«ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ & ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ ΩΣ ΧΩΡΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ» Καλιαμπάκος Δ., Επικ. Καθηγητής Ε.Μ.Π. Μαυρόπουλος Α., Υ.Δ. Ε.Μ.Π. Προυσιώτης Ι., Υ.Δ. Ε.Μ.Π. Ε.Μ.Π., Τμήμα Μηχ. Μεταλλείων - Μεταλλουργών, Εργ. Μεταλλ/κής Τεχνολογίας & Περιβαλλοντικής Μεταλλ/κής, Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 15773 Ζωγράφου, Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εξεύρεση χώρων υγειονομικής ταφής στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα πολύπλοκο θέμα, πολύ περισσότερο δε όταν πρόκειται για επικίνδυνα απόβλητα. Οι δυσκολίες στη χωροθέτηση χώρων ταφής οφείλονται τόσο στους αντικειμενικούς περιορισμούς που υπάρχουν όσο και στις, συχνά, έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Και οι δύο περιοριστικές αυτές παράμετροι, μπορούν ευκολότερα να αντιμετωπιστούν με την αξιοποίηση ανενεργών μεταλλείων / λατομείων για τη διάθεση αποβλήτων, όπως πρακτικά αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα δύο παράλληλων ερευνητικών προγραμμάτων για την διάθεση αποβλήτων σε εξοφλημένα μεταλλεία και λατομεία. «UTILIZATION OF ABANDONED MINES & QUARRIES AS LANDFILL SITES» Kaliampakos D., Assist. Professor N.T.U.A. Mavropoulos A., PhD Student N.T.U.A. Prousiotis I., PhD Student N.T.U.A. N.T.U.A., Dep. of Mining Engineering - Metallurgy, Lab. of Mining Technology & Environmental Mining, 9 Iroon Polytechniou St., 15773 Zografou, Athens ΑΒSTRACT Finding the appropriate landfill sites has proven to be a very complicated issue, especially when it concerns hazardous waste. The difficulties regarding the selection of the appropriate sites arise from actual limitations, as well as the usually intense public reactions. Both these restrictive parameters can be more easily overcome with the utilization of inactive mines and quarries as landfill sites, as proved by the results of two concurrent research projects regarding the disposal of hazardous wastes in abandoned mines and quarries.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πρόβλημα της ασφαλούς διάθεσης των στερεών αποβλήτων, πολύ περισσότερο δε των βιομηχανικών και άλλων επικινδύνων αποβλήτων είναι ίσως το πλέον σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα στην χώρα μας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, πάνω από 280.000 τόνοι επικινδύνων αποβλήτων παράγονται κάθε χρόνο, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία (περίπου 76%) αποθηκεύεται προσωρινά μέχρι την εξεύρεση των κατάλληλων χώρων [1]. Αντίστοιχα, από το σύνολο των 4.000.000 tn περίπου αστικών στερεών αποβλήτων που παράγονται ετησίως, μόνο το 60% διατίθεται σε ασφαλείς χώρους ταφής [2]. Ένα από τα σοβαρότερα σημεία του προβλήματος είναι η εξεύρεση κατάλληλων χώρων για τη δημιουργία εγκαταστάσεων διάθεσης των αποβλήτων. Το σημείο αυτό, συχνά, είναι και το σημείο κλειδί στην αντιμετώπιση του προβλήματος, εφόσον συνδέεται στενά τόσο με αντικειμενικές δυσκολίες και περιοριστικές παραμέτρους στην εξεύρεση χώρων, όσο και με τις κοινωνικές αντιδράσεις που εμφανίζονται. Η αξιοποίηση ανενεργών λατομείων / μεταλλείων για τη δημιουργία σύγχρονων Χώρων Υγειονομικής Ταφής ή/και ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης στερεών αποβλήτων μπορεί να αποτελέσει μία ελκυστική εναλλακτική λύση διότι: Η λειτουργία ενός χώρου ταφής μπορεί να συνδεθεί με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αποκατάστασης, που θα έχει ευεργετικές επιδράσεις στην περιβάλλουσα περιοχή και τις γειτονικές χρήσεις γης. Τα ανενεργά λατομεία / μεταλλεία βρίσκονται συνήθως σε περιοχές περιβαλλοντικά υποβαθμισμένες και οι κοινωνικές αντιδράσεις αναμένεται να είναι μειωμένες. Η παρούσα εργασία αναφέρεται στη μεθοδολογία υλοποίησης και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα δύο παράλληλων ερευνητικών προγραμμάτων για την διερεύνηση της καταλληλότητας εγκαταλελειμμένων μεταλλείων και λατομείων ως εναλλακτικής λύσης για τη διάθεση των επικινδύνων αποβλήτων. Τα ερευνητικά προγράμματα εκπονούνται, για λογαριασμό του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., από τα Εργαστήρια Μεταλλευτικής Τεχνολογίας & Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής και Γενικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Ε.Μ.Π. Περιοριστικός παράγοντας στην έρευνα είναι η απαίτηση για σιδηροδρομική μεταφορά των αποβλήτων. Έτσι, η περιοχή έρευνας περιορίστηκε στον άξονα Κορίνθου - Αθήνας - Θεσσαλονίκης και σε μια απόσταση 20 km εκατέρωθεν της σιδηροδρομικής γραμμής. 2. ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΑΝΕΝΕΡΓΟΥΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟΥΣ & ΛΑΤΟΜΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ H αξιοποίηση εξοφλημένων μεταλλείων και λατομείων ως χώρων διάθεσης αποβλήτων αποτελεί συνήθη πρακτική στο διεθνή χώρο, τόσο σε επιφανειακούς όσο και σε υπόγειους χώρους εξορυκτικής δραστηριότητας [3, 4, 5, 6]. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι από απογραφή που έχει εκπονήσει το Εργαστήριο Μεταλλευτικής Τεχνολογίας & Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής [7], στην Ευρώπη υπάρχουν 19 ανενεργά μεταλλεία / λατομεία που ήδη χρησιμοποιούνται ή έχει προγραμματιστεί να χρησιμοποιηθούν για την απόθεση αποβλήτων. Η κατανομή αυτών ανά χώρα παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Στην Ελλάδα, το ενδεχόμενο αξιοποίησης τέτοιων χώρων δεν έχει συστηματικά αντιμετωπιστεί, παρά το γεγονός ότι ως ιδέα έχει συχνά ακουστεί στο παρελθόν. Και αυτό σε αντίθεση με τρεις τουλάχιστον αιτίες που ενισχύουν το ενδεχόμενο
ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Κατανομή ανά χώρα ανενεργών μεταλλείων / λατομείων που χρησιμοποιούνται ή πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για διάθεση αποβλήτων ΧΩΡΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΝΕΝΕΡΓΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ / ΛΑΤΟΜΕΙΑ Γερμανία 10 Ιταλία 3 Ηνωμένο Βασίλειο 2 Σουηδία 1 Γαλλία 1 Ρωσία 1 Σλοβενία 1 χρησιμοποίησης ανενεργών λατομείων και μεταλλείων για τη δημιουργία εγκαταστάσεων διάθεσης αποβλήτων, οι οποίες είναι: Η ελληνική ιδιομορφία, των εκατοντάδων διάσπαρτων ανενεργών λατομείων, των οποίων η αποκατάσταση παραπέμπεται διαρκώς στις ελληνικές καλένδες. Οι σημαντικές δυσκολίες που υπάρχουν στην εξεύρεση κατάλληλων χώρων, αλλά και η μεγάλη καθυστέρηση που υπάρχει στην αντιμετώπιση του προβλήματος των αποβλήτων. Το πλούσιο παρελθόν της μεταλλευτικής δραστηριότητας που έχει αφήσει πίσω του σημαντικά έργα υποδομών, ειδικά σε περιοχές με δύσκολη πρόσβαση. Γιατί λοιπόν, σε πείσμα των παραπάνω, το ενδεχόμενο αξιοποίησης τέτοιων χώρων δεν έχει αντιμετωπιστεί συστηματικά; Πολύ περισσότερο όταν η εμπειρία αποδεικνύει ότι αρκετοί τέτοιοι χώροι ήδη χρησιμοποιούνται ως χώροι μη ελεγχόμενης ή μερικά ελεγχόμενης διάθεσης και είναι γνωστό ότι οι υφιστάμενοι χώροι διάθεσης συχνά είναι οι πρώτοι υποψήφιοι για τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων με αποκατάσταση ή αναβάθμισή τους. Ένα δεύτερο κρίσιμο ερώτημα, αφορά στην πραγματική δυνατότητα υλοποίησης μίας τόσο εκτεταμένης απογραφής με όρους οικονομικότητας. Σε μία περιοχή μελέτης που έφτανε τα 20 εκατ. στρέμματα, πώς θα γινόταν δυνατή μια πλήρης απογραφή και αξιολόγηση των εκατοντάδων θέσεων; Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα έχει γενικότερη αξία, εφόσον αυτή την περίοδο σε δεκάδες νομούς της χώρας αναζητούνται θέσεις για εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων και το πρόβλημα της αποτελεσματικής και αξιόπιστης απογραφής χώρων σε μικρό, σχετικά, χρονικό διάστημα εμφανίζεται συχνά. Η μέχρι σήμερα υλοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων δίνει ορισμένες απαντήσεις και στα δύο παραπάνω ερωτήματα. 3. ΕΡΕΥΝΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΑΝΕΝΕΡΓΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ & ΛΑΤΟΜΕΙΑ Στα πλαίσια των ερευνητικών προγραμμάτων «Έρευνα δυνατοτήτων διάθεσης των επικινδύνων αποβλήτων σε εξοφλημένα μεταλλεία-λατομεία» [8] και «Βέλτιστη λύση για τη μεταφορά και διάθεση επικινδύνων αποβλήτων σε εξοφλημένους μεταλλευτικούς - λατομικούς χώρους», πραγματοποιήθηκε μια εκτεταμένη έρευνα των δυνατοτήτων διάθεσης σε ανενεργά μεταλλεία και λατομεία. Η έρευνα στοχεύει, σε πρώτο στάδιο, στην καταγραφή όλων των διαθέσιμων μεταλλευτικών και λατομικών χώρων στην επιλεγμένη περιοχή έρευνας και τον μετέπειτα αποκλεισμό όσων δεν ικανοποιούν μια σειρά κριτηρίων, με απώτερο στόχο την προεπιλογή των χώρων που
συγκεντρώνουν τα καλύτερα χαρακτηριστικά για την προτεινόμενη χρήση. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στηρίχθηκε στο συνδυασμό αυτοψιών για την συγκέντρωση πληροφοριών και σε επεξεργασία των πληροφοριών μέσω εφαρμογής Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ) και διασύνδεσης του με βάση δεδομένων. Έτσι γίνεται εφικτή η ταχεία επεξεργασία και ο συσχετισμός δεδομένων σε ευρεία χωρική κλίμακα, ενώ παράλληλα ενισχύεται η παραστατική απεικόνιση των αποτελεσμάτων. Η συγκέντρωση και επεξεργασία των δεδομένων πραγματοποιήθηκε σε δύο επίπεδα, τα οποία παρουσιάζονται, συνοπτικά, στη συνέχεια: Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιήθηκε η απογραφή των εγκαταλελειμμένων μεταλλευτικών και λατομικών χώρων. Για την εργασία αυτή χρησιμοποιήθηκαν τοπογραφικοί χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού καθώς και αεροφωτογραφίες της περιοχής έρευνας. Με βάση την εργασία υπαίθρου που ακολούθησε για τον έλεγχο των θέσεων αυτών, προστέθηκαν θέσεις που δεν είχαν αποτυπωθεί στους χάρτες και τις αεροφωτογραφίες, ενώ διαγράφηκαν ορισμένες θέσεις που δεν ήταν ανενεργές, λόγω συνεχιζόμενης λειτουργίας ή αποκατάστασής τους. Στo στάδιο αυτό καταγράφηκαν συνολικά 715 ανενεργές θέσεις, εκ των οποίων οι 595 είναι λατομεία και οι υπόλοιπες 120 μεταλλεία. Συγκεντρώθηκαν, επίσης, τα βασικά, κυρίως χωροταξικά, στοιχεία των χώρων που μπορούν να δώσουν μια πρώτη εικόνα. Με βάση αυτά, διαμορφώθηκαν κριτήρια αποκλεισμού και για τα δύο επίπεδα ανάλυσης (Πίνακας 2). ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Κριτήρια αξιολόγησης α/α ΕΙΔΟΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΟΡΙΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ 1 ο Επίπεδο Ανάλυσης 1 Απόσταση από την ακτογραμμή Μικρότερη από 1km 2 Απόσταση από όρια οικισμών Μικρότερη από 1km 3 Απόσταση από κοίτες βασικού υδρογραφικού δικτύου Μικρότερη από 1km 4 Απόσταση από λίμνες και κοίτες υδατορεμμάτων τροφοδοσίας τους Μικρότερη από 1km 5 Απόσταση από αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία Μικρότερη από 1km 6 Σχετική θέση ως προς λεκάνες απορροής λιμνών Υλίκης, Παραλίμνης, Μαραθώνα Εντός λεκάνης 7 Σχετική θέση ως προς λεκάνη απορροής ποταμού Βοιωτικού Κηφισού Εντός λεκάνης 8 Σχετική θέση ως προς προστατευόμενες ζώνες συνθηκών NATURA, SPA Εντός ζώνης 9 Σχετική θέση ως προς νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης Εντός νομών 2 ο Επίπεδο Ανάλυσης 1 Ορατότητα από οικιστικές περιοχές Οπτική επαφή 2 Ορατότητα από αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία Οπτική επαφή 3 Ορατότητα από κύριο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο Οπτική επαφή 4 Σχετική θέση ως προς δασικές ή αναδασωτέες ζώνες Εντός μεγάλης ζώνης ιδιαίτερου κάλλους 5 Έκταση εκμετάλλευσης Κατά μέσον όρο μικρότερη των 70.000m 2 6 Μορφολογική κλίση κατά την προσέγγιση στο χώρο 7 Δραστηριότητα Σε λειτουργία Κλίση μεγαλύτερη από 16 0 / 00 σε εκτεταμένο μήκος της διαδρομής πρόσβασης στο χώρο Tα κριτήρια αυτά βασίζονται στην αξιολόγηση της καταρχήν καταλληλότητας των θέσεων σε σχέση με χωροταξικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα ζωής και η προστασία των οικοσυστημάτων της περιοχής.
Με τη χρήση των κριτηρίων αποκλεισμού του 1 ου επιπέδου έγινε ο πρώτος αποκλεισμός των θέσεων. Μετά τον αποκλεισμό, απέμειναν προς διερεύνηση 73 θέσεις. Τα στατιστικά αποτελέσματα του αποκλεισμού παρατίθενται στον Πίνακα 3. Στο σχήμα 1 παρουσιάζεται τμήμα ενός πολυθεματικού χάρτη διερεύνησης καταλληλότητας. ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Αποτελέσματα του 1 ου επιπέδου ανάλυσης ΑΠΟΚΛΕΙΟΜΕΝΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΙΔΟΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Πλήθος % επί του συνόλου Απόσταση από την ακτογραμμή 62 8,7 Απόσταση από όρια οικισμών 135 18,9 Απόσταση από κοίτες υδρογραφικού δικτύου 517 72,3 Απόσταση από λίμνες 5 0,7 Απόσταση από αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία 24 3,4 Σχετική θέση ως προς λεκάνες απορροής λιμνών Υλίκης, Παραλίμνης, Μαραθώνα, 110 15,4 ποταμού Β. Κηφισού Σχετική θέση ως προς προστατευόμενες ζώνες NATURA 2000, SPA 40 5,6 Σχετική θέση ως προς νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης 295 41,3 ΣΧΗΜΑ 1. Τμήμα πολυθεματικού χάρτη Όπως προκύπτει από τον πίνακα 2, ένας πολύ μεγάλος αριθμός θέσεων έχει αποκλειστεί εξαιτίας της θέσης τους σε σχέση με το υδρογραφικό δίκτυο. Ως κριτήριο αποκλεισμού χρησιμοποιήθηκε, επίσης, η ένταξη του χώρου στους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης, γεγονός που απέκλεισε έναν σημαντικό αριθμό περιπτώσεων. Στο δεύτερο επίπεδο, πραγματοποιήθηκε μια συστηματική συγκέντρωση πληροφοριών μέσω εκτεταμένης και λεπτομερούς εργασίας υπαίθρου και εφαρμόστηκαν τα κριτήρια αποκλεισμού του 2 ου επιπέδου (βλ. Πίνακα 2), για τις 73 θέσεις που απέμειναν. Για
κάθε έναν χώρο συμπληρώθηκε αναλυτικό ερωτηματολόγιο. Επιπρόσθετα, δημιουργήθηκε ψηφιακό μοντέλο εδάφους με ακρίβεια της τάξεως των 5 cm, με τη χρήση του οργάνου laser Quarryman ALS. Τα ψηφιακά μοντέλα εδάφους έδωσαν τη δυνατότητα ταχείας και σε βάθος διερεύνησης των τεχνικών χαρακτηριστικών (κλίσεις, χωρητικότητες κ.α.) κάθε περιοχής και διευκόλυναν αποφασιστικά την αξιολόγηση των θέσεων. Επίσης, στη βάση δεδομένων ενσωματώθηκε βιντεοσκόπηση των υποψήφιων χώρων, που σε συνδυασμό με τα ψηφιακά μοντέλα εδάφους αποσαφήνισε κρίσιμα τεχνικά σημεία (γεωλογικές διαστρωματώσεις, κατάσταση πρόσβασης κ.α.). Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκε η σωστή εφαρμογή των κριτηρίων, ο εμπλουτισμός αλλά και ο έλεγχος της αξιοπιστίας της απογραφής και αποφεύχθηκε η όποια αστοχία θα μπορούσε να προκύψει από την αναγκαία τυποποίηση της πληροφορίας, η οποία είναι απαραίτητη για την επεξεργασία της. Μετά την εφαρμογή των κριτηρίων του 2 ου επιπέδου ανάλυσης επιλέχθηκαν τελικά 33 θέσεις. Ήδη υλοποιείται πολυκριτηριακή ανάλυση αυτών με την συνδυαστική εφαρμογή κριτηρίων αποκλεισμού επιλεξιμότητας. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από μια πρώτη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης ανενεργών μεταλλευτικών και λατομικών χώρων για την διάθεση επικινδύνων αποβλήτων, προκύπτει ότι: Σε ένα σχετικά μικρό τμήμα του Ελληνικού χώρου καταγράφηκαν 715 πιθανές θέσεις από τις οποίες επιλέχθηκαν, τελικά, 33 θέσεις (ποσοστό 4,5%), ικανές να φιλοξενήσουν έναν χώρο υγειονομικής ταφής επικινδύνων αποβλήτων. Τα παραπάνω αποτελέσματα προέκυψαν με χρήση αυστηρότερων, από αυτά που συνήθως χρησιμοποιούνται, κριτηρίων. Η αυστηρότητα αυτή κρίθηκε αναγκαία επειδή στόχος του προγράμματος είναι η εξεύρεση χώρου για τα επικίνδυνα απόβλητα. Η καταλληλότητα χώρων για την υποδοχή αστικών στερεών αποβλήτων είναι μεγαλύτερη. Εργαλεία όπως ΓΣΠ, βάσεις δεδομένων κ.λπ. δεν θα πρέπει να θεωρούνται πολυτέλεια σε τέτοιου μεγέθους έρευνες, αλλά βασικά εργαλεία ανάλυσης ενός συστήματος λήψης αποφάσεων σε τέτοιες εφαρμογές. Με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες, η συνδυασμένη χρήση τέτοιων εργαλείων εξασφαλίζει ταχύτατη επεξεργασία και αλληλοσυσχέτιση δεδομένων, δυνατότητα ελέγχου και διασφάλισης της ποιότητας της απογραφής καθώς και παραστατικές απεικονίσεις υψηλής αξιοπιστίας και ακρίβειας. Από την απογραφή που υλοποιήθηκε, προέκυψε ότι ελάχιστοι από τους 33 κατάλληλους χώρους περιλαμβάνονται στις μελέτες αναζήτησης χώρων ταφής στερεών αποβλήτων, οι οποίες επικεντρώνονται σε θέσεις με περισσότερες τεχνικές διευκολύνσεις (σε σχέση με τη δημιουργία του έργου) και πιο εύκολες στην αξιολόγηση (σε σχέση με τα αυξημένα γεωτεχνικά στοιχεία που απαιτούνται για τέτοιες θέσεις). Με μια πιο ισορροπημένη αντίληψη, όμως, αναγνωρίζονται σημαντικά τεχνικά, οικονομικά και διαδικαστικά πλεονεκτήματα [9], όπως: Ευκολότερη κοινωνική αποδοχή αφού πρόκειται για περιοχές ήδη περιβαλλοντικά υποβαθμισμένες λόγω της προϋπάρχουσας εξορυκτικής δραστηριότητας, οι οποίες, με τον κατάλληλο σχεδιασμό, μπορούν να αναβαθμιστούν, επιδρώντας θετικά στις περιβάλλουσες χρήσεις γης. Χαμηλό κόστος και χρόνος προετοιμασίας επειδή υπάρχουν, συνήθως, αρχεία ερευνητικών και παραγωγικών εργασιών του μεταλλείου.
Χαμηλότερο κόστος κατασκευής σε σχέση με έναν συνηθισμένο χώρο υγειονομικής ταφής, αφού υπάρχει ήδη μια διαμορφωμένη εκσκαφή, έργα υποδομής (π.χ. δρόμοι, φωτισμός) κ.λπ. Ευκολία πρόσβασης στους χώρους. Αυξημένη διάρκεια ζωής λόγω του μεγάλου όγκου των εκσκαφών. Δυνατότητα χρησιμοποίησης των στείρων υλικών της εκμετάλλευσης για την κάλυψη των απορριμμάτων. Κρατικό ιδιοκτησιακό καθεστώς, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το οποίο περιορίζει τα διαδικαστικά εμπόδια παραχώρησής τους. Τα πλεονεκτήματα αυτά έχουν, ανάλογα με την περίπτωση, διαφορετική βαρύτητα, με δεδομένο ότι ο κάθε χώρος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και απαιτεί συγκεκριμένη προσέγγιση. Από την άλλη, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των χώρων (μεγάλες κλίσεις μετώπων και μικρά δάπεδα ειδικά σε λατομικές εκμεταλλεύσεις, κ.λπ.), συνεπάγονται και ορισμένες δυσκολίες τεχνικής φύσεως, όπως: Δυσκολότερος σχεδιασμός των αποθέσεων. Δυσκολία τοποθέτησης των στεγανών προστατευτικών στρωμάτων και των συστημάτων συλλογής των στραγγισμάτων στα πρανή. Ανάγκη για μεταφορά αργιλικών υλικών για την κάλυψη και στεγανοποίηση των αποτιθέμενων υλικών όταν δεν υπάρχουν κατάλληλα στείρα, πιθανώς από μεγάλες αποστάσεις. Απουσία, συνήθως, εδαφικού υλικού για την τελική κάλυψη των αποθέσεων. Όλα τα παραπάνω συνεπάγονται ότι οι δυνατότητες χρήσης ανενεργών λατομείων / μεταλλείων για την υγειονομική ταφή αποβλήτων πρέπει να εξετάζονται με λεπτομέρεια και συστηματικά και όχι να αγνοούνται όπως, συνήθως, γίνεται σήμερα. Η απαιτούμενη πρόσθετη τεχνογνωσία υπάρχει και η εφαρμογή της μπορεί να προσφέρει λύσεις, ειδικά σε περιπτώσεις που ήδη χρησιμοποιούνται τέτοιοι χώροι. ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Ερευνητικό πρόγραμμα (1999) Βέλτιστη λύση για τη μεταφορά και διάθεση επικινδύνων αποβλήτων σε εξοφλημένους μεταλλευτικούς - λατομικούς χώρους, Ε.Μ.Π., Τομέας Μεταλλευτικής. 2. Στοϊλόπουλος Β. (2001) Η κατάσταση των Χ.Υ.Τ.Α. στην Ελλάδα, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Γεν. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Τμήμα Στερεών Αποβλήτων. 3. Geusebroek H. and L. Luning (1993) Innovative Land fill Design in a Former Sand Quarry, GREEN 93, Waste disposal by Landfill, pp. 629-635. 4. Patata L., G. Rossi and P. Fabbri (1995) Industrial Waste Landfill Utilization of Two Disused Mining Sites in Southwest Sardinia, 5th International Landfill Symposium, CISA, Cagliary, 1995. 5. Franklin J. and M. Dusseault (1991) Rock Engineering Applications: Caverns and Underground Space, ΜcGraw-Hill. 6. Bortolami G., L. Gagna and A. Di Molfeta (1996) The location of industrial Wastes in Technological Space of Underground Mines, SWEMP 96, Cagliary, 1996. 7. Low Risk Disposal Technology project, Deliverable D1.1 (2001) Survey on typical mine types in Europe that are of potential use, NTUA, Lab. Of Mining Technology & Environmental Mining.
8. Ερευνητικό πρόγραμμα (1999) Έρευνα δυνατοτήτων διάθεσης των επικινδύνων αποβλήτων σε εξοφλημένα μεταλλεία-λατομεία, Ε.Μ.Π., Τομέας Γεωλογικών Επιστημών. 9. Παναγόπουλος Κ. και Δ. Δαμίγος (1999) Αξιοποίηση ανενεργών μεταλλείων και λατομείων ως χώρων ελεγχόμενης διάθεσης αποβλήτων, ΠΥΡΦΟΡΟΣ, Τεύχος 2/1999, σελ. 108-113.