ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ 1
Στο Σκόπελο λειτουργούσαν 2 (δύο) ιδιωτικά ελαιοτριβεία και ο συνεταιρισμός. Ελαιοτριβείο ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ- ΚΟΥΛΑΓΙΝΗ Το 1921 αγόρασε το ελαιοτριβείο ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗΣ. Το 1926 έγινε πετρελαιοκίνητο και μαζί έγινε και αλευρόμυλος. Διέθετε 4 πιεστήρια από το Manchester της Αγγλίας. Το 1978 έγινε ηλεκτροκίνηση. Ενώ το 1981 έγινε φυγοκεντρικό. Έκλεισε το 1995. Το ιστορικό αυτό ελαιοτριβείο στη περίοδο 1966-67 άλεσε 12.000 μόδια και δούλεψε μέχρι τις 20 Ιουλίου, θα πρέπει να γίνει αναφορά ότι εκείνη τη χρονιά η ΓΕΡΑ είχε μαζέψει 58.000 μόδια [Μόδι: μονάδα μέτρησης καρπού. 1 μόδι = 640 Kg ελαιόκαρπου]. 2
Το εσωτερικό του ελαιοτριβείου 3
Παλαιότερα οι εργαζόµενοι, όταν είχε πολλή παραγωγή, δούλευαν σχεδόν 24 ώρες! Τώρα µε τα σύγχρονα µηχανήµατα,τα ελαιοτριβεία απασχολούνέως 3 άτοµα, αριθµός πολύ µικρός αν σκεφτούµε ότι παλιά δούλευαν έως 15 άτοµα! 4
Σε αυτή την φωτογραφία ο ιδιοκτήτης του ελαιοτριβείου µας δείχνει τα τσουπιά (τσουβάλια) όπου έβαζαν παλαιότερα τον πολτότηςελιάςώστεναπάεισταπιεστήρια. 5
Ατμομηχανή 6
Το εσωτερικό 7
Στη χημεία σαπούνι(αρχ. ελλ. σάπων) ονομάζεται το άλας ενός λιπαρού οξέος, κορεσμένου ή ακόρεστου, που συνίσταται από αλυσίδα τουλάχιστον οκτώ ατόμων άνθρακα με μια βάση ή και μίγμα τέτοιων αλάτων. 8
ΟIΡΙΖΕΣΤΟΥ: Χρονολογούνται γύρω στο2800 π.χ. στην αρχαία Βαβυλώνα ένας τύπος για σαπούνι που αποτελείται από νερό, αλκάλια, και έλαιο κασσίας αποτελεί μια «συνταγή» που βρέθηκε σε πήλινο δίσκο στη Βαβυλώνα γύρω στο 2200 π.χ. Αλλά και οι Αιγύπτιοι γύρω στο 1550 π.χ., είχαν δημιουργήσει κάτι που έμοιαζε με σαπούνι. Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, το σαπούνι έχει την καταγωγή του στην αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στο νησί της Λέσβου. Σύμφωνα πάντα με τον μύθο, το σαπούνι πήρε το όνομά του για να τιμηθεί η λυρική ποιήτρια Σαπφώ (630-570 π.χ.), που έζησε εκείνη την περίοδο αποτελώντας μια παράφραση του ονόματός της. Πηγή : http://www.casss.gr/presscenter/article s/2415.aspx 9
Με υλικά όπως: μούργα του λαδιού νερό καυστική σόδα (ποτάσσα) αλάτι κάποια αρωματικά Με τα χρόνια, οι οικογένειες στην Ελλάδα πέρασαν στην αγορά έτοιμου σαπουνιού, εμπλουτισμένου με διάφορες χημικές ουσίες που χαρίζουν ωραίο χρώμα, άρωμα και υφή. Πηγή : http://www.viologika.gr/viologikosapouni.php 10
Eνώ κανονικά το λάδι και το νερό δεν αναμιγνύονται, η προσθήκη του σαπουνιού επιτρέπει στις λιπαρής σύστασης ενώσεις να διαλυθούν στο νερό και να απομακρυνθούν από την επιφάνεια που έχουν ρυπάνει. Τα συνθετικά απορρυπαντικά λειτουργούν με παρόμοιους μηχανισμούς με τα σαπούνια. χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό, το σαπούνι δρα ως επιφανειοδραστική ουσίασε συνδυασμό με το νερό. 11
Σαπωνοποιία Λέσβου Κουτί σαπουνιών ΑΛΚΑΙΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ ΠΛΩΜΑΡΙ. Εργοστάσιο αρωματικής σαπωνοποιίας στο Πλωμάρι με εκλεπτυσμένη αισθητική για υψηλά εισοδήματα των αστικών πόλεων. Απότατέλητου19ουαι. Εργοστάσιο σαπωνοποιίας ΕΜΜ. ΑΞΙΩΤΗ, Τιμολόγιο 25 Απριλίου 1930. 12
Καραγιάννη Μαρία Κατσούρη Δέσποινα Ψυρκά Σοφία Ψωμά Ειρήνη 13
14
15
ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΑ ΠΑΛΑΙΟΚΗΠΟΥ-(ΤΑΠΑΝΛΗ) ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΑΔΙΟΥ 1
Ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Ταπανλή, κτηµατία απότονπλακάδοτηςγέραςτο 1903. Λειτούργησεωςτο 1961. 2
3
4
5
ΈΝΑΒΙΝΤΕΟΠΟΥΦΤΙΑΞΑΜΕΓΙΑ ΤΟΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΤΑΠΑΝΛΗ, ΜΕΤΟ ΥΛΙΚΟ (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ &ΒΙΝΤΕΟ) ΠΟΥΣΥΛΛΕΞΑΜΕΑΠΟΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗΜΑΣΣΤΟΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΣΤΟΝΠΑΛΑΙΟΚΗΠΟΣΤΙΣ 2.11.12. 6
7
Κόπανο(το) : µε αυτό χτυπούσαν τις ελιές και τις έκαναν πολτό. Μανέλα (η) : επάνω στην µανέλα δενότανε το παλαµάρι. 8
Παλαµάρι (το) : Το παλαµάρι δεµένο στην µανέλα βοηθούσε στο γύρισµα των πετρών. Χαµούρι (το) : Μετογύρισµατων πετρώνέτρεχετοχαµούρι (πολτόςελιάς) στην µυλόπετρα. 9
Τροβάς (ο) : Μετά την µυλόµετρα µάζευαν το χαµούρι σε µικρούς τρίχινους σάκους, τους "τροβάδες". Μπασκιά (τα) : Αποτέλεσαν τα πρώτα πιεστήρια.τα είπαν "µπασκιά" και ήταν ξύλινα: δυο πλάκες µια ακίνητη κάτω και µια κινητή πάνω. 10
Πιθάρια (τα) : Στα πιθάρια αποθήκευαν το λάδι. 11
ΠΗΓΕΣ: http://himaira.blogspot.com/2011/11/blogpost_437.html http://www.irisoliveoil.gr/el/content/4-oil-history http://www.gera.gr/frontoffice/portal.asp?cpa ge=resource&cresrc=82&cnode=115 12
ΗΟΜΑ ΑΜΑΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΩΜΕΝΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΙΝΤΑΚΑΣ ΒΛΑΣΣΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΥΡΕΛΛΗΣ 13
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥΠΟΥΜΑΣ ΑΚΟΥΣΑΤΕ. 14
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑΚΤΙΡΙΑΤΗΣΓΕΡΑΣ Ελαιοτριβείο-ΜουσείοΒρανά ΣαπωνοποιείοΕ.Σ.Ε.Μ Αρχιτεκτονική βιομηχανικών κτιρίωντηςγέρας 1
Ελαιοτριβείο μουσείοβρανά Κτίστηκε το 1887 από τον παππού του µεγάλου µας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, τονβρανάνικολάου, Στο ανατολικό άκρο του Παπάδου Λειτούργησε αδιάλειπτα ως τις αρχές τις δεκαετίαςτου 70όπουκαιέκλεισε.
Η εγκατάλειψη του κτιρίου μέσα στην φθορά του χρόνου μετά το κλείσιμο του. 3
Μετά η εταιρία αρχιπέλαγος αγόρασε το ελαιοτριβείο με σκοπό να το κάνει μουσείο και τότε άρχισε μια διαδικασία για την αναστήλωση του κτιρίου που είναι και η σημερινή του μορφή. 4
Εδώ είναι ο πυρήνας του ελαιοτριβείου που χάρη αυτόν δούλευε το εργοστάσιο,υπάρχουν τρείς τέτοιες μηχανές στον κόσμο. 5
Φωτογραφία από την καθηµερινότητα των εργατών στο ελαιοτριβείο βρανά 6
Φωτογραφία του καφενείου εντός του ελαιοτριβείου που εξυπηρετούσε τις ανάγκες των εργατών. 7
Σuσκεuασία που χρησιµοποιεί το ελαιοτριβείο έως τις µέρεςµαςγιαναπουλήσει τολάδιτου. 8
ΣαπωνοποιείοΕ.Σ.Ε.Μ Το εργοστάσιο της Ελαιουργικής Σαπωνουργικής Εταιρίας Μυτιλήνης χτίστηκε στο Πέραµα Γέρας Λέσβου από τους Πέτρο και Παναγιώτη Γρηµάνη, Ευστράτιο Αργύριο 9
Σκοπός του η βιοµηχανική παραγωγή και εµπορία λαδιού όλων των ειδών καθώς καισαπουνιού. 10
Αρχιτεκτονική βιομηχανικών κτιρίων Η οργάνωση βιομηχανικών κτιρίων διαφέρει από τόπο σε τόπο.έχουμε τα μονόχωρα ελαιοτριβεία έχουν διαστάσεις 12χ25 μέτρα και ύψος 5 μέτρα. Η στέγη τους έχει ύψος 2.5 μέτρα και η καμινάδα 20 μέτρα. 11
Αρχιτεκτονική βιομηχανικών κτιρίων Αρχικά ο χώρος που αποθηκευόταν προσωρινά το λάδι ήταν μέσα στο κτίσμα ενώ αργότερα οι αποθηκευτικοί χώροι οι «μπάτες» χτιζόταν σε επαφή με το κτίσμα 12
Βίντεο από το ελαιοτριβείο 13
Πηγές: www.museamvranapapados www.papadoskentrapolitismou www.museam.gr www.arhitechtonikigeraw www.sapounopoiageras 14
15
Βυρσοδεψείο Σουρλάγκα
Βύρσα : δέρμα ζώου (τομάρι, πετσί, προβιά) Δέψης < από το αρχαίο ρήμα δέφω: τρίβω, κατεργάζομαι Βυρσοδέψης:αυτός που επεξεργάζεται το δέρμα του ζώου Βυρσοδεψία: η διαδικασία επεξεργασίας δερμάτων με βοήθεια χημικών και τεχνικών ουσιών
Το 1913 λειτουργούσαν στη Λέσβο 20 μεγάλα βυρσοδεψεία, τα οποία το 1921 μειώθηκαν σε 14. Η φθίνουσα πορεία συνεχίστηκε τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι το 1990, οπότε σταμάτησε να λειτουργεί και το τελευταίο μεγάλο βυρσοδεψείο στο Πέραμα της Γέρας.
Ήταν για πολλά χρόνια από το μεγαλύτερο Βυρσοδεψείο των Βαλκανίων Ξεκίνησε να λειτουργεί από το 1833, αρχικά ως σαπωνοποιείο και αργότερα σε βυρσοδεψείο Σε αυτά εργάστηκαν γενιές Γεραγωτών Στα τέλη δεκαετίας του 80 αρχίζουν τα οικονομικά και οικολογικά προβλήματα (ρύπανση υδάτων λόγω βλαβερών χημ. ουσιών)
ΟΙ ΤΟΤΕ ΝΤΟΠΙΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΤΑΜΠΑΚΑΡΙΩΤΕΣ ΛΕΝΕ: Η Γέρα, είναι μια περιοχή με απέραντους ελαιώνες και εύφορο κάμπο, με δώδεκα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία, με οκτώ μεγάλα σαπωνοποιεία και ένα βυρσοδεψείο στο Πέραμα, το μεγαλύτερο όπως ελέγετο των Βαλκανίων, με αλευρόμυλους και νταλκομηχανές, με θαλάσσια επικοινωνία και εξαγωγικό εμπόριο, φυσικό ήταν να παρουσιάζει πλούσια οικονομικοπολιτική ζωή και δράση.
1 ο στάδιο παραγωγής: Αλάτισμα δερμάτων Βύθιση σε καυστική ποτάσα = μαλακότερο δέρμα Βύθιση σε ασβέστη = αποτρίχωση δέρματος Τοποθέτηση σε ακαθαρσίες σκύλων = απομάκρυνση ασβέστη
2 Ο στάδιο παραγωγής: Επάλειψη με λίπη και έλαια Τρίψιμο σε μύλο, διάλυση σε νερό, τοποθέτηση δερμάτων στο νερό Φυτικά έλαια<βελανίδια,σχοίνος,πεύκο,καστανιά
3 0 στάδιοπαραγωγής: Καθάρισµα, στέγνωµα, λάδωµαδερµάτων Σιδέρωµα δερµάτων µε ειδικούς κυλίνδρους Μεταπώληση δερµάτων
Η διαδικασία παραμένει σχεδόν ίδια μέχρι σήμερα. Βασικές διαφορές, η αντικατάσταση των φυτικών ουσιών με χημικές ισχυρότερης δράσης και το χάραγμα και τέντωμα των δερμάτων που πολλαπλασιάζει την επιφάνειά τους.
Χημικές ουσίες < βελανίδια, ακακία, τσάι Χρήση σε βυρσοδεψεία (σήψη δερμάτων)
Με τα πλέον έτοιμα κατεργασμένα δέρματα κατασκευάζονταν: Ασκιά (ειδικά για την μεταφορα του κρασιού) Βούρκες ( ατομικα σακίδια) Δερμάτινα λουριά Είδη υπόδησης Μικρά χαλιά
ΧΡΩΜΑ Μαύρο Καστανόµαυρο Γαλάζιο Καφέ Μπλε Κίτρινο Μπεζ Πράσινο ΦΥΤΟ Φλο0ύδες σκλήθρου βελανίδια Ρίζες από λάπατα Κρεµµυδόφλουδα ή καπνιά από φούρνο Λουλάκι Κρεµµυδόφυλλα ή γκορτσιά {αγριαχλαδιά) φλούδες από Φλούδες και λίγο ξύλο κοροµηλιάς ή βελανιδιά Μολόχα
Ηεξωτερικήµορφήτου εργοστασίου (Η µπροστινή πλευρά του βυρσοδεψείου) (Η πίσω πλευρά του βυρσοδεψείου)
Ηεσωτερικήµορφή τουεργοστασίου (Ηπλαγιάείσοδος)
Η σηµερινή µορφή του βυρσοδεψείου
Η σηµερινή µορφή του βυρσοδεψείου
Η ομάδας μας Παντελής Μ Ταξιάρχης Σ Γιάννης Μ Παναγιώτης Χ
Πηγές www.yliko.com http://www.troktikaras.com/2011/11/vid.html http://el.wikipedia.org www.e-derma.gr www.iera.gr www.livepedia.gr www.blogs.sch.gr
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑΤΗΝ ΑΚΡΟΑΣΗ