EPIEXOMENA Eυχαριστίες... 9 Eισαγωγή... 11 1. Φυλές και υπερφυλές... 15 2. Καθεστώς και υπερκαθεστώς... 51 3. Σεξ και υπερσέξ... 99 4. Oι εντός της οµάδας και οι εκτός της οµάδας... 153 5. Xάραξη σωστού και λανθασµένου εντυπώµατος... 191 6. Aγώνας για τη δηµιουργία ερεθισµάτων... 223 7. O ενήλικος που διατήρησε την παιδικότητά του... 280 Αναφορές των κεφαλαίων... 309 Βιβλιογραφία... 313 7
EYXAPI TIE Ÿ πως και το προηγούµενο βιβλίο µου, Ο γυµνός πίθηκος, και το παρόν απευθύνεται στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και συνεπώς δεν αναφέρονται σε αυτό πρωτότυπες εργασίες. Όµως, κατά τη συγγραφή του παρόντος κειµένου, χρησιµοποίησα πολλά πρωτότυπα βιβλία και άρθρα και θα ήταν άδικο να το δηµοσιεύσω χωρίς να εκφράσω τις ευχαριστίες µου για την πολύτιµη βοήθεια που µου προσέφεραν. Στις σελίδες 311-313 έχω προσθέσει ένα παράρτηµα όπου αναφέρονται τα θέµατα µε τα οποία έχουν ασχοληθεί περισσότερο τα εν λόγω αυθεντικά κείµενα. Το παράρτηµα αυτό µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τον πιο λεπτοµερή εντοπισµό των αναφορών που δίνονται στην επιλεγµένη βιβλιογραφία. Θα επιθυµούσα επίσης να εκφράσω την οφειλή µου και την ευγνωµοσύνη µου σε πολλούς συναδέλφους και φίλους µου που µε βοήθησαν µε συζητήσεις, µε ανταλλαγή επιστολών και µε άλλους τρόπους η συνεισφορά τους ποικίλλει. Oρισµένες φορές συνέβαλαν µε άµεσο τρόπο σε κάποιο συγκεκριµένο σηµείο του κειµένου, ενώ άλλοτε λειτούργησαν διεγερτικά µε έµµεσο τρόπο, για µεγάλο χρονικό διάστηµα, επηρεάζοντας τη σκέψη µου συνολικά 9
AN Pø INO ZøO O IKO KH O και βοηθώντας µε να ξεκαθαρίσω τις απόψεις µου. Με ένα θέµα τόσο ευρύ, όπως ο άνθρωπος ως ζώο, είναι αδύνατον να αναφερθούν όλοι, αλλά θα συµπεριλάβω τους εξής: Dr. Anthony Ambrose, Mr. Robert Ardrey, Mr. David Attenborough, Mr. Kenneth Bays, Professor Misha Black, Dr. David Blest, Dr. N. G. Blurton-Jones, Mr. James Bomford, Dr. John Bowlby, Mr. Richard Carrington, Sir Hugh Casson, Dr. Michael Chance, Dr. Richard Coss, Dr. Christopher Evans, Professor Robin Fox, Professor J. H. Fremlin, Mr. Oliver Graham-Jones, Dr. Fae Hall, Professor Harry Harlow, Mrs Mary Haynes, Professor Heini Hediger, Prοfessor Robert Hinde, Dr. Jan van Hooff, Dr. Francis Huxley, Sir Julian Huxley, Professor Jancy Ironside, Miss Devra Kleiman, Dr. Adriaan Kortlandt, Baroness Jan van Lawick- Goodall, Dr. Paul Leyhausen, Mrs Caroline Loizos, Professor Konrad Lorenz, Dr. Malcolm Lyall-Watson, Dr. Gilbert Manley, Dr. Isaac Marks, Mr. Tom Maschler, Dr. L. Harisson Matthews, Lady Medway, Mrs Ramona Morris, Dr. Martin Moynihan, Dr. John Napier, Mrs Caroline Nicolson, Mr. Philip Oakes, Dr. Kenneth Oakley, Mr. Victor Pasmore, Sir Ronald Penrose, Sir Herbert Read, Dr. Frances Reynolds, Dr. Vernon Reynolds, Mrs Claire Russell, Dr. W. M. S. Russell, Professor Arthur Smailes, Mr. Peter Shepheard, Dr. John Sparks, Dr. Anthony Storr, Mr. Frank Taylor, Dr. Lionel Tiger, Professor Niko Tinbergen, Dr. Nevil Tronchin-James, Mr. Ronald Webster, Dr. Wolfgang Wickler, Miss Pat Williams, Dr. G. M. Woddis, Professor John Yudkin. 10 Σπεύδω επίσης να προσθέσω ότι η καταχώριση ενός ονόµατος σε αυτό τον κατάλογο δε σηµαίνει ότι το συγκεκριµένο πρόσωπο συµµερίζεται οπωσδήποτε τις δικές µου απόψεις, όπως αυτές εκφράζονται σε αυτό το βιβλίο.
EI A ø H Ÿ ταν οι καταναγκασµοί της σύγχρονης ζωής γίνονται ανυπόφοροι, ο ταλαιπωρηµένος κάτοικος της πόλης συχνά συγκρίνει τον κόσµο στον οποίο ζει µε τον κόσµο µιας πραγµατικής ζούγκλας. Ένας εκφραστικός τρόπος για να περιγράψει κανείς το είδος της ζωής του σε µια πυκνοκατοικηµένη αστική περιοχή, αλλά ένας τρόπος που είναι επίσης εντελώς άδικος, όπως µπορεί να µας υποδηλώσει όποιος έχει µελετήσει µια πραγµατική ζούγκλα. Yπό κανονικές συνθήκες, όταν τα ζώα ζουν στο φυσικό περιβάλλον τους, δεν ακρωτηριάζουν τον εαυτό τους, δεν αυνανίζονται, δεν επιτίθενται στα νεογνά τους, δεν πάσχουν από στοµαχικά έλκη, δεν εκδηλώνουν φετιχισµό, δεν υποφέρουν από παχυσαρκία, δε δηµιουργούν οµοφυλοφιλικές οµάδες, δε συµµετέχουν σε εγκλήµατα. Eίναι περιττό να επαναλαµβάνουµε ότι όλα τα παραπάνω συµβαίνουν στους κατοίκους της πόλης. Μήπως αυτό το γεγονός µάς αποκαλύπτει τη βασική διαφορά µεταξύ του ανθρώπινου είδους και των άλλων ζώων; Με την πρώτη µατιά, φαίνεται ότι πράγµατι αυτό συµβαίνει. Όµως, πρόκειται για µια απάτη. Όλα τα άλλα ζώα συµπεριφέρονται µε τον ίδιο τρόπο υπό συγκε- 11
AN Pø INO ZøO O IKO KH O 12 κριµένες συνθήκες και, για την ακρίβεια, όταν υποβάλλονται να ζήσουν έξω από το περιβάλλον τους, µετά την αιχµαλωσία τους από τον άνθρωπο. Το ζώο που ζει µέσα στο κλουβί εµφανίζει όλες αυτές τις αφύσικες αντιδράσεις που µας είναι γνωστές από τις ανθρώπινες κοινότητες. Είναι προφανές λοιπόν ότι η πόλη δεν είναι µια πραγµατική ζούγκλα, αλλά ένας ζωολογικός κήπος για το ζώο άνθρωπος. Η σύγκριση που πρέπει να γίνει δεν είναι µεταξύ του ανθρώπου της πόλης και του άγριου ζώου, αλλά µεταξύ του ανθρώπου της πόλης και του αιχµάλωτου ζώου. Το σύγχρονο ανθρώπινο ζώο δε ζει πλέον σε φυσιολογικές συνθήκες. Φυλακισµένο όχι από κάποιον κυνηγό ζώων για ζωολογικούς κήπους, αλλά από την ίδια του την εγκεφαλική νοητική ευφυΐα, έχει εγκλειστεί σε ένα τεράστιο ανυπόφορο θηριοτροφείο, όπου βρίσκεται σε συνεχή κίνδυνο να καταρρεύσει εξαιτίας της υπερκόπωσης. Ωστόσο, παρά τους πιεστικούς καταναγκασµούς, τα οφέλη είναι µεγάλα. Ο κόσµος του ζωολογικού κήπου, σαν ένας γιγαντιαίος πατέρας, προστατεύει τους τροφίµους του: τους προσφέρει τροφή, ποτό, καταφύγιο, υγιεινές συνθήκες διαβίωσης και ιατρική περίθαλψη. Τα βασικά προβλήµατα της επιβίωσης έχουν µειωθεί στο ελάχιστο. Υπάρχει ελεύθερος χρόνος για να τον διαθέσει κανείς όπως θέλει. Ο τρόπος που αυτός ο χρόνος χρησιµοποιείται από τα µη ανθρώπινα ζώα ποικίλλει, φυσικά, από είδος σε είδος. Κάποια ζώα αναπαύονται ήσυχα και λαγοκοιµούνται κάτω από τον ήλιο. Κάποια άλλα βρίσκουν ανυπόφορη την ιδέα µιας παρατεταµένης έλλειψης δραστηριότητας. Εάν ήσαστε τρόφιµος ενός ανθρώπινου ζωολογικού κήπου, θα αντιδρούσατε ασφαλώς όπως η δεύτερη κατηγορία ζώων. Το γεγονός ότι είστε προικισµένοι µε έναν ιδιαίτερα διερευνητικό και εφευρετικό εγκέφαλο δε θα σας επέτρεπε να χαλαρώσετε για µεγάλο διάστηµα. Θα είχατε οδηγηθεί σε περισσότερες επιχειρηµατικές δραστηριότητες. Θα διερευνούσατε, θα οργανώνατε και θα δηµιουργούσατε και, στο τέλος,
EI A ø H θα βυθιζόσαστε ολοένα περισσότερο µέσα σε έναν αρπακτικό παγκόσµιο ζωολογικό κήπο. Με κάθε νέα πολυπλοκότητα, θα βρίσκατε τον εαυτό σας ένα βήµα πιο µακριά από τη φυσική κατάσταση της φυλής σας, την κατάσταση στην οποία οι πρόγονοί σας ζούσαν για ένα εκατοµµύριο χρόνια. Η ιστορία του σύγχρονου ανθρώπου είναι η ιστορία του αγώνα του να αντεπεξέλθει στις συνέπειες αυτής της δύσκολης προόδου. Η εικόνα είναι πολύ συγκεχυµένη και προκαλεί σύγχυση, γεγονός που οφείλεται εν µέρει στο ότι παίζουµε έναν δυϊστικό ρόλο, δεδοµένου ότι είµαστε ταυτόχρονα παρατηρητές και παρατηρούµενοι. Ενδεχοµένως, αυτό να γίνει πιο σαφές εάν δούµε την κατάσταση από τη σκοπιά του ζωολόγου, και ακριβώς αυτό θα προσπαθήσω να κάνω στις σελίδες που ακολουθούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, έχω επιλέξει, εσκεµµένα, παραδείγµατα οικεία στους αναγνώστες του κόσµου της ύσης. Αυτό δε σηµαίνει ότι έχω σκοπό να συσχετίσω τα συµπεράσµατά µου µόνο µε τους πολιτισµούς της ύσης. Αντίθετα, υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές οι αρχές ισχύουν για τους πολίτες όλου του κόσµου. Εάν από όλα αυτά που ανέφερα, θεωρήσετε ότι σας λέω «γυρίστε πίσω, διότι οδηγείστε στην καταστροφή», επιτρέψτε µου να σας βεβαιώσω ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Έχουµε ήδη εξαντλήσει µεγαλόπρεπα όλες τις διερευνητικές και εφευρετικές παρορµήσεις µας µέσα στην αµείλικτη κοινωνική πρόοδο. Οι παρορµήσεις αυτές αποτελούν βασικό µέρος της βιολογικής µας κληρονοµικότητας. εν υπάρχει κάτι το τεχνητό ή το αφύσικο σχετικά µε αυτές. Μας προσφέρουν µεγάλη δύναµη αλλά και µεγάλη αδυναµία. Αυτό που προσπαθώ να δείξω είναι ότι το τίµηµα που έχουµε να πληρώσουµε προκειµένου να τις ικανοποιήσουµε συνεχώς αυξάνεται και ότι οι τρόποι που επινοούµε για να ξεπληρώσουµε το συγκεκριµένο τίµηµα είναι αφελείς, χωρίς να έχει σηµασία πόσο υπέρογκο θα είναι αυτό. Oι αµοιβές γίνονται κάθε µέρα µεγαλύτερες, το παιχνίδι γίνεται όλο και πιο επικίνδυνο, τα ατυχήµατα 13
AN Pø INO ZøO O IKO KH O όλο και πιο φοβερά, οι παρτίδες όλο και πιο άγριες. Όµως, παρά τους κινδύνους, πρόκειται για το πιο συναρπαστικό παιχνίδι που ο κόσµος έχει γνωρίσει ποτέ. Είναι ανόητο να υποθέσει κανείς ότι ο καθένας, µε ένα σφύριγµα, µπορεί να το σταµατήσει. Παρ όλα αυτά, υπάρχουν διάφοροι τρόποι να συµµετάσχει κανείς σε αυτό και, εάν καταλάβουµε καλύτερα την αληθινή φύση των παικτών, θα είναι δυνατόν να καταστήσουµε το παιχνίδι ακόµη πιο κερδοφόρο, χωρίς ταυτόχρονα να γίνει πιο επικίνδυνο και τελικά καταστροφικό για όλα τα είδη. 14