Πρόλογος Επιστ. Υπεύθυνης του ΕΚΤΕΠΝ

Copyright: Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) 2014 Τ.Θ. 66 517, Τ.Κ. 156 01, Παπάγου Τηλέφωνο: 210 6536902 Fax. 210 6537273 Email. ektepn@ektepn.gr Ιστοσελίδα: www.ektepn.gr Issn: 1792 6289 2

Με τη χρηµατοδότηση του Υπουργείου Υγείας 3

Πρόλογος Επιστ. Υπεύθυνης του ΕΚΤΕΠΝ Το Συµπλήρωµα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ 2013 αποτελεί και πάλι έργο αποκλειστικά ενός ανθρώπου, της κυρίας Πετρούλας Πρασσά. Η κυρία Πρασσά έρχεται σε επαφή µε τους Έλληνες ερευνητές και τους επαγγελµατίες του χώρου των ναρκωτικών, συλλέγει τις προσκτήσεις, τις ταξινοµεί, τις επιµελείται και τις παρουσιάζει στον τόµο που βλέπουµε. Η φετινή, ηλεκτρονική και αυτή τη φορά, έκδοση περιλαµβάνει 79 δηµοσιεύσεις και παρουσιάσεις σε συνέδρια Ελλήνων επιστηµόνων, 40 από αυτές ξενόγλωσσες και 39 ελληνικές. Η οικονοµική κρίση που το στίγµα της είναι ορατό σε όλες τις εκφράσεις της δηµόσιας ζωής, επηρεάζει και το συγγραφικό έργο των επαγγελµατιών που απασχολούνται στον τοµέα των ναρκωτικών. Οι περιορισµένοι ανθρώπινοι και οικονοµικοί πόροι αφιερώνονται στη φροντίδα των χρηστών, έργο πιο σηµαντικό από το συγγραφικό ή το ερευνητικό. Το τελευταίο, έχει και αυτό υποστεί τις αναπόφευκτες περικοπές. Θα ήθελα να κάνω, για άλλη µια χρονιά, έκκληση στους επιστήµονες να ανταποκρίνονται στο αίτηµα του ΕΚΤΕΠΝ για αποστολή του δηµοσιευµένου υλικού τους, αφού µέσα από την έκδοση αυτή, ενηµερώνονται οι συνάδελφοι, αυξάνεται η προβολή της ελληνικής τεχνογνωσίας και αναδεικνύεται το έργο τους. Είναι µεγάλη η χαρά µου που έχω την τύχη να ευχαριστήσω και να συγχαρώ για µια ακόµη φορά την κυρία Π. Πρασσά για το έργο της, τόσο αυτό που βλέπετε στην έκδοση αυτή, όσο κι αυτό που δεν βλέπετε, που αφορά την καθηµερινότητα στο ΕΚΤΕΠΝ και πιστέψτε µε, είναι πολύ µεγαλύτερο. Μανίνα Τερζίδου Επιστηµονικά Υπεύθυνη του ΕΚΤΕΠΝ 4

Εισαγωγή Το Συµπλήρωµα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ για το έτος 2013 περιλαµβάνει τις διαθέσιµες προς το ΕΚΤΕΠΝ επιστηµονικές δηµοσιεύσεις Ελλήνων συγγραφέων για το πρόβληµα της χρήσης των ναρκωτικών και του αλκοόλ στην Ελλάδα. Στην έκδοση αυτή περιέχονται βιβλιογραφικές αναφορές οι οποίες αφορούν άρθρα σε ελληνικά και διεθνή επιστηµονικά περιοδικά, βιβλία, κεφάλαια σε βιβλία, πρακτικά συνεδρίων, καθώς και ανακοινώσεις σε συνέδρια. Ιδιαίτερη έµφαση έχει δοθεί στις ξενόγλωσσες δηµοσιεύσεις σε διεθνή επιστηµονικά περιοδικά. Η Βιβλιογραφία είναι χωρισµένη σε δύο ενότητες, όπως ακριβώς παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια: Η πρώτη ενότητα περιλαµβάνει την ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία για το Αλκοόλ και η δεύτερη ενότητα περιλαµβάνει την ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία για τα ναρκωτικά. Η παρούσα έκδοση είναι µόνη ηλεκτρονική και προσβάσιµη µέσω της ιστοσελίδας του ΕΚΤΕΠΝ www.ektepn.gr. Ανακεφαλαιώνοντας θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε το δίκτυο των συνεργατών µας για την ανταπόκρισή τους στο αίτηµά µας για αποστολή των εργασιών τους και να τονίσουµε την ανάγκη συνέχισης της συνεργασίας αυτής, για την καλύτερη επιστηµονική ενηµέρωση µέσω της επόµενης έκδοσης της Βιβλιογραφίας. Πετρούλα Πρασσά Τοµέας Τεκµηρίωσης & Εκδόσεων ΕΚΤΕΠΝ 5

Ενότητες Βιβλιογραφίας Ενότητα Πρώτη: Α Λ Κ Ο Ο Λ Ενότητα εύτερη: Ν Α Ρ Κ Ω Τ Ι Κ Α 6

Θεµατικές: 1. Επιδηµιολογία 2. Εργαλεία ιαγνωστικά κριτήρια 3. Θεραπεία 4. Θεωρία 5. Μελέτες Παράγοντες Χρήσης 6. Μολυσµατικές και άλλες ασθένειες 7. Ποινική ικαιοσύνη 8. Πρόληψη 9. Στρατηγική Πολιτική και Νοµοθεσία 10. Συννοσηρότητα 11. Φαρµακοφυσιολογία Βιολογία 12. Ψυχοκοινωνικές Προεκτάσεις 7

ΜΕΡΟΣ Ι: Ενότητα Πρώτη: ΑΛΚΟΟΛ (χωρίς περιλήψεις) Ενότητα εύτερη: ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ (χωρίς περιλήψεις) ΜΕΡΟΣ ΙΙ: Ενότητα Πρώτη: ΑΛΚΟΟΛ (µε περιλήψεις) Ενότητα εύτερη: ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ (µε περιλήψεις) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Βιβλιογραφικές αναφορές ανά συγγραφέα (πρώτοι συγγραφείς) ΕΙ ΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Οικονοµική κρίση στην Ελλάδα: Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 2012-2013 8

Πρόσφατη Έκδοση: ΕΠΙΨΥ (2014) Ετήσια Έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ για την Κατάσταση του Προβλήµατος των Ναρκωτικών και των Οινοπνευµατωδών στην Ελλάδα 2013. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά. Το ΕΚΤΕΠΝ καταθέτει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας (EMCDDA), σε ετήσια βάση, (σύµφωνα µε τις συµβατικές υποχρεώσεις του προς αυτό), Έκθεση στην αγγλική γλώσσα, για την Κατάσταση του Προβλήµατος των Ναρκωτικών στην Ελλάδα. Οι αγγλικές εκθέσεις είναι διαθέσιµες από το ΕΚΤΕΠΝ σε CD. Επισκεφτείτε την Ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ: www.ektepn.gr 9

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ Εκδηλώσεις Φορέων Αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες εκδηλώσεις φορέων µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Κατά των Ναρκωτικών: 1. ΟΚΑΝΑ (Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών) Ο ΟΚΑΝΑ ενόψει της Παγκόσµιας Ηµέρας κατά των Ναρκωτικών, διοργάνωσε Συνέντευξη Τύπου την Τρίτη 18 Ιουνίου 2013 µε θέµα «Γυναίκες και Χρήση Εξαρτησιογόνων Ουσιών». Στο πλαίσιο του προγράµµατος DAWN (Drugs and Alcohol Women Network) που διενεργείται από το ια-περιφερειακό Ινστιτούτο Έρευνας για το Έγκληµα και τη ικαιοσύνη του OHE (UNICRI) και στο οποίο συµµετέχει ο ΟΚΑΝΑ, η παγκόσµια ηµέρα ορίστηκε ως ηµέρα ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά µε τις διαφορές της χρήσης ουσιών µεταξύ των δύο φύλων. Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα για εξειδικευµένη ιατρική προσέγγιση των εξαρτηµένων γυναικών, ο Οργανισµός προχώρησε στη δηµιουργία και την έκδοση κατευθυντηρίων γραµµών για τη µέριµνα και την ιατρική φροντίδα των εξαρτηµένων εγκύων και των νεογνών τους. Το εγχειρίδιο µε τίτλο «Κύηση και Χρήση Ουσιών» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από την Πρόεδρο του Οργανισµού. 2. ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων) «Η ύναµη να Αλλάζεις». Ανοιχτές εκδηλώσεις του ΚΕΘΕΑ πραγµατοποιήθηκαν σε όλη την Ελλάδα για την Παγκόσµια Ηµέρα κατά των Ναρκωτικών. Συµπληρώνοντας το 2013, 30 χρόνια λειτουργίας, το ΚΕΘΕΑ πλαισίωσε τις εκδηλώσεις του µε το σύνθηµα «Η δύναµη να αλλάζεις», επιδιώκοντας να διαδώσει το µήνυµα ότι για την εξάρτηση υπάρχει θεραπεία, αρκεί να διαφυλάξουµε τα δικαιώµατα των εξαρτηµένων σε αυτήν. Το ΚΕΘΕΑ παρουσίασε εκθέσεις, διαδραστικά εργαστήρια, συναυλίες, ενηµερωτικά περίπτερα, καλλιτεχνικές δραστηριότητες για µεγάλους και παιδιά, ποδηλατικούς γύρους, κ.α. σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Επίσης, την Πέµπτη 20 Ιουνίου 2013, το ΚΕΘΕΑ πραγµατοποίησε Συνέντευξη Τύπου στο νέο Ειδικό Κέντρο Άµεσης Πρόσβασης. Στη συνέντευξη παρουσιάστηκαν στοιχεία για την κατάσταση του προβλήµατος στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην περιοχή της Αθήνας, ο απολογισµός 10

έργου του ΚΕΘΕΑ για το 2012, οι προτάσεις του για την αντιµετώπιση των εντεινόµενων προβληµάτων και οι νέες δράσεις του για το 2013. 3. ΨΝΑ - Μονάδα Απεξάρτησης Τοξικοµανών 18 ΑΝΩ Η Μονάδα Απεξάρτησης (18 Άνω) µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα κατά των Ναρκωτικών, πραγµατοποίησε Συνέντευξη Τύπου στις 20 Ιουνίου 2013, όπου παρουσιάστηκε το κλινικό και το κοινωνικό έργο της Μονάδας, οι εκτιµήσεις για την κατάσταση στο χώρο της απεξάρτησης όπως επίσης και πρόγραµµα εκδηλώσεων. 4. Κέντρο Πρόληψης «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ» σε συνεργασία µε τον ΟΚΑΝΑ Πραγµατοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου 2013 στον Οργανισµό Πολιτισµού, Αθλητισµού και Νεολαίας του ήµου Αθηναίων παρουσίαση και συζήτηση µε θέµα «Αναζητώντας λύσεις για την ουσιοεξάρτηση». 5. Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες Πραγµατοποιήθηκε στις 20 Ιουνίου 2013 εκδήλωση µε τίτλο: «Βία ο µίτος που ενώνει την πατρίδα µε την ξενιτιά», σε συνεργασία µε τους Γιατρούς του Κόσµου και το Κέντρο Ηµέρας Βαβέλ. Η εκδήλωση ξεκίνησε µε µια ανοιχτή συζήτηση σχετικά µε το χώρο του ασύλου και συγκεκριµένα µε την προστασία των θυµάτων βασανιστηρίων / ρατσιστικής βίας, στο πλαίσιο των σχετικών προγραµµάτων που υλοποιεί το ΕΣΠ. 11

Θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε όλο το δίκτυο των συνεργατών µας για την συνεισφορά τους. 12

Μ Ε Ρ Ο Σ Ι 13

Ενότητα Πρώτη Αλκοόλ ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ 14

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Anyfantakis, D., Symvoulakis, E.K., et al. (2012). "Ruling in the diagnosis of methanol intoxication in a young heavy drinker: A case report." Journal of Medicine and Life 5(3): 332-334. 2 Christoforou, Z., Karlaftis M., et al. (2013). "Reaction times of young alcoholimpaired drivers." Accid Anal Prev in press. 3 Kuntsche, E., Rossow I., et al. (2013). "Not early drinking but early drunkenness is a risk factor for problem behaviors among adolescents from 38 European and north american countries." Alcohol Clin Exp Res 37(2): 308-314. 4 Nikolaou, K., Field M., et al. (2013). "Alcohol-related cues reduce cognitive control in social drinkers." Behav Pharmacol 24(1): 29-36. 5 Papadopoulos, I., Bonovas, S., et al. (2012). "Alcohol and psychoactive drugs increased the pre-hospital mortality in 655 fall-related fatalities in Greece: A call for management protocols." Injury 43(9): 1522-1526. 6 Politis, I., Basbas, S., et al. (2013). "Exploring the effects of attitudinal and perception characteristics on drinking and driving non-compliant behaviour." Accid Anal Prev in press. 15

Ενότητα εύτερη Ναρκωτικά ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ 16

1. Ε Π Ι Η Μ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Bonovas, S., Nikolopoulos, G. (2012). "High-burden epidemics in Greece in the era of economic crisis. Early signs of a public health tragedy." Journal of Preventive Medicine and Hygiene 53(3): 169-171. 2 Gigi, E., Sinakos, E., Sykja, A., Androulakis, G., Tanis, C., Stayridou, V., Tsirogianni, E., Zouridakis, K., Bellou, A., Orfanou, E., Raptopoulou-Gigi, M. (2013). "Epidemiology, clinical data and treatment of viral hepatitis in a large cohort of intravenous drug users." J Addict Med 7(1): 52-57. Ελληνική Βιβλιογραφία 1 ΙΑΝΟΣ (2012). Στοιχεία από τον απολογισµό του Τµήµατος Αποκατάστασης Εξαρτηµένων, Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης. 2 ΚΕΘΕΑ (2013). Απολογισµός έργου 2012. Αθήνα, Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων. 3 ΟΚΑΝΑ (2012). Απολογισµός έργου διετίας 2010-2012. Αθήνα, Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών. 4 Φωτίου, Α. (2013). Πρόσφατα επιδηµιολογικά δεδοµένα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο µαθητικό πληθυσµό. Η σηµασία τους για την πρόληψη. 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013, ΕΠΙΨΥ-ΕΚΤΕΠΝ. 5 Φωτίου, Α., Κοκκέβη, Α. (2013). Η Επιδηµιολογία της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών στην εφηβεία: ιαχρονική πορεία στην Ελλάδα. Εξαρτήσεις στην Εφηβεία, Αθήνα., Τµήµα Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων του Γενικού Νοσοκοµείου Αττικής «ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΓΚ». 17

2. Ε Ρ Γ Α Λ Ε Ι Α Ι Α Γ Ν Ω Σ Τ Ι Κ Α Κ Ρ Ι Τ Η Ρ Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Ginieri-Coccossis, M., Rotsika, V., Skevington, S., Papaevangelou, S., Malliori, M., Tomaras, V., Kokkevi, A. (2013). "Quality of life in newly diagnosed children with specific learning disabilities (SpLD) and differences from typically developing children: a study of child and parent reports." Child: care, health and development 39(4): 581-591. 18

3. Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Andropoulou, D. (2012). "Mass Democracy and Cannabis Use in Adolescence." The International Lacanian Journal of Psychoanalysis 2(9): 119-125. 2 Flora, K., Stalikas, A. (2012). "Factors affecting substance abuse treatment in Greece and their course during therapy." Addict Behav 37(12): 1358-1364. 3 Malliori, M., Golna, C., Souliotis, K., Hatzakis, A. (2013). "Managing opioid dependence treatment and controlling for HIV incidence among injecting drug users in Greece: a case study of optimism in the face of adversity." Addiction 108(6): 1174-1175. Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο & Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών (2013). Απολογισµός έργου έτους 2012 Προγραµµάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Αθήνα, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο & Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών. 2 ΙΑΝΟΣ (2012). Στοιχεία από τον απολογισµό του Τµήµατος Αποκατάστασης Εξαρτηµένων, Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης. 3 ΚΕΘΕΑ (2013). Απολογισµός έργου 2012. Αθήνα, Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων. 4 Κοκκώλης, Κ. (2012). Θεραπεία Υποκατάστασης Οπιοειδών. Ηπατίτιδες B & C: Μια υποεκτιµηµένη µάστιγα στην Ελλάδα, Αθήνα, 16 Μαρτίου 2012. 5 ΟΚΑΝΑ (2012). Απολογισµός έργου διετίας 2010-2012. Αθήνα, Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών. 6 ΟΚΑΝΑ (2012). Πλαίσιο λειτουργίας των θεραπευτικών δοµών του ΟΚΑΝΑ. Αθήνα, Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών. 7 Παπαδή, Μ. (2012). "Εκπαιδευτική επανασύνδεση και θεραπεία απεξάρτησης. Ένα απρόσµενο γεγονός?" Τετράδια Ψυχιατρικής 120(4): 68-71. 19

8 Παπαδή, Μ. (2012). "Θεραπεία Απεξάρτησης και Σχολική Επανασύνδεση." Εξαρτήσεις 19(1): 32-36. 9 ΨΝΘ (2013). "Πρόγραµµα Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων "ΑΡΓΩ", Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης. Σύναψις 28(1): 46-53. 20

4. Θ Ε Ω Ρ Ι Α Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Αντωνίου, Α. Σ., Ντάλλα, Μ., Μάτσα, Κ. (2012). "Αναπτυξιακές δυσκολίες κατά την εφηβεία και χρήση ουσιών." Τετράδια Ψυχιατρικής 117(1): 82-91. 2 Γεωργακοπούλου, Μ. (2012). Υποτροπή Ζωής. 5ο ιεθνές Συνέδριο Ορθόδοξων Ψυχοθεραπευτών, Βόλος, 27-30 Σεπτεµβρίου 2012. 3 Ζαραφωνίτου, Χ., Γεωργιάδη, Ε., ήµου, Β. (2013). "Θυµατοποίηση, ανασφάλεια και καταγραφή αναγκών των αστέγων. Ερευνητικές διαπιστώσεις στο ήµο Καλλιθέας." Εξαρτήσεις 1(21): 34-46. 4 Κερασιώτη, Α., Κουλός, Ν., Μπίζα, Σ. (2012). "Εξάρτηση ή αυτονόµηση: µελέτη περίπτωσης µιας εξαρτηµένης µητέρας." Εξαρτήσεις 20: 79-91. 5 Μάτσα, Κ. (2012). "Η προβληµατική της εφηβείας και η χρήση ουσιών." Τετράδια Ψυχιατρικής 119(3): 89-119. 6 Ντάλλα, Μ., Μάτσα, Κ., Αντωνίου, Α. Σ., Πράπας, Χ. (2012). "Μαθητές µε υψηλές επιδόσεις, ναρκισσιστικό συµβόλαιο και χρήση ουσιών κατά την εφηβεία." Τετράδια Ψυχιατρικής 120(4): 58-67. 7 Παρασκευόπουλος, Ν. (2013). "Νέοι και ναρκωτικά στη µετανεωτερική εποχή." Εξαρτήσεις 1(21): 17-20. 8 Πουλόπουλος, Χ. (2013). "Τέχνη, Ναρκωτικά και Απεξάρτηση." Εξαρτήσεις 1(21): 11-16. 21

5. Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ Π Α Ρ Α Γ Ο Ν Τ Ε Σ Χ Ρ Η Σ Η Σ Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Bogt, T. F.M., Looze, M., Molcho, M., Godeau, E., Hublet, A., Kokkevi, A., Kuntsche, E., Gabhainn, S., Franelic, I. P., Simons-Morton, B., Sznitman, S., Vieno, A., Vollebergh, W., Pickett, W. (2013). "Do societal wealth, family affluence and gender account for trends in adolescent cannabis use? A 30 country cross-national study." Addiction in press. 2 Ginieri-Coccossis, M., Rotsika, V., Skevington, S., Papaevangelou, S., Malliori, M., Tomaras, V., Kokkevi, A. (2013). "Quality of life in newly diagnosed children with specific learning disabilities (SpLD) and differences from typically developing children: a study of child and parent reports." Child: care, health and development 39(4): 581-591. 3 Kokkevi, A., Richardson, C., Olszewski, D., Matias, J., Monshouwer, K., Bjarnason, T. (2012). "Multiple substance use and self-reported suicide attempts by adolescents in 16 European countries." Eur Child Adolesc Psychiatry 21(8): 443-450. 4 Kokkevi, A., Rotsika, V., Arapaki, A., Richardson, C. (2012). "Adolescents' selfreported suicide attempts, self-harm thoughts and their correlates across 17 European countries." J Child Psychol Psychiatry 53(4): 381-389. 5 Lazaratou, H., Anagnostopoulos, D. C., Vlassopoulos, M., Charbilas, D., Rotsika, V., Tsakanikos, E., Tzavara, C., Dikeos, D. (2013). "Predictors and characteristics of anxiety among adolescent students: A greek sample." Psychiatrike 24(1): 27-36. 6 Linardakis, M., Smpokos, E., Papadaki, A., Komninos, I., Tzanakis, N. E., Philalithis, A. (2013). "Prevalence of multiple behavioral risk factors for chronic diseases in adults aged 50+, from eleven European countries - the SHARE study (2004)." Prev Med 57(3): 168-172. 7 Raftopoulos, A., Flora, K. (2012). "Substance use related behavior of the members of Narcotics Anonymous and Alcoholics Anonymous in Greece." J Psychoactive Drugs 43(3): 238-244. 8 Reissner, V., Kokkevi, A., Schifano, F., Room, R., Storbjork, J., Stohler, R., DiFuria, L., Rehm, J., Geyer, M., Holscher, F., Scherbaum, N. (2012). "Differences in drug 22

consumption, comorbidity and health service use of opioid addicts across six European urban regions (TREAT-project)." Eur Psychiatry 27(6): 455-462. 9 Skapinakis, P., Bellos, S., Koupidis, S., Grammatikopoulos, I., Theodorakis, P., Mavreas, V. (2013). "Prevalence and sociodemographic associations of common mental disorders in a nationally representative sample of the general population of Greece." BMC Psychiatry 13: 163. 10 Spyratos, D. G., Pelagidou, D. T., Chloros, D., Haidich, A. B., Karetsi, E., Koubaniou, C., Konstantopoulos, S., Gourgoulianis, K., Sichletidis, L. T. (2012). "Smoking among adolescents in Northern Greece: a large cross-sectional study about risk and preventive factors." Subst Abuse Treat Prev Policy 7: 38. 11 Stefanis, N. (2013). "Age at initiation of cannabis use predicts age at onset of psychosis: The 7-to8-Year Trend." Schizophr Bull 39(2): 251-254. 23

6. Μ Ο Λ Υ Σ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Α Λ Λ Ε Σ Α Σ Θ Ε Ν Ε Ι Ε Σ Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Gigi, E., Sinakos, E., Sykja, A., Androulakis, G., Tanis, C., Stayridou, V., Tsirogianni, E., Zouridakis, K., Bellou, A., Orfanou, E., Raptopoulou-Gigi, M. (2013). "Epidemiology, clinical data and treatment of viral hepatitis in a large cohort of intravenous drug users." J Addict Med 7(1): 52-57. 2 Hatzakis, A., Damme, P. V., Alcorn, K., Gore, C., Benazzouz, M., Berkane, S., Buti, M., et.al. (2013). "The state of hepatitis B and C in the Mediterranean and Balkan countries: Report from a summit conference." Journal of Viral Hepatitis 20(s2): 1-20. 3 Malliori, M., Golna, C., Souliotis, K., Hatzakis, A. (2013). "Managing opioid dependence treatment and controlling for HIV incidence among injecting drug users in Greece: a case study of optimism in the face of adversity." Addiction 108(6): 1174-1175. 4 Metallidis, S., Tsachouridou, O., Skoura, L., Zebekakis, P., Chrysanthidis, T., Pilalas, D., Bakaimi, I., Kollaras, P., Germanidis, G., Tsiara, A., Galanos, A., Malisiovas, N., Nikolaidis, P. (2013). "Older HIV-infected patients. An underestimated population in northern Greece: Epidemiology, risk of disease progression and death." Int J Infect Dis 17(10): 883-891. 5 Metallidis, S., Pilalas, D., Skoura, L., Haidich, A. B., Tsachouridou, O., Papaioannou, M., Chrysanthidis, T., Bakaimi, I., Antoniadou, Z. A., Margariti, A., Malisiovas, N., Nikolaidis, P. (2012). "Time trends and correlates of late presentation for HIV care in Northern Greece during the decade 2000 to 2010." J Int AIDS Soc 15(2): 17395. 6 Paraskevis, D., Nikolopoulos, G., Fotiou, A., Tsiara, C., Paraskeva, D., Sypsa, V., Lazanas, M, Gargalianos, P., et. Al. (2013). "Economic recession and emergence of an HIV-1 outbreak among drug injectors in Athens Metropolitan Area: A longitudinal study". PLos One. 8(11) 7 Sarafis, P., Igoumenidis, M., Tsounis, A. (2013). "Exposure of HIV-positive sex workers in Greece." The Lancet 13(8): 649-650. 24

Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Αναγνώστου, Ο. (2012). ιαχρονική εξέλιξη δεικτών λοίµωξης HBV, HCV σε χρήστες ουσιών στην Ελλάδα. Ηπατίτιδες B & C: Μια υποεκτιµηµένη µάστιγα στην Ελλάδα, Αθήνα, 16 Μαρτίου 2012. 2 Πανόπουλος, Α. (2012). Προγράµµατα Χορήγησης και ανταλλαγής συριγγών: Μια βασική συνιστώσα στην αντιµετώπιση της εξάπλωσης του HCV & HIV. Ηπατίτιδες B & C: Μια υποεκτιµηµένη µάστιγα στην Ελλάδα, Αθήνα, 16 Μαρτίου 2012. 3 Φωτίου, Α. (2013). Το πρόβληµα HIV, HCV, HBV σε Έλληνες χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. 1η Πανελλήνια Συνάντηση για AIDS & Ηπατίτιδες, Αθήνα, 27-29 Σεπτεµβρίου 2013, Ξενοδοχείο Royal Olympic. 25

7. Π Ο Ι Ν Ι Κ Η Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Στούπας, Π. (2012). "Εγκλεισµός - Εξάρτηση και Μητρότητα στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού." Εξαρτήσεις 20: 54-77. Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Apostolou, T. (2013). Drug Policy and Drug Legislation in South East Europe. Athens, Nomiki Bibliothiki. 26

8. Π Ρ Ο Λ Η Ψ Η Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Γεωργακοπούλου, Ε., Χατζηγεωργιάδου, Μ. (2013). Πρόγραµµα πρόληψης εξάρτησης από το διαδίκτυο µε τίτλο: "Παράθυρα κινδύνου" βασισµένο στη φιλοσοφία και στη µεθοδολογία των οµοτίµων. 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013. 2 Κυρίτση, Ι., Γιδαράκου, Μ., Τσιώτρα, Σ., Μαρκουϊζου, Α., Γώγου, Χ., Βασίλογλου, Κ. (2013). Πρόγραµµα εξ' αποστάσεως εκπαίδευσης σε θέµατα πρόληψης από τη χρήση ουσιών µε τίτλο "Building together a basic source for the prevention of drug addiction". 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013. 3 Λαµπράκη, Ι. (2013). "Η πρόληψη της παραβατικότητας ανηλίκων και τα προγράµµατα κοινωνικής ανάπτυξης." Εξαρτήσεις 1(21): 48-67. 4 Μπάφη, Ι. (2013). Εγχειρίδιο για την Πρόληψη της Ουσιοεξάρτησης: εργαλείο για τον σχεδιασµό παρεµβάσεων. 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013, ΕΠΙΨΥ- ΕΚΤΕΠΝ. 5 Τερζίδου, Μ. (2013). Η αξιολόγηση στην πρόληψη. 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013, ΕΠΙΨΥ-ΕΚΤΕΠΝ. 6 Τζοβάρα, Ν. (2013). Πρόγραµµα προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας των µαθητών δηµοτικού µε τίτλο: "Αναπτύσσω δεξιότητες µε τις νέες τεχνολογίες". 9η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης - "ΑλλάΖΩντας σε µια κοινωνία που αλλάζει", Πάτρα, 5-8 Ιουνίου 2013. 7 Τζοβάρα, Ν., Λύκαρη, Μ., Τσαγκαλάκη, Μ., Βαζαίου, Α., Νέζης, Ι., Φουντουλάκης, Α. (2012). "Παραµύθι χωρίς Σύνορα": Ένα πρωτότυπο εργαλείο πρόληψης για την προσχολική αγωγή και την α' βάθµια εκπαίδευση. Αθήνα, Κέντρο Πρόληψης της Εξάρτησης & Αγωγής Υγείας "ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ". 8 Τσούνης, Α. (2012). "Οι εφαρµογές πρωτογενούς πρόληψης για τα ναρκωτικά σε Ελλάδα και Ολλανδία: συγκριτική µελέτη." Εξαρτήσεις 20: 93-112. 27

9. Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ι Κ Η Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Κ Α Ι Ν Ο Μ Ο Θ Ε Σ Ι Α Ελληνική Βιβλιογραφία 1 ΕΚΤΕΠΝ (2013). Η Κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών και των οινοπνευµατωδών στην Ελλάδα. Αθήνα, Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. 28

10. Σ Υ Ν Ν Ο Σ Η Ρ Ο Τ Η Τ Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Kokkevi, A., Richardson, C., Olszewski, D., Matias, J., Monshouwer, K., Bjarnason, T. (2012). "Multiple substance use and self-reported suicide attempts by adolescents in 16 European countries." Eur Child Adolesc Psychiatry 21(8): 443-450. 2 Kokkevi, A., Rotsika, V., Arapaki, A., Richardson, C. (2012). "Adolescents' selfreported suicide attempts, self-harm thoughts and their correlates across 17 European countries." J Child Psychol Psychiatry 53(4): 381-389. 3 Power, B., Dragovic, M., Jablensky, A., Stefanis, N. (2013). "Does accumulating exposure to illicit drugs bring forward the age at onset in schizophrenia?" Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 47(1): 51-58. 29

11. Φ Α Ρ Μ Α Κ Ο Φ Υ Σ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Fragou, D., Zanos, P., Kouidou, S., Njaou, S. N., Kitchen, I., Bailey, A., Kovatsi, L. (2013). "Effect of chronic heroin and cocaine administration on global DNA methylation in brain and liver." Toxicol Lett 218(3): 260-265. 2 Haidich, A. B., Pilalas, D., Contopoulos-Ioannidis, D. G., Ioannidis, J. P. (2013). "Most meta-analyses of drug interventions have narrow scopes and many focus on specific agents." J Clin Epidemiol 66(4): 371-378. 3 Kovatsi, L., Batzios, S., Nikolaou, K., Fragou, D., Njaou, S. N., Tsatsakis, A., Karakiulakis, G., Papakonstantinou, A. (2012). "Alterations in serum MMP and TIMP concentrations following chronic heroin abuse." Toxicology Mechanisms and Methods 23(5): 377-381. 4 Nerantzis, C., Couvaris, C., Pastromas, S., Marianou, S., Boghiokas, I., Koutsaftis, F. (2013). "Histological findings of the atrioventricular conductive system in street heroin addicts, victims of sudden unexpected death." Journal of Forensic Sciences 58(s1): 99-104. 5 Nezi, V., Deutsch, M., Gazouli, M., Alexopoulou, A., Paparrigopoulos, T., Liappas, I. A., Dourakis, S. P. (2013). "Polymorphisms of the CD14 genes are associated with susceptibility to alcoholic liver disease in greek patients." Alcohol Clin Exp Res 37(2): 244-251. 30

12. Ψ Υ Χ Ο Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Ε Σ Π Ρ Ο Ε Κ Τ Α Σ Ε Ι Σ Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Andropoulou, D. (2012). The necessity of the structural approach in the diagnosis and the treatment of the monosymptomatic disorders. The First Interdisciplinary Congress "Psychiatry and Related Sciences", Αθήνα, 29 Νοεµβρίου - 2 εκεµβρίου 2012. 2 Fisoun, V., Floros, G., Siomos, K., Geroukalis, D., Navridis, K. (2012). "Internet addiction as an important predictor in early detection of adolescent drug use experience-implications for research and practice." J Addict Med 6(1): 77-84. 3 Paraschakis, A., Michopoulos, I., Christodoulou, C., Koutsaftis, F., Lykouras, E., Douzenis, A. (2013). "Characteristics of immigrant suicide completers in a sample of suicide victims from Greece." International Journal of Psychiatry in press. Ελληνική Βιβλιογραφία 1 Αµπλιανίτη, Ε. (2011). Ψυχολογικά χαρακτηριστικά των ατόµων µε εξάρτηση στην Μονάδα ΟΚΑΝΑ Ρόδου και η σχέση τους µε την Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας. Λάρισα. 2 Μάτσα, Κ. (2012). " ιατροφικές διαταραχές. Οι "νέες" εξαρτήσεις σε µια κοινωνία κρίσης. Η εµπειρία του 18Άνω." Τετράδια Ψυχιατρικής 120(4): 72-83. 3 Μάτσα, Κ. (2012). "Εξάρτηση από ουσίες και πόνος." Τετράδια Ψυχιατρικής 118(2): 45-51. 4 ΟΚΑΝΑ (2013). Κύηση και Χρήση Ουσιών. Αθήνα, Οργανισµός Κατά των Ναρκωτικών. 5 Παπαδή, Μ. (2012). "Εξάρτηση και µητρότητα." Εξαρτήσεις 20: 30-51. 6 Στούπας, Π. (2012). "Εγκλεισµός - Εξάρτηση και Μητρότητα στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού." Εξαρτήσεις 20: 54-77. 31

Μ Ε Ρ Ο Σ ΙΙ 32

Ενότητα Πρώτη Αλκοόλ ΜΕ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ (όπου είναι διαθέσιµες) 33

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1 Anyfantakis, D., Symvoulakis, E. K., Cristodoulakis, E., Frantzeskakis, G. (2012). "Ruling in the diagnosis of methanol intoxication in a young heavy drinker: A case report." Journal of Medicine and Life 5(3): 332-334. Methanol poisoning is a relatively rare but potentially serious medical emergency. Toxicity results when methanol is successively oxidized to the active metabolites formaldehyde and formic acid. We report a case of a 23-year-old male, a high daily alcohol consumer, who attended the local primary health care centre complaining of sudden visual loss. A presumed diagnosis of methanol intoxication was suggested based on the patient's visual impairment and the history of alcohol ingestion. Specific therapy was initiated before a definitive diagnosis. Gas chromatographic determination of methanol levels confirmed the initial diagnostic suspicion. In this case, prompt recognition of methanol intoxication and treatment conditioned a favorable clinical outcome. Given that timely diagnosis and antidote administration are crucial issues in terms of prognosis, we underline the necessity for physicians to be alert for entities provoked by rare environmental factors. 2 Christoforou, Z., Karlaftis, M., Yannis, G. (2013). "Reaction times of young alcoholimpaired drivers." Accid Anal Prev in press. Young individuals who drive under the influence of alcohol have a higher relative risk of crash involvement. As such, the literature has extensively investigated the factors affecting such involvement through both post-accident surveys and simulator experiments. The effects of differentiated breath alcohol concentrations on young driver behavior, however, have been largely unaddressed, mainly as a result of the difficulty in collecting the necessary data. We explore young driver behavior under the influence of alcohol using a driving simulator experiment where 49 participants were subjected to a common predefined dose of alcohol consumption. Comparing reaction times before and after consumption, allows for interesting insights and suggestions regarding policy interventions. As expected, the results indicate that increased reaction times before consuming alcohol strongly affect post-consumption reaction times, while increased BrAC levels prolong reaction times. A 10% increase in BrAC levels results in a 2% increase in reaction time. Interestingly, individuals with faster alcohol absorption times perform better regardless of absolute BrAC level, while recent meals lead to higher reaction times and regular exercising to lower. 3 Kuntsche, E., Rossow, I., Simons-Morton, B., Bogt, T. T., Kokkevi, A., Godeau, E. (2013). "Not early drinking but early drunkenness is a risk factor for problem behaviors among adolescents from 38 European and north american countries." Alcohol Clin Exp Res 37(2): 308-314. Background: Many studies have reported that the earlier the age at first drink (AFDrink) the higher the later drinking levels and related problems. However, unless adolescents proceed into drunkenness, it is unclear why consuming small quantities at early age should lead to later problems. This study investigates the link between AFDrink and problem behaviors (smoking, cannabis use, injuries, fights, and low academic performance) among 15-year-olds who did and did not proceed into drunkenness. Among those with drunkenness experience, we tested whether AFDrink predicted problem behaviors over and above the age at first drunkenness (AFDrunk). Methods: Multilevel structural equation models were estimated based on a sample of 44,801 alcohol-experienced 15-year-olds from 38 North American and European countries and regions who participated in the Health Behaviour in School-aged Children cross-national survey. Results: Overall, there was a significant association between AFDrink and all 5 problem behaviors. However, this was 34

the case only among those with drunkenness experiences but not among those never drunk. Among the former, AFDrunk was a strong predictor for all 5 problem behaviors, but time from first drink to first drunk did not predict problem behaviors. Conclusions: Not early alcohol initiation but early drunkenness was a risk factor for various adolescent problem behaviors at the age of 15, that is, there was not consistent relationship for the time before the first drunkenness (i.e., since first drinking). Besides targeting early drinking, particular efforts are needed to impede early drunkenness to prevent associated harm in adolescence and beyond. 4 Nikolaou, K., Field, M., Duka, T. (2013). "Alcohol-related cues reduce cognitive control in social drinkers." Behav Pharmacol 24(1): 29-36. Alcohol-related stimuli attract social drinkers' attention (attentional bias). We devised a dual task to test whether attentional biases to alcohol-related stimuli are modulated by cognitive control mechanisms. Sixteen nondependent healthy social drinkers were required to respond to the direction of a central arrow (target) and to ignore adjacent congruent (low cognitive load) or incongruent (high cognitive load) distracting arrows (flankers) in the presence of alcohol-related, neutral or plain grey backgrounds. Percentages of correct responses to the target and reaction time of correct responses (latency) were recorded. The difference score of the flanker effect (latency incongruent-latency congruent) between trials when backgrounds were alcohol-related relative to when they were neutral was also computed. Latencies increased in the presence of the alcohol-related images relative to both the neutral and the grey displays, but only under high cognitive load. Response accuracy did not show this significant difference. The flanker effect difference score correlated positively with the participants' average weekly alcohol intake. The data suggest that the presence of alcohol-associated stimuli attenuates cognitive control processes in social drinkers, an effect that was associated with the participants' average weekly alcohol intake. 5 Papadopoulos, I., Bonovas, S., Kanakaris, N. K., Nikolopoulos, G., Kotsilianou, O., Konstantoudakis, G., Leukidis, C. (2012). "Alcohol and psychoactive drugs increased the pre-hospital mortality in 655 fall-related fatalities in Greece: A call for management protocols." Injury 43(9): 1522-1526. Introduction: The frequency of alcohol and psychoactive drugs in fall-related fatalities and their effect on type, severity of injury and location of death constitute the subjects of this study. Methods: A retrospective analysis based on autopsy and toxicology compared demographics, location of injury; intention for the injury, height of fall, Abbreviated Injury Scale--90 (AIS-90), post-mortem Injury Severity Score (ISS), and location of death. Results: Amongst 655 fall-related fatalities screened for alcohol and psychoactive drugs 123 (18.8%) were classified in the positive toxicology group (PTG) and the remaining in the negative toxicology group (NTG). The median ages were 48 (16-94) years for the PTG and 62 (12-96) years for the NTG. The screened represent 31% of the national toll. The median height of fall was 7 m and the median blood alcohol concentration was 53 (1.5-630)mg/dl. Males were more likely to be included in the PTG than females (21.6 versus 13.6%; p = 0.014) as were the aged between 11 and 60 years. The odds of severe (AIS 3) head, thoracic, abdominal, extremity, and spine injuries were not influenced by toxicology status. Fatalities of the PTG were as likely to have severe trauma (ISS 16) as were fatalities of the NTG (93.5 versus 90.8%; p = 0.34). There was no significant difference of ISS between PTG (median ISS 43, range: 6-75) and NTG (median ISS 35, range: 3-75). Nevertheless, 76.4% of the subjects of the PTG died during the pre-hospital stage of care compared to 60.5% of the subjects of the NTG, which was highly significant (or = 2.80, p = 0.001) after controlling for confounders as age, gender, intention for injury, height of fall, and ISS. Conclusions: In fall related trauma, alcohol and psychoactive drugs increased the risk of 35