Σαρόγλου Μαρία MD, PhD, Επιµελήτρια Β Πνευµονολόγος - Φυµατιολόγος Γενικό Νοσοκοµείο Δράµας
.. η επιστήµη που µελετάει την κατανοµή και την εξέλιξη διαφόρων νοσηµάτων στον ανθρώπινο πληθυσµό. αλλά και των παραγόντων που τον διαµορφώνουν ή τον επηρεάζουν.
Στην Επιδηµιολογία κάθε νόσος περιγράφεται κυρίως από τη συχνότητα εµφάνισής της, το χρόνο διάρκειας της και την εξέλιξή της.
Ποιος καρκίνος έχει τη µεγαλύτερη συχνότητα Στους άνδρες; Ο καρκίνος του προστάτη Στις γυναίκες; Ο καρκίνος του µαστού Ποιος καρκίνος έχει το µεγαλύτερο ποσοστό θνητότητας; Στους άνδρες; Ο καρκίνος του πνεύµονα Στις γυναίκες; Ο καρκίνος του πνεύµονα
! Επίπτωση του καρκίνου σε άνδρες και γυναίκες
! : Αυξητική τάση επίπτωσης
! : 1 η αιτία θανάτου, αλλά πτωτική τάση θνητότητας
! : έγινε 1 η αιτία θανάτου και έχει αυξητική τάση θνητότητας ΜΠΡΑΒΟ ΜΑΣ!
Οι γυναίκες που καπνίζουν σαν άνδρες. 600% αύξηση του ποσοστού θανάτου σε 30 έτη πεθαίνουν και σαν άντρες ERS 2001
! Ευρώπη! Ανατολή: ταχεία αύξηση θνητότητας Νότος: σταθεροποίηση θνητότητας!
! Ευρώπη Βοράς: Μείωση θνητότητας στους άνδρες, Αύξηση θνητότητας στις γυναίκες
Ηλικία Συχνότητα και θνησιµότητα αυξάνονται µεταξύ 45-54 και συνεχίζουν ως τα 75 Μέση ηλικία διάγνωσης=70.07 Μέση ηλικία θανάτου=71.07
! Τοπική νόσος µόνο στο 16%
Χαµηλή 5-ετής επιβίωση λόγω τοπικής ή συστηµατικής διασποράς κατά τη διάγνωση
Ποσοστά εµφάνισής τους.
Αδενοκαρκίνωµα - 40% Πλακώδες - 20% Μεγαλοκυτταρικός -15% Άλλοι (καρκινοειδές, κ.α.)
Μικροκυτταρικός τύπος - 20%
Προέρχεται από το επιθήλιο των κεντρικών αεραγωγών Κάποτε αποτελούσε τον πιο συχνό ιστολογικό τύπο Απότο1995 έχει ξεπεραστεί από το αδενοκαρκίνωµα Παραµένει πρώτος σε χώρες µε µεγάλη κατανάλωση µαύρου(αλκαλικού) καπνού(π.χ. Γαλλία)
30 25 20 15 10 Wu Dodd Travis 5 0 Male 70' Male 80' Female 70' Female 80'
Επιδηµιολογία αδενοκαρκινώµατος πνεύµονα Προέρχεται από το επιθήλιο των περιφερικών αεραγωγών. Κάποτε ήταν «σπάνιος» ιστολογικός τύπος ενώ σήµερα αποτελεί > 40% µε συνεχή αυξητική τάση. Μεγαλύτερη αύξηση στις γυναίκες (οφείλεται στις αυξηµένες νιτροζαµίνες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου)
25 20 Περισσότερο σε ασθενείς<65 ετών 15 10 Wu Dodd Travis 5 0 Male 70' Male 80' Female 70' Female 80'
Ευρωπαϊκά δεδοµένα
Επιδηµιολογία µικροκυτταρικού καρκίνου πνεύµονα Προέρχεται από το επιθήλιο των κεντρικών αεραγωγών και ήταν συχνός ιστολογικός τύπος (20-25%). SEER: 1986-17,86% 2002-12,95% Αύξηση στις γυναίκες: 1973-28% 2002-50%
Σηµαντική ατοµική ποικιλία στην ευαισθησία σε καρκινογόνα αναπνευστικού. α. Έκθεση σε περιβαλλοντικά καρκινογόνα β. Γενετική ευαισθησία Αλληλεπιδράσεις διαφόρων καρκινογόνων (π.χ. καπνός αµίαντος) Αλληλεπιδράσεις γονιδίων περιβάλλοντος. Αλληλεξάρτηση διαφόρων περιβαλλοντικών παραγόντων (π.χ. κοινωνικο-οικονοµική κατάσταση)
α. κάπνισµα 90% β. επαγγελµατική έκθεση 9-15% γ. ραδόνιο 10% δ. ατµοσφαιρική ρύπανση 1-2% ε. δίαιτα 10-30%
! Επαγγελµατική Έκθεση - πίσσα, αιθάλη (βενζο-α-πυρένιο) - Αρσενικό / χρώµιο / νικέλιο - σωµάτια καυσαερίων ντίζελ? - πυρίτιο? - αµίαντος(x7-10), συνεργική δράση µε κάπνισµα
Ραδόνιο (κλιµατιζόµενοι ουρανοξύστες) Εξωτερική ατµοσφαιρική ρύπανση καύση ορυκτών καυσίµων αστυφιλία βαρέα µέταλλα θειώδη σωµατιδιακή ρύπανση
Η σχέση καπνίσµατος καρκίνος πνεύµονα είναι η πιο καλά τεκµηριωµένη σχέση περιβαλλοντικού παράγοντα και ανθρώπινου όγκου
Φίλτρο Virginia blend ph Περιεκτικότητα νικοτίνης - πίσσας
Μέτρηση απόδοσης πίσσας-νικοτίνης µε καπνιστικές µηχανές (πρωτόκολλοftc) δεν συµβαδίζουν µε µετρήσεις βιοδεικτών (κοτινίνη, CO-Hb) Κάποιες µελέτες που έδειξαν αρχικά προστασία αναιρέθηκαν στη συνέχεια από σύγκριση µεταξύ διαδοχικών µεγάλων πληθυσµιακών µελετών (CPS I1960-1972, CPS ΙΙ1980-1986)
Αριθµός τσιγάρων/ ηµέρα Όγκος εισπνοής Συχνότητα εισπνοής
Οι καπνιστές αλλάζουν τις καπνιστικές συνήθειες για να προσαρµοστούν στα µεταβαλλόµενα τσιγάρα 1950: αλκαλικός καπνός, 5 puffs/min, puff volume 30 ml 2000: όξινος καπνός, 15 puffs/min, puff volume 150 ml
Καρκινογένεση σε πιο περιφερικούς αεραγωγούς από προκαρκινογόνα τα οποία µετατρέπονται σε καρκινογόνα στις αγγειοβριθείς κυψελίδες.
Γραµµική µε την ένταση καπνίσµατος 3 πακέτα χ 10 έτη = 3πλάσιος κίνδυνος σε σχέση µε 1 πακέτο χ 10 έτη Εκθετική µε τη διάρκεια καπνίσµατος 1 πακέτο χ 30 έτη = 100πλάσιος κίνδυνος σε σχέση µε 1 πακέτο χ 10 έτη
Ευρωπαϊκά δεδοµένα
Η τρέχουσα πρόγνωση επιβίωσης >5 ετίας είναι 11% Επίδραση από την ηλικία, το στάδιο της νόσου, τον ιστολογικό τύπο και την αντιµετώπιση Οι ανεπτυγµένες χώρες έχουν υψηλότερο ποσοστό επιβίωσης σε σχέση µε τις ανεπτυσσόµενες(13% vs. 9%) Οι βελτιώσεις στη διάγνωση και τη θεραπεία έχουν συµβάλλει στην αύξηση της επιβίωσης 1 έτος επιβίωσης 37% το 1975, 42% το 2000
Διακοπή καπνίσµατος Μειώνει τον κίνδυνο σε οποιαδήποτε ηλικία και αν γίνει. Ο κίνδυνος παραµένει αυξηµένος σε σχέση µε άτοµα που δεν κάπνισαν ποτέ ακόµη και 40 έτη µετά τη διακοπή. Μεγαλύτερο ποσοστό εµφάνισης καρκίνου στις ανεπτυγµένες χώρες σε πρώην καπνιστές