Εικόνα Προφήτη Ηλία. Ναός Αγίου Δηµητρίου Οικονόµου. Καστοριά. ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 21, 2007 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 21, 2007 ISSN 1106-5311
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 21, 2007 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 21, 2007 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010
Γενική επιμέλεια έκδοσης Πολυξένη Αδάμ - Βελένη Κατερίνα Τζαναβάρη Διορθώσεις κειμένων Πολυξένη Αδάμ - Βελένη Κατερίνα Τζαναβάρη Μιχάλης Ιντζές ΙSSN 1106-5311 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ KAI ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, ΑΡIΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, 2010 Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Παραγωγή www.ziti.gr
διευρημένη από φέτος οργανωτική ομάδα της ετήσιας αρχαιολογικής συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη με H ιδιαίτερη ικανοποίηση εγκαινιάζει την έναρξη της τρίτης δεκαετίας των πρακτικών της 21ης συνάντησης, η οποία αφορά στη δραστηριότητα του έτους 2007. Έτσι, μαζί με την επετειακή έκδοση της εικοσαετίας, η οποία κυκλοφόρησε το 2009, είκοσι δύο πολύτιμα βιβλία είναι πλέον στη διάθεση της ελληνικής και διεθνούς επιστημονικής και αρχαιόφιλης κοινότητας. Όπως κάθε χρόνο, από τις σελίδες του ανά χείρας τόμου παρελαύνει πληθώρα νέων και παλαιότερων αρχαιολογικών θέσεων, οι οποίες αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας και συνεργασίας επιστημόνων διάφορων ειδικοτήτων, τόσο από τον χώρο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου όσο και από τις περιφερειακές υπηρεσίες αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Ο παρών τόμος εκδόθηκε δαπάναις του ΥΠΠΟΤ και με προσφορά της επιμέλειας από τις αρχαιολόγους του Α.Μ.Θ. Π. Αδάμ-Βελένη και Κ. Τζαναβάρη. Η τακτική και έγκαιρη εκτύπωση των ανακοινώσεων της θεσμοθετημένης πλέον συνάντησης αποτελεί μία αξιοσημείωτη συνεισφορά για τον εμπλουτισμό των αρχαιογνωστικών μας δεδομένων και γνώσεων αναφορικά με τον βορειοελλαδικό χώρο. Ευελπιστούμε ότι η Πολιτεία θα εκτιμήσει με ορθολογισμό και συνέπεια τη σημασία της συνέχισης της έκδοσης των πρακτικών της συνάντησης, που αποτελούν ό,τι πιο επίκαιρο υπάρχει διεθνώς από την άποψη της αρχαιολογικής πληροφόρησης για τον ελληνικό χώρο, και ειδικότερα για τη Μακεδονία και τη Θράκη, και θα ανταποκριθεί θετικά στη χρηματοδότηση και των επόμενων τόμων, του 22ου και 23ου (των ετών 2008 και 2009), οι οποίοι βρίσκονται ήδη σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας. Με τον τρόπο αυτό δεν θα διακοπεί μία υποδειγματική και εξαιρετικά γόνιμη προσπάθεια, καθώς και μία αρραγής συνέχεια από το 1987. Η οργανωτική ομάδα Δημήτρης Παντερμαλής Ομ. καθηγητής Α.Π.Θ. Μιχάλης Τιβέριος Καθηγητής Α.Π.Θ. Στέλιος Ανδρέου Καθηγητής Α.Π.Θ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη Διευθύντρια Α.Μ.Θ. Λίλλιαν Αχειλαρά Διευθύντρια ΙΣΤʹ Ε.Π.Κ.Α. Μαρία Ακαμάτη Επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων ΥΠΠΟΤ
Περιεχόμενα Νένα Γαλανίδου Η προϊστορία της ανθρώπινης κατοίκησης στη λεκάνη της λίμνης της Καστοριάς: οι μαρτυρίες από τη συλλογή Πανταζόπουλου The Early Human Settlement in the Kastoria Lake Basin: the Evidence from the Pantazopoulos Collection Nena Galanidou 1 Γεωργία Στρατούλη Νεολιθικός οικισμός Αυγής Kαστοριάς 2006-2007: χωρο-οργανωτικές πρακτικές 6ης και 5ης χιλιετίας The Neolithic settlement of Avgi, Kastoria: spatial organization practices during the 6th and 5th millennium B.C. Georgia Stratouli 7 Αγ γε λι κ ή Στρατή, Ιωάννης Σίσιου, Αμ α λ ί α Γκιμουρτζίνα, Όλγα Ηλιοπούλου, Αναστασία Ζγκάφα, Νικόλαος Σαββόπουλος Το έργο της συντήρησης της 16ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κατά το 2006-2007 The Conservation works of the 16th Ephorate of Byzantine Antiquities during 2006-2007 Aggeliki Strati, Ioannis Sisiou, Am a l i a Gimourtzina, Olga Iliopoulou, Anastasia Zkafa, Nikolaos Savvopoulos 15 Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη Γρεβενά 2007. Πριόνια και Φράγμα Ιλαρίωνα Grevena 2007: Prionia and the Ilarion dam Georgia Karamitrou-Mendesidi 23 Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη Αιανή 2007: η έρευνα στο Ανατολικό Νεκροταφείο Aiani 2007: Research in the Eastern Cemetery Georgia Karamitrou-Mendesidi 37 Μαρίζα Τσιάπαλη Αρχαιολογικά δεδομένα των ανασκαφών στο Βελβεντό Κοζάνης: προδρομικές παρατηρήσεις Archaeological Evidence from the Excavations at Velvento, Kozani: Preliminary Observations Mariza Tsiapali 47 περιεχομενα vii
Αναστασία Χρυσοστόμου Αρχαιολογικός χώρος Έδεσσας: οι χώροι 1-15 εσωτερικά της νότιας πύλης και δεξιά της κεντρικής οδού The Archaeological Site of Edessa: areas 1-15 inside the South Gate (right of the Main Road) Anastasia Chrysostomou 55 Αναστασία Χρυσοστόμου Έδεσσα 2007. Στα τρίστρατα της Νότιας Παράκαμψης Edessa 2007. At the Crossroads of the South By-pass Anastasia Chrysostomou 63 Μαρία Χειμωνοπούλου, Γιώργος Σκιαδαρέσης, Άννα Προκοπίδου Ανασκαφή στη θέση «Ψηλή βρύση» της Έδεσσας Excavation at the Site of Psili Vrisi, Edessa Maria Cheimonopoulou Giorgos Skiadaresis Anna Prokopidou 69 Εύη Παπαδοπούλου, Αικατερίνη Παπανθίμου, Ιωάννης Μανιάτης Ζητήματα οργάνωσης του χώρου στο τέλος της πρώιμης εποχής του χαλκού: τα νέα δεδομένα από το Αρχοντικό Γιαννιτσών Issues of Spatial Organization during the late Early Bronze Age: New Evidence from Archontiko, Giannitsa Evi Papadopoulou, Aikaterini Papanthimou, Ioannis Maniatis 77 Αναστασία Χρυσοστόμου, Παύλος Χρυσοστόμου Ανασκαφή στο δυτικό νεκροταφείο του Αρχοντικού Πέλλας κατά το 2007: η ταφική συστάδα του πολεμιστή με τη χρυσή μάσκα και άλλες ταφικές συστάδες Excavation in the Western Cemetery of Archontiko of Pella in 2007: the Grave Group of the Warrior with the Gold Mask and other Grave Groups Anastasia Chrysostomou Pavlos Chrysostomou 83 Παύλος Χρυσοστόμου, Άλκης Ζαρογιάννης Γιαννιτσά Πέλλας: ανασκαφή τάφων υστερορωμαϊκού νεκροταφείου επί της Εγνατίας οδού Giannitsa, Pella: excavation of a Late Roman Cemetery along the Egnatia Road Pavlos Chrysostomou, Alkis Zaroyiannis 91 Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, Νί κο ς Ακαμάτης Το δημόσιο λουτρό της Πέλλας. Ανασκαφική περίοδος 2007 The Public Baths of Pella: 2007 Excavation Season Mαρια Akamati-Lilibaki, Nikos Akamatis 99 Ανδρέας Ι. Ντάρλας Παλαιολιθικά ευρήματα από τη Ραχώνα Πέλλας Palaeolithic Finds from Rachona, Pella Andreas I. Darlas 109 viii το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
Γιώργος Καραδέδος Μελέτη αναστήλωσης ανάδειξης του ιερού της Μητέρας των Θεών Αυτόχθονος στη Λευκόπετρα Ημαθίας A Study for the Restoration and the Embellishment of the Sanctuary of the Mother of the Gods at Leukopetra, Emathia Giorgios Karadedos 115 Γεωργία Στρατούλη, Αλκμήνη Πάκα Προϊστορική τούμπα Νέας Νικομήδειας Ημαθίας: η μελέτη για την ανάδειξη του οικισμού της 7ης χιλιετίας The Prehistoric Tumulus of Nea Nikomedeia, Emathia: a Study for the Embellishment of the 7th millennium Settlement Georgia Stratouli, Alkmene Paka 123 Χρυσούλα Σαάτσογλου-Παλιαδέλη Το ανάκτορο των Αιγών: προδημοσίευση The Palace of Aigai: Preliminary Publication Chrysoula Saatsoglou-Paliadeli 127 Άννα Αλεξανδροπούλου Η κεραμική των υστεροκλασικών και ελληνιστικών χρόνων από τη νεκρόπολη των Αιγών: πρώτες εκτιμήσεις Late Classical and Hellenistic Pottery from the Necropolis of Aigai: First Observations Anna Alexandropoulou 135 Εύα Κοντογουλίδου Σωστική ανασκαφή στην αρχαϊκή νεκρόπολη των Αιγών 2007 Rescue Excavation of the Archaic Necropolis at Aigai, 2007 Eva Kontogoulidou 143 Καλλιόπη Κουζέλη Λίθοι του ανακτόρου των Αιγών: φύση, κατάσταση διατήρησης, προτάσεις συντήρησης Stones of the Palace of Aigai: Physical Properties, State of Preservation, Conservation Suggestion Kalliope Kouzeli 149 Μαργαρίτα Τηλιοπούλου, Νικολέττα-Κανέλλα Κλαδούρη Συντήρηση των ψηφιδωτών δαπέδων του ανακτόρου των Αιγών. Μελέτη και εφαρμογή Conservation of the Mosaic Floors at the Palace of Aigai: Study and Application Margarita Tiliopoulou, Nikoletta-Kanella Kladouri 157 Ευτυχία Πουλάκη-Παντερμαλή, Ελένη Κλινάκη Λείβηθρα Leibithra Eytychia Poulaki-Pantermali, Eleni Klinaki 161 περιεχομενα ix
Δημήτριος Παντερμαλής Δίον 2007 Dion 2007 Dimitrios Pantermalis 171 Περικλής Χριστοδούλου Δίον: η ανασκαφή στη βασιλική της αγοράς το 2007 Dion: the Excavation of the Agora Basilica in 2007 Periklis Christodoulou 179 Ευτυχία Πουλάκη-Παντερμαλή, Σοφία Κουλίδου, Εύη Παπαδοπούλου, Ελένη Κλινάκη Βάλτος Λεπτοκαρυάς: εγκατάσταση και νεκροταφείο της εποχής του χαλκού Valtos, Leptokarya: a Bronze Age Settlement and Cemetery Eytychia Poulaki-Pantermali, Sofia Koulidou, Evi Papadopoulou, Eleni Klinaki 185 Παρασκευή Τριτσαρόλη Τα νεκροταφεία μέσης και ύστερης εποχής χαλκού από τις θέσεις Βάλτος Λεπτοκαρυάς και Πηγή Αθηνάς στην Πιερία. Προκαταρκτικά αποτελέσματα της βιοαρχαιολογικής μελέτης The Middle and Late Bronze Age Cemeteries of Valtos, Leptokarya and Pigi Athinas in Pieria: First Results of the bio-archaeological Study Paraskevi Tritsaroli 191 Πολυξένη Αδάμ - Βελένη Επόμενη στάση: «Μουσείο». Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης συστήνεται στο κοινό του Next Stop: Museum. The Archaeological Museum of Thessaloniki is introduced to its public Polyxeni Adam - Veleni 197 Εσθήρ Σολομών, Σταυρούλα Βαρσάκη, Ιφιγένεια Καραγκούνη Τι γνωρίζουν και τι προσδοκούν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης τους; What do the people of Thessaloniki know about the Archaeological Museum of their City and what do they expect from it? Esther Solomon, Stavroula Varsaki, Ifigeneia Karagouni 207 Λίλλιαν Αχειλαρά Μετρό Θεσσαλονίκης 2007. Το αρχαιολογικό έργο της ΙΣΤ ΕΠΚΑ Thessaloniki metro 2007: The Archaeological Work of the 16th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities Lillian Acheilara 215 Ευτέρπη Μαρκή, Εύα Γιατρουδάκη, Γρηγόρης Τσόκας, Παναγιώτης Τσούρλος Νέα στοιχεία για την περιοχή του Αλκαζάρ μέσα από τις εργασίες του μετρό New evidence for the Alkazar Area from the Thessaloniki metro Construction Works Euterpe Marki, Eva Giatroudaki, Grigoris Tsokas, Panayotis Tsourlos 223 x το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
Στέλλα Βασιλειάδου, Νίκος Παζαράς Μετρό Θεσσαλονίκης 2007 Thessaloniki metro, 2007 Stella Vasileiadou, Nikos Pazaras 231 Κωνσταντίνος Ράπτης, Θεοφάνης Ομήρου, Βασίλειος Ξανθός Παρατηρήσεις σχετικά με την αρχιτεκτονική του Hamza Bey Τζαμί (Αλκαζάρ) με αφορμή τις πρόσφατες εργασίες προστασίας του μνημείου (2007) Observations on the Architecture of the Hamza Bey Mosque (Alkazar) owing to the Recent Restoration Works (2007) Konstantinos Raptis, Theofanis Omirou, Vasileios Xanthos 241 Μαρία Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Το ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης. Αρχαιότητες στον χώρο του Α.Π.Θ. The Eastern Cemetery of Thessaloniki. Antiquities in the Area around the University of Thessaloniki Maria Tsimpidou-Avloniti 247 Στέλιος Ανδρέου, Καλλιόπη Ευκλείδου Η ανασκαφή στην Τούμπα Θεσσαλονίκης το 2006 και 2007 The excavation at Toumba, Thessaloniki in 2006 and 2007 Stelios Andreou, Kalliopi Eukleidou 255 Μιχάλης Τιβέριος, Ελένη Μανακίδου, Δέσποινα Τσιαφάκη Ανασκαφικές έρευνες στο Καραμπουρνάκι κατά το 2007: ο αρχαίος οικισμός Excavations at Karabournaki in 2007: the Ancient Settlement Michalis Tiverios, Eleni Manakidou, Despoina Tsiafaki 263 Ζωή Κωτίτσα, Ιωάννης Ναζλής Ο τάφος III του τύμβου Α της Αινείας: Επανεξετάζοντας τα δεδομένα Tomb III of Tumulus A at Aineia: a Re-examination of the Evidence Zoe Kotitsa, Ioannis Nazlis 269 Μαρία Παππά, Χρήστος Αυγέρος, Στράτος Νανόγλου Ανασκαφή στον νεολιθικό οικισμό της Θέρμης, 2007 Excavations in the Neolithic Settlement of Thermi, 2007 Maria Pappa, Christos Avgeros, Stratos Nanoglou 277 Μανόλης Μανωλεδάκης, Πασχάλης Ανδρούδης Το σύστημα υδρομάστευσης (qanat) της Αγίας Παρασκευής Χορτιάτη The Water Qanat at Agia Paraskevi, Chortiatis Manolis Manoledakis, Paschalis Androudis 285 περιεχομενα xi
Κωνσταντίνος Σισμανίδης Αρχαία Καλίνδοια: η συνέχεια της έρευνας στο συγκρότημα του Σεβαστείου Ancient Kalindoia: ongoing Research at the Sebasteion Complex Kostas Sismanidis 293 Κώστας Σισμανίδης, Μιχάλης Βιολατζής Ρωμαϊκό νεκροταφείο στον Σταυρό νομού Θεσσαλονίκης A Roman Cemetery at Stavros, Prefecture of Thessaloniki Kostas Sismanidis, Michalis Violatzis 303 Βασιλική Μισαηλίδου-Δεσποτίδου Άφυτις 2007 Aphytis 2007 Vasso Missailidou-Despotidou 311 Ελισάβετ-Μπεττίνα Τσιγαρίδα, Σπύρος Βασιλείου, Δημήτρης Πάτης Ανασκαφική έρευνα στο ιερό του Άμμωνος Διός στην Καλλιθέα της Χαλκιδικής κατά το 2007 Excavation at the Sanctuary of Zeus Ammon in Kallithea of Chalcidice 2007 Elisabeth-Bettina Tsigarida, Spyros Vassileiou, Dimitris Patis 323 Σοφία Ασουχίδου, Εμμανουήλ Δρακάκης, Αποστολία Τσιαντούλα Σωστική ανασκαφική έρευνα στην προϊστορική θέση «Τούμπα» Συκιάς Δ. Τορώνης Ν. Χαλκιδικής Rescue Excavations at the Prehistoric Site Toumba Sykias, Municipality of Toroni, Prefecture of Halkidiki Sophia Asouchidou, Emmanouil Drakakis, Apostolia Tsiantoula 331 Μαγδαληνή Βάλλα, Ευνίκη Μίχα Προϊστορικός οικισμός Ειδομένης Κιλκίς Prehistoric Settlement at Idomeni, Kilkis Magda Valla, Euniki Micha 337 Μαρία Παλαιολόγου Προμαχώνας-Topolniča. Κοσμήματα και μαρμάρινα αγγεία: μια πρώτη προσέγγιση Promachonas-Topolniča. Items of Adornment and Marble Vessels: a Preliminary Approach Maria Paleologou 347 Αναστάσιος Σύρος, Χρυσούλα Τσαγκούλη, Μιλτιάδης Μυτελέτσης, Ιωάννης Βλασταρίδης Σπήλαιο στη θέση «Καταρράκτες-Φράγμα» Σιδηροκάστρου A Cave at the Site Katarachtes-Fragma, Sidirokastro Anastasios Syros, Chrysoula Tsagouli, Miltiadis Miteletsis, Ioannis Vlastaridis 355 xii το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
Ηλέκτρα Ζωγράφου Αναζητώντας τη συνέχεια μιας οικίας ελληνιστικών χρόνων στην Αρχαία Αμφίπολη: σωστική ανασκαφή στο οικόπεδο Β. Τομπουλίδη Searching for the Continuance of a Hellenistic House in Ancient Amphipolis: Rescue Excavation in the Plot of V. Tomboulidis Elektra Zografou 363 Δημήτρης Καϊμάρης, Όλγα Γεωργούλα, Γιώργος Καραδέδος, Πέτρος Πατιάς Εναέρια και δορυφορική αρχαιολογία: εντοπισμός της Εγνατίας οδού και άλλων αρχαιολογικών θέσεων κατά μήκος της διαδρομής της, από την Αμφίπολη έως τους Φιλίππους Elevated and Satellite Archaeology: tracing the Via Egnatia and other Archaeological Sites along its Route, from Amphipolis to Philippi Dimitris Kaimaris, Olga Georgoula, Giorgos Karadedos, Petros Patias 371 Μάγδα Παρχαρίδου-Αναγνώστου, Μιχάλης Καραβελίδης, Ιωάννης Ματσίνης, Αχιλλέας Τσάλτας Παλαιά Μητρόπολη Δράμας: οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου κατά το 2007 The old Metropolis of Drama: Restoration Works during 2007 Magda Parcharidou-Anagnostou, Michalis Karavelidis, Ioannis Matsinis, Achilleas Tsaltas 383 Πηνελόπη Μάλαμα, Μελανία Μιλκάκη Σωστική ανασκαφή στην παραλία Κάρυανης (αρχαία Γαληψός) Rescue Excavation at the Karyani Beach (ancient Galepsos) Pinelopi Malama, Melania Milkaki 391 Βασίλης Πούλιος, Διαλεκτός-Δημήτριος Μεγγίδης, Ευτυχία Κοσμίδου Λιθοχώρι Καβάλας 2007. Σωστική ανασκαφή στη σύγχρονη Εγνατία οδό Lithochori, Kavala 2007: Rescue Excavation along the modern Egnatia Highway Vasilis Poulios, Dialektos-Dimitrios Meggidis, Eutychia Kosmidou 399 Stéphanie Huysecom-Haxhi Χελώνες, Σιληνοί και ένας βάτραχος. Mη ανθρωπόμορφα αρχαϊκά ειδώλια του Αρτεμισίου της Θάσου Some Tortoises, Silenes and a Frog: Considerations concerning the non-anthropomorphic archaic Terracotta Figurines from the thasian Artemision Stéphanie Huysecom-Haxhi 409 Tony Kozelj, Manuela Wurch-Kozelj Οι μαρμάρινες μονόλιθες κρόσσες στη Θάσο και στη Θασοπούλα The marble monolithic merlons at Thassos and Thassopoula Tony Kozelj, Manuela Wurch-Kozelj 417 Στρατής Παπαδόπουλος, Βασιλεία Παπαλαζάρου, Σοφία Τσουτσουμπέη-Λιόλιου Νέα Δεδομένα από τον οικισμό της Σκάλας Σωτήρος Θάσου New Evidence from the Settlement of Skala Sotiros, Thassos Stratis Papadopoulos, Vasileia Papalazarou, Sofia Tsoutsoubei-Lioliou 427 περιεχομενα xiii
Στρατής Παπαδόπουλος, Βασιλεία Παπαλαζάρου, Σοφία Τσουτσουμπέη-Λιόλιου Αρχαιολογικές Έρευνες στο Κάστρο Λιμεναρίων Θάσου Archaeological Investigations at the Castle of Limenaria, Thassos Stratis Papadopoulos, Vasileia Papalazarou, Sofia Tsoutsoubei-Lioliou 435 Κωνσταντίνα Καλλιντζή, Στρατής Παπαδόπουλος Ο αρχαιολογικός χώρος Διομήδειας Ν. Ξάνθης The Archaeological Site of Diomedeia, Prefecture of Xanthi Konstantina Kallintzi, Stratis Papadopoulos 443 Κωνσταντίνα Καλλιντζή, Μαρία Χρυσάφη Κτηριακό συγκρότημα της ύστερης αρχαιότητας στη θέση Μόλος Αβδήρων: πρώτη παρουσίαση Late Antiquity building Complex at the Site of Molos, Abdera: Initial Presentation Konstantina Kallintzi, Maria Chrysafi 455 Άννα Παντή, Βησσαρίων Μπαχλάς Ανασκαφή στο σπήλαιο «Πολυφήμου» Μαρώνειας Ν. Ροδόπης κατά το 2007 Excavation in the Cave of Polyphemos, Maroneia, Prefecture of Rodopi Anna Panti, Vissarion Bachlas 465 Γρηγόρης Τσόκας, Γιώργος Βαργεμέζης, Αλέξανδρος Σταμπολίδης, Χρύσα Καραδήμα Γεωφυσική έρευνα στον αρχαίο Δορίσκο Geophysical Prospection at Ancient Doriskos Grigoris Tsokas, Giorgos Vargemezis, Alexandros Stampolidis, Chrysa Karadima 471 Ματθαίος Κουτσουμανής Ανασκαφή ταφικού τύμβου Θυρέας Excavation of Thyrea Burial Tomb Matthaios Koutsoumanis 477 Δέσποινα Μακροπούλου Το έργο της 15ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων τα έτη 2006 και 2007 The Work of the 15th Ephorate of Byzantine Antiquities during 2006 and 2007 Despoina Makropoulou 487 Όλγα Γεωργούλα, Δημήτρης Καϊμάρης, Πέτρος Πατιάς Φωτογραμμετρική τεκμηρίωση αρχαιολογικών χώρων με τη βοήθεια τηλεκατευθυνόμενου ελικόπτερου Elevated Photography of Archaeological Sites using a Radio controlled Helicopter Olga Georgoula, Dimitris Kaimaris, Petros Patias 493 xiv το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Θυρέα F.Y.R.O.M. Προμαχώνας Καστοριά Αυγή Καστοριάς Ειδομένη Ψηλή Βρύση Έδεσσας Έδεσσα Αρχοντικό Ραχώνα Πέλλας Γιαννιτσά Πέλλα Θεσσαλονίκη Νέα Νικομήδεια Θέρμη Καλίνδοια Λευκόπετρα Αιγαί Αίνεια Αγ. Παρασκευή Σιδηρόκαστρο Αμφίπολη Σταυρός Δράμα Κάρυανη Λιθοχώρι Λιμενάρια Σκάλα Διομήδεια Μόλος Αβδήρων Θασοπούλα Θάσος Μαρώνεια Δορίσκος Αλεξανδρούπολη ΤΟΥΡΚΙΑ Γρεβενά Αιανή Βελβεντό Δίον Λείβηθρα Λεπτοκαρυά Άφυτις Καλλιθέα Συκιά Χάρτης των περιοχών της Μακεδονίας και της Θράκης που αναφέρονται στο ΑΕΜΘ 21, 2007.
Γεωφυσική έρευνα στον αρχαίο Δορίσκο Γρηγόρης Τσόκας, Γιώργος Βαργεμέζης, Αλέξανδρος Σταμπολίδης, Χρύσα Καραδήμα Περίληψη Στον χώρο που φιλοξενεί τα ερείπια του αρχαίου Δορίσκου εφαρμόστηκε η ηλεκτρική και η μαγνητική μέθοδος διασκόπησης του υπεδάφους σε έκταση 14.400 τ.μ. Οι γεωφυσικοί χάρτες, μετά τη μετατροπή τους σε εικόνα που να προσομοιάζει την κάτοψη των δομών που προκαλούν τις ανωμαλίες στα γεωφυσικά πεδία, εντόπισαν σαφή ορθογώνια γεωμετρικά σχήμα τα. Αυτά συναρθρώνονται σε ένα γενικότερο, που δίνει την αίσθηση της κάτοψης του αρχαίου πολεοδομικού συγκροτήματος. Τα γεωφυσικά αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν από περιορισμένη ανασκαφική έρευνα. Εισαγωγή Στην παρούσα εργασία περιγράφεται η γεωφυσική έρευνα (διασκόπηση), η οποία έλαβε χώρα στον νομό Έβρου τον Νοέμβριο του 2005 και τον Δεκέμβριο του 2006 και πιο συγκεκριμένα στη θέση που φιλοξενεί τα ερείπια του αρχαίου Δορίσκου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της ηλεκτρικής και της μαγνητικής χαρτογράφησης, με στόχο την ανίχνευση θαμμένων αρχιτεκτονικών λειψάνων και την κατά το δυνατόν χαρτογράφησή τους. Οι μετρήσεις των δύο περιόδων υπέστησαν κοινή επεξεργασία έτσι, ώστε αυτά να αναχθούν σε κοινό επίπεδο αναφοράς. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για να εξερευνηθεί το υπέδαφος στον χώρο που κάποτε ορθωνόταν ο αρχαίος Δορίσκος έχουν περιγραφεί σε παλαιότερες ανακοινώσεις της ερευνητικής ομάδας στο πλαίσιο των συνεδρίων για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη 1. Επίσης, τότε είχαν περιγραφεί οι 1. Γ.Ν. Τσόκας, Γ. Βαργεμέζης, Π. Τσούρλος, Σ. Δρούγου, Χ. Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, Κ. Τοκμακίδης, ΑΕΜΘ 18, 2004, 551-560. αρχές λειτουργίας και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οργάνων που χρησιμοποιούνται για τέτοιου είδους έρευνες. Επομένως, στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας αποφεύγεται η επανάληψη και περιγράφονται απευθείας η επεξεργασία που υπέστησαν τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της έρευνας. Το βασικό αποτέλεσμα της εργασίας είναι η παραγωγή ενός χάρτη κατανομής των φυσικών ποσοτήτων στο υπέδαφος, ο οποίος παρουσιάζεται με τρόπο που να προσομοιάζει την κάτοψη των θαμμένων ερειπίων. Κατά την αρχική φάση των ερευνών (Νοέμβριος 2005) χαρτογραφήθηκε η κατακόρυφη συνιστώσα του διαφορικού ολικού μαγνητικού πεδίου σε έκταση 1.600 τ.μ. Η μεταβολή της αντίστασης του εδάφους χαρτογραφήθηκε σε έκταση 6.000 τ.μ., ενώ 800 τ.μ. από αυτά επικαλύφτηκαν και με τη μαγνητική μέθοδο. Κατά τη συνέχεια των ερευνών, τον Δεκέμβριο του 2006, πραγματοποιήθηκε ηλεκτρική χαρτογράφηση σε έκταση 9.200 τ.μ., εκ των οποίων τα 1.200 τ.μ. είναι σε επικάλυψη με την αρχική έρευνα. Η επικάλυψη έγινε με σκοπό να υπάρξει κατάλληλο πλήθος κοινών δεδομένων για να γίνει ασφαλέστερα η κοινή επεξεργασία. Πραγματοποίηση της έρευνας Ο υπό έρευνα χώρος κατατμήθηκε σε μικρά τετράγωνα (κελιά), διαστάσεων 20,00 20,00 μ. Η τοποθέτηση των ακμών των κελιών έγινε από τους τοπογράφους Π. Μουζακίδη και Χ. Τασούδη. Οι μετρήσεις με τη μέθοδο της μαγνητικής χαρτογράφησης πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 2005, σε κάνναβο 0,50 μ., ο οποίος υλοποιήθηκε στο έδαφος για κάθε κελί χωριστά. Τα κελιά, στα οποία πραγματοποιήθηκε η μαγνητική διασκόπηση, φαίνονται στον χάρτη του σχήματος (1). Γεωφυσική Ερευνα στον Αρχαίο Δορίσκο 471
Ο κατώτερος φωρατής του οργάνου τοποθετήθηκε σε ύψος 0,40 μ. από το έδαφος με σκοπό την κατά το δυνατόν απομάκρυνση των ανωμαλιών (σημάτων) που θα δημιουργούσαν οι αρόσεις και διάφορες άλλες μικρές ανομοιογένειες του αναγλύφου. Στην αρχή, αλλά και σε τακτά χρονικά διαστήματα, έγινε μηδενισμός της ένδειξης του οργάνου και έλεγχος επαναληψιμότητας της μέτρησης σε όλες τις διευθύνσεις. Τα κελιά, διαστάσεων 20,00 20,00 μ., τα οποία ερευνήθηκαν τον Νοέμβριο του 2005 και τον Δεκέμβριο του 2006 με τη μέθοδο της ηλεκτρικής χαρτογράφησης, φαίνονται στον χάρτη του σχήματος (2). Στην προκείμενη, όμως, περίπτωση, ο κάνναβος που υλοποιήθηκε σε κάθε κελί είχε ισοδιάσταση 1,00 μ. Σχ. 1. Τα κελιά (τετράγωνα), διαστάσεων 20,00 20,00 μ., που υλοποιήθηκαν στο έδαφος στον χώρο έρευνας για να πραγματοποιηθούν οι μαγνητικές μετρήσεις. Τα ονόματα των κελιών είναι συμβατικά. Σχ. 2. Τα κελιά (τετράγωνα), διαστάσεων 20,00 20,00 μ., μέσα στα οποία αναπτύχθηκαν οι κάνναβοι των μετρήσεων της ηλεκτρικής διασκόπησης. Επεξεργασία των μαγνητικών δεδομένων Η επεξεργασία των μετρήσεων περιελάμβανε τα ακόλουθα βήματα: 1. Κανονικοποίηση των μετρήσεων σε κάθε όδευση έτσι, ώστε να έχουν μηδενικό μέσο όρο. 2. Μεγέθυνση του πίνακα των τιμών και στις δύο διευθύνσεις (συνάρτηση παρεμβολής sinx/x). 3. Συμπίεση του δυναμικού εύρους των μετρήσεων με εφαρμογή συνάρτησης τόξου εφαπτομένης. 4. Μετατροπή των μικρότερων τιμών των 1,3 και των μεγαλυτέρων των 1,3 nt/0,50 μ. στη χαμηλότερη και υψηλότερη στάθμη αντίστοιχα (δηλαδή σε 1,3 και 1,3). 5. Δημιουργία ασπρόμαυρων χαρτών. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ως σχήματα τόνων του τεφρού χρώματος 2 έτσι, ώστε να δίδεται μια εικόνα, η οποία προσομοιάζει την κάτοψη των δομών που προκαλούν την ανώμαλη κατανομή των πρώτων κατακόρυφων διαφορών του μαγνητικού πεδίου. Επεξεργασία των ηλεκτρικών δεδομένων Η ακολουθία των βημάτων επεξεργασίας των ηλεκτρικών δεδομένων ήταν ίδια με αυτή των μαγνητικών, με τη διαφορά ότι τα βήματα (2) και (5) δεν εφαρμόστηκαν, λόγω της διαφορετικής φύσης των δεδομένων. Μετά το βήμα (2) παρεμβλήθηκε η ισοστάθμιση των δεδομένων γειτονικών κελιών. Το βήμα αυτό, έστω (2Α) συνίσταται από την εξής διαδικασία: 2Α) Εύρεση της στάθμης αναφοράς των δεδομένων σε κάθε κελί και ισοστάθμιση όλων των δεδομένων. 2. I. Scollar, B. Weidner, K. Segeth, Geophysics 51 (3), 1986, 623-633. 472 το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
Η ύπαρξη δεδομένων με ελαφρά διαφορετική στάθμη παρουσιάστηκε σε κάθε ομάδα μετρήσεων, γιατί τόσο το 2005 όσο και το 2006, οι καιρικές συνθήκες άλλαξαν σημαντικά κατά τη διάρκεια των εργασιών πεδίου. Η ισοστάθμιση στην περίπτωση αυτή έγινε με στατιστική ανάλυση των γειτονικών σειρών μετρήσεων σε διαφορετικά κελιά. Όμως, οι δύο ομάδες μετρήσεων παρουσίαζαν σημαντική διαφορά στάθμης, γεγονός που θεραπεύτηκε με εισαγωγή παράγοντα ισοστάθμισης στα δεδομένα του 2005. Αποτελέσματα της μαγνητικής διασκόπησης Στο σχήμα (3) δίνεται απεικόνιση της κατανομής των πρώτων κατακόρυφων διαφορών του ολικού μαγνητικού πεδίου στον χώρο έκτασης 1.600 τ.μ. που ερευνήθηκε. Παρουσιάζονται αρνητικές (λευκοί τόνοι) και θετικές (σκούροι τόνοι) γραμμικές ανωμαλίες. Αυτές εμφανίζονται με διεύθυνση περίπου ΒΑ-ΝΔ και ΒΔ-ΝΑ. Παρουσιάζονται, επίσης, κλειστές μορφές ανωμαλιών, οι οποίες παραπέμπουν αμέσως σε κάτοψη οικοδομικού ιστού. Οι μηχανισμοί που προκαλούν τις μαγνητικές ανωμαλίες που κατεγράφησαν μπορούν να κατανοηθούν από τις μετρήσεις της μαγνητικής επιδεκτικότητας που πραγματοποιήθηκαν, τόσο σε δείγματα του αρχαίου δομικού υλικού που βρίσκεται στην επιφάνεια του εδάφους όσο και του εδάφους, και καταχωρούνται στον πίνακα Ι. Πίν. ΙΙ. Μετρήσεις μαγνητικής επιδεκτικότητας στο έδαφος και τα αρχαία δομικά υλικά στον χώρο που ευρίσκεται υψηλότερα αυτού, στον οποίο έγιναν οι μαγνητικές μετρήσεις. Στον χώρο αυτό έγιναν ηλεκτρικές μετρήσεις και πιθανόν να γίνουν μαγνητικές στο μέλλον. Είδος υλικού Πλήθος δειγμάτων Μ.Ο. (S.I.) Έδαφος 12 148 10 5 Κεραμική (διάσπαρτα δείγματα στο χώρο) 4 655 10 5 Δομικό υλικό (Κροκαλοπαγές) 3 0 Δομικό υλικό (Ανδεσίτης) 3 263 10 5 Δομικό υλικό (Ψαμμίτης) 6 83 10 5 Δομικό υλικό (Ηφαιστειακά πετρώματα ) 2 700 10 5 Εύκολα συνάγεται από τις μετρήσεις του πίνακα (Ι), ότι υπάρχει ουσιαστική διαφορά στην τιμή της μαγνητικής επιδεκτικότητας μεταξύ του εδάφους και ενός κυρίως αρχαίου δομικού υλικού, του ασβεστόλιθου. Η διαφορά αυτή είναι πολύ μεγάλη, πράγμα που σημαίνει ότι τα οικοδομικά λείψανα που αποτελούνται από αυτό το υλικό αναμένεται να δημιουργή- Πίν. Ι. Μετρήσεις μαγνητικής επιδεκτικότητας στο έδαφος και τα αρχαία δομικά υλικά στον χώρο, στον οποίο έγιναν οι μαγνητικές μετρήσεις στον αρχαίο Δορίσκο. Είδος υλικού Πλήθος δειγμάτων Μ.Ο. (S.I.) Έδαφος 9 187 10 5 Κεραμική (διάσπαρτα δείγματα στο χώρο) 2 1500 10 5 Δομικό υλικό (Ασβεστόλιθος) 5 0 Δομικό υλικό (Ηφαιστειακά πετρώματα) 5 1170 10 5 Δομικό υλικό (Ψαμμίτης) 2 55 10 5 Δομικό υλικό (Δακίτης) 1 400 10 5 Ταυτόχρονα, έγιναν αντίστοιχες μετρήσεις σε υλικά που βρέθηκαν σε άλλα σημεία, στα οποία δεν έγιναν μαγνητικές μετρήσεις, και καταχωρήθηκαν στον πίνακα ΙΙ. Φυσικά δεν έχουν άμεση χρησιμότητα στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, αναμένεται, όμως, να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντική γεωφυσική διασκόπηση. Σχ. 3. Κατανομή της πρώτης κατακόρυφης διαφοράς του ολικού μαγνητικού πεδίου σε έκταση 1.600 τ.μ. στον αρχαίο Δορίσκο. Η παρουσίαση είναι σε τόνους του τεφρού χρώματος, οι οποίοι ισοκατανέμονται μεταξύ των τιμών 1,3 nt/0,50 μ. και 1,3 nt/0,50 μ. Γεωφυσική Ερευνα στον Αρχαίο Δορίσκο 473
Σχ. 4. To αποτέλεσμα της ηλεκτρικής διασκόπησης στον αρχαίο Δορίσκο και για τις δύο φάσεις διεξαγωγής της έρευνας. Οι τιμές των αντιστάσεων ευρίσκονται σε εύρος 2 τυπικών αποκλίσεων από τη μέση τιμή με παράγοντα αντίθεσης 1. Σχ. 5. Οι παρειές των σκαμμάτων που διανοίχθησαν και τα αρχιτεκτονικά λείψανα που απεκάλυψαν σε υπέρθεση επί του χάρτη κατανομής των αντιστάσεων. σουν ανιχνεύσιμη μαγνητική ανωμαλία αρνητικού χαρακτήρα, ως έχοντα τη χαμηλότερη μαγνητική επιδεκτικότητα. Αντίθετα, τα τεμάχη των ηφαιστειακών υλικών παρουσιάζουν υψηλότερη επιδεκτικότητα από το έδαφος κατά μία τάξη μεγέθους. Επομένως, τα λείψανα που δομήθηκαν από τεμάχη αυτού του υλικού αναμένεται να δημιουργήσουν θετικές ανωμαλίες. Τα παραπάνω δείχνουν ότι αναμενόταν να εμφανιστούν ανωμαλίες που θα προέρχονται από θαμμένα λείψανα. Όμως, μπορούμε να πούμε ότι η κατάσταση αναμενόταν αρκετά συγκεχυμένη, πράγμα που αποδεικνύεται από την εικόνα της κατανομής του μαγνητικού πεδίου (Σχ. 3). Αποτελέσματα της ηλεκτρικής διασκόπησης Το αποτέλεσμα της ηλεκτρικής διασκόπησης στον χώρο που ερευνήθηκε φαίνεται στο σχήμα (4), κατόπιν της επεξεργασίας που περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Γενικά παρατηρούνται γραμμικές ανωμαλίες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις σχηματίζουν κλειστά γεωμετρικά σχήματα. Τα σχήματα αυτά συγκεντρώνονται περισσότερο στο δυτικό τμήμα της περιοχής που ερευνήθηκε, όπου αρθρώνονται σε κάτοψη λειψάνων πολεοδομικού ιστού. Εμφανίζεται στους χάρτες κατανομής της αντίστασης μια αρκετά επιμήκης ανωμαλία που διατρέχει την περιοχή με κατεύθυνση ΒΑ-ΝΔ. Με δεδομένο ότι η ανωμαλία αυτή ταυτίζεται κατά τμήματα στον χώρο με ορατό λιθοσωρό εσωτερικά των τειχών της αρχαίας πόλης, θα μπορούσε να αποδοθεί στην πιθανή ύπαρξη εσωτερικού διατειχίσματος ή άλλου επιμήκους δομικού στοιχείου. Όσον αφορά στο ανατολικό τμήμα των τειχών, αυτό εντοπίζεται πολύ καλά στο κελί d36. Τμήμα του τείχους, επίσης, μπορεί να προκαλεί και τη γραμμική ανωμαλία που εντοπίζεται στα κελιά dr41 και dr46. Στο μεγαλύτερο μέρος του ανατολικού τμήματος δεν εμφανίζονται ανωμαλίες με μορφή ορθογώνιων γεωμετρικών σχημάτων. Το γεγονός αυτό μπορεί να ερμηνευτεί με δύο τρόπους: είτε ο πολεοδομικός ιστός στην περιοχή αυτή να καταστράφηκε πλήρως εξαιτίας της βαθιάς άροσης ή δεν υπήρχαν δομές στο τμήμα αυτό της αρχαίας πόλης. Σποραδικά αρχαία λείψανα εντοπίζονται σε επαφή με τη μεγάλη γραμμική ανωμαλία (κελιά d28, d29, d69 και d70). 474 το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007
Σχ. 6. Φωτογραφία των ευρημάτων και σχεδίασή τους επί του γεωφυσικού αποτελέσματος για το κελί dr13. Σχ. 7. Φωτογραφία των ευρημάτων και σχεδίασή τους επί του γεωφυσικού αποτελέσματος για το κελί d708. Συμπεράσματα Η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε το 2008 υπό την εποπτεία της Χρ. Καραδήμα κατευθύνθηκε επιλεκτικά οδηγούμενη από τον χάρτη κατανομής των αντιστάσεων (Σχ. 4). Ανασκάφηκαν σημεία, όπου είχαν εντοπιστεί ανωμαλίες με κλειστή γεωμετρική μορφή. Τα ευρήματα έχουν σχεδιαστεί επί του χάρτη των αντιστάσεων και δίνονται στο σχήμα (5), όπου διακρίνονται και οι παρειές των σκαμμάτων που διανοίχτηκαν. Σε μεγέθυνση, τα αποτελέσματα φαίνονται στα σχήματα (6) και (7), όπου συνοδεύονται από φωτογραφίες των αποκαλυμμένων αρχιτεκτονικών λειψάνων. Η αντιστοιχία των ευρημάτων με τις γεωφυσικές ανωμαλίες είναι μονοσήμαντη, πράγμα που επιτρέπει την ερμηνεία ολόκληρου του χάρτη των αντιστάσεων. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, ερευνήθηκε μια έκταση 14.400 τ.μ. στη θέση που φιλοξενεί τα ερείπια του αρχαίου Δορίσκου. Εντοπίστηκαν ανωμαλίες στην κατανομή της αντίστασης στο υπέδαφος, οι οποίες έχουν σαφή ορθογώνια γεωμετρικά σχήματα. Αυτές αντανακλούν την ύπαρξη θαμμένων αρχαίων δομών. Το γεγονός ότι οι ανωμαλίες έχουν σαφές σχήμα και ότι συναρθρώνονται σε ένα γενικότερο, που θυμίζει κάτοψη πολεοδομικού συγκροτήματος, μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι έμμεσα έχουν χαρτογραφηθεί τα λείψανα της αρχαίας πόλης. Θεσσαλονίκη, Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, Τομέας Γεωφυσικής, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Κομοτηνή, ΙΘʹ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Γεωφυσική Ερευνα στον Αρχαίο Δορίσκο 475
Abstract Geophysical Prospection at Ancient Doriskos Magnetic and resistance mapping were used to investigate the site that hosts the remnants of ancient Doriskos, near the river Evros in Thrace (N. Greece). An area of around 14,400 m 2 was explored. The geophysical data were processed and then converted into gray scale images resembling the results that would have been reached had excavation taken place. In particular, the resistance anomalies show GrigorisTsokas, Giorgos Vargemezis, Alexandros Stampolidis, Chrysa Karadima clear rectangular shapes that appeared closed in most cases. Also, long linear anomalies were detected. All these anomalies are joined in a way that gives the impression that the ruins of the ancient urban complex have been revealed. The geophysical findings were verified by limited trial excavation, a fact that leads to the conclusion that indeed the footprint of the ancient city is delineated by the geophysical maps. 476 το αρχαιολογικο εργο στη μακεδονια και στη θρακη 21, 2007