ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΚΙΜΗ 2018: ΝΟΜΙΜΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ 2018 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΚΙΜΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΑΙΝΙΕΣ 2
Περίληψη ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΚΙΜΗ: ΝΟΜΙΜΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ Στην παρούσα έκθεση εξετάζονται τα πορίσματα περιπτωσιολογικής δοκιμής που διενεργήθηκε στο διάστημα μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου του 2017 με σκοπό να αξιολογηθεί η εμπειρία των καταναλωτών όσον αφορά την πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο ταινιών μέσω νόμιμων διαδικτυακών πηγών ειδικότερα, μέσω συναλλακτικών υπηρεσιών βίντεο κατά παραγγελία [transactional video-ondemand] («πληρωμή ανά τίτλο», εφεξής: TVOD). Η περιπτωσιολογική δοκιμή διενεργήθηκε με πρωτοβουλία του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της αποστολής του να παρακολουθεί την ανάπτυξη νέων ανταγωνιστικών επιχειρηματικών μοντέλων, τα οποία διευρύνουν τη νόμιμη διάθεση πολιτιστικού και δημιουργικού περιεχομένου. Πρόκειται για τη δεύτερη κατά σειρά περιπτωσιολογική δοκιμή στο πλαίσιο της πρώτης, η οποία διενεργήθηκε το 2016, διερευνήθηκε η πρόσβαση σε ψηφιακό μουσικό περιεχόμενο. Για να καταστεί δυνατή η σύγκριση μεταξύ των δύο περιπτωσιολογικών δοκιμών, στο πλαίσιο της παρούσας δεύτερης περιπτωσιολογικής δοκιμής εφαρμόστηκαν, στο μέτρο του δυνατού, η ίδια μεθοδολογία και διάρθρωση της έκθεσης με την πρώτη. Η περιπτωσιολογική δοκιμή έλαβε τη μορφή δοκιμής σε ομάδα εστίασης, στο πλαίσιο της οποίας μια μικρή ομάδα έμπειρων (αλλά όχι εξειδικευμένων) καταναλωτών καταρχάς επαλήθευσαν αν διατίθετο νόμιμα σε υπηρεσία TVOD μια επιλογή τίτλων ταινιών και, στη συνέχεια, συζήτησαν τις εμπειρίες τους από την υπηρεσία TVOD και άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες κατά παραγγελία στο πλαίσιο μιας ομαδικής συζήτησης με την παρουσία συντονιστή. Έπειτα από πιλοτική δοκιμή που πραγματοποιήθηκε στην Ιρλανδία τον Οκτώβριο του 2017, η περιπτωσιολογική δοκιμή διοργανώθηκε τον Νοέμβριο του 2017 σε ποικιλόμορφη επιλογή από γεωγραφική άποψη κρατών μελών: Αυστρία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Λετονία, Πολωνία, Σλοβενία και Σουηδία. Στο πρώτο μέρος της περιπτωσιολογικής δοκιμής, οι συμμετέχοντες αναζήτησαν σε μία ή περισσότερες υπηρεσίες TVOD ένα σύνολο ταινιών, κατανεμημένων σε πέντε κατηγορίες: διεθνείς ταινίες (που έχουν παραχθεί εκτός της ΕΕ), εγχώριες ταινίες (που έχουν παραχθεί και κυκλοφορήσει πρώτα στο κράτος μέλος στο οποίο πραγματοποιείται η δοκιμή, σε μία από τις εθνικές ή κύριες γλώσσες του κράτους μέλους), αλλοδαπές εγχώριες ταινίες (που έχουν παραχθεί σε άλλο κράτος μέλος), ντοκιμαντέρ (ντοκιμαντέρ μη μυθοπλαστικού περιεχομένου οποιασδήποτε προέλευσης) και κλασικές ταινίες (λιγότερο πρόσφατες ταινίες προέλευσης ΕΕ και εκτός ΕΕ). Αναπτύχθηκε μεθοδολογία για την επιλογή των δημοφιλέστερων τίτλων από τις ανωτέρω κατηγορίες σε κάθε χώρα. Για κάθε ταινία, οι συμμετέχοντες διατύπωσαν σχόλια σχετικά με τη δυνατότητα εύρεσης της ταινίας, τις διαθέσιμες επιλογές γλώσσας (πρωτότυπη έκδοση, υποτιτλισμένη ή μεταγλωττισμένη ταινία) και την επιτυχή απόκτηση (αγορά ή ενοικίαση) και πρόσβαση στην ταινία. Από αυτήν την εργασία αναζήτησης (για την οποία μόλις λίγο περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες χρησιμοποίησαν περισσότερες από μία υπηρεσίες), προέκυψε ότι στις περισσότερες χώρες ήταν δυνατή η εύρεση της πλειονότητας των ταινιών. Σε όλες τις χώρες, η εύρεση αφορούσε κατά πολύ μεγάλο ποσοστό διεθνείς ταινίες. Στις περισσότερες χώρες, ήταν δυνατή η εύρεση της πλειονότητας των ταινιών (ποσοστό άνω του 80 %). Ωστόσο, η διαθεσιμότητα αυτής της κατηγορίας ταινιών είναι μέτρια (το ποσοστό των ταινιών που βρέθηκαν κυμάνθηκε μεταξύ 50 % και 80 %) σε δύο κράτη μέλη και χαμηλή (το ποσοστό των ταινιών που βρέθηκαν ήταν χαμηλότερο από 50 %) σε ένα κράτος μέλος. Η διαθεσιμότητα των άλλων κατηγοριών ταινιών υστερεί σε σύγκριση με τις διεθνείς ταινίες. Συνολικά, το ποσοστό επιτυχίας όσον αφορά την εύρεση τίτλων στις κατηγορίες των κλασικών ταινιών, των εγχώριων ταινιών και των αλλοδαπών εγχώριων ταινιών ήταν εν πολλοίς παρόμοιο. Ωστόσο, και σε αυτή την 3
περίπτωση, παρατηρούνται αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Η διαθεσιμότητα κλασικών ταινιών ήταν υψηλή στα περισσότερα κράτη μέλη, αλλά σε τρία κράτη μέλη η διαθεσιμότητα ήταν μέτρια, ενώ σε ένα κράτος μέλος το ποσοστό διαθεσιμότητας κλασικών ταινιών ήταν χαμηλότερο από 50 %. Όσον αφορά τις εγχώριες ταινίες, σε έξι κράτη μέλη σημειώθηκαν πολύ καλές επιδόσεις, ενώ η διαθεσιμότητα ήταν μέτρια σε ένα άλλο κράτος μέλος και χαμηλή σε τρία. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι οι αλλοδαπές εγχώριες ταινίες σημείωσαν ελαφρώς καλύτερες επιδόσεις. Σε όλα τα κράτη μέλη πλην ενός, βρέθηκαν περισσότερες από τις μισές αλλοδαπές εγχώριες ταινίες, ενώ σε έξι κράτη μέλη σημειώθηκαν πολύ καλές επιδόσεις. Σε όλα τα κράτη μέλη στα οποία το ποσοστό εύρεσης εγχώριων ταινιών ήταν χαμηλότερο από 50 %, σημειώθηκαν καλύτερες επιδόσεις στον τομέα των αλλοδαπών εγχώριων τίτλων. Η εύρεση ντοκιμαντέρ αποδείχθηκε μακράν η δυσκολότερη σε όλες τις χώρες. Μόνο σε δύο κράτη μέλη βρέθηκε μεγάλος αριθμός ντοκιμαντέρ. Σε πέντε κράτη μέλη οι επιδόσεις ήταν μέτριες και σε ένα κράτος μέλος η διαθεσιμότητα ήταν χαμηλή. Στο δεύτερο μέρος της περιπτωσιολογικής δοκιμής, όλοι οι συμμετέχοντες έλαβαν μέρος σε ομαδική συζήτηση σχετικά με την καθημερινή τους εμπειρία από τις υπηρεσίες VOD [video-on-demand=βίντεο κατά παραγγελία]. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στις καταναλωτικές τους συνήθειες στον τομέα των ταινιών και στον τρόπο με τον οποίο οι υπηρεσίες VOD ανταποκρίνονται σε αυτές, στις πρακτικές πτυχές των υπηρεσιών αυτών (συνδρομητικοί λογαριασμοί έναντι λογαριασμών πληρωμής ανά τίτλο, μεταφόρτωση έναντι αναπαραγωγής ροής, αγορά έναντι ενοικίασης, προτιμώμενες συσκευές και μέθοδοι πληρωμής), καθώς και στο ζήτημα της νομιμότητας των υπηρεσιών τις οποίες χρησιμοποιούν. Από τη συζήτηση αυτή προέκυψαν τρεις διαφορετικές κατηγορίες χρηστών μεταξύ των συμμετεχόντων στη δοκιμή, οι οποίοι διαφέρουν ως προς τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους, καθώς και ως προς τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες VOD για την ικανοποίησή τους: Χρήστες χωρίς συγκεκριμένες προτιμήσεις: Οι χρήστες αυτής της κατηγορίας μένουν προσκολλημένοι κυρίως σε μία υπηρεσία. Επιπλέον, η υπηρεσία αυτή είναι συχνά συνδρομητική («πληρωμή ανά μήνα»), και όχι υπηρεσία TVOD. Είναι ικανοποιημένοι με το περιεχόμενο που διατίθεται στην υπηρεσία αυτή διότι σπάνια αναζητούν συγκεκριμένες ταινίες. Αυτό σημαίνει επίσης ότι δεν τους ενοχλούν τα μακροπρόθεσμα χρονοδιαγράμματα προβολής, διότι παρακολουθούν μόνο τις ταινίες που είναι διαθέσιμες στην πλατφόρμα τους αντί να περιμένουν συγκεκριμένους τίτλους. Οι χρήστες αυτής της κατηγορίας συνδέονται λιγότερο με παράνομες πηγές, δεδομένου ότι το περιεχόμενο που παρέχεται ήδη από τις νόμιμες υπηρεσίες επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών τους. Χρήστες με συγκεκριμένες προτιμήσεις: Οι χρήστες αυτοί έχουν συγκεκριμένες προτιμήσεις ως προς το περιεχόμενο και συνήθως χρησιμοποιούν πολλαπλές υπηρεσίες για να βρουν τις ταινίες που θέλουν να παρακολουθήσουν, διότι οι ταινίες αυτές ενδέχεται να μην προσφέρονται πάντοτε από κάθε υπηρεσία. Όπως και οι χρήστες που δεν έχουν συγκεκριμένες προτιμήσεις, είναι γενικά ικανοποιημένοι με το διαθέσιμο περιεχόμενο η διαφορά έγκειται στο ότι πραγματοποιούν αναζήτηση σε περισσότερες από μία υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να τους παρέχεται ευρύτερο φάσμα επιλογών για την κάλυψη των αναγκών τους. Ωστόσο, επειδή αναζητούν συγκεκριμένους τίτλους, θεωρούν συνήθως προβληματικό ένα χρονοδιάγραμμα προβολής αρκετών μηνών. Ανάλογα με το πόσο πολύ επιθυμούν να παρακολουθήσουν μια συγκεκριμένη ταινία και ανάλογα με τη διάρκεια του χρονοδιαγράμματος προβολής, ενδέχεται να στραφούν σε παράνομες πηγές. Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα, η ομόφωνη άποψη των συμμετεχόντων στη δοκιμή ήταν ότι ένα μέγιστο διάστημα έξι μηνών είναι αποδεκτό. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι εάν μια ταινία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη, οι χρήστες που έχουν συγκεκριμένες προτιμήσεις δεν στρέφονται αυτόματα σε παράνομες πηγές. Διάφοροι 4
συμμετέχοντες στη δοκιμή, οι οποίοι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία, ανέφεραν ότι συνήθως επιλέγουν να δουν την ταινία σε κινηματογράφο, εφόσον προβάλλεται ακόμη στις κινηματογραφικές αίθουσες. «Αδέσμευτοι» χρήστες: Οι χρήστες αυτής της κατηγορίας συνήθως δεν ξεκινούν την αναζήτησή τους για ταινίες από μια υπηρεσία VOD. Αντιθέτως, πραγματοποιούν γενικές αναζητήσεις στο διαδίκτυο και ακολουθούν την πιο εξυπηρετική γι αυτούς οδό πρόσβασης στις ταινίες, ανεξαρτήτως του αν είναι νόμιμη ή παράνομη. Αυτό σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα ούτε η νόμιμη διαθεσιμότητα περιεχομένου ούτε το χρονικό διάστημα που πρέπει να περιμένουν για να καταστεί μια ταινία διαθέσιμη σε νόμιμες υπηρεσίες. Επιπλέον, από τις συζητήσεις με τους συμμετέχοντες στη δοκιμή δεν κατέστη σαφές σε ποιον βαθμό οι χρήστες αυτής της κατηγορίας θα ήταν διατεθειμένοι να πάψουν να στρέφονται σε παράνομες πηγές εάν τα χρονοδιαγράμματα προβολής ήταν συντομότερα. Όσον αφορά τη διαθεσιμότητα ειδικών κατηγοριών ταινιών, σε ορισμένες χώρες οι συμμετέχοντες ήταν δυσαρεστημένοι με το εγχώριο περιεχόμενο. Επιπλέον, ορισμένοι συμμετέχοντες διαπίστωσαν έλλειψη παλαιότερων ταινιών. Μια ακόμη σχετική διαπίστωση που προέκυψε από την ομαδική συζήτηση ήταν το γεγονός ότι πολλοί συμμετέχοντες διέθεταν τόσο λογαριασμούς SVOD [συνδρομητικής υπηρεσίας βίντεο κατά παραγγελία] όσο και λογαριασμούς TVOD, και ότι χρησιμοποιούσαν ως πρώτη επιλογή τον λογαριασμό SVOD, ενώ οι λογαριασμοί TVOD χρησιμοποιούνταν συχνά σε δεύτερο στάδιο για την εύρεση ταινιών που δεν ήταν διαθέσιμες στον πρώτο λογαριασμό. Τέλος, από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων αυτών με τη διαθεσιμότητα μουσικής μέσω διαδικτυακών νόμιμων υπηρεσιών και τις εμπειρίες διαφόρων ατόμων από αυτές τις υπηρεσίες (που αποτέλεσαν αντικείμενο δοκιμής το 2016), μπορούν να εξαχθούν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Στρατηγική αναζήτησης: Όσον αφορά τις ταινίες, οι συμμετέχοντες χρησιμοποίησαν ποικιλόμορφες πηγές (και δήλωσαν ότι είναι εξοικειωμένοι με περισσότερες πηγές και στην καθημερινή τους ζωή). Στην περιπτωσιολογική δοκιμή στο τομέα της μουσικής, οι συμμετέχοντες συνήθως περιορίζονταν σε μία πηγή και σταματούσαν την αναζήτηση εάν δεν μπορούσαν να βρουν ένα τραγούδι στη συγκεκριμένη πηγή. Διαθεσιμότητα περιεχομένου: Η διαθεσιμότητα περιεχομένου, μετρούμενη ως ποσοστό επιτυχών αναζητήσεων, ήταν υψηλότερη στην περιπτωσιολογική δοκιμή στον τομέα της μουσικής. Επιπλέον, στην παρούσα περιπτωσιολογική δοκιμή στον τομέα των ταινιών διαπιστώθηκαν περισσότερες διαφορές μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών. Νομιμότητα: παρότι δεν μετράται ποσοτικά, από τις ομαδικές συζητήσεις προέκυψε ότι οι παράνομες πηγές χρησιμοποιούνται συχνότερα από τους συμμετέχοντες για την εύρεση περιεχομένου ταινιών παρά μουσικής. Η χρήση του YouTube: Το YouTube χρησιμοποιείται ευρέως για την εύρεση μουσικής. Όσον αφορά τις ταινίες, το YouTube είναι πολύ λιγότερο δημοφιλές και αναφέρθηκε μόνο πολύ σπάνια ως πηγή αναζήτησης ταινιών μεγάλου μήκους. Νομιμότητα του περιεχομένου που διατίθεται στο YouTube: Και στις δύο περιπτωσιολογικές δοκιμές, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι δυσκολεύονταν να προσδιορίσουν τη νομιμότητα του περιεχομένου στο YouTube ωστόσο, δεν θεωρούσαν ότι το YouTube αυτό καθαυτό αποτελεί παράνομη πηγή. Διάφοροι συμμετέχοντες και στις δύο περιπτωσιολογικές δοκιμές ανέφεραν ότι θεωρούσαν ότι το περιεχόμενο που διατίθεται στο YouTube είναι νόμιμο διότι είναι βέβαιοι ότι το YouTube αφαιρεί το παράνομο περιεχόμενο. 5
Αναπαραγωγή ροής έναντι μεταφόρτωσης: όσον αφορά τόσο τη μουσική όσο και τις ταινίες, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τους ίδιους λόγους για τους οποίους επιλέγουν την αναπαραγωγή ροής ή τη μεταφόρτωση, ανάλογα με το περιεχόμενο: μεταφόρτωση για περιεχόμενο το οποίο καταναλώνεται συχνότερα, για την αποθήκευση δεδομένων και για την αντιμετώπιση προβλημάτων σύνδεσης αναπαραγωγή ροής ως συνολικά προτιμώμενη μέθοδος, για την εξοικονόμηση χώρου αποθήκευσης στις συσκευές και για γρήγορη πρόσβαση. Όσον αφορά τη μουσική, οι συμμετέχοντες φαίνονταν να ανησυχούν περισσότερο για την απώλεια ποιότητας του ήχου κατά την αναπαραγωγή ροής. Χρονοδιαγράμματα κυκλοφορίας: ενώ η μουσική κυκλοφορεί κατά κανόνα ταυτόχρονα σε πολλαπλές πλατφόρμες, οι ταινίες συνήθως καθίστανται διαθέσιμες σε υπηρεσίες TVOD αρκετούς μήνες μετά την αρχική τους προβολή στους κινηματογράφους. Παρότι εξαρτάται από την κατηγορία χρήστη ειδικότερα, οι χρήστες με συγκεκριμένες προτιμήσεις που συμμετείχαν στη δοκιμή φάνηκαν ευχαριστημένοι με τον χρόνο που χρειάζεται προτού οι ταινίες προβληθούν σε υπηρεσίες TVOD το διάστημα των 6 μηνών αναφέρθηκε πολλές φορές ως το μέγιστο αποδεκτό διάστημα για την απόκτηση πρόσβασης σε μια ταινία. Τοπική προσαρμογή περιεχομένου: Παρότι σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες θεώρησαν ικανοποιητικές τις επιλογές γλώσσας για ταινίες, σε πολλούς δημιουργήθηκε σύγχυση από τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στους τίτλους των ταινιών. Πλην πολύ σπάνιων εξαιρέσεων (π.χ. τίτλοι συνθέσεων κλασικής μουσικής), αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα κατά την αναζήτηση μουσικής διότι το περιεχόμενο συνήθως δεν προσαρμόζεται τοπικά. 6
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ 2018 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΚΙΜΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΑΙΝΙΕΣ 2018