ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΡΟΔΟΠΗΣ"

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΡΟΔΟΠΗΣ" Φοιτητής: Σαμφούλης Κωνσταντίνος Επιβλέπων : Στασινάκης Αθανάσιος ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 1

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΡΟΔΟΠΗΣ" Φοιτητής: Σαμφούλης Κωνσταντίνος Επιβλέπων : Στασινάκης Αθανάσιος MYTIΛΗΝΗ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 2

Περιεχόμενα Περίληψη... 9 1.Εισαγωγή... 10 1.1 Γενικά... 10 1.2 Ορισμοί... 10 1.3 Νομοθεσία... 11 2.Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων... 15 2.1 Τεχνικές Διαχείρισης ΑΣΑ... 15 2.2 Διαλογή στην Πηγή... 15 2.3 Επαναχρησιμοποίηση... 16 2.4 Ανακύκλωση... 17 2.5 Μεταφόρτωση Στερεών Αποβλήτων... 25 2.6 Μηχανική Ανακύκλωση... 26 2.7 Βιολογικές Μέθοδοι Επεξεργασίας... 27 2.8 Θερμική Επεξεργασία... 29 2.9 Τελική Διάθεση Αποβλήτων... 30 3.Κομποστοποίηση... 32 3.1 Τεχνικές κομποστοποίησης... 32 3.2 Βασικοί Παράγοντες τις Κομποστοποίησης... 32 3.3 Φάσεις της κομποστοποίησης... 33 3.4 Η εξέλιξη της κομποστοποίησης σε σχέση με τη θερμοκρασία... 34 3.5 Χρήσεις του Κομποστ... 35 3.6 Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Κομποστοποίησης... 35 3.7 Εργοστάσια Μηχανικής Βιολογικής Επεξεργασίας Απορριμμάτων. Στην Ελλάδα. 36 3.8 Οικιακή Κομποστοποίηση... 38 3

3.9 Η κατάσταση στην Ευρώπη... 39 3.10 Η Κατάσταση στην Ελλάδα... 44 4.Μεθοδολογία... 45 4.1 Εισαγωγή... 45 4.2 Γενικά... 46 4.3 Συνέντευξη... 46 4.4 Ημιδομημένη Συνέντευξη... 47 4.5 Σχεδιασμός έρευνας παρακολούθησης... 49 4.6 Μεθολογικό εργαλείο ερωτηματολόγια... 49 5.Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Συζήτηση... 52 5.1 Μέρος Ι: Προφίλ συμμετεχόντων στο πρόγραμμα κομποστοποίησης... 54 5.2 Μέρος ΙΙ: Συνέπεια χρήστη, χαρακτηριστικά Βιοαποδομήσιμων ΑΣΑ στους κάδους κομποστοποίησης... 60 5.3 Μέρος ΙΙΙ: Αποτελεσματικότητα Κάδων Κομποστοποίησης... 64 5.4 Μέρος IV Ποιοτικά χαρακτηριστικά παραγόμενου Compost... 68 5.5 Συγκριτικές μελέτες για κομποστοποίηση-προτάσεις για βελτίωση της μεθόδου μελλοντικά... 69 5.6 Συμπερασματικά... 70 6.Βιβλιογραφία... 72 7.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 76 4

Πίνακας Πινάκων Πίνακας 1: Νομοθετικά Πλαίσια για διαχείριση αποβλήτων... 13 Πίνακας 2:Ποσότητες οργανικών αποβλήτων που συλλέγονται και κομποστοποιούνται (σε μαζικό και οικιακό επίπεδο) σε Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 40 Πίνακας 3: Αποτελέσματα από προγράμματα κομποστοποίησης σε Ευρωπαικές πόλεις... 42 Πίνακας 4: Αναλογία Είδος Απορρίμματος-Ομάδας Απορρίμματος... 61 Πίνακας Γραφημάτων Γράφημα 1: Ποσοστιαία σύσταση των ΑΗΗΕ (%)... 21 Γράφημα 2: Κατανομή Επιπέδου Εκπαίδευσης Συμμετεχόντων (%)... 56 Γράφημα 3: Τακτικότητα Χρήσης Κάδων (%)... 57 Γράφημα 4: Κατανομή κατηγοριών βιοαποδομήσιμων ΑΣΑ στους κάδους (%)... 61 Γράφημα 5: Κατανομή κάδων με βάση την απόκλιση από την απαιτούμενο λόγο C/N του περιεχομένου αυτών (%)... 62 Γράφημα 6: Κατανομή κάδων κομποστοποίησης ανάλογα με το μέγεθος των απορριμμάτων που περιέχουν (%)... 64 Γράφημα 7: Κατανομή κάδων με βάση την παραγωγή ή μη compost (%)... 65 Γράφημα 8: Διακύμανση Ημερήσιας Ποσότητας Οργανικών Απορριμμάτων (4μελής Οικογένεια)... 67 Γράφημα 9 : Πρόκληση όχλησης λόγω οσμής... 68 5

Πίνακας εικόνων Εικόνα 1: Ιεράρχηση επιλογών για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων... 15 Εικόνα 2: Κύκλος ζωής Μπαταρίας... 20 Εικόνα 3 :Κατανομή κάδων στην Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης... 58 Εικόνα 4: Κατανομή κάδων στην πόλη της Κομοτηνής... 59 Εικόνα 5: Κάδος Οικιακής Κομποστοποίησης... 79 Εικόνα 6 : Οργανικά Απόβλητα στον Κάδο Οικιακής Κομποστοποίησης... 80 Εικόνα 7: Παραγωγή Compost από κάδο οικιακής κομποστοποίησης... 80 6

Ακρωνύμια ΑΣΑ : Αστικά Στερεά Απόβλητα ΑΗΗΕ: Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού ΑΛΕ : Ανακύκλωση Λιπαντικών και Ελαίων ΒΑΑ : Βιοαποδομήσιμο κλάσμα Αστικών Αποβλήτων ΔΙΑΑΜΑΘ: Διαχείριση Απορριμμάτων Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης ΕΕΔΣΑ :Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΕΣΔΕΑ : Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων ΕΚΠΑΑ : Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΟΤΑ : Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΟΤΚΖ : Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής ΣΜΑ : Σταθμός Μεταφόρτωσης Αποβλήτων ΦοΣΔΑ : Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΧΥΤΑ : Χώρος Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων ΧΥΤΥ : Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων BFR : Οργανικές Ενώσεις Βρωμίου CFC : Χλωροφθοράνθρακες RDF : Refuse Derived Fuel (καύσιμο παραγόμενο από απορρίμματα) SRF : Solid Recovered Fuel (ανακτημένο στερεό καύσιμο) 7

Ευχαριστίες Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε υπό την εποπτεία του κ. Στασινάκη Αθανάσιου επίκουρου καθηγητή(πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος) και τη συμμετοχή του Περιβαλλοντολόγου Πεταλά Αναστάσιου στους οποίους θέλω να εκφράσω ιδιαίτερα τις ευχαριστίες μου για την καθοδήγηση, την ανιδιοτελή υποστήριξή τους, καθώς και για την ευκαιρία που μου έδωσαν προκειμένου να συνεργαστώ μαζί τους. Εκφράζω θερμές ευχαριστίες προς την Οικολογική Ροδόπης και το μέλος αυτής, Γεωπόνο, Παπάζογλου Κωνσταντίνο για τη συνεργασία και συλλογή πολύτιμων στοιχείων για την εκπόνηση της εργασίας. 8

Περίληψη Με αφορμή ένα πιλοτικό πρόγραμμα που είχε ως σκοπό να συνδράμει τόσο στη φιλοσοφία της πρόληψης παραγωγής απορριμμάτων, όσο και στη φιλοσοφία της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων που προέρχονται από την επεξεργασία απορριμμάτων (compost) το οποίο εκπονήθηκε από την Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας-Θράκης και προέβλεπε την προμήθεια κάδων κομποστοποίησης μέσω της Αναπτυξιακής Ανώνυμης Εταιρίας Διαχείρισης Απορριμμάτων Αν. Μακεδονίας Θράκης, ΔΙ.Α.Α.ΜΑ.Θ. Α.Α.Ε. και σε συνεργασία με την Οικολογική Ομάδα Ροδόπης, η παρούσα εργασία είχε σκοπό να εξετάσει την πιθανή συμβολή της οικιακής κομποστοποίησης στην εκτροπή του οργανικού βιοαποδομήσιμου κλάσματος από τους χώρους τελικής διάθεσης. Για την παρακολούθηση της λειτουργίας των κάδων οικιακής κομποστοποίησης, μοιράστηκαν στους χρήστες των κάδων ερωτηματολόγια, αποτελούμενα από τέσσερα μέρη, στα οποία συνδυάζονται ερωτήσεις ημιδομημένης συνέντευξης με στόχο την άντληση πληροφοριών που αφορούν τον χρήστη του κάδου οικιακής κομποστοποίησης. Η παρούσα εργασία κατάφερε να καταγράψει τη λειτουργία των κάδων οικιακής κομποστοποίησης και να αποτυπώσει σημαντικά χαρακτηριστικά της. Η συγκεκριμένη μέθοδος σε συνδυασμό με την ανακύκλωση μπορούν να μειώσουν τις ποσότητες των ΑΣΑ που καταλήγουν στου χώρους τελικής διάθεσης και να αυξήσουν το χρόνο ζωής αυτών των εγκαταστάσεων. 9

1.Εισαγωγή 1.1 Γενικά Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να παρουσιάσει τις μεθόδους που είναι διαθέσιμες για τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων(ΑΣΑ) στη χώρα μας και να εξετάσει μέσω ποιοτικών και ποσοτικών αναλύσεων την πιθανή συμβολή της οικιακής κομποστοποίησης στην εκτροπή του οργανικού βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αποβλήτων από τους χώρους τελικής διάθεσης. Πέραν της θεωρητικής προσέγγισης, η μελέτη περιλαμβάνει και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή κάδων οικιακής κομποστοποίησης στην Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης. 1.2 Ορισμοί Ως Στερεά απόβλητα ορίζονται (α) τα στερεά ή ημιστερεά αντικείμενα τα οποία, κάτω από ορισμένες συνθήκες, δεν έχουν επαρκή αξία ή χρησιμότητα για τον κάτοχο τους, ώστε αυτός να συνεχίσει να υφίσταται τη δαπάνη ή την μέριμνα της διατήρησης τους και (β) τα στερεά ή ημιστερεά, που ανακύπτουν ως ανεπιθύμητα υπολείμματα από τις δραστηριότητες των νοικοκυριών, εμπορικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων, γεωργικών και εξορυκτικών δραστηριοτήτων κτλ. Πρόκειται για αντικείμενα ή υλικά, από τα οποία ο κάτοχός τους προτίθεται ή υποχρεούται να απαλλαγεί [1]. Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Αστικών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), ως Αστικά Στερεά Απόβλητα ορίζουμε τα οικιακά απόβλητα καθώς και απόβλητα, τα οποία λόγω της φύσης τους ή σύνθεσής τους είναι παρόμοια με τα οικιακά. Τέτοια είναι απόβλητα από εμπορικές και συναφείς δραστηριότητες, κτίρια γραφείων και ιδρυμάτων (σχολεία, νοσοκομεία, κυβερνητικά κτήρια). Περιλαμβάνει, επίσης, ογκώδη απόβλητα (στρώματα, έπιπλα κ.α.), απόβλητα κήπων (φύλλα, κλαδιά, κηπευτικά), καθώς και απόβλητα από τον καθαρισμό δρόμων. Στα αστικά απορρίμματα που διαχειρίζονται οι αρμόδιοι φορείς περιλαμβάνονται: Κατάλοιπα κάθε φύσης, όπως οικιακά απορρίμματα, φύλλα, χαρτιά που τοποθετούνται μέσα στις πλαστικές σακούλες. 10

Απορρίμματα από εμπορικές εγκαταστάσεις και βιοτεχνίες, κτίρια γραφείων που τοποθετούνται επίσης σε σακούλες ή κάδους όπως τα οικιακά. Κοπριές, αφυδατωμένες ιλύες, προϊόντα από καθαρισμούς δρόμων και δημοσίων χώρων, που συγκεντρώνονται σε μεγάλα δοχεία για την αποκομιδή τους. Κατάλοιπα από χώρους εκθέσεων αγορές, εορτές, κλπ, που συγκεντρώνονται επίσης σε μεγάλα δοχεία για την αποκομιδή τους. Απορρίμματα από σχολεία, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία (πλην των μολυσματικών) που συγκεντρώνονται σε ειδικούς χώρους. Ογκώδη αντικείμενα.[2] 1.3 Νομοθεσία Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων αναπτύσσεται με βάση την οδηγία 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων. Γενικός στόχος της οδηγίας είναι ο καθορισμός μέτρων, διαδικασιών και κατευθύνσεων για την κατά το δυνατόν πρόληψη ή μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η οδηγία υποδεικνύει μια κατεύθυνση, η οποία θα είναι καθοριστική για τον τρόπο που θα γίνεται η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσα από την οδηγία επιβάλλεται προοδευτική ελάττωση του ποσού των βιοαποδομήσιμων οργανικών αποβλήτων. Επομένως τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αναπτύξουν μια εθνική στρατηγική, για να επιτύχουν την εκτροπή του βιοαποδομήσιμου οργανικού υλικού από τους ΧΥΤΑ. Μεταξύ άλλων η οδηγία καθορίζει ότι υπάρχουν τρείς κατηγορίες χώρων υγειονομικής ταφής: Χώροι ταφής επικινδύνων αποβλήτων, Χώροι ταφής μη επικινδύνων αποβλήτων και Χώροι ταφής αδρανών αποβλήτων. Οι χώροι υγειονομικής ταφής μη επικίνδυνων αποβλήτων δύναται να χρησιμοποιούνται για αστικά απόβλητα, για μη επικίνδυνα απόβλητα κάθε άλλης προέλευσης, τα οποία πληρούν τα κριτήρια αποδοχής και για μη ενεργά απόβλητα(στερεοποιημένα, υαλοποιημένα) [3]. Πιο συγκεκριμένα, η παραπάνω οδηγία (1999/31/EK) υιοθετείται από την ελληνική νομοθεσία με τις κοινές υπουργικές αποφάσεις ΚΥΑ 29407/3508/2002 Περί μέτρων και 11

όρων για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων γενικότερα και ΚΥΑ 50910/2727/2003 Περί των στερεών και μη επικίνδυνων αποβλήτων ειδικότερα. Πιο αναλυτικά, η ΚΥΑ 29407/3508/2002 αναφέρεται σε μέτρα και όρους για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων και η ΚΥΑ 50910/2727/2003 αναφέρεται σε μέτρα και όρους για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων σε επίπεδο Εθνικού και Περιφερειακού σχεδιασμού. ΚΥΑ 29407/3508/2002 Ως στόχο έχει τη θέσπιση αυστηρών λειτουργικών και τεχνικών απαιτήσεων για τα απόβλητα και τους χώρους υγειονομικής ταφής, τον προσδιορισμό των μέτρων, των διαδικασιών και των κατευθύνσεων για την κατά το δυνατόν πρόληψη ή μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, και ειδικότερα: α) της ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, του εδάφους και της ατμόσφαιρας και των επιπτώσεων σε όλο το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου και του φαινόμενου του θερμοκηπίου, καθώς και β) οποιουδήποτε κινδύνου προκύπτει για την υγεία του ανθρώπου από την υγειονομική ταφή αποβλήτων σε όλο τον κύκλο ζωής του χώρου υγειονομικής ταφής.[4] ΚΥΑ 50910/2727/2003 Σκοπός της είναι ο καθορισμός κατευθύνσεων, μέτρων, όρων και διαδικασιών για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων, ώστε να προλαμβάνονται κατά το δυνατόν οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και να εξασφαλίζεται έτσι ένα υψηλό επίπεδο του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας[4]. Γενικότερα, ο εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης των μη επικίνδυνων αποβλήτων (ΕΣΔΑ) θέτει τρείς προτεραιότητες: (α) Τη χάραξη ολοκληρωμένης πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων, η οποία στοχεύει στην πρόληψη ή μείωση της παραγωγής αποβλήτων, στην αξιοποίηση των υλικών που προέρχονται από τα απόβλητα με τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης και την ανάκτηση προϊόντων και ενέργειας, στη μείωση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αστικών αποβλήτων που οδηγούνται σε υγειονομική ταφή, στην τελική διάθεση των αποβλήτων που δεν υπόκεινται σε διεργασίες αξιοποίησης και των υπολειμμάτων της επεξεργασίας των αποβλήτων, κατά τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό, στοχεύοντας στην βιώσιμη ανάπτυξη. 12

(β) Την εξάλειψη των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης στερεών αποβλήτων, οι οποίοι αποτελούν προσβολή του πολιτισμού μας. (γ) Την επαναχρησιμοποίηση ανακύκλωση των στερεών αποβλήτων, με την θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων για την επίτευξη της πρόληψης της παραγωγής στερεών αποβλήτων και την παραγωγή προϊόντων κατάλληλων για επαναχρησιμοποίηση και αξιοποίηση [5]. Γίνεται σαφές ότι στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση των υλικών στο στάδιο της παραγωγής και έπειτα σε αυτό της κατανάλωσης, η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση υλικών και μόνο στο τέλος αυτής της διαδικασίας, η ταφή. Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται οι βασικότεροι νόμοι και κοινές υπουργικές αποφάσεις που δημιουργούν το νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση αποβλήτων. Πίνακας 1: Νομοθετικά Πλαίσια για διαχείριση αποβλήτων ΝΟΜΟΣ/ΚΥΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΓΕΝΙΚΑ Ν. 1650/1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» όπως τροποποιήθηκε με το Ν.3010/02 ΣΤΕΡΕΑ (ΜΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ) ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΥΑ 29407/3508 /2002 ΚΥΑ 22912/1117 /2005 KYA 4641/232 /2006 ΚΥΑ 114218/1997 ΚΥΑ 50910/2727 /2003 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» «Μέτρα και όροι για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση των αποβλήτων» «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών μικρών χώρων υγειονομικής ταφής αποβλήτων σε νησιά και απομονωμένους οικισμούς, κατ εφαρμογή του άρθρου 3 (παρ.4) σε συνδυασμό με το άρθρο 20 (παράρτημα Ι) της υπ αριθμ. 29407/3508/2002 ΚΥΑ «Μέτρα και όροι για υγειονομική ταφή των αποβλήτων» (Β 1572)» «Κατάρτιση πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων» «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΚΥΑ 13588/725/ «Μέτρα όροι και περιορισμοί για την διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ «για τα επικίνδυνα απόβλητα». 13

ΑΠΟΒΛΗΤΑ 2006 Αντικατάσταση της. 19396/1546/1997 κοινής υπουργικής απόφασης «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων». KYA 8668/2007 Έγκριση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ), σύμφωνα με το άρθρο 5 (παρ. Α) της 13588/725 κοινής υπουργικής απόφασης «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων.» και σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του άρθρου 7 (παρ.1) της 91/156/ΕΚ οδηγίας του Συμβουλίου της 18ης Μαρτίου 1991. Τροποποίηση της 13588/725/2006 κοινής υπουργικής απόφασης «Μέτρα όροι και περιορισμοί για την διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων.» (Β 383) και της 24944/1159/206 κοινής υπουργικής απόφασης «Έγκριση Γενικών Τεχνικών Προδιαγραφών για την διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων.»). ΕΙΔΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΥΑ 80568/4225/ 1991 ΠΔ 117/2004 «Μέθοδοι, όροι και περιορισμοί για την χρησιμοποίηση στη γεωργία της ιλύος που προέρχεται από την επεξεργασία οικιακών και αστικών λυμάτων» (ΦΕΚ Α 82/5.3.04) «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των Οδηγιών 2002/95 «σχετικά με τον περιορισμό της χρήσης ορισμένων επικίνδυνων ουσιών σε είδη ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού» και 2002/96 «σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού» του Συμβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 2003» ΠΔ 115/2004 (ΦΕΚ Α 80/5.3.04) «Αντικατάσταση της 73537/148/1995 κοινής υπουργικής απόφασης «Διαχείριση ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών που περιέχουν ορισμένες επικίνδυνες ουσίες»(β 781) και 19817/2000 κοινής υπουργικής απόφασης «Τροποποίηση της 73537/1995 κοινής υπουργικής απόφασης κ.λ.π.» (Β 963). «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των χρησιμοποιημένων Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών» Πηγή: Υπουργείο Περιβάλλοντος Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας. 14

2.Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων 2.1 Τεχνικές Διαχείρισης ΑΣΑ Με τον όρο διαχείριση αποβλήτων νοείται το σύνολο των δραστηριοτήτων προσωρινής αποθήκευσης, συλλογής, μεταφοράς, μεταμόρφωσης, επεξεργασίας, αξιοποίησης, επαναχρησιμοποίησης ή τελικής διάθεσης σε φυσικούς αποδέκτες (συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των χώρων αυτών, καθώς και της μετέπειτα φροντίδας των χώρων διάθεσης) [1]. Εικόνα 1: Ιεράρχηση επιλογών για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων 2.2 Διαλογή στην Πηγή Πηγή: http://www.ecofokida.gr Με τη διαλογή υλικών στην πηγή παραγωγής των στερεών αποβλήτων επιτυγχάνεται η μείωση της ποσότητας που οδηγείται προς τελική διάθεση, με παράλληλη αξιοποίηση υλικών. Η διαλογή στην πηγή αποτελεί εναλλακτικό και συμπληρωματικό στάδιο της συνολικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Οι παράμετροι, από τις οποίες εξαρτάται η λειτουργικότητα ενός προγράμματος διαλογής στην πηγή είναι: -η συμμετοχή του κόσμου - το είδος και η ποσότητα των προς διαλογή ανακύκλωση υλικών 15

- η ποιότητα των ανακτώμενων υλικών - η ύπαρξη αγορών για την απρόσκοπτη απορρόφησή τους - η ευκολία υλοποίησης και το κόστος άλλων εναλλακτικών τεχνικών διαχείρισης των στερεών αποβλήτων που εφαρμόζονται στην υπό εξέταση περιοχή. Στην Ελλάδα συλλέγονται χωριστά και εκτρέπονται από το ρεύμα των σύμμεικτων αποβλήτων, τα απόβλητα που εμπίπτουν στο Ν.2939/01, δηλαδή υλικά συσκευασίας, Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού, Ηλεκτρικές Στήλες και συσσωρευτές, Απόβλητα Λιπαντικών και Ελαίων, Οχήματα στο Τέλος Κύκλου Ζωής τους και μεταχειρισμένα ελαστικά. Αν και η διαλογή στη πηγή του οργανικού κλάσματος προβλέπεται στο σύνολο των περιφερειακών σχεδιασμών, δεν έχει εφαρμοστεί σε κάποια διαχειριστική ενότητα. Ορισμένοι ΟΤΑ έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες (π.χ. Δήμος Ελευσίνας) ώστε να εφαρμοστεί η διαλογή του οργανικού κλάσματος μέσω της χρήσης κάδων οικιακών κομποστοποίησης, ενώ ορισμένοι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (π.χ. Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής) εφαρμόζουν προγράμματα για την ξεχωριστή συλλογή του έντυπου χαρτιού. Η ανάπτυξη της διαλογής στην πηγή στη χώρα μας, θα αποτελούσε ένα θετικό βήμα καθώς αφενός μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του βαθμού ανακύκλωσης των υλικών και αφετέρου είναι σύμφωνη με τις γενικές κατευθύνσεις της Ε.Ε. για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Επισημαίνεται δε, πως σύμφωνα με τη νέα Οδηγία 2008/98/ΕΚ, προβλέπεται η χωριστή συλλογή μέχρι το 2015 τουλάχιστον 4 ρευμάτων υλικών (χαρτί, πλαστικό, γυαλί, μέταλλο). Η εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή, προϋποθέτει την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών μέσω της εφαρμογής προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, τα οποία είναι απαραίτητα για τη βιώσιμη λειτουργία των συστημάτων. Άλλωστε η διαλογή στη πηγή είναι η μοναδική μέθοδος διαχείρισης που προϋποθέτει τη συμμετοχή των πολιτών.[2] 2.3 Επαναχρησιμοποίηση Οι συσκευασίες που έχουν μελετηθεί και σχεδιαστεί για να εκπληρώσουν κατά την διάρκεια του κύκλου ζωής τους ένα ελάχιστο αριθμό διαδρομών ή επιστροφών, αναπληρώνονται ή χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή την μείωση των ΑΣΑ. Η άμεση επαναχρησιμοποίηση, κάποτε αρκετά διαδεδομένη υπό ορισμένες μορφές σε τοπικές αγορές, είναι μάλλον περιορισμένη σήμερα διεθνώς, παρά τις προσπάθειες για 16

ευρύτερη εφαρμογή της (π.χ. επαναχρησιμοποίηση των γυάλινων μπουκαλιών είτε μέσω της επιστροφής τους στις εταιρείες εμφιάλωσης, είτε μέσω της επαναχρησιμοποίησης τους για κάλυψη οικιακών αναγκών). 2.4 Ανακύκλωση Η ανακύκλωση αποτελεί μία ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο ανάκτησης υλικών, κατά την οποία τα ανακτηθέντα υλικά μετά από επεξεργασία επανέρχονται στο φυσικό και οικονομικό κύκλο. Η ανακύκλωση προϊόντων συσκευασίας αφορά τα υλικά: χαρτί, γυαλί, μέταλλα και πλαστικά, αλλά η έννοιά της δύναται να επεκταθεί ενσωματώνοντας και άλλα υλικά (ηλεκτρικές συσκευές, μπαταρίες, ελαστικά αυτοκινήτων, έλαια οικιακής ή/και βιομηχανικής χρήσης, οχήματα στο τέλος ζωής τους κ.ά.). Καθοριστικοί παράγοντες για ένα σύστημα ανακύκλωσης είναι το σύστημα διαλογής, η διάθεση στην αγορά ανακυκλωμένων προϊόντων και η οργανωτική, οικονομική και θεσμική στήριξη. Στο σημείο αυτό και με βάση τα όσα προαναφέρθηκαν κρίνεται απαραίτητη η παρουσίαση καθενός από τα προς ανάκτηση υλικά με τα στοιχεία εκείνα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για ανακύκλωσή τους. Υλικά Συσκευασίας Χαρτί : Το κλάσμα αυτό είναι κατάλληλο για ανακύκλωση (προς παραγωγή χαρτοπολτού και νέων προϊόντων χάρτου), υπό την προϋπόθεση ότι δεν είναι έντονα ρυπασμένο και βρεγμένο (π.χ. χαρτί τουαλέτας). Στις χαρτοβιομηχαβιομηχανίες το χαρτί αναμειγνύεται με νερό σχηματίζοντας το χαρτοπολτό. Ο υδροπολτοποιητής (hydropulper) διαχωρίζει τις ίνες του χαρτιού, οι οποίες μαζί με το νερό συνθέτουν το μίγμα από το οποίο απομακρύνονται στη συνέχεια τα μέταλλα και οι διάφορες προσμίξεις. Στο μίγμα προσθέτονται χημικά για απομελάνωση, που λόγω του ότι παραμένει αρκετό μελάνι σε αυτό, το τελικό προϊόν έχει χρώμα φαιό. Ο καθαρός πολτός μπορεί να μετατραπεί σε 100% προϊόν ανακυκλωμένου χαρτιού, ενώ μπορεί και να αναμιχθεί με ξυλοπολτό ή παρθένες ίνες για την παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού που εν μέρει αποτελούνται από ανακυκλωμένες ίνες. Εάν το χαρτί είναι τσαλακωμένο δε συμφέρει να ανακυκλωθεί καθώς καταλαμβάνει πολύ όγκο, ενώ δεν πρέπει να ανακυκλώνεται ρυπασμένο, πλαστικοποιημένο ή κυρωμένο χαρτί, όπως επίσης ούτε χαρτοπετσέτες ή χαρτιά υγείας (ρυπασμένα και με ευαίσθητες ίνες)[6]. 17

Γυαλί: Το κέρδος εδώ, κατά κύριο λόγο, δεν είναι η πρώτη ύλη αλλά προκύπτει από την εξοικονόμηση ενέργειας. Τα τελικά προϊόντα της ανακύκλωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υαλοβάμβακες, υαλόνημα (fiberglass) και σήματα στους δρόμους. Το γυαλί υποδιαιρείται σε κατηγορίες, σε λευκό, πράσινο και καφέ. Γυαλί καφέ χρώματος χρησιμοποιείται για μπουκάλια μπύρας και φαρμάκων, τα οποία είναι χημικά ευαίσθητα στο φως, ενώ γυαλί πράσινου χρώματος χρησιμοποιείται για μπουκάλια κρασιών και αναψυκτικών, αποτελώντας την πιο ασύμφορη οικονομικά μορφή γυαλιού. Απαιτείται ενημέρωση ώστε να μην πετιούνται στους κάδους ανακύκλωσης κεραμικά, πορσελάνες, μέταλλα (π.χ. σαμπάνιες), ενισχυμένο γυαλί (με συρματόπλεγμα), αλεξίσφαιρο γυαλί και γυαλί από τζάμια με στόκους. Γενικά, όσον αφορά το γυαλί και όπως προαναφέρθηκε, η βέλτιστη περιβαλλοντικά και οικονομικά λύση είναι η άμεση επαναχρησιμοποίηση του. Στις βιομηχανίες επεξεργασίας γυαλιού το υαλόθραυσµα καθαρίζεται και τεμαχίζεται σε πολύ μικρά κομμάτια που έχουν τη μορφή άµµου. Κατόπιν αναμειγνύεται µε πυριτική άμμο και θραύσματα ασβεστόλιθου και τήκεται για παραγωγή νέου γυαλιού [6]. Σιδηρούχα μέταλλα: Τα σιδερένια κουτιά αποτελούνται από χάλυβα με λεπτή εσωτερική επικάλυψη κασσιτέρου (tincans) για να αποφεύγεται το σκούριασμά του και να προστατεύεται το περιεχόμενο του κουτιού. Η επικάλυψη του κουτιού μπορεί να είναι και από χρώμιο. Ο κασσίτερος είναι υλικό μεγάλης αξίας, πολλαπλάσιας αυτής του χάλυβα, και αντιπροσωπεύει το 0,5-1% του συνολικού βάρους του κουτιού. Χαρακτηριστικά προϊόντα της κατηγορίας αυτής είναι τα υλικά συσκευασίας κονσερβών, γάλακτος κ.λπ. Ως αποκασσιτεροποίηση ορίζεται η διαδικασία ανάκτησης του κασσιτέρου από τα κουτιά. Αρχικά, τα κουτιά ισοπεδώνονται ή θραύονται και μεταφέρονται σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας. Η διαλογή και ανακύκλωση των σιδερένιων κουτιών μπορεί να γίνει στο σπίτι ή να τοποθετούνται σε κοντέινερ και από εκεί να μεταφέρονται στο κέντρο ανακύκλωσης, όπου µε τη χρήση μαγνητικού διαχωριστή να επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός των αλουμινένιων από τα σιδερένια κουτιά. Έπειτα αφού θραυτούν και δεµατοποιηθούν μεταφέρονται στην αντίστοιχη βιομηχανία [6]. Αλουμίνιο: Είναι από τα πιο εμπορεύσιμα προϊόντα που φτάνουν στην ανακύκλωση. Το σημαντικό κέρδος εδώ από την ανακύκλωση, όπως και στο γυαλί, δεν είναι στην πρώτη ύλη αλλά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ένας τόνος αλουμινίου που παράγεται από βωξίτη απαιτεί κατανάλωση ενέργειας 51,000 KWh. Ένας τόνος από ανακυκλωμένο αλουμίνιο απαιτεί μόνο 2,000 KWh. Επιτυγχάνεται δηλαδή 95% εξοικονόμηση ενέργειας. Κατά την ανακύκλωσή τους, τα κουτιά αλουμινίου πρέπει να διαχωρίζονται από τα σιδηρούχα και τα 18

διμεταλλικά (μαγνητικός διαχωρισμός). Τα κουτιά του αλουμινίου μπορούν να ανακυκλωθούν απεριόριστες φορές. Η μεταφορά των ανακυκλωμένων κουτιών αλουμινίου στη βιομηχανία μπορεί να γίνει σε δεµατοποιηµένη ή σε συµπιεσµένη μορφή. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του αλουμινίου είναι η πολύ υψηλή τιμή του υλικού ως σκράπ. Το γεγονός αυτό ευνοεί την ανακύκλωσή του σε υψηλά ποσοστά, λόγω της σημαντικής εξοικονόμησης ενέργειας που έχει η βιομηχανία που το χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη. Η ανακύκλωσή του μπορεί να γίνει σε δοχεία ανακύκλωσης ή σε κέντρα ανακύκλωσης. Στη βιομηχανία, τα κουτιά εισάγονται σε φούρνο για αποβερνίκωση, αποσµάλτωση και απομάκρυνση χρωματικών επιγραφών. Το καθαρό αλουμίνιο εισάγεται σε φούρνο για τήξη και διαμόρφωση σε ράβδους, που όταν ψυχθούν αποτελούν τα φύλλα ή ρολά που θα διαµορφώσουν τελικά τα νέα κουτιά[6]. Πλαστικά : Η ανακύκλωση πλαστικών είναι γενικά δύσκολη και πολλές φορές οικονομικά ασύμφορη. Από περιβαλλοντική άποψη είναι σημαντική γιατί πολλά πλαστικά που περιέχουν χλώριο (π.χ. πολυβινυλοχλωρίδιο) όταν καίγονται παράγουν πολύ τοξικές ενώσεις (διοξίνες και φουράνια) και γιατί τα πιο πολλά πλαστικά διασπώνται δύσκολα (οπότε και δεν αποτελούν επιθυμητό υλικό κομποστοποίησης). Tα πιο διαδεδομένα είδη προς ανακύκλωση είναι: PVC - Πολυβινυλοχλωρίδιο HDPE - Πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας LDPE - Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας PET Τερεφθαλοπολυαιθυλένιο PP - Πολυπροπυλένιο PS Πολυστυρένιο Οι προσπάθειες για ανάκτηση πλαστικού έχουν εστιασθεί στα είδη που ανακυκλώνονται ευκολότερα (PET και HDPE). Από ΡΕΤ (Polyethylene terepthalate) είναι κατασκευασμένες οι φιάλες που περιέχουν ανθρακούχα αναψυκτικά, λοιπά μπουκάλια αναψυκτικών, ενώ από HDPE (High density polyethelane) είναι τα κουτιά γάλακτος, αναψυκτικών και εμφιαλωμένου νερού. 19

Ειδικά Ρεύματα Αποβλήτων Μπαταριές: Αυξημένη είναι η περιβαλλοντική σημασία των μπαταριών λόγω της παρουσίας βαρέων μετάλλων, όπως υδράργυρου (Hg), μολύβδου (Pb) και καδμίου (Cd), παρά των μικρό όγκο που αυτές αντιπροσωπεύουν στο σύνολο των απορριμμάτων. Η εφαρμογή προγράμματος ανάκτησης των µπαταριών από τον κύριο όγκο των οικιακών απορριμμάτων αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση των ποσοτήτων µπαταριών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ, σε αποτεφρωτήρες ή εγκαταστάσεις κομποστοποίησης. Η ρύπανση των νερών που μπορεί να προκληθεί από την ύπαρξη µπαταριών σε ένα ΧΥΤΑ είναι συνάρτηση της παραμένουσας φόρτισης της μπαταρίας, των συνθηκών που επικρατούν μέσα στο ΧΥΤΑ, της αποτελεσματικότητας του συστήματος στεγανοποίησης και την εγγύτητας του υδροφόρου ορίζοντα [7]. Εικόνα 2: Κύκλος ζωής Μπαταρίας Πηγή: http://www.afis.gr Απόβλητα από Ηλεκτρικό και Ηλεκτρονικό Εξοπλισμό (ΑΗΗΕ): Ως Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) ορίζονται ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές, οι οποίες έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους και δεν χρησιμοποιούνται πια από τους ιδιοκτήτες τους. Οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές είναι σύνθετες 20

κατασκευές και περιέχουν πολλά υλικά, αρκετά από τα οποία μπορεί να είναι τοξικά για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Τα συνηθέστερα υλικά από τα οποία κατασκευάζονται είναι τα σιδηρούχα μέταλλα, το πλαστικό, το γυαλί, το αλουμίνιο και ο χαλκός. Αυτά όμως είναι υλικά, τα οποία σπανίως είναι αυτούσια και καθαρά μέσα στις συσκευές. Συνήθως είναι αναμεμιγμένα ή επικαλυμμένα με άλλες ουσίες. Οι καθοδικοί σωλήνες των οθονών των Η/Υ οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι κυρίως από γυαλί, είναι επικαλυμμένοι με μόλυβδο, ο οποίος είναι ιδιαίτερα τοξικός. Τα πλαστικά των συσκευών μπορεί να περιέχουν προσμίξεις με οργανικές ενώσεις βρωμίου (Brominated Flame Retardants ή BFR s) που λειτουργούν ως φλογοεπιβραδυντικές ουσίες (για την επιβράδυνση τυχόν πυρκαγιάς), οι οποίες είναι επίσης τοξικές. Οι μητρικές και άλλες πλακέτες που βρίσκονται στις ηλεκτρονικές συσκευές, περιέχουν μια πληθώρα από χημικές ουσίες, όπως βρώμιο, μόλυβδο, νικέλιο, ψευδάργυρο, υδράργυρο κ.α. Στο γράφημα 1, παρουσιάζεται η ποσοστιαία σύσταση των υλικών που περιέχονται στα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Γράφημα 1: Ποσοστιαία σύσταση των ΑΗΗΕ (%) Πηγή: European Topic Centre on Waste and Material Flows Topic, Centre of European Environment Agency) Τα ψυγεία και τα κλιματιστικά περιέχουν χλωροφθοράνθρακες. Τα επονομαζόμενα και ως CFC s (chlorofluorocarbon) είναι ουσίες που καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος και είναι ύποπτες για βλάβες του νευρικού συστήματος. Η ταφή ή η καύση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για τον άνθρωπο και το 21

περιβάλλον, αφού ελευθερώνει στο περιβάλλον (έδαφος, ατμόσφαιρα και νερό) πολλές από τις ουσίες που προαναφέρθηκαν, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα. Βάση όμως του Π.Δ. 117, η ταφή των ΑΗΗΕ έχει απαγορευτεί και δίνεται η ευκαιρία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, όπως επίσης επιβάλλεται και η μείωση των επικίνδυνων ουσιών που περιέχονται σε αυτά. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, Προεδρικό Διάταγμα Υπ. Αριθ. 117, ΦΕΚ Τεύχος 1ο, Αρ. Φύλλου 82, 5 Μαρτίου 2004, επιβάλλεται η ξεχωριστή συλλογή των ΑΗΗΕ και η εναλλακτική τους διαχείριση. Αυτό σημαίνει ότι οι διακινητές ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών καθώς και οι ΟΤΑ, πρέπει να δημιουργήσουν σημεία συλλογής των ΑΗΗΕ και στη συνέχεια να τα οδηγούν σε ειδικές αδειοδοτημένες μονάδες επεξεργασίας. Σε αυτές τις μονάδες προβλέπεται να γίνεται επισκευή και διάθεση προς επαναχρησιμοποίηση των συσκευών που μπορούν να λειτουργήσουν και με αυτό τον τρόπο να επιμηκύνεται ο κύκλος ζωής τους. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, θα γίνεται η αποσυναρμολόγησή τους, δηλαδή ο διαχωρισμός των υλικών από τα οποία αποτελούνται. Στη συνέχεια τα διαχωρισμένα υλικά (πλαστικά, μέταλλα, γυαλί, πλακέτες κ.λ.π.) θα διοχετεύονται σε επίσης αδειοδοτημένες μονάδες ανακύκλωσης. Με αυτό τον τρόπο θα εξοικονομηθούν πρώτες ύλες αλλά και ενέργεια που είναι απαραίτητη για την εξόρυξη και παρασκευή αυτών των υλικών [4][5][6]. Απόβλητα Λιπαντικών-Ελαίων (ΑΛΕ): Ως απόβλητο λιπαντικών ελαίων, ορίζεται κάθε βιομηχανικό ή λιπαντικό έλαιο ορυκτής συνθετικής ή μικτής βάσης το οποίο κατέστη ακατάλληλο για τη χρήση για την οποία προοριζόταν αρχικά. Το ΠΔ 82/2004 απαγορεύει την απόρριψη αποβλήτων λιπαντικών ελαίων στα επιφανειακά και υπόγεια νερά, στα χωρικά θαλάσσια νερά, στα νερά των αποχετευτικών συστημάτων και στο έδαφος. Επίσης, απαγορεύει την επεξεργασία τους που προκαλεί ρύπανση της ατμόσφαιρας, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την υπέρβαση των οριακών τιμών εκπομπών που καθορίζονται από ειδικές διατάξεις. Τα ΑΛΕ μετά τη συλλογή τους υποβάλλονται κατά προτεραιότητα σε επεξεργασία με αναγέννηση, την δηλαδή παραγωγή βασικών ελαίων που συνεπάγεται ιδίως το διαχωρισμό των προσμείξεων, των προϊόντων οξείδωσης και των προσθέτων που περιέχουν τα λιπαντικά έλαια. Εφόσον η επεξεργασία με αναγέννηση δεν είναι εφικτή από τεχνικοοικονομική και οργανωτική άποψη, η επεξεργασία γίνεται με καύση. Στην περίπτωση αυτή η επεξεργασία δεν θα πρέπει να προκαλεί δυσμενή επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Εάν και η επεξεργασία με καύση δεν είναι εφικτή, πρέπει να εξασφαλίζεται η ακίνδυνη καταστροφή τους ή η ελεγχόμενη αποθήκευση ή εναπόθεσή τους[2][ 4][ 5][8]. 22

Ελαστικά: Παρά το χαμηλό ποσοστό των ελαστικών στο συνολικό όγκο των απορριμμάτων (1%), το μέγεθος και η φυσικοχημική τους σύσταση τα καθιστά απορρίμματα που χρήζουν ειδικής διαχείρισης. Κάθε χρόνο, σε κάθε άνθρωπο που ζει και εργάζεται σε μια οικονομικά αναπτυγμένη χώρα αντιστοιχεί απόρριψη ενός περίπου ελαστικού. Περισσότερο από τα μισά από αυτά τα ελαστικά εξακολουθούν να διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής αντί να ανακτώνται και επαναχρησιμοποιούνται. Η ύπαρξη ελαστικών σε χώρους υγειονομικής ταφής δημιουργεί σειρά προβλημάτων που έχουν σχέση με τη αδυναμία συμπίεσής τους. Τα προβλήματα αυτά έχουν σχέση τόσο με τη μείωση του ωφέλιμου όγκου, όσο και με τη καταστροφή του τελικού καλύμματος λόγω ανομοιόμορφης καθίζησης. Για τους παραπάνω λόγους, ως βέλτιστη μέθοδος διάθεσης των ελαστικών θεωρείται η καύση τους σε ειδικά διαμορφωμένες εγκαταστάσεις οι οποίες είναι εξοπλισμένες με ειδικές διατάξεις ελέγχου των συνθηκών καύσης και δέσμευσης των παραγόμενων αερίων ρύπων, αφού προηγούμενα τεμαχιστούν σε μέγεθος περίπου 5cm x 5cm. Η λύση αυτή ευνοείται και από τη θερμογόνο δύναμη των τεμαχισμένων πλέον ελαστικών, η οποία κυμαίνεται από 33.000 έως 36.000 kj/kg, ανάλογα με το εάν έχει απομακρυνθεί η όχι το μεταλλικό πλέγμα, τη στιγμή που η θερμογόνος δύναμη του ξύλου είναι 10.000 και του λιγνίτη 17.000 kj/kg αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανεξέλεγκτη καύση ελαστικών σε χαμηλές θερμοκρασίες έχει ως συνέπεια την έκλυση μεγάλων ποσοτήτων άκαυστων υδρογονανθράκων (μαύρος καπνός) και άλλων βλαβερών συστατικών στην ατμόσφαιρα. Ιδιαίτερη μέριμνα απαιτείται επίσης στη συγκέντρωση και προσωρινή αποθήκευση των ελαστικών σε ανοιχτούς χώρους που ανήκουν είτε σε επιχειρήσεις διαχείρισης στερεών απορριμμάτων, είτε σε εταιρίες εμπορίας ελαστικών. Τόσο ο κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς όσο και το ενδεχόμενο ρύπανσης των υδροφόρων οριζόντων λόγω της αποσύνθεσης των ελαστικών, η οποία επιταχύνεται υπό τη δράση των καιρικών συνθηκών, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον [8]. Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους (ΟΤΚΖ): Σαν ΟΤΚΖ νοούνται όλα τα οχήματα για τα οποία παύει να υφίσταται η συνήθης χρήση τους είτε λόγω παλαιότητας, είτε λόγω άλλων αιτιών και ο ιδιοκτήτης του επιθυμεί την παράδοση των πινακίδων τους. Με το ΠΔ 116/2004 (ΦΕΚ 81 Α) ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο οι διατάξεις της Οδηγίας 2000/53/ΕΚ σύμφωνα με τις οποίες καθορίζονται τα μέτρα και οι όροι για την εναλλακτική διαχείριση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους (ΟΤΚΖ). Τα οχήματα που είναι εγκαταλειμμένα μετατρέπονται συχνά σε εστίες ρύπανσης. Αποτελούν πηγή ρύπανσης γιατί 23

περιέχουν επικίνδυνα υλικά όπως συσσωρευτές, δοχεία τοξικών υγρών, καύσιμα, λάδια κινητήρα και άλλα επικίνδυνα υλικά. Αν οδηγηθούν σε χαλυβουργίες, χωρίς προηγούμενη απορρύπανση και διαχωρισμό των διάφορων υλικών, συμβάλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση και την επιβάρυνση με επικίνδυνα υλικά των υπολειμμάτων (σκουριά, στάχτη) της ανακύκλωσης. Τα άχρηστα οχήματα περιέχουν χρήσιμες ποσότητες χρήσιμων υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν και να επιστρέψουν στην παραγωγική διαδικασία, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας. Ένα μεγάλο ποσοστό, σχεδόν 75%, των ΟΤΚΖ αποτελείται από χρήσιμα μέταλλα τα οποία ανακυκλώνονται στις χαλυβουργίες αποτελώντας σημαντική πηγή πρώτων υλών, ενώ κάποια εξαρτήματα πωλούνται σαν μεταχειρισμένα ανταλλακτικά [2][8][9]. Οργανικά Απόβλητα Ζυμώσιμο Κλάσμα: Εδώ περιλαμβάνονται τα απορρίμματα κουζίνας και τα απορρίμματα κήπων. Χαρακτηριστικό αυτής της κατηγορίας είναι η μεγάλη περιεκτικότητα σε βιοαποικοδοµήσιµη οργανική ύλη και υγρασία, κάτι που καθιστά το κλάσμα αυτό ιδιαίτερα κατάλληλο για αερόβια ή αναερόβια ζύμωση (κομποστοποίηση) προς παραγωγή βελτιωτικού εδάφους- κομπόστ. Αξιοσημείωτο είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της απαντούμενης στα απορρίμματα υγρασίας προέρχεται από τα ζυμώσιμα (εξαιρουμένων βέβαια διαφόρων εξωγενών παραγόντων όπως π.χ. βροχή). Στην περίπτωση αξιοποίησης αυτών των απορριμμάτων, το συνηθέστερο συστατικό για κοµπόστ είναι τα φύλλα των δένδρων. Παραλλαγή αυτής της μεθόδου είναι η κατ' οίκον κομποστοποίηση, η οποία όμως προσφέρεται για ημιαστικές και αγροτικές περιοχές όπου διευκολύνεται η τοποθέτηση των κάδων (αυλή, κήπος, κ.λπ.). Τα απορρίμματα κήπων περιέχουν φύλλα, κλαδιά, κορμούς δέντρων και υπολείμματα γκαζόν, προερχόμενα κυρίως από δημοτικά πάρκα και ιδιωτικούς κήπους. Ως διακριτή κατηγορία απορριμμάτων συναντάται κυρίως στις οικονομικά αναπτυγμένες πόλεις των ΗΠΑ, όπου οι ιδιωτικοί κήποι καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις. Στις περιοχές αυτές, οι τοπικοί φορείς έχουν προβλέψει τέλη για τη διάθεση των απορριμμάτων των κήπων στους χώρους υγειονομικής ταφής, προσδοκώντας να ενισχύσουν τη διάθεσή τους προς εγκαταστάσεις κομποστοποίησης ή καύσης. Στη χώρα μας, δε δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο συγκεκριμένο κλάσμα των αστικών απορριμμάτων και ως εκ τούτου δε διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα απορρίμματα. Παρόλα αυτά, μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων αυτού του είδους παράγονται σε ημιαστικές και 24

αγροτικές περιοχές. Σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν μεγάλα περιθώρια τόσο για την οικονομική αξιοποίηση των αγροτικών απορριμμάτων, όσο και για την ενεργειακή αξιοποίησή τους. Παραδείγματα τέτοιου τύπου συναντώνται μέχρι στιγμής σε εκκοκκιστήρια, όπου τα υπολείμματα του βαμβακιού καίγονται σε ειδικούς λέβητες για να καλύψουν μέρος των ενεργειακών αναγκών τους, σε εργοστάσια μεταποίησης φρούτων, όπου τα κουκούτσια διαχωρίζονται και χρησιμοποιούνται επίσης ως καύσιμο [6]. 2.5 Μεταφόρτωση Στερεών Αποβλήτων Η συλλογή, η μεταφόρτωση και η μεταφορά αποτελούν τις πρώτες φάσεις της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Αυτές συμβάλλουν καθοριστικά στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της συνολικής διαχείρισης των Α.Σ.Α. Για την προσωρινή αποθήκευση, χρησιμοποιούνται διάφορα μέσα όπως, σακούλες οι οποίες αποτελούν το πιο συνηθισμένο μέσο προσωρινής αποθήκευσης και χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με κάδους προσωρινής αποθήκευσης κυλιόμενους ή σταθερούς. Για τα ογκώδη αντικείμενα που δεν είναι δυνατόν να μεταφερθούν με τα συμβατικά οχήματα συλλογής (απορριπτόμενος ηλεκτρικός εξοπλισμός, ελαστικά αυτοκινήτων, υλικά από επισκευές και κατεδαφίσεις, κλπ.), χρησιμοποιούνται οι μεγάλοι υποδοχείς (Containers), οι οποίοι τοποθετούνται σε προκαθορισμένα σημεία [10]. Ως μεταφόρτωση καλείται ο κύκλος εργασιών μετακίνησης των αποβλήτων από τα μέσα συλλογής σε άλλα μέσα συγκέντρωσής τους, προκειμένου στη συνέχεια να μεταφερθούν προς περαιτέρω διαχείριση. Στους σταθμούς μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ), τα απορρίμματα μεταφορτώνονται σε ειδικά οχήματα κατάλληλα για κίνηση σε μεγάλες αποστάσεις. Οι σταθμοί αυτοί πρέπει να χωροθετούνται σε κεντροβαρικά σημεία ως προς τις πηγές δημιουργίας των απορριμμάτων, ώστε τα απορριμματοφόρα οχήματα μετά την συμπλήρωση του φορτίου τους, να διανύουν την ελάχιστη δυνατή απόσταση μέχρι τον ΣΜΑ, όπου ξεφορτώνουν και επιστρέφουν και πάλι στο έργο της αποκομιδής. Στη συνέχεια, τα οχήματα από τον ΣΜΑ μεταφέρουν τα απορρίμματα σε μονάδα/ες επεξεργασίας ή/και τελικής διάθεσης, έχοντας πολλαπλάσιο ωφέλιμο φορτίο από εκείνο των απορριμματοφόρων. Οι σταθμοί μεταφόρτωσης ταξινομούνται ανάλογα με τη δυναμικότητά τους (μικροί/μεγάλοι), το είδος των πάγιων εγκαταστάσεων (σταθεροί/κινητοί) και το βαθμό συμπίεσης των απορριμμάτων που επιτυγχάνουν. Σταθερός θεωρείται ο σταθμός μεταφόρτωσης, όπου όλες οι απαραίτητες διαδικασίες εκτελούνται σε συγκεκριμένο χώρο 25

με την κατάλληλη πάγια εγκατάσταση και τεχνική υποδομή ενώ κινητός σταθμός μεταφόρτωσης θεωρείται οποιοσδήποτε τύπος οχήματος ή συνδυασμός οχημάτων, που φέρει τον κατάλληλο εξοπλισμό για την υποδοχή των αποβλήτων χωρίς τη μεσολάβηση πάγιων εγκαταστάσεων. Τα απόβλητα, κατά τη διαδικασία αυτή υφίστανται συμπίεση, η οποία στοχεύει στην επίτευξη του μέγιστου επιτρεπόμενου, κατά περίπτωση, ωφέλιμου φορτίου για την περαιτέρω μεταφορά τους. Η συμπίεση αυτή γίνεται συνήθως σε containers ενώ εναλλακτικά, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να πραγματοποιηθεί δεματοποίηση των αποβλήτων, με χρήση εγκαταστάσεων υψηλού βαθμού συμπίεσης [2]. Στερεά απόβλητα μη αποδεκτά προς μεταφόρτωση: Οι φορείς για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και οι χρήστες των σταθμών μεταφόρτωσης πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα οχήματα συλλογής δεν θα οδηγούν για μεταφόρτωση απόβλητα, που εμπίπτουν σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες. Απόβλητα που δεν γίνονται δεκτά για διάθεση σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής ή σε εγκατάσταση ανακύκλωσης ανάκτησης καθώς και οποιοδήποτε τύπο αποβλήτου που δεν εμπίπτει στα στοιχεία έγκρισης άδειας συλλογής, προσωρινής αποθήκευσης, μεταφοράς και μεταφόρτωσης αποβλήτων. Στερεά απόβλητα των οποίων η περιεκτικότητά τους σε υγρασία είναι άνω του 65% κατά βάρος. Αδρανή απόβλητα προερχόμενα από επισκευαστικές δραστηριότητες κατοικιών και κτηρίων, κατεδαφίσεις, εργασίες εκσκαφής γαιών καθώς και οποιαδήποτε άλλα αδρανή απόβλητα (εμπορικά, βιομηχανικά κ.λπ.) τα οποία λόγω της φύσης ή σύνθεσης τους δεν προσομοιάζουν με τα οικιακά απόβλητα. Πτώματα και τμήματα ζώων, απόβλητα σφαγείων και μολυσματικά απόβλητα προερχόμενα από ιατρικές ή κτηνιατρικές εγκαταστάσεις. Απόβλητα τα οποία χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων [10]. 2.6 Μηχανική Ανακύκλωση Στις εγκαταστάσεις μηχανικής ανακύκλωσης πραγματοποιείται διαχείριση κυρίως των συμμεικτών οικιακών στερεών αποβλήτων και επιτυγχάνεται μηχανικός διαχωρισμός, 26

ανάκτηση καθώς και περαιτέρω επεξεργασία υλικών που περιέχονται σε αυτά. Τα υλικά που ανακτώνται είναι κυρίως: Βιοαποδομήσιμα οργανικά Χαρτί - Πλαστικό Μίγμα χαρτιού και πλαστικού Σιδηρούχα Μέταλλα-Αλουμίνιο Τα παραπάνω υλικά εφόσον υποστούν περαιτέρω επεξεργασία ανακυκλώνονται, με εξαίρεση το μίγμα χαρτιού και πλαστικού το οποίο χρησιμοποιείται ως καύσιμο υλικό. Οι μέθοδοι μηχανικής επεξεργασίας οι οποίοι μπορούν να συνδυαστούν με όλες τις μεθόδους βιολογικής επεξεργασίας, ταξινομούνται στις εξής βασικές κατηγορίες: Τεχνολογίες προετοιμασίας των αποβλήτων Τεχνολογίες διαχωρισμού των αποβλήτων Τεχνολογίες προετοιμασίας των αποβλήτων αφορούν στη διάνοιξη των σάκων, την ελάττωση του μεγέθους και την αποκατάσταση της ομοιομορφίας των αποβλήτων. Στις τεχνολογίες διαχωρισμού περιλαμβάνονται τεχνολογίες που επιτυγχάνουν το διαχωρισμό της εισερχόμενης μάζας των αποβλήτων σε δύο ρεύματα, από τα οποία το ένα περιέχει το προς ανάκτηση υλικό σε υψηλή συγκέντρωση ενώ το άλλο είναι σε απαλλαγμένο από την παρουσία του [2][8]. 2.7 Βιολογικές Μέθοδοι Επεξεργασίας Οι μέθοδοι βιολογικής επεξεργασίας, όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους, μπορούν να εφαρμοστούν μόνο σε απόβλητα που επιδέχονται τέτοια επεξεργασία, ήτοι σε βιοαποδομήσιμα ή οργανικά απόβλητα. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνεται μια μεγάλη ποικιλία αγροτικών αποβλήτων και υπολειμμάτων (κοπριές, φυτικά υπολείμματα καλλιεργειών, απόβλητα εκκοκκιστηρίων βάμβακος, ελαιοπυρήνα κλπ), πολλά στερεά απόβλητα και ιλύες από βιομηχανίες τροφίμων, η ιλύς Μονάδων Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων (Μ.Ε.Υ.Α.) καθώς και το βιοαποδομήσιμα κλάσμα των αστικών αποβλήτων (ΒΑΑ). Το τελευταίο, υπόκειται σε περιορισμούς της Οδηγίας για την Υγειονομική Ταφή (99/31/ΕΕ) που επιβάλουν τη σταδιακή εκτροπή του από τη διάθεση σε Χ.Υ.Τ.Α., από το 2010 έως το 2020 για την Ελλάδα. Όσον αφορά τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα, οι μονάδες βιολογικής επεξεργασίας μπορούν να δεχθούν: 27

Το βιοαποδομήσιμο κλάσμα μετά από διαλογή στην πηγή, το οποίο μετά από μια αερόβια φάση βιοσταθεροποίησης μπορεί να χαρακτηριστεί ως «κομπόστ» και χαρακτηρίζεται από υψηλή ποιότητα, χαμηλές συγκεντρώσεις ρύπων και πολλές διεξόδους αξιοποίησης (π.χ. ως εδαφοβελτιωτικό) Ένα εμπλουτισμένο σε βιοαποδομήσιμα υλικά κλάσμα, που προέρχεται από εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής. Δεδομένου ότι η μηχανική διαλογή (δηλαδή οι μηχανικοί διαχωρισμοί με χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού όπως κόσκινα, μαγνήτες, κ.λπ.), εφαρμόζεται σε σύμμεικτα απορρίμματα όπως αυτά έρχονται με τα απορριμματοφόρα, η ποιότητα του εμπλουτισμένου κλάσματος και κατ επέκταση του προϊόντος μετά τη βιολογική επεξεργασία, εξαρτάται από τις επιμέρους διεργασίες της μηχανικής διαλογής. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η ποιότητα του τελικού προϊόντος είναι πολύ χαμηλότερη από αυτή του κομπόστ που περιγράφηκε παραπάνω, γι αυτό και συνήθως αναφέρεται ως υλικό «τύπου κομπόστ». Η κομποστοποίηση οδηγεί στην παραγωγή ενός σταθεροποιημένου υλικού (κομπόστ υψηλής ποιότητας ή υλικό τύπου κομπόστ), η βιολογική ξήρανση στην παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου εμπλουτισμένου σε βιοαποδομήσιμα υλικά και υψηλής θερμογόνου δύναμης, ενώ η αναερόβια χώνευση στην παραγωγή ενέργειας (βιοαέριο) και ενός σχετικά σταθεροποιημένου, υδαρούς υπολείμματος. Το υπόλειμμα της αναερόβιας χώνευσης (digestate) μοιάζει με λάσπη και απαιτείται η αφαίρεση υγρασίας και η περαιτέρω αερόβια σταθεροποίηση ώστε να μετατραπεί επίσης σε υλικό «τύπου κομπόστ» και να έχει ανάλογες χρήσεις. Η διαδικασία της κομποστοποίησης βασίζεται στη δράση μικροοργανισμών, οι οποίοι διασπούν τις οργανικές ενώσεις που περιέχονται στο υλικό εισόδου. Το τελικό προϊόν είναι ένα σταθεροποιημένο στερεό υλικό, το κομπόστ, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εδαφοβελτιωτικό στη γεωργία ή για άλλες χρήσεις. Παράλληλα παράγεται διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), νερό (H 2 O) και θερμότητα. Οι βιολογικές διεργασίες μπορούν να χωριστούν σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο της βιοαποδόμησης λαμβάνουν χώρα οι μικροβιολογικές δραστηριότητες που έχουν σαν αποτέλεσμα την αποδόμηση και την σταθεροποίηση των οργανικών ουσιών και διαρκεί 2-8 εβδομάδες ανάλογα με τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούνται προς υποστήριξη των βιολογικών διεργασιών. Στο στάδιο της ωρίμανσης, το υλικό που παράγεται στο πρώτο στάδιο αφήνεται να ωριμάσει για μεγάλο χρονικό διάστημα που ανέρχεται σε 4-12 εβδομάδες με τελικό προϊόν το ώριμο κομπόστ. Κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης παρατηρείται περαιτέρω σταθεροποίηση του αρχικού κομπόστ. 28

Το στερεό κλάσμα που προκύπτει από την αφυδάτωση της χωνεμένης ιλύος απαιτεί αερόβια μετεπεξεργασία για 2-3 εβδομάδες. Από αυτή την διαδικασία παράγεται ένα υλικό που έχει τα χαρακτηριστικά του κομπόστ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία, σε ιδιωτικούς κήπους, σε αναπλάσεις τοπίου ή να χρησιμοποιηθεί ως κάλυμμα σε ΧΥΤΑ [11]. Οι κυριότερες παράμετροι που επηρεάζουν την εφαρμογή και αποτελεσματικότητα της μεθόδου της κομποστοποίησης είναι: σύσταση υποστρώματος μέγεθος των συστατικών του υποστρώματος καθαρότητα του υποστρώματος (ύπαρξη προσμίξεων) υγρασία του υποστρώματος PH του υποστρώματος θερμοκρασία του υποστρώματος αερισμός του υποστρώματος 2.8 Θερμική Επεξεργασία Η θερμική επεξεργασία των ΑΣΑ αποσκοπεί κυρίως στην ελάττωση του όγκου τους, την μετατροπή τους σε λιγότερο επιβλαβή υλικά και/ή στην ανάκτηση του ενεργειακού περιεχομένου τους. Κατά την επεξεργασία, τα ΑΣΑ μετατρέπονται σε στερεά, αέρια και υγρά προϊόντα ενώ εκλύεται θερμότητα. Ανάλογα με την ποσότητα του παρόντος οξυγόνου διακρίνουμε τρία είδη θερμικής επεξεργασίας : την καύση, την πυρόλυση και την αεριοποίηση. Η πλέον συνήθης είναι η καύση [2]. Από τις τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ μόνο η στοιχειομετρική καύση είναι δόκιμη με πλήθος εγκαταστάσεων διεθνώς και με ορισμένες μονάδες που περνούν σε δυναμικότητα τους 1.000.000 tn/έτος. Οι εγκαταστάσεις αυτές, όμως, δημιουργούν τοξικές αέριες εκπομπές και τοξικά στερεά υπολείμματα, ο έλεγχος των οποίων συμβάλλει στο υψηλό κόστος της καύσης και δημιουργεί συνθήκες περιορισμένης κοινωνικής αποδοχής. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται προσπάθειες ανάπτυξης εναλλακτικών τεχνολογιών, όπως η πυρόλυση και η αεριοποίηση, που έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στη χημική βιομηχανία. Όλες όμως οι προσπάθειες επεξεργασίας των ΑΣΑ με τις μεθόδους αυτές απέτυχαν. Για το λόγο αυτό, η προσπάθεια σήμερα επικεντρώνεται στην προεπεξεργασία των ΑΣΑ με στόχο την αύξηση του θερμικού τους περιεχομένου και τη σταθεροποίηση της ποιότητάς τους έτσι ώστε να μειωθούν τα 29

τεχνικά προβλήματα. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η βιολογική ξήρανση, σκοπός της οποίας είναι η αναβάθμιση των ΑΣΑ σε ανακτημένο στερεό καύσιμο (solid recovered fuel SRF). Παρόλα αυτά, η ανάπτυξη της τεχνολογίας για την αεριοποίηση του παραγόμενου SRF παραμένει στα ζητούμενα [10]. 2.9 Τελική Διάθεση Αποβλήτων Το τελικό στάδιο στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων περιλαμβάνει τη διάθεση των λοιπών αποβλήτων σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο ( Χώρος Υγειονομικής Ταφής - XYT), τα οποία δεν δύναται να διαχειριστούν με κάποιον από τους τρόπους που προαναφέρθηκαν. Αφορά δηλαδή στη διάθεση των υπολειμμάτων αδρανών τα οποία δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, να ανακυκλωθούν να λιπασματοποιηθούν ή να επεξεργαστούν περαιτέρω. Η μετάβαση από τη διάθεση απορριμμάτων στη διάθεση υπολειμμάτων (που ισοδυναμεί από το 100% της διάθεσης στο 15-20%) αποτελεί στόχο που καλείται να επιτύχει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η επιλογή της κατάλληλης θέσης για την χωροθέτηση ενός Χώρου Υγειονομικής Ταφής θα πρέπει να βασίζεται σε περιβαλλοντικά, κοινωνικά, χωροταξικά και οικονομικά κριτήρια. Σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές (ΚΥΑ 114218/97/ΦΕΚ 1010Β/17-11-97), ο σωστός σχεδιασμός ενός σύγχρονου Χώρου Υγειονομικής Ταφής, προβλέπει τη στεγανότητα του πυθμένα και των περιμετρικών πρανών (αργιλικές και συνθετικές μεμβράνες), προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα διαφυγής του στραγγίσματος προς το υπέδαφος, αλλά και τη διαχείριση του παραγόμενου βιοαερίου. Η τελική επικάλυψη του Χώρου Υγειονομικής Ταφής, μετά το πέρας των εργασιών απόθεσης, έχει ως στόχο την ελαχιστοποίηση της κατείσδυσης και συνεπώς τον περιορισμό του παραγόμενου στραγγίσματος. Συνήθως προτιμούνται εδαφικά υλικά ή μπεντονίτης ή μείγμα φυσικού εδάφους και μπεντονίτη. Παράλληλα δημιουργεί κατάλληλο υπόστρωμα για την ανάπτυξη βλάστησης και σταθερό σχετικά έδαφος για τη στήριξη ελαφρών κατασκευών που μπορεί να περιλαμβάνουν οι νέες χρήσεις. Το αδρανές υλικό, που απαιτείται συνολικά για την κάλυψη των απορριμμάτων, ανέρχεται στο 20-25% του συνολικού τους όγκου. Η απόθεση των απορριμμάτων στον Χ.Υ.Τ.Υ. γίνεται σε μορφή στρώσεων, οι οποίες συμπιέζονται με τη βοήθεια μηχανημάτων. Κάθε στρώση (ταμπάνι) χωρίζεται σε κελιά (κύτταρα) ημερησίας επικάλυψης δηλ. τμήματα στα οποία αποτίθενται η ημερήσια ποσότητα των υπολειμμάτων που φθάνουν στον χώρο και στο τέλος της ημέρας επικαλύπτεται με λεπτό στρώμα υλικού για προστασία από αυτανάφλεξη, περιορισμό της 30

δυσοσμίας, της διείσδυσης νερού και της παρουσίας εντόμων. Το πάχος της ημερήσιας επικάλυψης είναι περίπου 0,15 m με υλικό αμμώδες ή αμμοχαλικώδες. Γενικότερα, η Κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική εστιάζει στο σχεδιασμό, την εγκατάσταση και τη λειτουργία χώρων ελεγχόμενης απόθεσης των στερεών αποβλήτων απορριμμάτων, μέσω εφαρμογής της μεθόδου της υγειονομικής ταφής. Όλες οι άλλες μέθοδοι διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (θερμικές μέθοδοι, μηχανική διαλογή, βιολογικές μέθοδοι) οδηγούν ανάμεσα σε άλλα, στην παραγωγή καταλοίπων για τα οποία είναι απαραίτητη η τελική διάθεση. Έτσι η υγειονομική ταφή δεν είναι απλά μια εναλλακτική τεχνική διάθεσης στερεών αποβλήτων, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο στάδιο της συνολικής διαχείρισής τους. Ένας σύγχρονος χώρος διάθεσης θα πρέπει να έχει σχεδιαστεί με γνώμονα τη διασφάλιση συνθηκών ευστάθειας, να διαθέτει σύστημα αντιπυρικής προστασίας, δίκτυο απορροής όμβριων υδάτων και σύστημα διαχείρισης των στραγγισμάτων, σύστημα μόνωσης και στεγανοποίησης για την αποφυγή ρύπανσης των υπογείων υδάτων, σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης του Χώρου Υγειονομικής Ταφής, καθώς και σύστημα διαχείρισης του παραγόμενου βιοαερίου [2][3]. 31