79 شماره 40 محاسبه و ویسکوزیته آب اشباع بررسي سازند در موجود هیدروکربن میزان مغناطيسي تشديد روش به ايالم و آسماري )NMR( هستهاي زاده حسين جواد و کارگر زهره * باسعادت محمدرضا ايران شيراز شيراز دانشگاه علوم دانشکده فيزيک بخش چهارم و بيست سال 79 شماره 1393 40-51 صفحه 91/8/9 مقاله: دريافت تاريخ 92/4/8 مقاله: پذيرش تاريخ TW کوتاه T 2lm جايگزين سيال مدل دوتايي TW كليدي: واژههاي TW بلند چكيده مدرنترين از يکي هسته مغناطيسي تشديد نمودارگيري براي که است نفت چاههاي در نمودارگيري ابزارهای يکي ميرود. کار به مخازن پتروفيزيکي پارامترهاي محاسبه تعيين هسته مغناطيسي تشديد نمودارگيري تواناييهاي از اين در است. گمانه نزديکي در حاضر هيدروکربنهاي نوع دارد: وجود هيدروکربنها نوع تعيين براي روش دو تکنيک هيدروکربنهاي مقاله اين در دوتايي. TE و دوتايي TW مورد اهواز نفتي منطقه در ايالم و آسماري سازند در موجود بررسی از پس منظور این برای است. گرفته قرار مطالعه و آب اشباع تخلخل مانند مخزن پتروفیزیکی پارامترهای مقايسه استاندارد دادههای با تخلخل دادههای ویسکوزیته نوع سپس میشود. دیده خوبی بسیار توافق که ميگردد بررسي مورد كيفي صورت به چاه اين در موجود هيدروکربن و بلند TW دادههاي وجود دليل به ادامه در ميگيرد. قرار کوتاه پرداخته هيدروکربن حضور بررسی به 3019 m عمق در TW دقیقا که میآید بهدست 0/027 نفت تخلخل مقدار ميشود. اشباع محاسبات انجام در است. تجربی دادههای مقدار با برابر T 2lm طريق از ويسکوزيته و جايگزين سيال مدل طريق از آب ميگردد. محاسبه مقدمه استوار اصل اين بر 1 هسته مغناطيسي تشديد روش اصول با ميتوانند صحيح نيمه اسپين با هستههايي که است خود از را سيگنالهايي و کرده برهمکنش مغناطيسي ميدان زمين ترکيبات در که هستههايي اغلب براي نمایند. ارسال است. کوچک بسيار شده دريافت سيگنال ميشود يافت و آب در و دارد بزرگي مغناطيسي ممان که هيدروژن اما نسبتا سيگنال داراي ميشود يافت وفور به هيدروکربنها ]1[. ميباشد قوي 1. NMR: Nuclear Magnetic Resonance mohamadreza.phy1986@gmail.com مكاتبات *مسؤول الكترونيكي آدرس
41 بررسی اشباع آب ویسکوزیته... در گذشته متداولترين کاربرد ابزار NMR Logging تعيين حجم سيال مقيد مويينه 1 تخلخل موثر 2 و تخمين نفوذپذيري بود. اما امروزه کاربردهاي جديدتري مانند تعيين حجم آب نفت سبک و گاز و همچنين تعيين ويسکوزيته نیز ارائه شده است ]2[. تفاوتنمودارگيريتشديدمغناطيسيهسته )NMR( با نمودارگيريهاي مرسوم مانند نوترون چگالي صوتي و مقاومت در اين است که نمودارگيری NMR تنها اطالعاتي را درباره سيال سازند مهيا ميکند. ابزار نمودارگيري NMR شامل MRIL و CMR ميباشد ]3[. ويسکوزيته هيدروکربن يکي از پارامترهاي مهم سيال مخزن است. جريان سيال به طور معکوس با ويسکوزيته آن ارتباط دارد و در بسياري از مخازن توليد نفت ويسکوز و سنگين غير اقتصادي است. بنابراين تعيين ويسکوزيته نفت قبل از تکميل چاه ضروري به نظرميرسد ]4[. همچنينتخمين دقيقتخلخلو اشباعسياالت مخزن )آب و هيدروکربنها( براي ارزيابي مناسب سازند مورد نيازاست.بایدتوجهداشتکهدرموردمحاسبهاشباعآب 3 عمق کمپژوهشابزارLogging NMR باعثميشوداندازهگيري اين ابزار تا ناحيه شسته شده امکانپذير باشد ]5[. همانگونه که بيان شد دو روش براي تعيين نوع هيدروکربنهاي موجود در مخزن وجود دارد: TW دوتايي T 1 و TE دوتايي. در نمودارگيري TW دوتايي از مقايسه هيدروکربنهاي سبک غير خيس و آب براي تعيين کميت دقيق هيدروکربنهاي سبک استفاده ميشود. در حاليکه T( 2 سياالت مختلف روش TE دوتايي از مقايسه پخش ( استفاده ميکند ]6[. به عبارت ديگر ميتوان گفت در روش T 1 بين هيدروکربنهاي سبک و آب TW دوتايي از مقايسه T 2 بين فاز استفاده مي شود در حالي که در روش TE دوتايي مايع )نفت( و گاز مبنای مقایسه میباشد ]7[. در اين مقاله سازند آسماري و ايالم در منطقه نفتي اهواز مورد بررسي قرار ميگيرند. نتايج حاصل از دادههاي مرسوم مؤید این مطلب است که در اين چاه گازی وجود ندارد. بنابراين بهترين راه براي تعيين نوع هيدروکربن در اين چاه استفاده از روش TW دوتايي میباشد. ميدهند.کربناتها درمقايسهباماسهسنگهاساختارحفرهاي بسيار پيچيدهتري دارند و اين موضوع از اين حقيقت نشات ميگيرد که کربناتها ماده معدني قابل حل هستند. بنابراين بيشتر نظريهها و مدل هايي که براي مخازن ماسه سنگي به کار ميرود در مخازن کربناتي قابل استفاده نيست ]8[. در ايران سه منطقه نفتي براي مطالعه سازندهاي نفتي وجود دارد که شامل منطقه زاگرس منطقه ايران مرکزي و منطقه کپه داغ است. سازند مورد بررسي در اينجا ايالم وآسماري است. سازند آسماري غنيترين مخزن نفتي ايران و خاور ميانه و يکي از غنيترين مخازن کربناته جهان است. اين سنگ مخزن ذخاير نفتي و گازي 62 ميدان نفتي را تامين ميکند که از ميان آنها 14 ابر ميدان و 12 ميدان عظيم در ردهبندي جهاني طبقهبندي شدهاند. اين سازند به سمت جنوب غربي و به طرف دهانه خليج فارس کمي ماسهاي ميشود که به آن ماسههاي اهواز میگويند. در ميادين پازنان اهواز و منصوري بخش ماسهاي اهواز حدود يک سوم تا يک چهارم ضخامت کل سازند را در بر مي گيرد. بخش ماسه سنگي اهواز در مخازن آسماري موجب افزايش کيفيت مخزن و ضريب بازيافت ميشود. بخش بيشتر تخلخل و تراوايي اين سازند مربوط به تخلخل حاصل از شکستگي است. سازند ايالم از سازندهاي مخزني حوضه زاگرس و ايران مرکزي است و محل الگوي اين سازند در ايالم قرار دارد. جنس سازند آهکي و شيلي است و تخلخل مفيد و مهم اين سازند از نوع شکستگي میباشد. اين سازند داراي ذخاير فرعي و کوچک نفتي در ميادين آب تيمور اهواز امام حسن منصوري دارخوين و همچنين داراي ذخاير گاز در ميدان هلوش است. روش کار تعيين نوع هيدروکربن با استفاده از پارامترهاي پتروفيزيکي برای شروع محاسبات ثابتهایی مورد نیاز است که در جدول 1 آمده است. همچنین روشهای استفاده شده برای محاسبه پارامترهای پتروفیزیکی نيز در جدول 2 ارائه شده است. 1. Capillary Bound Fluid 2. Effective Porosity 3. Water Saturation زمينشناسي منطقه بيشتر سازندهاي نفتي موجود در ايران را کربناتها تشکيل
42 شماره 79 تعداد اکوها :)NECH-V( 5000 جدول 1- ثوابت و پارامترهای مهم 50/89 mt :)B 0 میدان مغناطیسی ساکن ( 2115/0085 kh :)B 1 فرکانس میدان نوسانی ( نسبت : 2 1800 ms گل حفاری: T 1 نوع گل حفاری :)OBM( )Water( ویسکوزیته گل حفاری: 0/8325 cp 100 ms : T 2cutoff جدول 2- روشهای محاسبه پارامترهای پتروفیزیکی و پارامترهای مورد نیاز Singular Value Decomposition (SVD) :)Inversion type( T 2 روش تبدیل اکوهای CPMG به توزیع مدل محاسبه نفوذپذیری: Timur Coates مدل محاسبه اشباع آب: Fluid Substitution Model )ms( )TE(:0/ 2 فاصله اکویی کوتاه TW :20 )s( بلند TW :60 )s( براي سازند آسماري نتايج حاصل از تخلخل سازند با دادههاي شرکت Schlumberger مقايسه شده است. شکل 1- الف تخلخل حاصل از نتايج NMR در برابر تخلخل استاندارد شرکت Schlumberger در مقياس عمق را نشان ميدهد. از روي اين نمودار مشخص است که توافق مطلوبی بين دادههاي NMR و دادههاي استاندارد برقرار است. نمودار شکل 1- ب تخلخل حاصل از نتايج NMR )نمودار پيوسته( در برابر تخلخل مغزه )نمودار نقطهاي( در مقياس عمق را نشان ميدهد. در شکل 2 تمام پارامترهاي پتروفيزيکي ذکر شده مشاهده میشود. در تراکهای اول تا ششم به ترتیب بازه عمقي تخلخل بازههای مختلف تخلخل کل نفوذپذيري ويسکوزيته و اشباع آب رسم شده است. عمق ناحيه اول مورد بررسی 2513 تا 2550 m ميباشد. در اين ناحيه تغييرات ويسکوزيته تقريبا يکسان و غير از چهار عمق همگي در محدوده 1-10 cp هستند اما در چهار عمق 2544 2539 2518 و 2547 مقدار ويسکوزيته از 10 cp بسيار بيشتر شده و به 100 cp نزديک ميشوند. همچنین ويسکوزيته آب کمتر از 2 cp است و با توجه به اینکه ویسکوزیته نفت سنگین نیز مقادیری بیش از این مقادیر است بنابراين مي توان حدس زد که در اين ناحيه نفت سبک وجود خواهد داشت روند تغيير نفوذپذيري د ر اين ب ا زه بس ي ا ر م ت غ ير ا ست و به طو ر م تو سط ح دو د 10-100 md تغيير ميکند. اما در بعضي اعماق مقدار آن به حدود 4000 md ميرسد که مقدار قابل توجهي است. در چهار عمق از اين بازه يعني در عمقهای 2539 2518 2547 و 2550 m ميزان نفوذپذيري تا حدود صفر کاهش مييابد که نشان دهنده سخت بودن برداشت نفت موجود در اين اعماق است. در عمق 2544 m مقدار تخلخل بسيار زياد ميشود. ولی در ساير اعماق مقدار تخلخل متوسط است. در عمق )m 2544( مقدار تخلخل %50 بوده و ويسکوزيته نسبتا باال ميباشد. همچنين نفوذپذيري مقدار کمي دارد که همه اين شرايط به نوعي بيانگر حضور نفت مرده در اين عمق میباشد. اشباع آب نيز در تمامي اين بازه مقدار بسيار کمي دارد. دومين ناحيه مورد بررسي با عمق 2550 تا 2850 m مقدار نفوذپذيري بسيار خوبي دارد و مقدار ويسکوزيته آن در محدوده 1-100 cp تغيير ميکند. تخلخل مقدار خوبي را نشان ميدهد و اشباع آب نیز بسيار کم است. بنابراین ميتوان گفت که در اين بازه نفت سبک با قابليت برداشت مناسب وجود دارد. از عمق 2575 ت ا 2600 m ميزان نفوذپذيري بسيار باال و ويسکوزيته پايين است. تخلخل مقدار متوسطي دارد و اشباع آب نيز داراي مقدار کمي است که اين نتايج نشان دهنده حضور نفت سبک قابل برداشت در اين بازه ميباشد. در بازه 2600 تا 2675 m مقدار نفوذپذيري به طور متناوب تغيير ميکند. در اين بازه در عمقهايي که نفوذپذيري کم ميشود مقدار ويسکوزيته باال ميرود.
43 بررسی اشباع آب ویسکوزیته... عمق )m( عمق )m( الف ب شکل 1- تخلخل رسم شده براي سازند الف- )آسماري که در آن نمودار تخلخل به دست آمده از نتايج NMR در مقابل نمودار تخلخل حاصل از نتايج شرکت Schlumberger رسم شده است( و ب- ايالم )نمودار پيوسته تخلخل به دست آمده از نتايج NMR و نمودار )نقطهای( تخلخل مغزه را نشان ميدهد(
44 شماره 79 عمق ( )m شکل -2 پارامترهاي پتروفيزيکي سازند آسماري که به ترتيب در تراک 2 تا 6 تخلخل بازه های مختلف تخلخل کل نفوذپذيري ويسکوزيته و اشباع آب رسم شده است.
45 ویسکوزیته... آب اشباع بررسی بازه در ميباشد. متوسط تخلخل مقدار بازه اين کل در مقدار و يافته افزايش تخلخل مقدار 2850 m تا 2675 در ويسکوزيته مييابد. افزايش بازه کل در نيز نفوذپذيري نظر به دارد. کمي مقدار نيز آب اشباع و بوده کم بازه اين جاي خود در را زيادي سبک نفت مقدار بازه اين ميرسد است. داده 3114 تاm آخرينبازهموردبررسيسازندآسماري بازه 2850 نفوذپذيري که بازه اين اوليه عمق چند جز به که است و بوده صفر نفوذپذيري اعماق بقيه در دارد خوبي نسبتا مقدار و دارد بااليي بسيار مقدار آب اشباع و ويسکوزيته بازه اين در ميرسد نظر به بنابراين است. پایین نيز تخلخل ندارد. وجود سبکي نفت دادههاي با سازند تخلخل از حاصل نتايج ايالم سازند براي دادههاي کاليبراسيون روش طريق از و شده مقايسه 1 مغزه کميت دو همين نيز 3 شکل گردید. اصالح NMR تخلخل 3 نمودار روی از ميدهد. نشان پالت کراس يک در را و NMR دادههای بین مطلوبی توافق که است مشخص پارامترهاي تمام 5 شکل است. برقرار مغزه دادههای 1 تراکهاي در ميدهد. نشان را شده ذکر پتروفيزيکي کل تخلخل مختلف بازههای تخلخل عمقي بازه 6 تا است. شده رسم آب اشباع هم و ويسکوزيته نفوذپذيري )v/v) NMR دادههاي از حاصل تخلخل 30 0 10 20 30 30 20 20 10 10 0 0 0 10 20 30 )v/v( ايالم مغزه-سازند تخلخل مغزه دادههاي وسيله به NMR دادههاي تخلخل کردن کاليبره 3- شکل اندازهگیری نظر مورد آب اشباع طیف دو این بین موجود اختالف به توجه )با مقید. و آزاد سیال به T 2 توزیع جداسازی نحوه 4- شکل میشود(. 1. Core
46 شماره 79 عمق ( )m شکل -5 پارامترهاي پتروفيزيکي سازند ايالم که به ترتيب از تراک 2 تا 6 تخلخل بازه های مختلف تخلخل کل نفوذپذيري ويسکوزيته و اشباع آب رسم شده است.
47 ویسکوزیته... آب اشباع بررسی 3369 m تا 3288 بررسي مورد اول بازه شکل اين در مقدار و نفوذپذيري مقدار بازه اين تمامي در ميباشد. ناحيه همين در و ميکند تغيير يکنواخت تقريبا ويسکوزيته نسبت آب اشباع ميزان ولي دارد کمي نسبتا ميزان تخلخل ميتوان پارامترها اين از بنابراين است. بيشتر بازه ها ساير به نفت با بازه اين در نفت وجود صورت در که گرفت نتيجه ميسازد. مشکل را آن برداشت که هستيم روبرو سنگين در ميباشد. 3483 m تا 3369 از بررسي مورد دوم ناحيه بهطوريکه دارد. توجهي قابل مقدار نفوذپذيري ناحيه اين عمدتا نفوذپذيري تغيير محدوده 3450 m تا 3369 m از 3483 m تا بازه اين از که ميباشد 10-100 md بين صفر به و شده کاسته نفوذپذيري ميزان از تدريج به 10-100 cp بين بازه اين در ويسکوزيته مقدار ميرسد. اشباع از و يافته افزايش تخلخل ميزان همچنين ميباشد احتمال که کرد ادعا ميتوان نتيجه در ميشود. کاسته آب است. زياد ناحيه اين در بازيابي قابل سبک نفت حضور 3510 m تا 3483 از سازند اين در بررسي مورد بازه آخرين است. اول ناحيه همانند آن توصيف که ميباشد هيدروکربن ميزان محاسبه موجود هیدروکربنهای و پتروفیزیکی پارامترهای تاکنون شده بررسي کیفی طور به آسماری و ایالم سازندهای در صورت به موجود هیدروکربنهای ادامه در حال است. CPMG اکویی دادههاي باید ابتدا در ميگردد. بررسي كمي به است( NMR دستگاههاي از آمده دست به )اكوهاي تبدیل این به مربوط توضیح که شود تبدیل T 2 توزیع برای روشها تازهترین از یکی است. آمده پیوست در Halliburton/ شرکتهای توسط که هیدروکربن نوع تعیین زمان روش است شده پیشنهاد Baker Atlas و NUMAR از آن در که دوتايي[ TW ]روش ]9[ است گانه دو انتظار است. شده استفاده )TW بلند و TW کوتاه ( TW دو ابتدا هيدروکربن سيگنال يافتن براي DSM روش در قطبيهاي دو اوليه مغناطيسي ميدان اعمال از )بعد مغناطش ميگيرند قرار معيني جهت در چاه اطراف هيدروكربنهاي دو هر از آمده دست به ميكنند( توليد را اوليه مغناطش و T 2 توزيع به مجزا طور به TW بلند و TW کوتاه اکويي زنجيره اما ميشود. کم ازيکديگر توزيع دو اين سپس و شده تبديل TW کوتاه از آمده دست به اکويي زنجيره ابتدا TDA روش در به حاصل نتيجه سپس و شده کم يکديگر از TW بلند و هيدروکربن سيگنال نهايت در تا ميشود تبديل T 2 توزيع ميماند. باقي آسايش زمان که است اين روشها اين در کليدي نکته بزرگتر آب T 1 آسايش زمان از نفت و گاز براي T 1 دادههاي از مقاله اين در است ذکر شايان ]2[. است زمانهاي در 3019( )m عمق يک Station Logging نتايج 6 -ب و 6 -الف شکل است. شده استفاده مختلف TDA و DSM روش براي ترتيب به را دادهها اين تحليل زماني مقياس به 6 -الف شکل 1 تراک ميدهد. نشان زنجيره ترتيب به 3 و 2 تراکهاي در دارد. اختصاص در و آن به مربوط T 2 توزيع و TW بلند از حاصل اکو T 2 توزيع و TW کوتاه از حاصل اکو زنجيره 5 و 4 تراکهاي است. شده رسم آن از حاصل و 2 تراکهاي و است زماني مقياس 1 تراک 6 -ب شکل در ميباشد. TW کوتاه و TW بلند از حاصل اکو زنجيره ترتيب به 3 در و است اکويي زنجيره دو اين اختالف 4 تراک همچنين است. شده ترسيم اختالف اين T 2 توزيع 5 تراک در نهايت موجود هيدروکربن دقيق تعيين براي شده انجام محاسبات تخلخل مقدار اوال که داد نشان 3019( )m عمق اين در اين که ميباشد 0/027 و صفر برابر ترتيب به نفت و گاز Schlumberger شرکت دادههاي با کامل تطابق در مقادير عمق اين در کل تخلخل مقدار است ذکر به الزم ميباشد. است. 0/089 آب اشباع محاسبه و 1 جايگزين سيال مدل روش توزيع از استفاده با جايگزين سيال طريق از آب اشباع 2 سيال يک شامل فقط T 2 توزيع اگر است. شده محاسبه T به توجه با اما بود. خواهد آسان بسيار آن تحليل باشد استفاده دارد حضور سيال يک از بيش T 2 توزيع در اينکه تخمين را آب اشباع مقدار بتوان آن طريق از که مدل اين از ميرسد. نظر به ضروري زد 1. Fluid Substitution Model
48 شماره 79 الف( ب( زمان )s( زمان )s( شکل 6- نتايج به دست آمده براي تخمين تخلخل هيدروکربن از طريق الف( روش DSM و ب( روش.TDA روش مدل سيال جايگزين با استفاده از این روش میتوان بدون نیاز به دادههای مقاومت اشباع آب را به دست آورد ]10[. در اين روش T 2 اوليه جدا شده )شکل 4( طيف سيال مقيد از توزيع T 2 حجمي معلوم به آن اضافه ميشود. و سيالي با طيف T 2 مدلسازي شده سيال اضافه شده سيال آزاد است. توزيع T 2 اوليه خواهد داشت. در جديد تخلخلي برابر با توزيع اين روش فرض ميشود که سيال مقيد که با طيف سيال مقيد نشان داده ميشود با استفاده از مدل طيفي محاسبه شده است. همچنين سيال اضافه شده به طيف که به عنوان سيال آزاد است به طور کامل غير خيس است. در اين T 2 سيال حالت ميتوان از اختالف موجود در طيف توزيع T 2 اصلي جدا شده استفاده کرده جايگزين و طيف توزيع و ميزان اشباع آب را محاسبه نمود. محاسبه اشباع آب اشباع آب محاسبه شده از اين طريق براي سازند ايالم در تراک 6 شکل 5 رسم شده است. از روي نمودار پيداست که مقدار اشباع آب در ناحيه عبوري بسيار
49 ویسکوزیته... آب اشباع بررسی در که است پايه آب نوع از حفاري گل ميباشد. ناچيز دارد. قرار عبوري ناحيه در هم کمي و شده شسته ناحيه ميباشد. آب کمي بسيار مقدار شامل عبوري ناحيه بقيه نظر در 0/2 تا صفر از آب اشباع براي شده تعيين بازه گيرد. قرار توجه مورد بيشتر آب اشباع مقدار تا شده گرفته و ابتدايي بازه دو در ميشود ديده شکل در که همانطور محدودهها ساير در و دارد وجود آب مقداري بازه انتهايي است. کم بسيار آب مقدار T 2lm روي از ويسکوزيته محاسبه وسيله به و ميباشد T 2 توزيع هندسي ميانگين T 2lm توزيع هر در آسايش زمان روي لگاريتمي ميانگينگيري استفاده T 2lm از ويسکوزيته محاسبه براي ميگيرد. محاسبه رابطه صورت به ويسکوزيته و T 2lm بين ارتباط ميشود. ]1[: ميباشد زير ويسكوزيته )1( دماهاي براي را آب ويسکوزيته ميزان 5 شکل 5 تراک عمقهاي در ايالم سازند دماي ميدهد. نشان مختلف است متغير 380 K تا 375 يا 223 F تا 215 بين مختلف صورت به را آب ويسکوزيته نمودار روي از ميتوان که کمي بسيار مقدار که زد تخمين 1 تا 0/2 بين که تقريبي شود زياد آب اشباع ميزان که مناطقي در بنابراين ميباشد. ويسکوزيته اينكه دليل به ميباشد. کمتر هيدروکربن ميزان ميتوان ميباشد آب از بيشتر بسيار عموما هيدروکربنها نواحي اين در کيفي طور به ويسکوزيته که گرفت نتيجه است کم عموما آب اشباع ميزان چون اما شد. خواهد کمتر گذاشت. نخواهد ويسکوزيته تغيير روند زيادي تأثير 10000 CP تا 0/01 از 4 شکل نمودار در ويسکوزيته بازه در ويسکوزيته ميزان 3480 m تا 3370 عمق از ميباشد از ناحيه اين بنابراين است. سبک هيدروکربنهاي حد سنگين يا سبک بود. خواهد مهم بسيار برداشت لحاظ تاثيرات ميتواند مخزن يک در موجود هيدروکربن بودن ازدياد روشهاي انتخاب و توليدي رفتار بر عمدهاي بگذارد. برداشت نتيجهگيري است حقيقت اين گوياي مقاله اين در شده انجام محاسبات و دقيق بسيار نتايج NMR Logging ابزار از استفاده که ماسه حتي و کربناته سازندهاي ارزيابي براي را مطلوبي و شده محاسبه تخلخل بين مقايسه ميکند. مهيا سنگ واقعي مقدار بين مطلوبی تطابق ميدهد نشان واقعي مقدار ميباشد. برقرار NMR نتايج از آمده دست به مقدار و تخلخل که ویسکوزیته و آب اشباع به مربوط نمودارهای همچنين مقادیر گرفته قرار استفاده مورد چاه کیفی تحلیل برای همین میدهد. نشان مختلف عمقهای برای را مطلوبی T 2 توزیع اختالف از که نفت تخلخل مقدار درباره موضوع شده محاسبه 0/027 برابر TW بلند و TW کوتاه دادههای برای قابليت همچنين و دقت به توجه با بنابراين است. صادق پتروفيزيکي پارامترهاي محاسبه در روش اين باالي بسيار در موجود هاي هيدروکربن ميزان دقيق محاسبه و سازندها وسيله بهترين ابزار اين از استفاده ميرسد نظر به مخازن و سادگي ميباشد. مطمئن و دقيق نتايج به رسيدن براي پتروفيزيکي پارامترهاي محاسبه تکنيکهاي بودن کارآمد انجام براي ممکن اطالعات کمترين از استفاده به نياز و ابزار به تبديل را ابزار اين باال دقت کنار در محاسبات TW بلند و TW کوتاه دادههای است. کرده فردي به منحصر استفاده اما آورد دست به چاهها تمام برای میتوان را سایر برای عصبی شبکههای مانند هوشمند روشهای از برای مناسبی ایده میتواند نیز نفتی میدان این چاههای باشد. مجاور چاههای تحلیل نشانهها و عالئم طولي آسايش براي انتظار زمان :TW عرضي آسايش براي انتظار زمان :TE طولي آسايش زمان T: 1 عرضي آسايش زمان T: 2 )centipoise( ويسکوزيته :cp )milidarcy( نفوذپذيري :md ديفرانسيلي طيف روش :DSM حوزه زمان تحليل :TDA کوتاه طولي آسايش زمان :TW کوتاه
79 شماره 50 بلند طولي آسايش زمان :TW بلند T توزيع هندسي ميانگين :T 2 2lm پیوست متخلخل محیطهای در سیاالت کاهشی آسایش مکانیسم پخش و سطحی حجمی جملههای از سهمی صورت به ]6[: میشود بیان )1( مولکولی پخش ضریب D سطحی آسودگی ρ آن در که میدان گرادیان G و پروتون ژیرومغناطیسی نسبت γ سیال نوع چند برای میتواند توصیف این است. مغناطیسی ]11[: یعنی رود کار به نفت: براي آب: براي را حفره اندازه از توزیعی عموما بررسی مورد سازندهای است. سیال یک از بیش محتوی معموال که میدهند نشان پیدا کاهش T 2 نرخ تک با CPMG اکویی زنجیره بنابراین ]1[: یعنی ميباشد دارا را T 2 مقادیر از توزیعی و نمیکند )2( لحظه هر در شده اندازهگیری مغناطش M(t( آن در که ثابت T 2i و آسایش ام i مولفه برای اولیه مغناطش Mi )0) انواع و حفرهها همه روی جمع میباشد. عرضی آسایش )TE( اکویی فاصله در غالب جمله میشود. بسته سیاالت T 2 شرایط این تحت است. سطحی آسایش کوچک بنابراین بود. خواهد متناسب V/S حفره اندازه با مستقیما داریم: کلی حالت در نفت و گاز آب سیاالت برای )3( حالتی برای شده اندازهگیری مغناطش M %100 )0( آن در که باشد. شده اشباع آب با %100 بررسی مورد ناحیه که است دریافت مختلف زمانهای برای میتوان کلی حالت در بنابراین نوشت: زیر شکل به معادالتی دستگاه CPMG اکوهای )5( )6( )7( داشت خواهیم مجهول )φm) m با معادله n حالت اين در اکویی دادههای میتوان معادالت دستگاه این حل از که مختلفی راههای ]1[. کرد تبدیل T 2 توزیع به را CPMG از اینجا در که دارد وجود معادله دستگاه این حل برای حل از پس است. شده استفاده منفرد مقدار تجزیه روش حسب بر تخلخل آوردن دست به و معادالت دستگاه این نمود: رسم 6 شکل همانند را T 2 توزیع میتوان T تخلخل 2 M(t( t T 2 CPMG اكويي زنجيره خام دادههاي T 2 آناليز نتايج T 2 توزیع به اولیه خام دادههای تبدیل وار طرح نمودار 7- شکل و گاز و نفت از حاصل مغناطش M Gas و M Oil آن در که است. گاز و نفت برای شده اندازهگیری T 2 T 2Gas و T 2Oil بنابراين شوند. کالیبره تخلخل به میتوانند مغناطشها نوشت: ميتوان )4(
51 بررسی اشباع آب ویسکوزیته... [1]. Coates George R. Xiao Lizhi. and Prammer Manfred G., NMR logging principle & application, Houston, Texas:Halliburton Energy Services, 1999. [2]. Mardon D., Miller D., Howard A., Coates G., Jackson J., Speath R. and Nankervis J., Characterization of light hydrocarbon- bearing reservoirs by gradient NMR well logging: a gulf of mexico case study, Paper was presented at the SPE Annual Technical Conference and Exhibition, Denver, Colorado, USA, 1996. [3]. Hou B. L., Coates G. R. Nuclear magnetic resonance logging methods for fluid typing, SPE 48896 Inc, The Paper was presented in International Conference and Exhibition in China held in Beijing, China, 1998. [4]. Chen Songhua., Georgi D. T., Olima Oscar., Gamin, Hector., Minetto J. C. and S.A., Estimation of hydrocarbon viscosity with mulyiplete, Dual TW MRIL Log, SPE 68021 Annual Technical Conference and Exhibition, Orleans, 2000. [5]. Howard J., Hermansen H., Vedvik A., NMR-based water saturation estimates in ekofisk water flood zones, Philips Petroleum Company, Trondheim, Norway, 2001. [6]. Sun B. Q., Olson M., Baranowski J., Chen S., Li, W., and Georgy D., Direct fluid typing and quantification of orinoco belt Heavy oil reservoirs using 2D NMR logs, Paper was presented at the SPWLA 47 th Annual Logging Symposium held in Veracruz, June 4-7, 2006. [7]. Akkurt Ridvan, Prammer, Manfred G., Malvern, PA. and Andrei Moore, M., Selection of optimal acquisition parameters for MRIL logs, Paper TT SPWLA 37 th Annual Logging Symposium in New Orleans, 1996. [8]. Chilingarian G., Mazzullo S. and Rieke H., Carbonate reservoir characterization a geologic-engineering analysis, part I, II. USA: Elsevier Science Publishing Company Inc, 1992,1996. [9]. Sun B. Q., Dunn K. D., NMR inversion methods for flud typing, Paper was presented at SPWLA 44 th annual logging symposium, June 22-25, 2003. [10]. Glorioso J. C., Aguirre O., Piotti G. and Mengual J. F., Derriving capillary pressure and water saturation from NMR transversal relaxation times, Paper was presented at the SPE Latin American and Caribbean Petroleum Engineering Conference held in port of Spain, Trinidad, West Indies 27-30 April, 2003. [11]. Loyestijn W., Hofman J., Wettability-index determination by nuclear magnetic resonance, Paper was presented at the 2005 SPE Middle East Oil & Gas show and conference, Bahrain, 12-15 March, and revised for publication, 2006. منابع