Όταν η τέχνη φέρνει την «ανατροπή» στην αγωγή

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Σχολή Επιστημών Αγωγής. Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Εργαστήριο Μουσικής και Ψυχοκινητικής Αγωγής ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων 1 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ Α Όταν η τέχνη φέρνει την «ανατροπή» στην αγωγή Σάββατο, 17 Μαΐου 2008 Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (Αθήνα, Σίνα 31) Βιογραφικά στοιχεία ομιλητών - Περιλήψεις Σάσα Βούλγαρη: «Η τέχνη της αφήγησης στο χώρο του Μουσείου: ένα ταξίδι στο χώρο, το χρόνο και τη μάθηση» Βιογραφικά στοιχεία: Η Σάσα Βούλγαρη είναι ψυχοπαιδαγωγός με εμπειρία σε εκπαιδευτικά προγράμματα και από τους πρωτεργάτες της νέο-αφήγησης στην Ελλάδα. ιδάσκει για το λαϊκό παραμύθι και την τέχνη της αφήγησης, γράφει παραμύθια, αρθρογραφεί, συμμετέχει συχνά σε συνέδρια και εκπαιδευτικές ημερίδες και έχει δημιουργήσει και υλοποιήσει πρωτοπόρα εκπαιδευτικά προγράμματα. Περιεχόμενο ομιλίας: Στην εποχή μας, ο επαγγελματίας παραμυθάς καλείται να αποκαταστήσει μια αφηγηματική σχέση με ένα κοινό, που όχι μόνο δεν γνωρίζει τους κώδικες της παραδοσιακής αφήγησης, αλλά αγνοεί γενικότερα το παραδοσιακό υλικό. Τα μουσεία μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικούς σύγχρονους πυρήνες για την ανάπτυξη «νέων αφηγηματικών κοινοτήτων». Η άποψη αυτή θα υποστηριχτεί με συγκεκριμένα παραδείγματα από προγράμματα εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά που πραγματοποιήθηκαν σε τέτοιους χώρους. Πιο συγκεκριμένα, στην παρούσα εισήγηση θα αναφερθούν και θα παρουσιαστούν βιωματικά προγράμματα, που σχεδιάστηκαν ειδικά, από την «παραμυθού» Σάσα Βούλγαρη, σε συνεργασία με το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και με το Μουσείο του Λουτρού των Αέρηδων, με το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, καθώς και - κυρίως - με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Σοφία Γιαλουράκη: «Τα έργα τέχνης ρωτούν. Η εκπαίδευση μπορεί να απαντήσει;» Βιογραφικά στοιχεία: Η κα Σοφία Γιαλουράκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αίγυπτο. Σπούδασε αρχαιολογία, παιδαγωγικά, ψυχολογία και θεατρικό παιχνίδι. Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός και δημιούργησε δικό της σχολείο στην

2 Αθήνα. Από το 1986 μέχρι σήμερα πραγματοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Αθηνών. Είναι συγγραφέας βιβλίων για παιδιά και μέλος του I.C.O.M. Περιεχόμενο ομιλίας: Μπροστά στην επέλαση της βαρβαρότητας αποτελεσματικό όπλο είναι η Τέχνη. Σφυρηλατεί την ψυχή με τις αξίες του αλτρουισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της αυτοθυσίας. Φορτίζει συγκινησιακά και πείθει για την ανάγκη δικαιοσύνης. Ατσαλώνει την αντίσταση στη βία του ισχυρού και αντιστέκεται στην υποβάθμιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Φορτίζει την ψυχή μας. Γι αυτό αναζητούμε τα έργα της παραμερίζοντας τα σκουπίδια της υποκουλτούρας, που μας κατακλύζουν. Γι αυτό ανοίγουμε ξανά ένα βιβλίο, γι αυτό ξαναγυρίζουμε στο θέατρο. Όμως, τα ερωτήματα που βάζει η Τέχνη είναι πολλά και η Εκπαίδευση δεν είναι έτοιμη να δώσει απαντήσεις. Χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για να γίνουμε όλοι οπαδοί αυτής της χαρούμενης επέλασης της Τέχνης. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εκπαιδευτική ανατροπή που έγινε τα τελευταία χρόνια. Την καλωσορίζουμε! ημήτρης Ζορμπαλάς: «Εκπαιδευτικές ανατροπές» Βιογραφικά στοιχεία: Ο ημήτρης Ζορμπαλάς είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης (Ανώτατη Κρατική ραματική Σχολή της Μόσχας, GITIS). Έχει συμμετάσχει σε επίλεκτες θεατρικές παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου. Είναι ιδρυτής του Θεάτρου Γνώσης ΑΝΙΜΑ και διευθυντής του Κέντρου Καλλιτεχνικής και ημιουργικής Εκπαίδευσης ΑΝΙΜΑ. Περιεχόμενο ομιλίας: Τα σημερινά παιδιά, ενώ καλούνται να ζήσουν σε ένα ρευστό πλαίσιο, εκπαιδεύονται βάσει πάγιων και σταθερών εννοιών. Μία υποκειμενική και προσωρινή πραγματικότητα, στο σχολείο διδάσκεται ως αντικειμενική και μόνιμη. Στόχος της θεωρητικής και παραστατικής αυτής παρέμβασης είναι να φανεί η βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος, όταν η σχολική γνώση «ανατρέπεται», μέσα από τη δημιουργική επεξεργασία της. Όταν η φαντασία και η δημιουργικότητα αξιοποιούνται, οι σχολικές γνώσεις αποκτούν νόημα για το παιδί και οι μαθητές του ελληνικού σχολείου μπορούν να αντιμετωπίσουν τις διδασκόμενες ενότητες όχι μόνο με τη λογική, αλλά και με το σώμα, τον ήχο, το χρώμα, την έκφραση. Στην εισήγηση θα παρεμβάλλονται δρώμενα, ως ενδεικτικές ασκήσεις ενεργοποίησης της φαντασίας, ως δείγματα ανατροπής στερεοτύπων, πάνω σε δεδομένα γνωστικά θέματα από το Αναλυτικό πρόγραμμα του Πρωτοβάθμιου Σχολείου. Τα δρώμενα αυτά σκηνοθετήθηκαν από τον εισηγητή και εκτελούνται από την ομάδα των τελειοφοίτων του Κέντρου Καλλιτεχνικής και ημιουργικής Εκπαίδευσης ΑΝΙΜΑ. Νατάσα Ζούκα: «Τεχνικές αφήγησης και μυθοπλασίας: εργαλεία για όλους» Βιογραφικά στοιχεία: Η Νατάσα Ζούκα έχει σπουδάσει στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στην Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης και στη Σχολή

3 του Jacques Leqoq (μιμική, κινησιολογία, θέατρο) στο Παρίσι. Έχει συμμετάσχει σε επίλεκτες χοροθεατρικές παραστάσεις, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ως performer και χορογράφος κινησιολόγος. ιδάσκει ηθοποιούς, χορευτές και εκπαιδευτικούς. Περιεχόμενο ομιλίας: «Πες μου ένα παραμύθι που να μην έχει ειπωθεί ποτέ. Πες μου το πιο καινούριο παραμύθι. Πες μου το δικό σου παραμύθι». Να μια πρόκληση - πρόσκληση για μια αφηγηματική εξομολόγηση πραγμάτων, που υπάρχουν και δεν υπάρχουν, που κινούνται στη χώρα του ονείρου και της φαντασίας, που έχουν κάτι από μας Επιστρατεύουμε το πιο δημιουργικό κομμάτι μας, που έχει λησμονηθεί στον παιδικό μας κόσμο. Γινόμαστε αθώοι και υπερβατικοί. Ποια είναι τα κλειδιά και τα εργαλεία που θα μας αποκαλύψουν αυτές τις δυνατότητες που υπάρχουν σε όλους μας όταν είμαστε μικροί; Αμεσότητα, έκπληξη! Αυθορμητισμός, αυτοσχεδιασμός, χαρά, παιχνίδι, διαθεσιμότητα, φαντασία, συνεργασία Σήμερα μια μικρή ομάδα των μαθητών του εργαστηρίου ΑΝΙΜΑ θα μοιραστεί μαζί μας την δουλειά της, με αφορμή δύο αποσπάσματα του παραδοσιακού παραμυθιού «το αθάνατο νερό». Ο αγώνας του παλικαριού μέσα από χιλιάδες εμπόδια. Πάντα ένας αγώνας: ζωή ταξίδι. Πάντα εμπόδια: εμπειρίες - συναντήσεις - γνώση. Να γίνει ο λόγος δικός μας, να εισχωρήσει στο σώμα μας, στη χειρονομία μας, να τον μοιραστούμε σα να μοιραζόμαστε ένα καινούριο δικό μας παραμύθι, κάνοντας χώρο σ' αυτούς που το προσφέρουμε. Ξένια Καλογεροπούλου: «Ανοιχτός διάλογος με το κοινό» Βιογραφικά στοιχεία: Η Ξένια Καλογεροπούλου είναι μία από τις πιο σημαντικές ηθοποιούς της χώρας μας και έχει συμπράξει με μεγάλους θιάσους της Ελλάδας και του εξωτερικού. Το 1984 ίδρυσε το θίασο «Μικρή Πόρτα», μέσα από τον οποίο αναδείχθηκε η σημαντικότητα του θεάτρου για παιδιά, στην Ελλάδα. Η κα Καλογεροπούλου έχει μεταφράσει 17 θεατρικά έργα και έχει γράψει έξη έργα για παιδιά, μερικά από τα οποία έχουν αποσπάσει βραβεία δραματουργίας και παιδικής λογοτεχνίας και έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες. Περιεχόμενο ομιλίας: Με την παρουσία της στην ημερίδα αυτή, η κα Καλογεροπούλου ανοίγει ένα διάλογο με το κοινό και διαθέτει την εμπειρία που αποκόμισε από την πολυετή συστηματική ασχολία της με το θέατρο για παιδιά. Προσφέρει τη δυνατότητα στα άτομα που ασκούν αγωγή να καταθέσουν τις απορίες τους σε σχέση με την εφαρμογή θεατρικών δραστηριοτήτων και παρέχει την πολύτιμη γνώμη της πάνω σε καλλιτεχνικές προσεγγίσεις «για παιδιά» ή «με παιδιά».

ιονύσης Καμπόλης: «Ζωγραφίζοντας στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης» 4 Βιογραφικά στοιχεία: Ο ιονύσης Καμπόλης είναι ζωγράφος. Έχει σπουδάσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Bachelor of Arts in Art, 1991) του Πανεπιστημίου του Λος Άντζελες (UCLA). Είναι ειδικευμένος στη ζωγραφική, το σχέδιο και τις σύγχρονες εικαστικές τεχνολογίες. Έχει τιμηθεί με διεθνείς διακρίσεις και βραβεία, ενώ έχει εκθέσει το έργο του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Περιεχόμενο ομιλίας: Ο κ. Καμπόλης υλοποιεί εκπαιδευτικό πρόγραμμα εικαστικής αγωγής για παιδιά, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με στόχο την αισθητική ικανοποίηση των παιδιών και την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησής τους. Στην εισήγησή του θα αναλύσει τη διαδικασία εφαρμογών «που ελευθερώνουν το μυαλό και το χέρι». Πρόκειται για ασκήσεις μέσα από τις οποίες τα παιδιά δρουν με εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, εκφράζουν ελεύθερα κάθε καινούργια ιδέα τους και είναι χαρούμενα και ικανοποιημένα από τις συνθέσεις που ολοκλήρωσαν. Για την καλύτερη κατανόηση των διαδικασιών, θα παρουσιαστούν έργα των ίδιων των παιδιών σε διάφορα στάδια κατασκευής τους. Μαρίνα Πλατή: «Τα παιδιά γνωρίζουν τον κόσμο του Μουσείου παίζοντας» Βιογραφικά στοιχεία: Η Μαρίνα Πλατή είναι αρχαιολόγος και από το 1986 είναι Υπεύθυνη του Τμήματος των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Περιεχόμενο ομιλίας: Στην εισήγησή της, η κα Πλατή αναφέρεται στις αρμοδιότητες και τις καινοτόμες δράσεις του τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο του οποίου νέοι καλλιτέχνες, ζωγράφοι, ηθοποιοί, μουσικοί, παραμυθάδες έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν το έργο τους. Πώς γίνονται όλα αυτά μέσα στο Μουσείο; Η κα Πλατή θα μας παρουσιάσει σχέδια δράσης, που καθιστούν την επίσκεψη στο μουσείο εποικοδομητική, που εμψυχώνουν την παρακαταθήκη του παρελθόντος, που αναπτύσσουν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την ευαισθησία των παιδιών απέναντι στην τέχνη και τον πολιτισμό. Νιόβη Σταυροπούλου: «Ταξίδια στο μαγευτικό κόσμο της φαντασίας, στα εργαστήρια κατασκευών και χειροτεχνίας» Βιογραφικά στοιχεία: Η Νιόβη Σταυροπούλου είναι εικαστικός και ψυχοθεραπεύτρια. Έχει σπουδάσει ψυχολογία, φωτογραφία και είναι ειδικευμένη στην εικαστική ψυχοθεραπεία. Έχει δουλέψει ως art-therapist σε νοσοκομεία, ιδρύματα και σχολεία στην Αγγλία, ενώ αυτή τη στιγμή ασχολείται με παιδιά με ειδικές αναπτυξιακές ανάγκες. Περιεχόμενο ομιλίας: Με την καθοδήγηση της κυρίας Σταυροπούλου, κάθε Σάββατο, στο πλαίσιο του εργαστηρίου χειροτεχνίας & κατασκευών του

5 Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, τα υλικά ζωντανεύουν, αποκτούν δική τους και λόγο ύπαρξης. Ομάδες παιδιών φτιάχνουν τις δικές τους εικόνες, αξιοποιώντας τις πολυ-αισθητηριακές τους δεξιότητες. Για να γίνει κατανοητή η δημιουργική διαδικασία, στην εισήγηση αυτή θα γίνουν αναφορές σε συγκεκριμένα εργαστήρια και θα παρουσιαστούν έργα παιδιών. Μαρίνα Σωτηροπούλου: «Αισθητική προσέγγιση της γνώσης στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο» Βιογραφικά στοιχεία: Η Μαρίνα Σωτηροπούλου Ζορμπαλά έχει σπουδάσει πιάνο και ψυχολογία της τέχνης (Ωδείο Αθηνών, Πανεπιστήμιο Σορβόννης Γαλλία και τμήμα Φ.Π.Ψ. Πανεπιστήμιο Αθηνών). Είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο αντικείμενο της «αισθητικής αγωγής του παιδιού». Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην επίδραση της Τέχνης στην κοινωνική και ακαδημαϊκή ανάπτυξη του μικρού παιδιού. Περιεχόμενο ομιλίας: Στην εισήγησή της, θα αναφερθεί σε ένα νέο προσανατολισμό της αισθητικής αγωγής, ο οποίος αφορά στην ένταξη των αισθητικών καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων στη διδακτική διαδικασία των υπόλοιπων μαθημάτων. Ποια οφέλη προκύπτουν, όταν ο εκπαιδευτικός εφαρμόζει αισθητικές δραστηριότητες, οι οποίες εντάσσονται στη Γλώσσα, στα Μαθηματικά, στις Επιστήμες; Πώς δομείται και πώς εφαρμόζεται η επονομαζόμενη «Αισθητική ιδασκαλία»; Είναι έτοιμος ο δάσκαλος να δίνει κάθε μέρα «πρεμιέρα»; Η ομιλήτρια θα παραθέσει ερευνητικά στοιχεία και θα αξιοποιήσει χαρακτηριστικές παρουσιάσεις δρώμενων, που η ίδια έχει επιμεληθεί παιδαγωγικά, για να απαντήσει σε αυτά τα επίκαιρα και επείγοντα ερωτήματα. Τελειόφοιτοι του Κέντρου Καλλιτεχνικής και ημιουργικής Εκπαίδευσης ΑΝΙΜΑ: Ηλιάκη Μαρία παιδαγωγός προσχ. ηλ. Μπλέσιου Βασιλική ηθοποιός Πετράκης Γιάννης παιδαγωγός προσχ. ηλ. Ρογκάκου Νικόλ φοιτήτρια διοικ. επιχ. Σταθάτου Βαρβάρα παιδαγωγός προσχ. ηλ. Σταμέλου Σταματία παιδαγωγός προσχ. ηλ. Τζαγκαράκη Ευτυχία φοιτήτρια Φ.Π.Ψ. Φραγκούλη Ολίβια δασκάλα Το Θέατρο Γνώσης ΑΝΙΜΑ: Τατιάνα Ζακολίκου θεατρολόγος εμψυχώτρια Κατερίνα Μπάστα ηθοποιός εμψυχώτρια Ηλέκτρα Τριανταφυλλίδη ηθοποιός Αθηνά Τσαπέρα παιδαγωγός εμψυχώτρια