«Eκτίμηση της αρχικής βιωσιμότητας και της φυτρωτικής ικανότητας των σπόρων του είδους Juniperus excelsa»

ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Eκτίμηση της αρχικής βιωσιμότητας και της φυτρωτικής ικανότητας των σπόρων του είδους Juniperus excelsa» ΤΣΟΥΚΑΛΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Δράμα 2014

Πρόλογος Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματοποιήθηκε στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Μακεδονίας και Θράκης, παράρτημα Δράμας, στο τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και τομέα Προστασίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος από τους απόφοιτους Παπαδόπουλο Χρήστο και Τσουκαλά Κυριακή. Στόχος αυτής της πτυχιακής εργασίας είναι η εκτίμηση της αρχικής βιωσιμότητας και της φυτρωτικής ικανότητας των σπόρων του είδους Juniperus excelsa. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε την επιβλέπουσα καθηγήτρια Μέρου Θεοδώρα για την αβίαστη προσφορά των γνώσεών της, και τις πολύτιμες συμβουλές της και τους λοιπούς συνεργάτες για την βοήθεια τους τόσο με τη μεθοδολογία που έπρεπε να ακολουθηθεί όσο και με τον τρόπο παρουσίασής της. Επίσης ευχαριστούμε το τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και τομέα Προστασίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Δράμας για την παροχή των εργαστηριακών χώρων και του εργαστηριακού εξοπλισμού καθ όλη την διάρκεια της εκπόνησης της πτυχιακής μας. 1

Περιεχόμενα Εισαγωγή 5 Υλικά και μέθοδοι 8 Μεθοδολογία εκτίμησης φυτρωτικότητας 8 Μεθοδολογία εκτίμησης βιώσιμοι 13 Αποτελέσματα - συζήτηση 15 Αποτελέσματα φυτρωτικότητας 15 Αποτελέσματα βιωσιμότητας 17 Συμπεράσματα 19 Βιβλιογραφία 20 Παράρτημα 21 2

Κατάλογος εικόνων Εικόνα 1: Σπόρος με ενδοσπέρμιο και έμβρυο Εικόνα 2: Κούφιος σπόρος Εικόνα 3: Σπόρος με φράγματα ρητίνης Εικόνα 4: Μη ανεπτυγμένος σπόρος Εικόνα 5: Βιώσιμο έμβρυο που εμφάνισε ερυθρό χρώμα στο ριζίδιο και στις κοτυληδόνες μετά την παραμονή του στο διάλυμα του τετραζολίου Εικόνα 6: Μη βιώσιμο έμβρυο που παρέμεινε λευκό μετά την παραμονή του στο διάλυμα του τετραζολίου Εικόνα 7: Χρωματισμός εμβρύων Εικόνα 8: Διαδικασία αφαίρεσης τμήματος του σαρκώδους περιβλήματος των καρπών Εικόνα 9: Τοποθέτηση καρπών σε δοχεία με νερό βρύσης για 48 ώρες για την διευκόλυνση της εξαγωγής των σπόρων Εικόνα 10: Εξαγωγή σπόρων από τους καρπούς με χρήση αποφλοιωτή Εικόνα 11: Αποστράγγιση ανοιγμένων καρπών σε διηθητικά χαρτιά Εικόνα 12: Προσδιορισμός των κούφιων σπόρων με τη μέθοδο της βύθισης των σπόρων σε νερό Εικόνα 13: Επεξεργασία σπόρων με μηχανικό σκαριφάρισμα Εικόνα 14: Κάψιμο των σπόρων με καμινέτο Εικόνα 15: Κάπνισμα των σπόρων από καμένα μέρη του ίδιου είδους Juniperus excelsa. Εικόνα 16: Μέρη του είδους Juniperus excelsa προς καύση για το κάπνισμα των σπόρων. Εικόνα 17: Φούρνος αποστείρωσης άμμου για την τοποθέτηση των σπόρων Εικόνα 18: Τοποθέτηση σπόρων σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο Εικόνα 19: Τοποθέτηση τριβλίων στο φυτρωτήριο Εικόνα 20; Τοποθέτηση τριβλίων στο ψυγείο Εικόνα 21: Μέτρηση διαμέτρου καρπών Εικόνα 22: Δημιουργία τομής στους σπόρους με μικροτόμο. Εικόνα 23: Εξαγωγή εμβρύων 3

Κατάλογος Πινάκων και Γραφημάτων Πίνακας 1: Πίνακας φυτρωτικότητας Πίνακας 2: Πίνακας φυτρωτικότητας Πίνακας 3: Αποτελέσματα βιωσιμότητας Γράφημα 1: Βιωσιμότητα ώριμων Γράφημα 2: Βιωσιμότητα ανώριμων 4

Εισαγωγή Το είδος Juiniperus excelsa κοινώς ονομάζεται Άρκευθος η υψηλή ή Άρκευθος η ελληνική. Απαντάται σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, από τη βορειοανατολική Ελλάδα και τη νότια Βουλγαρία έως ολόκληρη την Τουρκία προς τη Συρία και το Λίβανο, και τα βουνά του Καυκάσου. Η Ελλάδα αποτελεί το μοναδικό κράτος μέλος της Ε.E. όπου έχουν καταγραφεί δάση αρκεύθου και η Ευρωπαϊκή νομοθεσία τα χαρακτηρίζει ως τύπο οικοτόπου προτεραιότητος με κωδικό 9562* Ελληνικά Δάση Αρκεύθου, ο οποίος αναφέρεται στο συγκεκριμένο δάσος αρκεύθου (με τα είδη Juniperus excelsa και Juniperus foetidissima) του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών και μόνο. Έχει λεπιοειδή φύλλα, πεπιεσμένα πάνω σε κυκλικής τομής κλαδίσκους και οι ώριμοι ραγοστρόβιλοι είναι μαύροι με γαλανό επίχρισμα. Κάθε καρπός έχει από 3 ως 6 (ίσως και παραπάνω) σπόρους, το οποίο αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό για τη διάκριση του από την Juniperus foetidissima (Άρκευθος η δυσοσμοτάτη) που έχει 1 ως 3 σπόρους σε κάθε καρπό. Είναι βραδυαυξές, έχει μέγιστο ύψος τα 20 μ. και ζει πολλά χρόνια. Είναι ανθεκτικό στην ξηρασία και στη ζέστη και συνήθως φυτρώνει σε βραχώδεις πλαγιές, ενώ χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα και χαμηλά ποσοστά φυσικής αναγέννησης.(junex 2013) Ο Διεθνής Οργανισμός Ελέγχου των Σπόρων (ISTA 2004) ορίζει ως φύτρωση την ανάπτυξη του αρτίφυτρο σε ένα στάδιο όπου η άποψη των βασικών δομών του δείχνει εάν είναι σε θέση να αναπτυχθεί περαιτέρω σε ένα ικανοποιητικό φυτό υπό ευνοϊκές συνθήκες. H φύτρωση ενσωματώνει όλα εκείνα τα γεγονότα που αρχίζουν με την πρόσληψη νερού από τον ξηρό σπόρο και συνεχίζει με την επιμήκυνση του εμβρυικού άξονα και τη ρήξη του περιβλήματος με αποτέλεσμα την εμφάνιση του ριζιδίου, το οποίο και θεωρείται ως η ολοκλήρωση της φύτρωσης του σπόρου. Βέβαια το στάδιο της φύτρωσης ως συνέχεια της ανάπτυξης του φυτού δεν σταματά εδώ αλλά μεταφέρεται από το πρόγραμμα φύτρωσης του σπόρου στο πρόγραμμα φύτρωσης του δενδρυλλίου. (Bewley, 1997) Βιωσιμότητα ενός σπόρου είναι η ικανότητα του σπόρου να φυτρώσει και να αναπτυχθεί σε ένα νέο φυτό. Η εκτίμηση της βιωσιμότητας του σπόρου του είδους 5

Juiniperus excelsa έγινε με την χρησιμοποίηση Tetrazolium Chloride. Είναι ένας χημικός έλεγχος για τον προσδιορισμό της βιωσιμότητας των σπόρων και τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα μέσα σε 24 έως 48 ώρες. Μας δίνει μια έγκαιρη και γρήγορη εικόνα για την βιωσιμότητα των σπόρων, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει το πιο ολοκληρωμένο έλεγχο της φύτρωσης των σπόρων.(anon 1999) Όταν κάποιοι σπόροι δεν φυτρώνουν ακόμα και κάτω από άριστες συνθήκες υγρασίας, θερμοκρασίας και σύνθεσης αερίων και χρειάζονται ειδική μεταχείριση για να φυτρώσουν, τότε οι σπόροι αυτοί βρίσκονται σε λήθαργο που ονομάζεται εμφυής λήθαργος. Οι κυριότεροι λόγοι που οδηγούν σε αναστολή της φύτρωσης είναι το σκληρό περίβλημα, η μη καλή ανάπτυξη του εμβρύου και οι ανασταλτικές ουσίες που μπορεί να υπάρχουν.(τάκος και Μέρου 1995). Δεν υπάρχει επαρκής βιβλιογραφία για φυτρωτικότητα στο συγκεκριμένο είδος. Ορισμένα αποτελέσματα μελετών στο είδος Juiniperus excelsa M. bieb, αναφέρονται παρακάτω. Σύμφωνα με τον Jones (1989) διαπίστωσε ότι η Juniperus excelsa Μ. Bieb της Ανατολικής Αφρικής, που υποβλήθηκε σε ψυχρή στρωμάτωση (5 ºC) για 60 ημέρες αύξησε τη φύτρωση έως 63% πάνω από τους ελέγχους που καλλιεργούνται σε θερμοκήπιο (53%) και σε ένα θάλαμο ανάπτυξης (47%). Ενώ παραμονή σε H2SO4 για 15 λεπτά και χειρισμός με ζεστό νερό οδήγησε σε πολύ χαμηλές τιμές φύτρωσης. Διαπίστωσε επίσης σημαντικές διαφορές στα ποσοστά φύτρωσης των σπόρων από διαφορετικά άτομα με τα τελικά ποσοστά φύτρωσης να κυμαίνονται από 18 έως 60%.(Lee S. κ.α. 1995) Σε Juniperus excelsa Μ. Bieb. από τη δυτική Κένυα έγιναν χειρισμοί που περιελάμβαναν εμβάπτιση σε γιββερελικό οξύ, υπεροξείδιο του υδρογόνου και θειικό οξύ, στρωμάτωση για 60 ημέρες, ζεστό νερό, και σκαριφάρισμα. Η εκτίμηση της φυτρωτικότητας έγινε μετά από 18 εβδομάδες. Το ποσοστό φύτρωσης ήταν χαμηλό με μέγιστο το 21%. Όλοι οι χειρισμοί απέτυχαν να αυξήσουν σημαντικά τα ποσοστά φύτρωσης. Όλες οι θεραπείες ζεστού νερού δεν απέδωσαν. (Negussie, et al. 1991) 6

Σύμφωνα με τους Abdullah-Al-Refai et al.(2003), σε έρευνα που έγινε σε σπόρους Juniperus excelsa Μ. Bieb στα όρη Καλαμούν στη Συρία, οι σπόροι που συλλέχθηκαν έδειξαν υψηλό ποσοστό 87% με 92,5% κούφιων σπόρων. Σκοπός αυτής της πτυχιακής εργασίας είναι η εκτίμηση της αρχικής βιωσιμότητας και της φυτρωτικής ικανότητας των σπόρων του είδους Juniperus excelsa. 7

Υλικά και μέθοδοι Μεθοδολογία εκτίμησης φυτρωτικότητας Οι καρποί Juniperus excelsa συλλέχθηκαν από την περιοχή των Πρεσπών και διαχωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: 1. Σπόροι προερχόμενοι από ανώριμους μονοετείς καρπούς 2. Σπόροι προερχόμενοι από ώριμους διετείς καρπούς Στους καρπούς που συλλέχθηκαν έγινε αφαίρεση, με νυστέρι, τμήματος του σαρκώδους περιβλήματός τους και στην συνέχεια τοποθετήθηκαν σε δοχεία με νερό βρύσης για 48 ώρες προκειμένου να μαλακώσουν και να διευκολυνθεί η εξαγωγή των σπόρων. Οι σπόροι εξήχθησαν με τοποθέτηση των καρπών μέσα σε κόσκινο κάτω από συνεχώς τρεχούμενο νερό και με χρήση γουδιού χειρός και αποφλοιωτή έγινε σπάσιμο των καρπών. Οι σπασμένοι καρποί τοποθετήθηκαν και απλώθηκαν σε διηθητικά χαρτιά ώστε να στεγνώσουν και να γίνει η διαλογή των σπόρων ευκολότερα με το χέρι. Ακολούθως έγινε βύθιση των σπόρων σε νερό για περισσότερο από 20 λεπτά. Οι σπόροι οι οποίοι επέπλεαν θεωρήθηκαν κούφιοι και απομακρύνθηκαν. Πριν την έναρξη των πειραμάτων οι σπόροι βυθίστηκαν για 24 ώρες σε 1,125% w/vnaoh προκειμένου να απομακρυνθούν τα υπολείμματα ρητίνης από τους σπόρους. Πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω χειρισμοί: 1. H 2 SO 4 30 (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 30 λεπτά. Μετά τον χειρισμό οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 2. H 2 SO 4 45 (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 45 λεπτά. Μετά τον χειρισμό οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 8

3. H 2 SO 4 30 + 3CS (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 30 λεπτά και 3 μήνες ψυχρή στρωμάτωση, όπου οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο μετά το θειικό οξύ και τοποθετήθηκαν στο ψυγείο στους 4-5 οc για 3 μήνες.) 4. H 2 SO 4 45 + 3CS (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 45 λεπτά και 3 μήνες ψυχρή στρωμάτωση, όπου οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο μετά το θειικό οξύ και τοποθετήθηκαν στο ψυγείο στους 4-5 ο C για 3 μήνες.) 5. H 2 SO 4 30 + 400ppm GA3 48h (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 30 λεπτά και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε βύθιση των σπόρων σε διάλυμα γιββερελλίνης συγκέντρωσης 400ppm για 48 ώρες στο σκοτάδι και σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 6. H 2 SO 4 45 + 400ppm GA3 48h (Τοποθέτηση σπόρων σε θειικό οξύ για 45 λεπτά και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε βύθιση των σπόρων σε διάλυμα γιββερελλίνης συγκέντρωσης 400 ppm για 48 ώρες στο σκοτάδι και σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 7. H 2 O 2 5% 48h + 400ppm GA3 48h (Τοποθέτηση σπόρων σε υπεροξείδιο 5% για 48 ώρες και βύθιση των σπόρων σε διάλυμα γιββερελλίνης συγκέντρωσης 400 ppm για 48 ώρες στο σκοτάδι και σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 8. 3CS (3 μήνες ψυχρή στρωμάτωση, όπου οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο ψυγείο στους 4-5 οc για 3 μήνες.) 9. 3WS + 3CS (3 μήνες θερμή στρωμάτωση και έπειτα 3 μήνες ψυχρή στρωμάτωση, όπου οι σπόροι τοποθετήθηκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη 9

άμμο και μπήκαν για 3 μήνες στο φυτρωτήριο και στη συνέχεια για 3 μήνες στο ψυγείο στους 4-5 οc.) 10. 3CS + 2WS + 3CS (3 μήνες ψυχρή στρωμάτωση όπου οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο ψυγείο στους 4-5 οc για 3 μήνες, έπειτα 2 μήνες θερμή στρωμάτωση, δηλαδή μεταφορά των τριβλίων από το ψυγείο στο φυτρωτήριο και μετά ξανά 3 μήνες ψυχρή.) 11. MS4 (Μηχανικό σκαριφάρισμα για 4 δευτερόλεπτα. Μετά τον χειρισμό οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 12. MS6 (Μηχανικό σκαριφάρισμα για 6 δευτερόλεπτα. Μετά τον χειρισμό οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 13. MS6 + H 2 O 2 3% (Μηχανικό σκαριφάρισμα για 6 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια τοποθέτηση των σπόρων σε υπεροξείδιο 3%. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 14. MS4 + 400ppm GA3 48h (Μηχανικό σκαριφάρισμα για 4 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια τοποθέτηση των σπόρων σε διάλυμα γιββερελλίνης συγκέντρωσης 400 ppm για 48 ώρες στο σκοτάδι και σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 15. MS6 + 400ppm GA3 48h (Μηχανικό σκαριφάρισμα για 6 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια τοποθέτηση των σπόρων σε διάλυμα γιββερελλίνης συγκέντρωσης 400 ppm για 48 ώρες στο σκοτάδι και σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 10

16. Control (Μάρτυρας, δηλαδή δεν έγινε κανένας χειρισμός οι σπόροι αμέσως μόλις βγήκαν από τους καρπούς τοποθετήθηκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και στο φυτρωτήριο.) 17. Θερμ. 2min (Κάψιμο των σπόρων με καμινέτο για 2 λεπτά και έπειτα τοποθέτηση αυτών σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και στο φυτρωτήριο.) 18. Κάπνισμα 2h (Τοποθέτηση των σπόρων για 2 ώρες σε ειδικά διαμορφωμένο κουτί με άνοιγμα απ όπου βάζαμε τον καπνό από καμένα φύλλα του ίδιου είδους Juniperus excelsa με τη βοήθεια του καπνιστηριού. Μετά τον χειρισμό οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 19. Σταχτόνερο 96h (Βύθιση των σπόρων σε σταχτόνερο για 96 ώρες και έπειτα τοποθέτηση αυτών σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και στο φυτρωτήριο.) 20. Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h (Κάψιμο των σπόρων με καμινέτο για 2 λεπτά και έπειτα τοποθέτηση αυτών για 2 ώρες σε ειδικά διαμορφωμένο κουτί με άνοιγμα απ όπου βάζαμε τον καπνό από καμένα φύλλα του ίδιου είδους Juniperus excelsa με τη βοήθεια του καπνιστηριού. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 21. Θερμ. 2min + Σταχτόνερο 96h (Κάψιμο των σπόρων με καμινέτο για 2 λεπτά και έπειτα τοποθέτηση αυτών σε σταχτόνερο για 96 ώρες. Μετά τους χειρισμούς οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) 22. Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h (Τοποθέτηση των σπόρων για 2 ώρες σε ειδικά διαμορφωμένο κουτί με άνοιγμα απ όπου βάζαμε τον καπνό από καμένα 11

μέρη του ίδιου είδους Juniperus excelsa με τη βοήθεια του καπνιστηριού, στη συνέχεια έγινε βύθιση των σπόρων σε σταχτόνερο για 96 ώρες και έπειτα τοποθέτηση αυτών σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και στο φυτρωτήριο.) 23. Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h (Σε αυτό το χειρισμό πραγματοποιήθηκε συνδυασμός των 17, 18, 19 χειρισμών και στη συνέχεια οι σπόροι μπήκαν σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο και τοποθετήθηκαν στο φυτρωτήριο.) Στο φυτρωτήριο επικρατούσαν συνθήκες θερμοκρασίας 25-20 ºC, φωτοπεριόδου 8 ώρες φως/16 ώρες σκοτάδι αντίστοιχα και υγρασίας 80%. Η βύθιση των σπόρων σε θειικό οξύ, διάλυμα γιββερελλίνης, υπεροξείδιο και σταχτόνερο έγινε σε γυάλινα δοχεία. Κατά τη διάρκεια των χειρισμών και έπειτα στην τοποθέτηση των σπόρων στα τριβλία έγινε χρήση γαντιών και λαβίδας. Ο κάθε ένας χειρισμός πραγματοποιήθηκε σε 100 ανώριμους σπόρους χωρισμένους σε 4 τριβλία των 25 σπόρων και 100 ώριμους σπόρους χωρισμένους σε 4 τριβλία των 25 σπόρων. Τα τριβλία των χειρισμών 1 έως 16 μπήκαν σε συνθήκες φυτρωτηρίου και ψυγείου αντίστοιχα στις 3 Φεβρουαρίου 2014 και τα τριβλία των χειρισμών 17 έως 23 μπήκαν στο φυτρωτήριο στις 21 Μαρτίου 2014. Κάθε 7 ημέρες από την πρώτη εισαγωγή τους πραγματοποιούταν σε κάθε τριβλίο τεστ φυτρωτικότητας, έλεγχος και αποκατάσταση υγρασίας, όπου οι σπόροι με χρήση υδροβολέα διαβρέχονταν με νερό, και καθαρισμός με βρεγμένο χαρτί σε περίπτωση δημιουργίας μυκήτων για την αποφυγή χορήγησης μυκητοκτόνου. 12

Μεθοδολογία εκτίμησης βιωσιμότητας Από συνολικά 35 άτομα έγινε επιλογή 10 τυχαίων καρπών ανά άτομο. Για κάθε καρπό κάθε ατόμου έγινε μέτρηση διαμέτρου και καταμέτρηση σπόρων. Μετά την εξαγωγή των σπόρων του έγινε ταξινόμηση αυτών σε κούφιους και μη. Ο προσδιορισμός των κούφιων σπόρων έγινε με τη μέθοδο της βύθισης όπως περιγράφηκε παραπάνω. Στους σπόρους που δεν ήταν κούφιοι έγινε τομή στο μικροτόμο και ταξινόμηση αυτών σε τρεις υποκατηγορίες: 1. Σπόροι με ενδοσπέρμιο και έμβρυο 2. Σπόροι με ενδοσπέρμιο χωρίς έμβρυο 3. Σπόροι με φράγματα ρητίνης Εικόνα 1: Σπόρος με ενδοσπέρμιο και έμβρυο Εικόνα 2: Κούφιος σπόρος Εικόνα 3: Σπόρος με φράγματα ρητίνης Εικόνα 4: Μη ανεπτυγμένος σπόρος Στους σπόρους με ενδοσπέρμιο και έμβρυο έγινε εξαγωγή του εμβρύου στο μικροσκόπιο με τη χρήση αποστειρωμένων εργαλείων όπως λαβίδα, νυστέρι, βελόνα κ.α.. Μετά την εξαγωγή των εμβρύων γινόταν εκτίμηση της αρχικής (de 13

novo) βιωσιμότητας των σπόρων με τη μέθοδο του τοπογραφικού ελέγχου του τετραζολίου. Χρησιμοποιήθηκε 1% διάλυμα τετραζολίου, το οποίο παρασκευάστηκε διαλύοντας 1g τριφενυλο-χλωρίδιο του τετραζολίου σε 100 ml αποσταγμένο νερό (Bonner and Karrfalt 2008). Τα έμβρυα βυθίστηκαν στο διάλυμα και παρέμειναν εκεί για 24 ώρες σε σκοτάδι. Μετά το πέρας των 24 ωρών τα έμβρυα που εμφάνισαν ερυθρό χρώμα στο ριζίδιο και στις κοτυληδόνες θεωρήθηκαν βιώσιμα, ενώ εκείνα που παρέμειναν λευκά θεωρήθηκαν μη βιώσιμα (ISTA 1999, Bonner and Karrfalt 2008). Εικόνα 5: Βιώσιμο έμβρυο Εικόνα 6: Μη βιώσιμο έμβρυο Εικόνα 7: Χρωματισμός εμβρύων 14

Αποτελέσματα - συζήτηση Αποτελέσματα φυτρωτικότητας Όπως φαίνεται στους Πίνακες φυτρωτικότητας 1 και 2 που παρατίθενται παρακάτω, οι χειρισμοί MS6" + H2O2 3%, ΜS4", MS6", Κάπνισμα 2h έδωσαν τα μεγαλύτερα αποτελέσματα τα οποία όμως δεν ξεπέρασαν το 8%. Παρατηρήθηκε ότι στους χειρισμούς με τα μεγαλύτερα αποτελέσματα έγινε μηχανικό σκαριφάρισμα είτε για 4 είτε για 6 δευτερόλεπτα. Οι συνδυασμοί χειρισμών με θερμότητα για 2 λεπτά, όπως και οι χειρισμοί με θειικό οξύ (H2SO4) για 30 και 45 λεπτά έδωσαν μηδενικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο χρονικό διάστημα έκθεσης των σπόρων στους χειρισμούς. Ποσοστό φύτρωσης (%) No. Χειρισμοί Ώριμοι Ανώριμοι 1 H 2 SO 4 30 1 2 3 H 2 SO 4 45 3 0 3 H 2 SO 4 30 + 3CS 0 1 4 H 2 SO 4 45 + 3CS 0 0 5 H 2 SO 4 30 + 400 ppm GA 3 48 h 0 1 6 H 2 SO 4 45 + 400 ppm GA 3 48 h 3 2 7 H 2 O 2 5% 48h + 400ppm GA 3 48 h 3 1 8 3CS 0 0 9 3WS months + 3CS months 4 0 10 3CS + 2WS + 3CS 1 2 11 MS 4 sec 0 8 12 MS 6 sec 3 4 13 MS 6 sec + 3% H 2 O 2 2h 5 2 14 MS 4 sec + 400 ppm GA3 48 h 3 3 15 MS 6 sec + 400 ppm GA3 48 h 0 3 16 Control 1 1 Πίνακας 1: Πίνακας φυτρωτικότητας 15

No Χειρισμοί Ποσοστό φύτρωσης (%) Ώριμοι Ανώριμοι 1 Θερμ. 2min 0 0 2 Κάπνισμα 2h 2 5 3 Σταχτόνερο 96h 1 4 4 Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h 0 0 5 Θερμ. 2min + Σταχτόνερο 96h 0 0 6 Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h 2 0 7 Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h 0 0 Πίνακας 2: Πίνακας φυτρωτικότητας 16

Αποτελέσματα βιωσιμότητας Σε σύνολο 130 ανώριμων μονοετών καρπών, ο συνολικός αριθμός των σπόρων ήταν 705 από τους οποίους οι 511 ήταν κούφιοι, οι 65 είχαν φράγματα ρητίνης και από τους υπόλοιπους που είχαν έμβρυο, οι 61 ήταν βιώσιμοι και οι 67 ήταν μη βιώσιμοι. Το βάρος των 1000 σπόρων είναι 22,47gr, η μέση διάμετρος είναι 9,22 cm, και ο μέσος αριθμός σπόρων σε κάθε καρπό είναι 5,5 εκ των οποίων 4 σπόροι είναι κούφιοι, 0,5 με ρητίνη και 1 είναι σπόρος με έμβρυο όπου 0,48 είναι βιώσιμοι και 0,52 είναι μη βιώσιμοι. Τα αποτελέσματα της βιωσιμότητας των ώριμων διετών καρπών προήλθαν από 220 καρπούς, ο συνολικός αριθμός των σπόρων ήταν 1186 από τους οποίους οι 981 ήταν κούφιοι, οι 126 είχαν φράγματα ρητίνης και από τους υπόλοιπους που είχαν έμβρυο οι 27 ήταν βιώσιμοι και οι 53 μη βιώσιμοι. Tο βάρος 1000 σπόρων είναι 22,2gr, η μέση διάμετρος είναι 8,88 cm, και ο μέσος αριθμός σπόρων σε κάθε καρπό είναι 5,4 εκ των οποίων 4,5 περίπου σπόροι είναι κούφιοι, 0,57 με ρητίνη και 0,36 είναι σπόροι με έμβρυο όπου 0,12 είναι βιώσιμοι και 0,24 είναι μη βιώσιμοι. Ώριμοι Αριθμός % Ανώριμοι Αριθμός % Κούφιοι 981 82,71 Κούφιοι 511 72,48 Βιώσιμα έμβρυα 27 2,27 Βιώσιμα έμβρυα 61 8,65 Μη βιώσιμα έμβρυα 53 4,40 Μη βιώσιμα έμβρυα 67 9,5 Σπόροι με ρητίνη 126 10,62 Σπόροι με ρητίνη 65 9,21 Σύνολο 1186 100 Σύνολο 705 100 Πίνακας 3: Αποτελέσματα βιωσιμότητας 17

Όπως φαίνεται στα Γραφήματα 1 και 2 που παρατίθενται παρακάτω, υπάρχει μία μικρή διαφορά στο ποσοστό των κούφιων σπόρων όπου στους ανώριμους καρπούς είναι 72% ενώ στους ώριμους είναι 83%. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα ποσοστά των κούφιων σπόρων και στις δύο κατηγορίες είναι ιδιαιτέρως υψηλά, κάτι που αναφέρεται από τους Abdullah-Al-Refai et al.(2003), σε έρευνα που έγινε σε σπόρους Juniperus excelsa Μ. Bieb στα όρη Καλαμούν στη Συρία, οι σπόροι που συλλέχθηκαν έδειξαν υψηλό ποσοστό 87% με 92,5% κούφιων σπόρων. Επίσης στα Γραφήματα 1 και 2 παρατηρούμε την αντίθεση σε ώριμους και ανώριμους σπόρους όσον αφορά τη βιωσιμότητα των σπόρων, καθώς στους ανώριμους μονοετείς σπόρους το ποσοστό βιώσιμων εμβρύων είναι 8,65% ενώ στους ώριμους διετείς σπόρους 2,27%. Διπλάσιο είναι και το ποσοστό των μη βιώσιμων εμβρύων με 9,5% στους ανώριμους και 4,45 στους ώριμους. Αξίζει να σημειωθεί ότι αθροιστικά το ποσοστό των σπόρων με έμβρυο στους ανώριμους είναι 18% ενώ στους ώριμους 6%. Τα ποσοστά των σπόρων με ρητίνη και στις δυο κατηγορίες δεν είχαν σημαντικές διαφορές, 11% στους ώριμους και 9% στους ανώριμους. Γράφημα 1: Βιωσιμότητα ώριμων Γράφημα 2: Βιωσιμότητα ανώριμων 18

Συμπεράσματα Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι σπόροι του είδους παρουσιάζουν λήθαργο περιβλήματος, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1 φυτρωτικότητας που παρατίθεται παραπάνω, οι χειρισμοί με μηχανικό σκαριφάρισμα έδωσαν τα μεγαλύτερα αποτελέσματα τα οποία όμως δεν ξεπέρασαν το 8%. Οι χειρισμοί με κάπνισμα 2 ωρών που τα αποτελέσματά τους φαίνονται στον Πίνακα 2 φυτρωτικότητας, εμφανίζουν και αυτοί ποσοστό φύτρωσης κοντά στα επίπεδα του μηχανικού σκαριφαρίσματος. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι μηχανισμοί φύτρωσης των σπόρων του είδους Juniperus excelsa ενεργοποιούνται με την έκθεσή τους σε καπνό. Οι χειρισμοί με θερμότητα για 2 λεπτά, όπως και οι χειρισμοί με θειικό οξύ (H 2 SO 4 ) για 30 και 45 λεπτά έδωσαν μηδενικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο χρονικό διάστημα έκθεσης των σπόρων στους χειρισμούς. Δεδομένης της ύπαρξης ληθάργου περιβλήματος των σπόρων από τα αποτελέσματα των χειρισμών με μηχανικό σκαριφάρισμα, οι χειρισμοί με θειικό οξύ θα έπρεπε να αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα. Από τα αποτελέσματα των Γραφημάτων 1 και 2 παρατηρούμε ότι το είδος Juniperus excelsa παρουσιάζει μεγάλο ποσοστό κούφιων σπόρων, κάτι που επηρεάζει την φυτρωτικότητα των σπόρων και τη φυσική αναγέννηση του είδους. Επίσης τα ποσοστά της ρητίνης είναι περίπου ίσα ανάμεσα σε ώριμους και ανώριμους αλλά αυτό το ποσοστό στους ανώριμους μονοετής σπόρους είναι αρκετά υψηλό. Οι ώριμοι και ανώριμοι σπόροι όσον αφορά τη βιωσιμότητά τους, απ ότι προκύπτει από τα γραφήματα των αποτελεσμάτων, εμφανίζουν διαφορές καθώς στους ανώριμους μονοετείς σπόρους το ποσοστό βιώσιμων εμβρύων είναι 8,65% ενώ στους ώριμους διετείς σπόρους 2,27%. Διπλάσιο είναι και το ποσοστό των μη βιώσιμων εμβρύων με 9,5% στους ανώριμους και 4,45 στους ώριμους. Αθροιστικά το ποσοστό των σπόρων με έμβρυο στους ανώριμους είναι 18% ενώ στους ώριμους 6%, οπότε συμπεραίνουμε ότι οι ανώριμοι σπόροι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες φύτρωσης. 19

Βιβλιογραφία Abdullah-Al-Refai, El-Kateb H., Stimm B., Mosandl R. 2003 Quality and germination of seeds of Juniperus excelsa M.-Bieb. in the Kalamoun mountains, Syria. Anon 1999 Biochemical Test for Viability (The Topographical Tetrazolium Test). Annex to Chapter 6 of the International Rules for Seed Testing. Seed Science and Technology 27 Bewley J.D. 1997 Department of Botany, University of Guelph, Guelph, Ontario N1G 2W1, Canada. The Plant Cell, Vol.9. American Society of Plant Physiologists Bonner F. T., Karrfalt P. Robert 2008 The woody plant seed manual. U.S. Department of Agriculture, Forest Service Jones. S. 1989. The influence of stratification, scarification, hot water and materrial plant on the germination of Juniperus excelsa seeds from Eritrea. The International Tree Crops Journal. ISTA. 2004.International Rules for Seed Testing. International Seed Testing Association. Zurich. Lee S., Cregg C.M., Fleege C. 1995. Propagation of Juniperus: Challenges to Propagation and Opportunities for Improvement. National Proceedings, Forest and Conservation Nursery Associations. Negussie A., Good J.E., Mayhead G.J. 1991 The effect of pre-treatments and diurnal temperature variations on the germination of Juniperus excelsa. Πρόγραμμα LIFE+ Φύση Junex 2013-2017 Αποκατάσταση και Διατήρηση του Τύπου Οικοτόπου Προτεραιότητας 9562* Ελληνικά Δάση Αρκεύθου (Juniperetum excelsae) στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών. Τάκος και Μέρου 1995, Τεχνολογία Ξυλωδών Σπόρων 20

Παράρτημα Μετρήσεις βιωσιμότητας ώριμων διετών σπόρων Juniperus excelsa ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ14 ΩΡΙΜΟ Κ63 ΩΡΙΜΟ Κ78 ΩΡΙΜΟ Κ73 ΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 11,85 9 6 2 1 0 1 2 11,45 7 1 1 5 0 5 3 10,23 6 5 0 1 0 1 4 10,57 5 4 5 10,64 6 4 1 1 0 1 6 10,22 6 6 7 9,57 8 5 1 2 1 1 8 9,63 4 3 9 7,20 4 4 10 9,90 6 5 1 10,20 4 4 2 9,80 3 3 3 8,70 5 3 1 1 0 1 4 8,60 3 3 5 8,30 5 5 6 8,20 4 4 7 7,90 5 5 8 6,95 4 4 9 7,30 3 3 10 7,25 4 4 1 11,70 8 6 2 0 0 0 2 10,80 6 2 4 0 0 0 3 10,70 8 5 3 0 0 0 4 11,00 7 4 3 0 0 0 5 10,82 6 4 1 1 0 1 6 10,71 6 4 2 0 0 0 7 10,21 6 2 1 3 1 2 8 9,97 8 7 9 10,10 3 3 10 9,66 7 7 1 7,90 7 4 3 0 0 0 2 10,02 8 3 5 0 0 0 3 7,82 8 6 2 0 0 0 4 8,14 5 5 5 7,81 5 5 6 10,15 8 8 7 8,32 5 5 8 8,40 6 5 9 9,87 5 4 10 7,20 4 2 2 0 0 0 21

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ47 ΩΡΙΜΟ Κ79 ΩΡΙΜΟ Κ33 ΩΡΙΜΟ Κ28 ΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 10,23 6 3 2 1 0 1 2 9,02 5 3 2 0 0 0 3 8,78 4 2 1 1 0 1 4 9,58 3 2 0 1 0 1 5 10,34 6 4 0 1 1 0 6 8,36 4 2 2 0 0 0 7 9,71 7 7 8 9,20 3 2 9 8,23 4 3 10 7,45 0 0 1 10,19 10 7 2 1 1 0 2 9,67 8 7 3 9,77 9 4 3 2 1 1 4 10,70 9 9 5 9,58 0 0 6 10,55 8 6 3 1 0 1 7 8,10 8 8 8 8,86 6 6 9 0,00 12 10 1 1 1 0 10 0,00 12 10 1 1 1 0 1 9,41 6 6 2 9,76 5 5 3 9,54 6 5 0 1 0 1 4 9,53 6 6 5 10,55 5 5 6 10.85 7 7 7 9,87 5 5 8 0,00 5 3 2 0 0 0 9 0,00 5 4 10 0,00 5 5 1 9,63 9 9 2 9,42 8 7 3 10,07 7 6 4 8,28 7 3 4 0 0 0 5 7,67 5 5 6 8,95 7 7 7 9,55 7 5 2 0 0 0 8 8,42 6 5 0 1 1 0 9 9,86 8 6 1 1 1 0 10 0,00 7 6 22

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ42 ΩΡΙΜΟ Κ68 ΩΡΙΜΟ Κ25 ΩΡΙΜΟ Κ41 ΩΡΙΜΟ Κ21 ΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 7,78 4 4 2 9,41 6 6 3 6,86 4 4 4 9,61 8 8 5 6,91 3 3 6 8,31 4 4 7 7,69 4 3 8 7,55 4 4 9 8,78 8 8 10 0,00 3 3 1 7,59 5 4 2 8,62 6 5 3 8,01 2 1 4 9,55 4 3 5 9,45 5 3 0 2 1 1 6 8,50 6 6 7 8,90 6 6 8 8,99 4 2 0 2 2 0 9 9.01 4 4 10 7,21 1 1 1 9,84 9 9 2 8,53 5 5 3 7,95 6 5 4 8,72 7 7 5 8,91 3 2 6 10,25 6 6 7 8,52 4 4 8 7,90 3 2 9 0,00 5 3 1 1 1 0 10 0,00 4 3 1 10,70 5 5 2 9,70 6 4 1 1 0 1 3 9,10 5 5 4 8,90 5 5 5 9,90 6 4 2 0 0 0 6 9,10 8 8 7 10,20 4 1 1 2 0 2 8 13,70 6 4 1 1 1 0 9 10,40 10 1 0 10 11,40 8 8 1 9,78 4 4 2 10,63 8 7 0 1 1 0 3 11,60 7 4 3 0 0 0 4 10,05 6 6 5 10,39 6 4 2 0 0 0 6 9,00 7 6 7 9,50 7 6 8 11,14 6 6 9 9,22 4 4 10-0 0 23

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ11 ΩΡΙΜΟ Κ62 ΩΡΙΜΟ Κ19 ΩΡΙΜΟ Κ20 ΩΡΙΜΟ Κ26 ΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 0,00 7 6 2 0,00 5 4 3 9,50 6 4 0 2 0 2 4 9,29 6 5 5 9,62 9 9 6 10,11 7 7 7 8,50 3 3 8 9,80 8 5 2 1 1 0 9 8,08 4 4 10 10,30 7 7 1 10,18 6 6 2 0,00 4 4 3 0,00 3 3 4 0,00 4 4 5 0,00 6 6 6 8.96 5 5 7 10,20 6 6 8 10,03 8 7 0 1 0 1 9 7.27 6 6 10 0,0 0 0 0 1 9,13 4 4 2 0,00 5 4 0 1 1 0 3 0,00 5 4 0 1 0 1 4 9,67 5 3 2 0 0 0 5 9,51 6 1 5 0 0 0 6 9,58 5 0 4 1 0 1 7 9,75 5 4 0 1 0 1 8 9,76 4 4 9 0,0 0 0 0 10 0,00 5 2 2 1 0 1 1 10,23 5 4 2 9,47 1 1 3 9,88 6 4 2 0 0 0 4 9,64 6 6 5 10,51 7 6 6 9,74 5 4 0 1 1 0 7 10,25 7 2 0 5 2 3 8 8,55 4 3 0 1 1 0 9 7,16 1 1 10 8,88 4 4 1 10,93 6 4 0 2 0 2 2 10,24 4 3 0 1 0 1 3 10,00 2 1 0 1 0 1 4 11,20 6 4 1 1 1 0 5 9,40 3 3 6 9,30 4 2 0 2 0 2 7 9,60 4 3 8 10,00 5 4 0 1 1 0 9 9,60 3 2 0 1 0 1 10 10,00 10 9 0 1 0 1 24

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ46 ΩΡΙΜΟ Κ22 ΩΡΙΜΟ Κ48 ΩΡΙΜΟ Κ51 ΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 11,52 8 6 1 1 0 1 2 11,21 8 2 1 5 0 5 3 10,30 5 5 4 9,90 6 6 5 9,85 5 5 6 10,60 5 5 7 9,70 4 4 8 9,50 5 5 9 8,20 4 4 10 8,20 3 3 1 0,00 3 3 2 0,00 6 6 3 0,00 3 2 0 1 1 0 4 0,00 4 4 5 0,00 6 6 6 0,00 5 5 7 0,00 4 4 8 9,84 4 4 9 8,22 4 4 10 8,30 6 6 1 8,40 4 4 2 8,90 4 3 0 1 0 1 3 10,70 4 4 4 10,10 5 2 1 2 1 1 5 9,00 5 3 1 1 0 1 6 8,50 5 4 7 9,00 5 5 8 8,80 4 3 9 7,40 4 4 10 9,30 4 3 0 1 1 0 1 6,10 5 4 0 1 0 1 2 6,40 5 5 3 6,60 7 5 0 2 1 1 4 5,00 9 9 5 4,80 4 4 6 4,07 5 4 7 3,70 5 5 8 5,50 7 6 0 1 0 1 9 4,20 6 6 10 4,00 6 6 25

Μετρήσεις βιωσιμότητας ανώριμων μονοετών σπόρων Juniperus excelsa ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ33 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ51 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ77 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ8 ΑΝΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 10,21 6 3 1 2 1 1 2 9,90 6 4 1 1 0 1 3 10,78 7 7 4 9,29 4 4 5 9,80 5 3 1 1 1 0 6 9,70 4 3 7 0,00 4 3 8 0,00 5 3 0 2 2 0 9 0,00 4 3 0 1 0 1 10 0,00 6 6 1 8,29 5 5 2 8,67 5 5 3 8,41 5 5 4 10,69 5 3 0 2 1 1 5 10,34 6 3 2 1 1 0 6 9,10 5 3 0 2 1 1 7 10,24 8 5 1 2 1 1 8 0,00 6 3 0 3 3 0 9 0,00 4 4 10 0,00 3 3 1 8,15 4 4 2 8,21 5 5 3 9,33 6 6 4 8,67 4 2 0 2 1 1 5 7,91 4 1 2 1 1 0 6 8,84 6 4 0 2 1 1 7 9,29 6 6 8 8,86 5 2 0 3 3 0 9 7,73 4 4 10 8 5 5 1 9,50 6 4 1 1 1 0 2 8,56 7 6 3 9,22 6 5 0 1 0 1 4 9,31 4 2 1 1 0 1 5 8,48 3 2 0 1 1 0 6 8,69 5 5 7 9,20 5 4 0 1 1 0 8 9,31 4 4 9 7,61 3 1 1 1 1 0 10 7,12 3 3 26

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ26 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ41 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ27 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ14 ΑΝΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 10,66 6 5 0 1 1 0 2 8,60 6 5 3 9,50 5 4 0 1 1 0 4 10,10 6 5 0 1 0 1 5 9,80 5 3 0 2 2 0 6 9,90 5 1 1 3 1 2 7 9,50 5 5 8 8,50 4 1 1 2 1 1 9 8,60 4 3 10 6,70 5 5 1 8,71 4 4 2 9,41 3 3 3 9,53 5 4 4 9,95 4 4 5 9,82 7 7 6 9,89 7 6 7 9,47 7 7 8 8,40 6 5 9 10,19 7 4 1 2 2 0 10 10,41 6 4 1 0 0 1 1 8,83 9 6 1 2 2 0 2 8,89 5 4 0 1 0 1 3 8,63 4 3 4 8,91 4 3 0 1 0 1 5 9,84 7 6 0 1 0 1 6 9,55 5 4 0 1 1 0 7 8,15 5 4 0 1 0 1 8 9,52 6 5 0 1 1 0 9 0,00 5 5 10 0,00 5 2 0 3 2 1 11 0,00 6 2 0 4 1 3 12 0,00 6 1 0 5 3 2 1 9,63 5 2 0 3 3 0 2 10,45 6 5 3 11,53 5 5 4 10,68 5 2 1 2 2 0 5 11,00 6 4 1 1 1 0 6 9,98 6 5 0 1 0 1 7 9,74 9 8 0 1 0 1 8 9,86 5 2 0 3 1 2 9 0,00 4 2 1 1 1 0 10 0,00 3 2 0 1 0 1 27

ΑΤΟΜΟ J.excelsa Κ18 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ11 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ10 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ31 ΑΝΩΡΙΜΟ Κ42 ΑΝΩΡΙΜΟ Α/Α ΚΑΡΠΟΥ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΡΠΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΠΟΡΩΝ ΚΟΥΦΙΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΡΗΤΙΝΗ ΣΠΟΡΟΙ ΜΕ ΕΜΒΡΥΟ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΜΒΡΥΑ 1 8,35 5 5 2 8,99 5 5 3 10,06 5 5 4 8,91 6 6 5 8,92 5 5 6 8,97 7 5 2 0 0 0 7 7,64 6 6 8 9,97 6 6 9 10,51 6 6 10 0,00 8 8 1* 0,00 4 2 2 0 0 0 2* 9,90 9 7 0 2 0 2 3 10,90 7 1 3 3 1 2 4 10,40 6 4 0 2 0 2 5* 10,00 7 3 0 4 1 3 6 8,40 5 4 7 8,70 5 5 8 10,10 3 2 9 8,40 3 2 0 1 0 1 10 5,20 6 2 2 2 2 0 1* 11,00 6 2 1 3 1 2 2* 10,58 7 3 1 3 1 2 3* 10,80 6 2 2 2 1 1 4 10.57 7 3 4 0 0 0 5* 10,38 6 5 0 1 0 1 6* 9,35 7 5 2 0 0 0 7 10,44 8 6 1 1 0 1 8 9,97 3 3 9* 10,22 7 4 2 1 0 1 10 10,77 7 3 3 1 0 1 1 9,98 7 4 0 3 2 1 2 10,07 6 3 0 3 1 2 3 10,77 7 4 1 2 1 1 4 10,10 8 5 1 2 0 2 5 9,69 6 5 0 1 0 1 6 8,51 6 5 0 1 0 1 7 8,80 5 3 0 2 1 1 8 9,78 7 6 0 1 0 1 9 10,75 6 3 1 2 1 1 10 10,27 6 3 1 2 0 2 1 9,50 5 5 2 6,70 5 3 1 1 0 1 3 7,49 5 5 4 4,83 4 4 5 4,23 5 1 1 3 1 2 6 5,13 6 3 2 1 0 1 7 7,30 2 2 8 3,80 5 3 1 1 0 1 9 4,11 5 4 0 1 0 1 10-0 0 28

Μετρήσεις φυτρωτικότητας ώριμων διετών σπόρων Juniperus excelsa Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός :H2SO4 30' Χειρισμός : H2SO4 30' Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 29

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : H2SO4 45' Χειρισμός : H2SO4 45' Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 2 0 1 0 2 0 1 0 30

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : H2SO4 30' + 3CS Χειρισμός : H2SO4 30' + 3CS Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 31

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : H2SO4 45' + 3CS Χειρισμός : H2SO4 45' + 3CS Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 32

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : H2SO4 30' + 400ppm GA3 Χειρισμός : H2SO4 30' + 400ppm GA3 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 33

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : H2SO4 45' + 400ppm GA3 Χειρισμός : H2SO4 45' + 400ppm GA3 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 2 0 0 0 3 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 34

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός :H2O2 5% + GA3 Χειρισμός : H2O2 5% + GA3 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 0 1 35

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : 3CS Χειρισμός : 3CS Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 36

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : 3WS + 3CS Χειρισμός : 3WS + 3CS Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 1 1 1 0 2 1 1 37

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : 3CS + 2WS + 3CS Χειρισμός : 3CS + 2WS + 3CS Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 0 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 38

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS4" Χειρισμός : MS4" Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 1 0 1 0 2 0 1 0 2 0 1 0 2 1 1 1 2 4 1 1 2 4 1 39

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS6" Χειρισμός : MS6" Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 2 0 0 0 2 1 0 0 0 0 2 1 1 0 2 1 40

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS6" + H2O2 3% Χειρισμός : MS6" + H2O2 3% Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 0 0 1 0 0 2 1 1 0 2 2 0 1 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 41

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS4" + 400ppm GA3 484 Χειρισμός : MS4" + 400ppm GA3 484 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 1 1 0 1 0 1 0 2 0 1 0 2 42

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS6" + 400 ppm GA3 Χειρισμός : MS6" + 400 ppm GA3 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 3 0 0 0 3 43

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : MS4" + GA3 484 Χειρισμός : MS4" + GA3 484 Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 1 1 0 1 0 1 0 2 0 1 0 2 44

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Control Χειρισμός : Control Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 45

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Κάπνισμα 2h Χειρισμός : Κάπνισμα 2h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 0 1 1 0 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 1 1 0 0 1 2 0 0 1 2 0 0 1 3 0 1 Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Σταχτόνερο 96h Χειρισμός : Σταχτόνερο 96h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 1 2 0 1 1 2 46

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Θερμ. 2min Χειρισμός : Θερμ. 2min Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Θερμ. 2min + Σταχτόνερο 96h Χειρισμός : Θερμ. 2min + Σταχτόνερο 96h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 47

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Θερμ. 2 + Κάπνισμα 2h Χειρισμός : Θερμ. 2' + Κάπνισμα 2h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Kάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h Χειρισμός : Kάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 0 0 1 1 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 48

Είδος : Juniperus excelsa (Ώριμοι) Είδος : Juniperus excelsa (Ανώριμοι) Χειρισμός : Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h Χειρισμός :Θερμ. 2min + Κάπνισμα 2h + Σταχτόνερο 96h Αριθμός σπόρων : 100 Αριθμός σπόρων : 100 Συνθήκες φυτρωτηρίου : Συνθήκες φυτρωτηρίου : Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ Αριθμός επαναλήψεων Α Β Γ Δ φυτρωτήριο 21-3-14 φυτρωτήριο 21-3-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 Ημερομηνία 1ης μέτρησης 26-3-14 Ημερομηνία 2ης μέτρησης 2-4-14 Ημερομηνία 3ης μέτρησης 9-4-14 Ημερομηνία 4ης μέτρησης 28-4-14 Ημερομηνία 5ης μέτρησης 6-5-14 Ημερομηνία 6ης μέτρησης 12-5-14 49

Εικόνες Εικόνα 8: Διαδικασία αφαίρεσης τμήματος του σαρκώδους περιβλήματος των καρπών Εικόνα 9: Τοποθέτηση καρπών σε δοχεία με νερό βρύσης για 48 ώρες για την διευκόλυνση της εξαγωγής των σπόρων Εικόνα 10: Εξαγωγή σπόρων από τους καρπούς με χρήση αποφλοιωτή Εικόνα 10: Εξαγωγή σπόρων από τους καρπο 1 Εικόνα 11: Αποστράγγιση ανοιγμένων καρπών σε διηθητικά χαρτιά 50

Εικόνα 12: Προσδιορισμός των κούφιων σπόρων με τη μέθοδο βύθισης σε νερό Εικόνα 13: Επεξεργασία σπόρων με μηχανικό σκαριφάρισμα Εικόνα 14: Κάψιμο των σπόρων με καμινέτο Εικόνα 15: Κάπνισμα των σπόρων από καμένα μέρη του ίδιου είδους Juniperus excelsa 51

Εικόνα 16: Μέρη του είδους Juniperus excelsa προς καύση για το κάπνισμα των σπόρων Εικόνα 17: Φούρνος αποστείρωσης άμμου για την τοποθέτηση των σπόρων Εικόνα 18: Τοποθέτηση σπόρων σε τριβλία με αποστειρωμένη άμμο Εικόνα 19: Τοποθέτηση τριβλίων στο φυτρωτήριο 52

. Εικόνα 20: Τοποθέτηση τριβλίων στο ψυγείο Εικόνα 21: Μέτρηση διαμέτρου καρπών 1 Εικόνα 22: Δημιουργία τομής στους σπόρους με μικροτόμο Εικόνα 23: Εξαγωγή εμβρύων 53