travelin ο δρομοσ τησ μαστιχασ «Δακρυα» αρωματικα, ευεργετικα, πολυτι- «Δακρυα» αρωματικα, ευεργετικα, πολυτιμα, χαρασσουν πανω στον ελληνικο και στον παγκοσμιο χαρτη τη διαδρομη που οδηγει, me ena πλοιο τησ ανεκ lines, σε εναn και μοναδικο προορισμο: τα πανεμορφα Μαστιχοχωρια της Χιου. Από την Ιλιάδα Κλάγκου Iml Image Group, Visual Hellas, Istockphoto
the mastic Aromatic, beneficial, precious tears carve on the map of Greece but also on the universal map the route that leads, with an anek lines ship, to a unique destination: the beautiful Mastichochoria (mastic villages) of Chios. By Iliada Klagou route
Φωτ.: Roberto Meazza/www. Το Πυργί, το «ζωγραφιστό χωριό», κερδίζει τις εντυπώσεις με τις χαρακτηριστικές πυραμιδοειδείς σκεπές των σπιτιών και το «ξυστό». Υπήρξε η κυριότερη αφορμή που η Χίος έχασε την ησυχία της από τις εισβολές των Ρωμαίων και των Αράβων. Ο αειθαλής «Σχίνος που δακρύζει» και δίνει τη θαυματουργή μαστίχα η οποία θεωρούνταν δείγμα μεγάλου κοινωνικού και οικονομικού πλούτου, με ιδιότητες που ήταν ήδη γνωστές στον Ηρόδοτο και αργότερα στον Γαληνό, ενώ αναφέρονταν και στα ιερά κείμενα των Αράβων αρνούνταν πεισματικά να ευδοκιμήσει οπουδήποτε αλλού παρά μόνο στην εύφορη χιώτικη γη, και συγκεκριμένα στο νότιο τμήμα της, στα Μαστιχοχώρια. Σκηνικο εποχης Ακόμη και οι πιο πολυταξιδεμένοι επισκέπτες δεν διστάζουν να παραδεχθούν πως τα χωριά που «αγκαλιάζουν» τις εκτάσεις με τα μαστιχόδεντρα δεν μοιάζουν με καμιά άλλη εικόνα από όσες έχουν αντικρίσει. Χτισμένα την περίοδο της Γενουοκρατίας, μεταξύ 13ου και 14ου αιώνα, τα Μαστιχοχώρια (ή Καστροχώρια) είχαν έναν πολύ σημαντικό σκοπό: να προστατέψουν τους μαστιχοκαλλιεργητές και τις οικογένειές τους από τις λυσσασμένες επιθέσεις των πειρατών που είχαν βάλει στο μάτι το ιδιόμορφο «χρυσάφι» της περιοχής. Αυτήν τη λογική ακολούθησε η αρχιτεκτονική τους: τα χωριά χτίστηκαν έτσι ώστε να αποτελέσουν μια καστροπολιτεία, με τους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών να δημιουργούν ισχυρό αμυντικό τείχος αυτό είναι που τα κάνει τόσο ξεχωριστά. Παρά τη δύναμη του χρόνου και σε πείσμα της ιλιγγιώδους εξέλιξης, τα χωριά αυτά όχι μόνο παραμένουν ζωντανά μέχρι τις μέρες μας, αλλά διατηρούν το μεσαιωνικό χαρακτήρα τους σχεδόν άθικτο. Για αυτό επιβάλλεται να κάνετε μια στάση όταν βρεθείτε στο νησί και να περπατήσετε στα στενά λιθόστρωτα δρομάκια τους. Τα Αρμόλια, τα Μεστά, το Πυργί, οι Ολύμποι και η Βέσσα παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, με το Πυργί το λεγόμενο «ζωγραφιστό χωριό» να κερδίζει κυριολεκτικά τις εντυπώσεις με τις χαρακτηριστικές πυραμιδοειδείς σκεπές των σπιτιών και το «ξυστό». Πρόκειται για μια μοναδική τεχνοτροπία για τα ελληνικά δεδομένα: οι εξωτερικοί τοίχοι καλύπτονται σε όλη την επιφάνειά τους από μικρά κομματάκια πέτρας σε λευκό και μαύρο, δημιουργώντας υπέροχα γεωμετρικά μοτίβα, όπως το μυλόπανο, οι κουβαρίστρες κ.λπ. Θεωρείται πως η συγκεκριμένη τεχνική ήρθε στο νησί μαζί με τους Γενουάτες κατακτητές, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή με στόχο να πλουτίσουν από την καλλιέργεια της μαστίχας οι ίδιοι, άλλωστε, ήταν εκείνοι που μεταμόρφωσαν τα Μαστιχοχώρια σε καστροπολιτεία. Στο Πυργί, αξίζει επίσης να επισκεφθείτε τη βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, με μοναδικές τοιχογραφίες του 12oυ αιώνα. Έξω από το Πυργί, θα συναντήσετε το μικρό λιμανάκι του Εμπορειού, όπου παλαιότερα φόρτωναν τη μαστίχα, ενώ κοντά βρίσκονται και τα Αρμόλια, φημισμένα για τα δημιουργήματα αγγειοπλαστικής. Εξίσου καλοδιατηρημένο μεσαιωνικό χωριό είναι και τα Mεστά, με μία μονάχα είσοδο και μία έξοδο, στοιχείο που αποδεικνύει πόσο λεπτομερώς μελετημένος ήταν ο οχυρωματικός οικισμός. Η βόλτα στο χωριό, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο, θα σας αφήσει αξέχαστες εικόνες από τα παλιά αρχοντικά, την πλατεία και την εκκλησία του Παλιού Ταξιάρχη, με το αριστοτεχνικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1833. Στους Ολύμπους θα περπατήσετε στα στενά δρομά- 1 The main reason of Chios invasions by the Romans and the Arabs was the evergreen Shrub that sheds tears which was considered a sign of great social and financial wealth, its qualities were already known to Herodotus and later to Galen, and were mentioned in the sacred texts of the Arabs that stubbornly denies to grow anywhere else except on the fertile land of Chios and especially at its southern part, the Mastichochoria. A period setting Even much-traveled visitors don t hesitate to admit that the villages embracing the lands filled with mastic trees do not resemble any other image they have ever seen. Built during the period of Genoese rule, between the 13th and 14th century, Mastichochoria (or Kastrochoria, i.e. fortress villages) had a very important goal: to protect the mastic farmers and their families from the fierce attacks of pirates who coveted the region s peculiar gold. Their architecture followed the same logic: the villages were built in such a way that they formed a fortress town where the houses external walls created a strong defensive wall that makes them so special. In spite of the passage of time and the breathtaking evolution, those villages not only remain alive till out days, but they maintain their medieval character almost intact. That s why it is imperative to stop there and walk in their narrow cobbled alleys when you visit the island. The most interesting ones are Armolia, Mesta, Olympi, Vessa, but Pyrgi the so-called painted village is the most impressive one, with the characteristic pyramidal roofs of its houses, and xysto, a unique technique for the Greek state of affairs, where the surface of the external walls is totally covered by small pieces of black and white stones that create wonderful geometric motifs. It is believed that this specific technique was brought to the island by the Genoese conquerors, who were installed in the area aiming to make a fortune by cultivating the mastic trees and transformed Mastichochoria into a fortress town. In Pyrgi, it s worthwhile to visit the Byzantine church of Agii Apostoli, with the unique frescoes of the 12th century. Outside Pyrgi, you will find the small port of Emborio, where the mastic was loaded on ships in older times, whereas Armolia, famous for its pottery, is close. Mesta is an equally wellpreserved medieval village with one entrance and one exit only, an element that proves how 60
1. Πυργί / Pyrgi 2. Μεστά / Mesta 3. Ολύμποι / Olympi 2 Pyrgi, the painted village, is the most impressive one, with the characteristic pyramidal roofs and xysto. κια, κάτω από τα θολωτά λίθινα τόξα που συνδέουν τη μία πλευρά του δρόμου με την άλλη, θα δείτε έναν από τους λίγους κεντρικούς πύργους που σώζονται στις μέρες μας και θα διαπιστώσετε με τα μάτια σας ότι οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών του λειτουργούσαν και ως οχύρωση του χωριού. Στα νότια του χωριού, το Σπήλαιο της Συκιάς (προσβάσιμο και από την παραλία της Αγίας Δύναμης) είναι ένα από τα ομορφότερα της Ελλάδας. Η χρονολόγηση των υλικών του αποκάλυψε πως η αρχή του τοποθετείται στην Ανώτερη Ιουρασική περίοδο, δηλαδή περίπου 150 εκατομμύρια χρόνια πριν, ενώ πρέπει να ολοκληρώθηκε κατά την Κενοζωική περίοδο, 50 εκατομμύρια χρόνια πριν. Οι μαγευτικοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες του παίζουν με το φυσικό φως και δημιουργούν μια ονειρική ατμόσφαιρα, η οποία θα σας μείνει αξέχαστη. 3 elaborately studied was the fortification of the settlement. If you take a walk in the village, which has been characterized as a scheduled monument, you will admire the unforgettable old mansions, the square, and the church of Palios Taxiarchis with its masterly carved wooden screen, dating since 1833. In Olympi you will walk in the narrow alleys, under the stone arches that connect the two sides of the street, you will see one of the few central castles that are saved till our days and you will ascertain with your own eyes how the external walls of its houses functioned as fortification of the village. South of the village, the Sykia Cave (it can be reached from Agia Dynami beach too) is one of the most beautiful caves in Greece. The dating of its materials revealed that its beginning is estimated in the Upper Jurassic era i.e. before approximately 150 million years and it must have been completed during the Cenozoic Era, 50 million years ago. Its fascinating stalactites and stalagmites play with the natural light, creating an unforgettable dreamy ambience. VINOLIO CRETA Ε.Π.Ε. Παραγωγή και Εμπορία Αγροτικών Προϊόντων, Ακρωτήρι, Χανιά, 73 100, Κρήτη, τηλ.: 0030-2821063571, fax: 0030-2821063328, e-mail: ag-triad@otenet.gr, www.vinolio.gr
Εκει, στο Νοτο... Ομορφιές κρύβουν και τα υπόλοιπα Μαστιχοχώρια, τα μικρά διαμάντια του Νότου: μόλις 7 χιλιόμετρα από τη Χώρα σάς περιμένουν τα Θυμιανά με την εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, που είναι από τις μεγαλύτερες του νησιού, χτισμένη από την περίφημη ντόπια, θυμιανούσικη πέτρα. Η Καλλιμασιά υπήρξε από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά χωριά του νησιού, αλλά καταστράφηκε από τον μεγάλο σεισμό του 1881. Περάστε οπωσδήποτε από τον Γυναικείο Χειροτεχνικό Συνεταιρισμό, που κρατάει ζωντανή τη λαϊκή παράδοση όλου του νησιού. Ο Καταρράκτης είναι από τους αγαπημένους προορισμούς των ψαγμένων ταξιδιωτών το καλοκαίρι και η κοντινή Καλαμωτή, ένα από τα μεγαλύτερα Μαστιχοχώρια, διαθέτει ενδιαφέροντα στοιχεία μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής. Μην παραξενευθείτε από την ιδιωματική ομιλία των ντόπιων. Σε αυτήν θα ανακαλύψετε πολλές λέξεις που επιβίωσαν από την Αρχαϊκή και Ομηρική περίοδο. Στα βόρεια της Καλαμωτής, το βλέμμα συναντά απομεινάρια ενός μεσαιωνικού πύργου και δίπλα του στέκει η όμορφη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Σικελιάς. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και ο λόφος του Προφήτη Ηλία, αλλά και ο λόφος του σβησμένου πλέον ηφαιστείου Ψάρωνας (η έκρηξή του παλαιότερα είχε αποτέλεσμα να σκεπαστεί η κοντινή ακρογιαλιά από μαύρα βότσαλα εξ ου και η ονομασία της ωραιότερης, ίσως, παραλίας του νησιού, Μαύρα Βόλια, τα οποία, μαζί με άσπρα βότσαλα, δίνουν τα περίφημα μωσαϊκά δάπεδα σε αυλές σπιτιών και εκκλησιών). Τρεισήμισι χιλιόμετρα μακρύτερα από την Καλαμωτή βρίσκεται το επίνειό της, η Κώμη, όπου θα απολαύσετε μια πανέμορφη αμμώδη παραλία, προστατευμένη από τους αέρηδες. Στην ομιλία των ντόπιων θα ανακαλύψετε πολλές λέξεις από την Αρχαϊκή και Ομηρική περίοδο. In the speech of the locals you will discover many words from the archaic and the Homeric period. 62 There, in the South... The remaining Mastichochoria, the small gems of the South, hide more beauties: only 7 kilometers from Chora, you will find Thymiana with the church of Agios Efstratios, one of the biggest churches of the island, built with the famous local Thymiana stone. Kallimasia was one of the most important medieval villages of Chios, but the great earthquake of 1881 destroyed it. You must visit the Women s Handicraft Association, which maintains the entire island s folk tradition alive. In the summer, Kataraktis is one of the favorite destinations of knowledgeable travelers and nearby Kalamoti, one of the bigger Mastichochoria, contains interesting elements of medieval architecture. Don t be surprised when you hear the idiomatic speech of the locals: you will discover in it many words that survived from the archaic and the Homeric period. North of Kalamoti you will see the remains of a medieval tower and beside it the beautiful Byzantine church of Panagia Sikelia. The hill of Prophet Elias, as well as the hill of the extinct volcano Psaronas are close; the nearby Mavra Volia (Black Stones) beach, perhaps the most beautiful shore of the island, was covered by black pebbles due to the volcano s eruption in the distant past which gave it its name. Black pebbles together with white pebbles form the famous mosaic floors of the courtyards of houses and churches. Three and a half kilometers far from Kalamoti you will reach its port, Komi, with its beautiful sandy beach that is protected from the north winds.
Μαστιχόδεντρα / Mastic trees Μοναδικές εμπειρίες προσφέρουν στον επισκέπτη της Χίου οι οργανωμένες δραστηριότητες αγροτουρισμού, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με φιλοξενία, μεταξύ άλλων, σε ένα από τα παραδοσιακά καταλύματα των ατμοσφαιρικών μεσαιωνικών χωριών. Το «Μαστιχάκι» είναι μια δραστηριότητα που περιλαμβάνει επίδειξη αλλά και συμμετοχή στην καλλιέργεια της μαστίχας: νέοι αγρότες θα σας δείξουν όλα τα στάδια καλλιέργειας του μαστιχοδέντρου μέσα σε ένα πραγματικό χωράφι, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές και εργαλεία και ενθαρρύνοντάς σας Insider s info Πληροφορίες στα γραφεία της ΑΝΕΚ LINES, τηλ.: 210-4197420. Αναχωρήσεις από Πειραιά: κάθε Τρίτη 19:00, Πέμπτη 17:00, Κυριακή 19:00. Φωτ.: Stelios Matsagos/www.iml.gr να δοκιμάσετε και μόνοι σας σε κάθε στάδιο. Κορυφαία στιγμή θεωρείται η διαδικασία του κεντήματος, όταν γίνονται μικρές τομές στο φλοιό των μαστιχοδέντρων για τη συλλογή των πολύτιμων δακρύων της μαστίχας. Επιπλέον, ανάλογα με την εποχή που θα επισκεφθείτε το νησί, το πρόγραμμα περιλαμβάνει και άλλες εκπλήξεις, όπως συγκομιδή κηπευτικών βιολογικής καλλιέργειας, πικνίκ στο χωράφι κάτω από τη σκιά των μαστιχοδέντρων, όπου γίνεται γευσιγνωσία τοπικών προϊόντων κ.λπ. Μάθετε περισσότερα με ένα κλικ στο www.masticulture.com. Insider s info The organized activities of Chios agrotourism offer unique experiences to its visitors. They can be combined with accommodation, among other things, in one of the traditional lodgings of the medieval villages with the nice ambience. Mastichaki is a program that includes shows but also participation in mastic farming: young farmers will show you all the stages of cultivation of the mastic tree in a real field, using traditional techniques and tools, and they will encourage you to try to execute each stage on your own. The most outstanding process is the pricking of the bark of the mastic trees, called kentima, where small incisions are made on it to collect its famous tears, the mastic. In addition, depending on the season that you will visit the island, the program includes more surprises, like the harvesting of ecologically cultivated garden produce, picnic in the field in the shadow of the mastic trees, where tasting of local products is carried out etc. Learn more with a click on www.masticulture.com. For more information: ΑΝΕΚ LINES offices, tel.: 210-4197420. Departures from Piraeus every Tuesday 19:00, Thursday 17:00, Sunday 19:00.