ περιβάλλovτoς πoυ ευvooύv τηv αvάπτυξη μovαδικoύ oικoσυστήματoς. Παράλληλα, εvώvovτας τρεις ηπείρoυς, τηv Ευρώπη, τηv Ασία και τηv Αφρική, τo Αιγαίo γίvεται σημείo συvάvτησης τωv πoλιτισμώv τoυς. Για τo λόγo αυτό στη δημιoυργία τoυ πoλιτισμoύ τoυ Αιγαίoυ απoφασιστικό ρόλo έπαιξε τo υγρό στoιχείo: η θάλασσα, πoυ απoμovώvει και πρoστατεύει από εξωτερικές εισβoλές, αλλά και πoυ εvώνει αυτoύς πoυ έχoυv τα μέσα και τoλμoύv vα τη διασχίσoυv. Κατάσπαρτo καθώς είvαι τo Αιγαίo από vησιά, από πoλύ vωρίς έπαψε vα είvαι απλώς τo αλμυsimply salt water, the als, as it is studded with islands. It became the pontos (bridge) and the poros (crossing point). The fact that these words can be found in early ancient Greek texts means that the liquid element had come under man s control from a much earlier stage and served him accordingly. Archaeological evidence confirms this hypothesis. The Aegean islands, the majority of which are grouped together in small archipelagos, have in part formed societies with many common characteristics. These characteristics may differ from archipelago to archipelago, or even from island to island according to the opportunities for communication with their neighbours in the opposite mainland. At the same time the islands act as a bridge of communication from the western to eastern Aegean, and from the northern to southern Aegean. The Cyclades, scattered as they are in the Aegean, contribute more than any other group of islands in dividing the big sea currents of the Aegean into smaller ones, therefore resulting in a wide range of sea circulation. Considering the fact that, as it is with all the islands, the land that is closest to the island exercises not only an economical but also a cultural impact upon it, and also taking into consideration that the Cyclades are spread out over a large area along the mainland coastline, it is to be expected that the nature of their culture will differ to a certain extent according to the mainland area with which they maintain close relations. * Christos Doumas, Professor Emeritus University of Athens, Director of the Akrotiri Archaeological Excavations in Thera ρό vερό, η αλς. Έγιvε πόvτoς (γέφυρα) και πόρoς (πέρασμα). Τo γεγovός δε ότι oι λέξεις αυτές απαvτoύv στα πρώιμα αρχαία ελληvικά κείμεvα σημαίvει ότι πoλύ vωρίτερα είχε δαμαστεί τo υγρό στoιχείo και είχε μπει στηv υπηρεσία τoυ αvθρώπoυ. Και η αρχαιoλoγική μαρτυρία επιβεβαιώvει αυτή τηv υπόθεση. Τα νησιά του Αιγαίου συγκροτημένα στην πλειονότητά τους σε μικρά αρχιπελάγη διαμορφώνουν επιμέρους κοινωνίες με κοινά χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί να διαφοροποιούνται από αρχιπέλαγος σε αρχιπέλαγος ή ακόμη και από νησί σε νησί ανάλογα με τις δυνατότητες επικοινωνίας με την απέναντί τους μεγάλη στεριά. Ταυτόχρονα λειτουργούν ως γέφυρες επικοινωνίας του δυτικού Αιγαίου με το ανατολικό, του βόρειου με το νότιο. Οι Κυκλάδες διάσπαρτες καθώς είναι μέσα στο Αιγαίο συμβάλλουν περισσότερο από κάθε άλλο νησιωτικό σύμπλεγμα στη διάσπαση των μεγάλων θαλάσσιων ρευμάτων του Αιγαίου σε περισσότερα, δημιουργώντας έτσι μεγάλη ποικιλία στη θαλάσσια κυκλοφορία. Δεδομένου ότι, όπως συμβαίνει με όλα τα νησιά, η κοντινότερη σ αυτά μεγάλη στεριά ασκεί όχι μόνο οικονομική, αλλά και πολιτισμική επίδραση, και δεδομένου επίσης ότι οι Κυκλάδες εκτείνονται σε μεγάλη έκταση κατά μήκος των ηπειρωτικών ακτών, είναι αναμενόμενο ο χαρακτήρας του πολιτισμού τους να διαφοροποιείται ελαφρά αναλόγως της ηπειρωτικής περιοχής με την οποία διατηρούσαν στενές σχέσεις. * Χρίστος Ντούμας, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Ανασκαφών Ακρωτηρίου Θήρας 22 23