ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΥΧΟΥΣ Α

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΥΧΟΥΣ Α ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γ έκδοσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β έκδοσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α έκδοσης ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΥΧΩΝ Α & Β ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΕΥΧΟΥΣ Α ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ vii ix xi xv xvii xxvii ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΕ- ΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΕ- ΘΝΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩN 3 1. H υποχρέωση του ειρηνικού διακανονισμού των διεθνών διαφορών 4 2. Το σύστημα ειρηνικού διακανονισμού των διαφορών σύμφωνα με το Χάρτη του ΟΗΕ 6 2.1. Οι διεθνείς διαφορές και οι διακρίσεις τους 6 2.2. Οι σχετικές αρμοδιότητες των πολιτικών οργάνων του ΟΗΕ 8 2.3. Οι διάφοροι μέθοδοι ειρηνικού διακανονισμού των διαφορών 10 2.3.1. Η ισοτιμία των μεθόδων ειρηνικού διακανονισμού 11 2.3.2. Η εξαίρεση από την αρχή της ισοτιμίας 12 2.4. Η διάκριση των μεθόδων ειρηνικού διακανονισμού σε πολιτικές και νομικές 13 2.4.1. Τα λειτουργικά χαρακτηριστικά των νομικών μεθόδων 14 2.4.2. Η οργανική διάκριση των μεθόδων ειρηνικού διακανονισμού 17 3. Τα περιφερειακά και τα ειδικά συστήματα ειρηνικού διακανονισμού 19 4. Προλογική ανακεφαλαίωση 21 Β. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕ- ΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 23 1. Τα θεσμικά χαρακτηριστικά της διεθνούς δικαιοσύνης 23

xviii Πίνακας Περιεχομένων 1.1. Ο όρος «διεθνής δικαιοσύνη» 23 1.2. Οι όροι «διεθνές δικαστήριο» και «διεθνές δικαιοδοτικό όργανο» 24 1.3. Η διάκριση μεταξύ «διαιτησίας» και «δικαστικού διακανονισμού» 25 1.4. Η διεθνής δικαιοσύνη ως θεσμός της διεθνούς έννομης τάξης 27 1.4.1. Διεθνής δικαιοσύνη και εσωτερική δικαιοσύνη 27 1.4.2. Τα δομικά στοιχεία της διεθνούς δικαιοσύνης 28 2. Ταξινόμηση των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων 33 2.1. Διακρίσεις με βάση τη διάρκεια λειτουργίας 33 2.2. Διακρίσεις με κριτήριο την αρμοδιότητα 35 2.3. Διακρίσεις με κριτήριο την ευρύτητα συμμετοχής 35 3. Οι θεμελιώδεις αρχές που διέπουν το παραδεκτό της δικαιοδοτικής επίλυσης των διεθνών διαφορών 36 3.1. Η συναίνεση των διαδίκων Κρατών ως αποκλειστικό θεμέλιο της αρμοδιότητας των διεθνών δικαστηρίων 36 3.1.1. Συναίνεση των Κρατών και υποχρεωτική δικαιοδοσία 38 3.1.2. Συναίνεση των Κρατών και διαπίστωση της αρμοδιότητας 38 3.1.3. Αρμόδιο όργανο για τη διαπίστωση της αρμοδιότητας 40 3.1.4. Συναίνεση των Κρατών και σύσταση του δικαστηρίου 41 3.1.5. Μέθοδοι εκδήλωσης της συναίνεσης των Κρατών 43 3.1.5.1. Τυπικές μορφές 43 3.1.5.2. Άτυπες διεθνείς δικαιοπραξίες 44 3.1.6. Η συμπεριφορά του Κράτους ως δηλωτικό στοιχείο της συναίνεσης 46 3.2. Η έννοια της διεθνούς διαφοράς 47 3.2.1. Η έννοια της «διαφοράς» 48 3.2.1.1. Προϋποθέσεις παρουσίας κατάστασης διεθνούς διαφοράς 48 3.2.1.2. Ύπαρξη διαφοράς και παράλληλες προσπάθειες διακανονισμού 50 3.3. Η έννοια της «νομικής» διαφοράς 51 3.3.1. Το πρόβλημα και η σημασία του 51 3.3.2. Τα κριτήρια που προτείνονται 52 3.3.3. Η ανεπάρκεια των κριτηρίων 54 3.4. Οι διάδικοι της διεθνούς δίκης 55 3.5. Η δικονομία των διεθνών δικαστηρίων 58 4. Η εκτέλεση των αποφάσεων των διεθνών δικαστηρίων 62 Γ. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 66 l. H διεθνής δικαιοσύνη μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα 66 1.1. Η Συνθήκη Jay 66 1.2. Η διαιτησία Alabama 68 1.3. Η σημασία της διαιτησίας Alabama 69

Πίνακας Περιεχομένων xix 1.4. Η Ελλάδα και η διεθνής διαιτησία στο 19ο αιώνα 71 2. Το έργο των Συνδιασκέψεων της Χάγης 1899 και 1907 72 2.1. Οι Συμβάσεις της Χάγης για την ειρηνική επίλυση των διεθνών διαφορών 72 2.2. Το Διαρκές Διαιτητικό Δικαστήριο 74 2.3. Το Δικαστήριο Διαιτητικής Δικαιοσύνης 79 2.4. Το Διεθνές Δικαστήριο Λειών 79 2.5. Εκτίμηση του έργου των Συνδιασκέψεων 80 3. Το Κεντροαμερικανικό Δικαστήριο 82 3.1. Η ίδρυση του Δικαστηρίου 82 3.2. Οι αρμοδιότητες του Δικαστηρίου 82 3.3. Η λειτουργία του Δικαστηρίου 83 3.4. Το έργο του Δικαστηρίου 83 4. Η διεθνής δικαιοσύνη στο μεσοπόλεμο 85 4.1. Οι Συνθήκες Ειρήνης του 1919 85 4.2. Τα Μικτά Διαιτητικά Δικαστήρια 86 4.2.1. Η ίδρυση των ΜΔΔ 86 4.2.2. Λειτουργία και αρμοδιότητες 87 4.2.3. Εφαρμοστέο δίκαιο και διαδικασία 88 4.2.4. Το μεταδιαδικαστικό στάδιο 89 4.2.5. Το έργο των ΜΔΔ 89 4.3. Το Διαιτητικό Δικαστήριο της Άνω Σιλεσίας και το σύστημα παραπομπής 91 4.4. Η Γενική Πράξη της Γενεύης 93 5. Η διεθνής δικαιοσύνη στην άμεση μεταπολεμική εποχή 96 5.1. Γενικά χαρακτηριστικά της περιόδου 96 5.2. Το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο 99 5.2.1. Το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο για την Άπω Ανατολή 101 5.3. Τα δικαιοδοτικά όργανα των Συνθηκών Ειρήνης με τον Άξονα 102 5.3.1. Το διεθνές πλαίσιο 102 5.3.2. Οι Επιτροπές Συνδιαλλαγής με την Ιταλία 103 5.3.3. Οι διαιτησίες με τη Γερμανία 103 5.3.3.1. Το Διαιτητικό Δικαστήριο της Γενικής Συνθήκης 104 5.3.3.2. Η Διαιτητική Επιτροπή της Συνθήκης Διακανονισμού 104 5.3.3.3. Τα δικαιοδοτικά όργανα της Συμφωνίας για τα εξωτερικά χρέη 105 5.3.4. Οι διαιτησίες με την Ιαπωνία 106 5.3.5. Το Γερμανο-Αυστριακό Διαιτητικό Δικαστήριο 106 5.4. Τα Δικαστήρια των Η.Ε. για τη Λιβύη και την Ερυθραία 107

xx Πίνακας Περιεχομένων 5.5. Τα διοικητικά δικαστήρια στο σύστημα των Ην. Εθνών 108 5.5.1. Το Διοικητικό Δικαστήριο του ΟΗΕ 109 5.5.2. Το Δικαστήριο διαφορών του ΟΗΕ και το Εφετείο του ΟΗΕ 111 5.5.3. Το Διοικητικό Δικαστήριο της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας 112 5.5.4. Το Διοικητικό Δικαστήριο της Παγκόσμιας Τράπεζας 114 5.5.5. Το Διοικητικό Δικαστήριο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου 114 6. H μετάβαση στη σύγχρονη εποχή 115 6.1. Οι κυριότερες γενικές εξελίξεις 115 6.1.1. Η αναθεώρηση της Γενικής Πράξης 115 6.1.2. Η ανάπτυξη του δικαιοδοτικού μηχανισμού των διαφορών στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών 115 6.2. Οι διαδικασίες για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και η διεθνής δικαιοσύνη 118 6.2.1. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τον ειρηνικό διακανονισμό των διαφορών 118 6.2.2. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση προστασίας δικαιωμάτων του Ανθρώπου και θεμελιωδών ελευθεριών 121 6.2.3. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 121 6.3. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ατομικής Ενέργειας 122 6.4. Το Δικαστήριο της Δυτικο-Ευρωπαϊκής Ένωσης 123 6.5. Ο δικαιοδοτικός μηχανισμός της Μπενελούξ 123 6.5.1. To Collège Arbitral 123 6.5.2. Το Δικαστήριο της Μπενελούξ 125 6.6. Το Δικαστήριο της ΕΖΕΣ 126 6.7. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ζητήματα ετεροδικίας των κρατών 126 6.8. Το Δικαστήριο συνδιαλλαγής και διαιτησίας του ΟΑΣΕ 127 6.9. Η Επιτροπή διαιτησίας της διάσκεψης ειρήνης για την Γιουγκοσλαβία 129 6.10. Δικαιοδοτικές θεσμοποιήσεις στον αφρικανικό και τον αμερικανικό χώρο 132 6.10.1. Το Δικαστήριο της Κοινής Αγοράς της Ανατολικής Αφρικής 133 6.10.2. Το Δικαστήριο της Ομάδας των Άνδεων 134 6.10.3. Το (Δεύτερο) Κεντροαμερικανικό Δικαστήριο 136 6.10.4. Το Διαμερικανικό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 137 6.10.5. Το Αφρικανικό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών 137 6.10.6. Το Δικαστήριο της Οικονομικής Κοινότητας Κρατών Δυτικής Αφρικής 137 6.10.7. Άλλοι θεσμοί 138 7. Συμπερασματικές εκτιμήσεις 138

Πίνακας Περιεχομένων xxi ΜΕΡΟΣ II: ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Α. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑ 145 1. Γενικά χαρακτηριστικά του θεσμού 146 1.1. Η έννοια της «διεθνούς διαιτησίας» 146 1.2. Τα δομικά στοιχεία του θεσμού 148 1.2.1. Η ελεύθερη επιλογή των δικαστών 148 1.2.2. Ο σεβασμός του δικαίου 149 1.2.3. Η δεσμευτικότητα της απόφασης 150 1.2.4. Το συνυποσχετικό 150 1.3. Το δίκαιο που διέπει τη διεθνή διαιτησία 151 1.4. Το διαιτητικό όργανο 154 1.4.1. Μονομελή διαιτητικά όργανα 155 1.4.2. Πολυμελή διαιτητικά όργανα 155 2. Ειδικά ζητήματα δικονομίας των διαιτητικών δικαστηρίων 157 2.1. Το εφαρμοστέο δίκαιο 158 2.2. Οι αποδείξεις 159 2.3. Η διαιτητική απόφαση 162 2.3.1. Μορφή και αποτελέσματα της διαιτητικής απόφασης 162 2.3.2. Λόγοι ακυρότητας της διαιτητικής απόφασης 164 2.3.2.1. Ακυρότητα του συνυποσχετικού 165 2.3.2.2. Υπέρβαση εξουσίας 165 2.3.2.3. Διαφθορά των διαιτητών 167 2.3.2.4. Ουσιώδες λάθος 167 2.3.3. Αναθεώρηση των διαιτητικών αποφάσεων 167 3. Οι κυριότερες γνωστές διαιτησίες της εποχής των Ην. Εθνών 169 3.1. Η υπόθεση της Λίμνης Lanoux 169 3.2. Η διαιτησία Rann of Kutch 170 3.3. Η διαιτησία για τα στενά Beagle 170 3.4. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας της Μάγχης 172 3.5. Η διαιτησία ΗΠΑ - Ιράν 172 3.6. Οι διαιτησίες Ερυθραίας - Αιθιοπίας 176 4. Συνοπτική εκτίμηση του θεσμού της διαιτησίας 177 Β. ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ 179 1. Το ιστορικό προηγούμενο και οι διεργασίες για την ίδρυση του ΔΔ. Μια αναδρομή 181

xxii Πίνακας Περιεχομένων l.l. Ο πρόδρομος: Το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης 181 2. Από το ΔΔΔΔ στο ΔΔ. Ιχνηλάτιση στις ιστορικές διεργασίες που κυοφόρησαν το ΔΔ. 184 3. Θεσμική ταυτότητα και λειτουργικό πλαίσιο του ΔΔ 186 3.1. Δομή και οργάνωση του ΔΔ 186 3.1.1. Σύνθεση-Καθεστώς των δικαστών του ΔΔ 186 3.1.1.1. Δικαστής ad hoc 190 3.1.1.2. Πάρεδροι-Εμπειρογνώμονες 193 3.2. Οργάνωση και λειτουργία του ΔΔ 195 3.2.1. Η σύσταση και λειτουργία Τμημάτων 196 3.2.2. Η Γραμματεία του ΔΔ 202 3.2.3. Καταστατικό και (εσωτερικός) Κανονισμός ΔΔ 202 4. Η αρμοδιότητα του ΔΔ επί διεθνών διαφορών 203 4.1. Αρμοδιότητα ratione personae 204 4.2. Αρμοδιότητα ratione materiae 206 4.2.l. Συμβατική αποδοχή της αρμοδιότητας (άρθρο 36 1 ΚατΔΔ) 209 4.2.1.1. Το συνυποσχετικό (Compromis) 209 4.2.1.2. Ρήτρα δικαιοδοτικής επιλύσεως των διαφορών σε διεθνή συμβατική πράξη 210 4.2.2. Η αποδοχή της προαιρετικής ρήτρας υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του ΔΔ (άρθρο 36 2 ΚατΔΔ) 213 4.2.2.1. Οι επιφυλάξεις 217 4.2.2.1.1. Επιφυλάξεις ratione temporis 218 4.2.2.1.2. Επιφυλάξεις ratione materiae 219 i) Επιφυλάξεις γενικού χαρακτήρα 219 ii) Επιφυλάξεις ειδικού χαρακτήρα 221 4.2.2.1.3. Επιφυλάξεις ratione personae 224 4.2.2.2. Η επέκταση στο ΔΔ των δηλώσεων αποδοχής της δικαιοδοσίας του ΔΔΔΔ 225 4.2.2.3. Κατά παρέκταση αρμοδιότητα (forum prorogatum) 226 4.3. Αρμοδιότητα ratione temporis 227 5. Η διαδικασία ενώπιον του ΔΔ 228 5.1. Το εφαρμοζόμενο από το ΔΔ δίκαιο 228 5.2. Η διεξαγωγή της δίκης 231 5.2.1. Η προσφυγή στο ΔΔ 231 5.2.2. Η εκπροσώπηση των διαδίκων ενώπιον του ΔΔ (Εκπρόσωποι, Σύμβουλοι και Δικηγόροι) 235 5.2.3. Διαδικαστική πρακτική 235

Πίνακας Περιεχομένων xxiii 5.2.4. Η διαδικασία 236 i) Γραπτή διαδικασία 236 ii) H συνεκδίκαση προσφυγών 238 iii) Προφορική διαδικασία 238 6. Παρεπίμπτουσες αρμοδιότητες κι εκδίκαση υποθέσεων στο ΔΔ 240 6.1. Τα προσωρινά μέτρα 240 6.2. Οι προδικαστικές ενστάσεις 258 6.2.1. Προδικαστική ένσταση αρμοδιότητας 259 6.2.2. Ενστάσεις για το παραδεκτό της προσφυγής 261 6.3. Η ανταίτηση 264 6.4. Παρέμβαση τρίτου Κράτους στη δίκη 267 6.5. Φιλικός διακανονισμός ή παραίτηση από της προσφυγής 276 6.6. H ερήμην δίκη 277 7. Η απόφαση του ΔΔ 279 7.1. Η διάσκεψη του δικαστηρίου 279 7.2. Έκδοση και μορφή της απόφασης 281 7.3. Ισχύς και εκτέλεση των αποφάσεων 283 7.4. Η συμμόρφωση των διαδίκων προς την απόφαση 286 7.5. Η εφαρμογή των αποφάσεων του ΔΔ στην εσωτερική έννομη τάξη 287 7.6. Δικαστική δαπάνη 288 8. Η γνωμοδοτική αρμοδιότητα του ΔΔ 288 8.1. Ποίοι δικαιούνται να υποβάλουν στο ΔΔ αίτηση γνωμοδοτήσεως 289 8.2. Αντικείμενο γνωμοδοτήσεως 291 8.3. Η υποχρέωση γνωμοδοτήσεως του ΔΔ και συναφή ζητήματα 292 8.4. Η υποβολή της αιτήσεως γνωμοδοτήσεως 295 8.5. Η διαδικασία 296 8.5.1. Η σύνθεση του ΔΔ 298 8.5.2. Η διάσκεψη του ΔΔ 298 8.5.3. Η έκδοση της γνωμοδοτήσεως 298 8.6. Νομική ισχύ της γνωμοδοτήσεως 299 9. Αντί επιλόγου: ένας απολογισμός 301 Γ. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΑΙ TO ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΘΑΛΑΣΣΗΣ 309 1. Η δικαιοδοτική επίλυση των διαφορών στη Σύμβαση για το Δίκαιο της θάλασσας 309

xxiv Πίνακας Περιεχομένων 1.1. Γενικά χαρακτηριστικά 311 1.1.1. Μορφολογία του συστήματος 311 1.1.2. Οι βασικές κατευθύνσεις του συστήματος 314 1.2. Διαφορές γενικού χαρακτήρα 315 1.2.1. Λειτουργικές λύσεις 316 1.2.2. Οργανικές λύσεις 318 1.3. Διαφορές σε σχέση με την Περιοχή Βυθού 321 1.3.1. Λειτουργικές λύσεις 322 1.3.2. Οργανικές λύσεις 323 1.4. Οι κοινοί κανόνες 324 1.4.1. Κοινοί κανόνες σχετικά με την ειρηνική επίλυση των διαφορών 325 1.4.2. Κοινοί κανόνες σχετικά με τη δικαιοδοτική μέθοδο επίλυσης των διαφορών 326 1.4.2.1. Προδικαστικές ενστάσεις αρμοδιότητας 326 1.4.2.2. Προσωρινά μέτρα 327 1.4.2.3. Εμπειρογνώμονες 327 1.4.2.4. Εφαρμοστέο δίκαιο 328 1.4.2.5. Εξάντληση εσωτερικών ενδίκων μέσων 328 1.4.2.6. Τελεσιδικία και δεσμευτικότητα των αποφάσεων 329 2. ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ 329 2.1. Το ΔΔΔΘ ως όργανο γενικής δικαιοδοσίας στο νέο δίκαιο της θάλασσας 331 2.1.1. Οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του ΔΔΔΘ 331 2.1.2. Οργάνωση του ΔΔΔΘ 331 2.1.2.1. Εκλογή των δικαστών 331 2.1.2.2. Τμήματα 332 2.1.3. Αρμοδιότητα του ΔΔΔΘ 333 2.1.3.1. Αρμοδιότητα ως προς τα αντικείμενα 333 2.1.3.2. Αρμοδιότητα ως προς τα πρόσωπα 334 2.1.4. Διαδικασία 336 2.1.4.1. Γενικοί κανόνες 336 2.1.4.2. Ερημοδικία 337 2.1.4.3. Προσωρινά μέτρα 337 2.1.4.4. Παρέμβαση 338 2.1.4.5. Εφαρμοστέο δίκαιο 339 2.2. To Τμήμα θαλάσσιου Βυθού του ΔΔΔΘ 339 2.2.1. Οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του Τμήματος 339 2.2.2. Σύνθεση και οργάνωση του Τμήματος 339

Πίνακας Περιεχομένων xxv 2.2.3. Αρμοδιότητα του Τμήματος Θαλάσσιου Βυθού 340 2.2.3.1. Αρμοδιότητα ως προς τα αντικείμενα 340 2.2.3.2. Αρμοδιότητα ως προς τα πρόσωπα 341 2.2.4. Εφαρμοστέο δίκαιο 343 2.2.5. Συμμετοχή τρίτων στη δίκη 343 2.2.6. Αναγκαστική εκτέλεση των αποφάσεων του Τμήματος 344 2.2.7. Λοιπά θέματα 344 2.3. Απολογισμός έργου του ΔΔΔΘ 344 Δ. ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 347 1. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 349 1.1. Το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Σύμβαση περί προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών 350 1.2. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 352 1.2.1. Σύνθεση 352 1.2.2. Οργάνωση-Λειτουργία 353 1.2.3. Δικαιοδοσία 354 1.2.4. Η διαδικασία 355 1.2.5. Η απόφαση 356 1.2.6. Ερμηνεία-Αίτηση αναθεωρήσεως της αποφάσεως 357 1.2.7. Επιδίκαση αποζημιώσεως 358 1.2.8. Η γνωμοδοτική αρμοδιότητα του ΕυρΔΔΑ 358 1.2.9. Ένας σύντομος απολογισμός 359 2. ΤΟ ΔΙΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 363 2.1. Το διαμερικανικό σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου 363 2.2. Το Διαμερικανικό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 364 3. ΤΟ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΑΩΝ 368 3.1. Το αφρικανικό σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου: ο Αφρικανικός Χάρτης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των λαών 368 3.2. Το Αφρικανικό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών 369

xxvi Πίνακας Περιεχομένων 3.2.1. Δικαιοδοσία του ΑΔΔΑΛ 369 3.2.2. Σύνθεση - Οργάνωση 370 3.2.3. Αποφάσεις του ΑΔΔΑΛ 371 Ε. ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ 373 1. Γενικά περί διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης 375 2. ΤΑ ΔΥΟ AD HOC ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΙΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΡΟΥΑΝΤΑ 382 2.1. Θεσμικές διαστάσεις και λειτουργικό πεδίο εφαρμογής 383 2.2. Το έργο: νομολογιακές εξελίξεις στο πεδίο τον Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δίκαιου 386 3. ΤΟ ΝΕΟ ΒΗΜΑ: ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ 389 3.1. Η ιδρυτική διάσκεψη της Ρώμης 390 3.2. Γενικά για το ουσιαστικό και λειτουργικό πεδίο του ΔΠΔ 391 3.3. Η θεσμική ταυτότητα του ΔΠΔ 392 3.4. Η δικαιοδοσία ratione materiae 393 3.5. H δικαιοδοσία ratione personae, loci, temporis 397 3.6. Λειτουργία και έργο 397 3.7. Ζητήματα, προκλήσεις και προοπτική για το ΔΠΔ 399 4. ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΕΡΡΑ ΛΕΟΝΕ 404 5. Καταληκτικές σκέψεις 404