ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Συμεών Σ Μαρνασίδης, Γεωπόνος (MSc)

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Συμεών Σ Μαρνασίδης, Γεωπόνος (MSc) Τα παραγόμενα από τον πρωτογενή τομέα τρόφιμα, ανάλογα με το είδος τους και την προέλευση τους, κατατάσσονται σε παραγωγικούς κλάδους, καθένας από τους οποίους έχει επί μέρους τομείς με τις δικές τους ιδιαιτερότητες όσον αφορά τις τεχνικές παραγωγής και διάθεσης των παραγόμενων τροφίμων. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΡΟΤΡΑΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΙΤΗΡΑ ΓΙΑ ΚΑΡΠΟ ΒΡΩΣΙΜΑ ΟΣΠΡΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΦΥΤΑ ΠΕΠΟΝΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΠΑΤΑΤΕΣ ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΑ ΑΜΠΕΛΟΣ ΖΩΪΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ ΓΑΛΑ ΚΡΕΑΣ ΒΟΟΤΡΟΦΙΑ ΓΑΛΑ ΚΡΕΑΣ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΑ ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΟΝΙΚΛΟΤΡΟΦΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΔΑΣOΚOMIA Σχήμα 1. Διάρθρωση της πρωτογενούς παραγωγής τροφίμων Με τον όρο «γεωργική εκμετάλλευση», εννοείται μία αυτόνομη οικονομική μονάδα με ενιαία διοίκηση και διαχείριση, η οποία παράγει και διαθέτει ένα ή περισσότερα προϊόντα, ενός ή περισσοτέρων κλάδων παραγωγής. Το ελάχιστο μέγεθος μιας βιώσιμης γεωργικής εκμετάλλευσης, εξαρτάται από παράγοντες οι

οποίοι καθορίζουν την δυνατότητα της εκμετάλλευσης να λειτουργεί ανταγωνιστικά και να παράγει προϊόντα υψηλής ποιότητας όπως: 1. Οι υποδομές, το περιβάλλον και οι κλιματικές συνθήκες, στην περιοχή που εδρεύει η εκμετάλλευση 2. Το μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης σε συνάρτηση με τη νομική της μορφή (ατομική, συνεταιριστική κ.α) 3. Η διάρθρωση της γεωργικής εκμετάλλευσης (πχ εκμετάλλευση με αροτραίες καλλιέργειες και βοοτροφία) 4. Το είδος των εγκαταστάσεων και ο υφιστάμενος εξοπλισμός της γεωργικής εκμετάλλευσης 5. Ο βαθμός τυποποίησης των προϊόντων που παράγει η εκμετάλλευση 6. Ο βαθμός της εκπαίδευσης- εξειδίκευσης των εργαζομένων 7. Η ύπαρξη εξειδικευμένων επιστημονικών συνεργατών 8. Η εφαρμογή συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας των προϊόντων που παράγει η εκμετάλλευση 9. Η δυνατότητες διενέργειας βασικών διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου από την ίδια την εκμετάλλευση 1.1 Φυτική Παραγωγή Σύμφωνα τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) που αφορούν τη γεωργική γη της Ελλάδας για το 2007, υπολογίστηκαν τα παρακάτω είδη καλλιεργειών σε χιλιάδες στρέμματα : Χρονολογία 2007 Είδος Καλλιέργειας Αροτραίες καλλιέργειες 20.352.163 Κηπευτική γη (κήποι, φυτώρια, σπορεία, ανθόκηποι κλπ) 1.087.186 Δενδρώδεις καλλιέργειες 10.106.112 Άμπελοι Σταφιδάμπελοι 1.263.276 Αγρανάπαυση 1-5 ετών 4.808.68 Σύνολο 37.617.417 Πίνακας 1.1. Γεωργική γη κατά είδος καλλιέργειας, σε χιλιάδες στρέμματα στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Ετήσια Γεωργική Στατιστική Έρευνα)

Στο γράφημα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανομή των διαφόρων ειδών καλλιεργειών, επί του συνόλου των καλλιεργήσιμων εκτάσεων: Σχήμα 1.1. Γραφική απεικόνιση του ποσοστού συμμετοχής των διαφόρων ειδών καλλιεργειών στην Ελλάδα Όπως βλέπουμε, οι αροτραίες καλλιέργειες κατέχουν το 54% των καλλιεργούμενων εκτάσεων, ακολουθούμενες από τις δενδρώδεις καλλιέργειες και τα κηπευτικά. 1.1.1 Αροτραίες καλλιέργειες Σύμφωνα με την ταξινόμηση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, στις αροτραίες καλλιέργειες περιλαμβάνονται: 1. Τα σιτηρά για καρπό (σιτάρι μαλακό, σιτάρι σκληρό, κριθάρι, καλαμπόκι, ρύζι, βρώμη, σίκαλη) 2. Τα βρώσιμα όσπρια (φασόλια, κουκιά, λαθούρια, ρεβίθια, μπιζέλια, φακή), τα κτηνοτροφικά όσπρια (βίκος, ρόβη, λούπινα, λαθούρι, σπόρος τριφυλλιών) και τα βιομηχανικά φυτά (καπνός, βαμβάκι, ζαχαρότευτλα, αραχίδα, ηλίανθος, σουσάμι, σόγια σπέρμα, σόργο, πιπεριές για κόκκινο πιπέρι, γλυκάνισος) 3. Τα αρωματικά και τα κτηνοτροφικά φυτά (για καρπό, για σανό, χόρτο και ριζώματα, για γρασίδια)

4. Τα καρπούζια και πεπόνια 5. Οι πατάτες Οι αροτραίες καλλιέργειες είναι ετήσιες καλλιέργειες μεγάλης σημασίας οι οποίες καλλιεργούνται στο 40% περίπου της γεωργικής έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περισσότερες από αυτές χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων τα οποία καταναλώνονται αυτούσια ή κατόπιν επεξεργασίας. Οι καλλιεργούμενες με σιτηρά εκτάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο για το έτος 2007 εκτιμήθηκαν, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO σε 6.945 εκατομμύρια στρέµµατα, σε 184 χώρες. Ειδικότερα, οι κυριότερες χώρες παραγωγής σιτηρών ήταν η Ινδία με 1006 εκατομμύρια στρέµµατα, η Κίνα με 860 εκατομμύρια στρέµµατα, οι Η.Π.Α με 619 εκατομμύρια στρέµµατα, η Ρωσία με 403 εκατομμύρια στρέµµατα και η Βραζιλία με 195 εκατομμύρια στρέµµατα. Η παραγωγή των σιτηρών στην Ευρώπη των 27 άγγιξε σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας και του FAO, τους 316 εκατομμύρια τόνους, για το 2008. Το ίδιο έτος, η παγκόσμια παραγωγή σιτηρών ανήλθε σε 2.525 εκατομμύρια τόνους. Κυριότερες χώρες παραγωγής σιτηρών στην ΕΕ ήταν η Γαλλία με 70 εκατομμύρια τόνους, η Γερμανία με 50 εκατομμύρια τόνους, η Πολωνία με 27 εκατομμύρια τόνους, το Ηνωμένο Βασίλειο με 24 ενώ ακολουθούν με μικρή διαφορά ή Ισπανία και η Ιταλία. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 14 η θέση με ετήσια παραγωγή 5,0 εκατομμύρια τόνους. Το σκληρό σιτάρι χρησιμοποιείται στην παρασκευή ζυµαρικών ενώ από τα σπέρµατα του μαλακού σιταριού παράγεται αλεύρι που χρησιμοποιείται στην αρτοποιία. Ο καρπός του κριθαριού χρησιμοποιείται για την παραγωγή προϊόντων αρτοποιίας και αποτελεί την κυριότερη πρώτη ύλη στη ζυθοποιεία. Η σίκαλη χρησιμοποιείται στην παρασκευή ψωµιού. Ο αραβόσιτος χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως στην διατροφή του ανθρώπου και το ρύζι χρησιμοποιείται αποκλειστικά και µόνο για ανθρώπινη κατανάλωση. Οι ελαιούχοι σπόροι όπως η σόγια και ο ηλίανθος καλλιεργούνται μεταξύ άλλων, για την παραγωγή τροφίμων (ελαίων) κατόπιν μεταποίησης. Η ευρεία κατανάλωση των τροφίμων που παράγονται από τις αροτραίες καλλιέργειες είναι αποτέλεσμα της θερμιδικής και της διατροφικής τους αξίας, ώστε να αποτελούν θεμέλιο στη διατροφή του ανθρώπου. Η Μεσογειακή διατροφή η οποία είναι φημισμένη για τις ευεργετικές της ιδιότητες είναι φτωχή σε θερμίδες και περιλαμβάνει αυξημένη κατανάλωση τροφών φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, πατάτες, δημητριακά και όσπρια. Οι κατευθυντήριες γραμμές που δίδονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, για τη βελτίωση και διατήρηση του τοµέα των σιτηρών στη Χώρα μας, συνοψίζονται στις παρακάτω: 1. Εκσυγχρονισµός γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των καλλιεργητικών πρακτικών στον πρωτογενή τοµέα 2. Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας σιτηρών 3. Εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης της ποιότητας- ένταξη σε συστήµατα ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής και βιολογικής καλλιέργειας.

4. Καινοτόμες δράσεις όπως παραγωγή κυτταρίνης και/ή βιοαερίου από το άχυρο χειμερινών σιτηρών. 5. Επαγγελµατική κατάρτιση, ενημέρωση & συμβουλευτικές υπηρεσίες. Επιστημονική και τεχνική στήριξη των παραγωγών και των γεωπόνων σε θέµατα συστημάτων ολοκληρωμένης Διαχείρισης (Σ.Ο.Δ), συµβολαιακής γεωργίας, βιολογικής καλλιέργειας κλπ. 6. Ενεργοποίηση συνεταιρισμών, δικτύωση 1.1.2 Δενδροκηπευτικά και Άμπελος Όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, τα δενδροκηπευτικά τρόφιμα αποτελούν μαζί με τα δημητριακά, θεμέλιο λίθο της μεσογειακής διατροφής και καταναλώνονται σε σημαντικές ποσότητες, συνήθως πριν να υποστούν οποιαδήποτε επεξεργασία. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας συνιστά κατανάλωση 400 γραμμαρίων φρούτων και λαχανικών ημερησίως. Οι πιο συνηθισμένες μορφές κατανάλωσης των δενδροκηπευτικών προϊόντων είναι φρέσκα (νωπά), κονσερβοποιημένα, κατεψυγμένα και αφυδατωμένα. Σύμφωνα με την ταξινόμηση της Εθνικής στατιστικής υπηρεσίας, στα δενδροκηπευτικά περιλαμβάνονται: 1. Τα εσπεριδοειδή 2. Τα οπωροφόρα 3. Τα δέντρα ξερών καρπών και αποξηραμένων 4. Τα ελαιόδεντρα 5. Τα δέντρα τροπικής προέλευσης 6. Τα μαστιχόδενδρα, οι ροδιές και οι μουσμουλιές 7. Οι τομάτες, επιτραπέζιες και βιομηχανικές, οι μελιτζάνες και οι πιπεριές 8. Τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα καρότα και τα πράσα 9. Τα φασολάκια, ο αρακάς, οι μπάμιες, τα λάχανα, τα κουνουπίδια 10. Τα κολοκυθάκια και τα αγγούρια υπαίθρου 11. Οι αγκινάρες 12. Τα αντίδια και τα ραδίκια, το σπανάκι, τα μαρούλια 13. Τα σπαράγγια 14. Οι φράουλες 15. Άλλα λαχανικά Σε παγκόσμιο επίπεδο (FAO, 2008) παρήχθησαν 69 εκατομμύρια τόνοι μήλα με κυριότερες χώρες την Κίνα με 29 εκατομμύρια τόνους, τις Η.Π.Α με 4,4 εκατομμύρια τόνους, την Πολωνία με 2,8 εκατομμύρια τόνους, το Ιράν με 2,66 εκατομμύρια τόνους, την Τουρκία με 2,5 εκατομμύρια τόνους και την Ιταλία με 2,2 εκατομμύρια τόνους. Η Ελλάδα βρέθηκε στην 40 η θέση στο σχετικό πίνακα, μεταξύ 93 χωρών, με ετήσια παραγωγή που ξεπέρασε τους 234 χιλιάδες τόνους. Η παγκόσμια παραγωγή πορτοκαλιών ανήλθε για το ίδιο έτος σε 67,7 εκατομμύρια τόνους με μεγαλύτερες παραγωγούς τις Βραζιλία (18,3 εκατομμύρια τόνους), Η.Π.Α (9,1 εκατομμύρια τόνους), Ινδία (4,4 εκατομμύρια τόνους), Μεξικό (4,3 εκατομμύρια τόνους) ενώ ακολουθούν οι Κίνα, Ισπανία, Ιταλία. Η Ελλάδα

βρέθηκε στην 14 η θέση μεταξύ 117 χωρών με ετήσια παραγωγή που άγγιξε τους 802 χιλιάδες τόνους. Η Κίνα με 33,8 εκατομμύρια τόνους βρίσκεται στην 1 η θέση μεταξύ 171 χωρών που παράγουν τομάτες παγκοσμίως. Ακολουθούν οι Η.Π.Α με 12,5 εκατομμύρια τόνους, η Τουρκία και η Ινδία με περισσότερους από 10 εκατομμύρια τόνους και η Ιταλία με 6,0 εκατομμύρια τόνους. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 15 η θέση με 1,3 εκατομμύρια τόνους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρήχθησαν το 2008 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, 14,0 εκατομμύρια τόνοι τομάτες και 5,3 εκατομμύρια τόνοι καρότα, περίπου όσα και τα κρεμμύδια. Τα κυριότερα παραγόμενα φρούτα ήταν τα μήλα με 12,0 εκατομμύρια τόνους, τα πορτοκάλια με 6,9 εκατομμύρια τόνους και τα αχλάδια με 3,4 εκατομμύρια τόνους. Τα εσπεριδοειδή καλλιεργούνται κυρίως στις μεσογειακές Ευρωπαϊκές χώρες με την Ισπανία να κατέχει το 60% περίπου της συνολικής καλλιεργούμενης με εσπεριδοειδή έκτασης της ΕΕ. Συνολικά 3,67 εκατομμύρια εκτάρια αμπέλια καλλιεργήθηκαν το 2008 στην Ευρώπη των 27 με το 95% της παραγωγής να οδηγείται στην οινοποίηση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί την μεγαλύτερη περιοχή παραγωγής κρασιού παγκοσμίως. Η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι οι κυριότερες χώρες στις οποίες καλλιεργείται το αμπέλι και παράγονται κρασιά υψηλής ποιότητας. Η Ελλάδα με 33 χιλιάδες εκτάρια, είναι η μεγαλύτερη παραγωγός σταφίδας στην ΕΕ. Η παγκόσμια παραγωγή παρθένου ελαιολάδου ανήλθε σε 2,9 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 2,2 παρήχθησαν από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ελαιόλαδο αποτελεί ως γνωστό ένα κατ εξοχήν μεσογειακό ευγενές και ποιοτικό προϊόν με το 99 % των ελαιοδέντρων να καλλιεργούνται σε τέσσερις χώρες της ΕΕ. Η Ισπανία κατέχει την πρώτη θέση καθώς σε αυτή τη χώρα καλλιεργείται το 50% των ελαιοδέντρων της ΕΕ με παραγωγή 1,2 εκατομμύρια τόνους, η Ιταλία τη δεύτερη με 24% και παραγωγή 600 χιλιάδες τόνους και η Ελλάδα την τρίτη με 17% και 330 χιλιάδες τόνους. Με σκοπό την δημιουργία προοπτικής για τη διατήρηση των τομέων των οπωροφόρων δέντρων, των κηπευτικών, των εσπεριδοειδών και της αμπέλου στη χώρα μας, πρέπει να υπάρξουν ενέργειες σύμφωνα με τις παρακάτω κατευθύνσεις: 1. Εκσυγχρονισµός γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των καλλιεργητικών πρακτικών στον πρωτογενή τοµέα 2. Αναδιάρθρωση της καλλιεργειών και προωθούμενα είδη, υβρίδια και ποικιλίες κηπευτικών 3. Βελτίωση της προστιθέμενης αξίας- μεταποίηση- τυποποίηση 4. Εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης της ποιότητας- ένταξη σε συστήµατα ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής και βιολογικής καλλιέργειας 5. Εμπόριο- προώθηση και προβολή των οπωροκηπευτικών 6. Μελέτες και καινοτομικές δράσεις 7. Επαγγελµατική κατάρτιση, ενημέρωση & συμβουλευτικές υπηρεσίες. Επιστημονική και τεχνική στήριξη των παραγωγών και των γεωπόνων σε θέµατα συστημάτων ολοκληρωμένης Διαχείρισης (Σ.Ο.Δ), συµβολαιακής γεωργίας, βιολογικής καλλιέργειας κλπ. 8. Συμπράξεις, δικτύωση

9. Ανάδειξη τοπικών προϊόντων με ονομασίες προέλευσης, γεωγραφικής ένδειξης και ενέργειες προώθησης των. 1.2 Ζωική Παραγωγή 1.2.1 Βοοτροφία Η Βοοτροφία αποτελεί τον κλάδο της ζωικής παραγωγής που χαρακτηρίζεται από εντατική χρήση των συντελεστών παραγωγής και κυρίως της εργασίας και του εδάφους. Οι βοοτροφικές εκμεταλλεύσεις, ανάλογα με την παραγωγική τους κατεύθυνση διακρίνονται σε: Μονάδες εκτροφής αγελάδων γαλακτοπαραγωγής Μονάδες εκτροφής αγελάδων κρεατοπαραγωγής Μονάδες πάχυνσης µοσχαριών Οι κυριότερες χώρες εκτροφής βοοειδών της ΕΕ-27 ήταν για το έτος 2006 οι: Γαλλία µε 19.261 χιλιάδες κεφάλια, Γερμανία με 12.747 χιλιάδες κεφάλια, Ηνωμένο Βασίλειο µε 10.578 χιλιάδες κεφάλια ενώ ακολουθούν η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πολωνία. Στη Χώρα μας, η εγχώρια παραγωγή µοσχαριών, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών με αποτέλεσμα να γίνονται εισαγωγές από Ευρωπαϊκές και από τρίτες χώρες. Συνήθως, τα μοσχάρια εισάγονται σε ηλικία 4-6 µηνών και βάρος 200-250 κιλών με σκοπό την πάχυνση έως την ηλικία των 15-18 µηνών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το έτος 2006 (ειδική έρευνα βοοειδών), υπολογίζεται ότι υπάρχουν 23.437 εκμεταλλεύσεις με βοοειδή εκ των οποίων οι 10.019 στην Ανατολική και κεντρική Μακεδονία και στη Θράκη. Ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων το 2008, παρουσίασε μείωση κατά 3.340 σε σχέση με το έτος 2006. Ο μέσος όρος του αριθμού των ζώων ανά εκμετάλλευση στην Ελλάδα, είναι πολύ κοντά σε αυτόν της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 χωρών, δηλαδή 30 περίπου κεφάλια/ εκμετάλλευση. Η παγκόσμια παραγωγή σε αγελαδινό γάλα (στοιχεία FAO 2006) ανερχόταν στους 558 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 209 εκατομμύρια τόνοι παράγονταν στην Ευρώπη κατατάσσοντάς την στην πρώτη θέση µεταξύ των παραγωγών αγελαδινού γάλακτος παγκοσµίως, µε αξιοσημείωτο ποσοστό επί της παγκόσμιας παραγωγής. Η πρώτη σε επίπεδο χώρας, σε παραγωγή αγελαδινού γάλακτος ήταν οι ΗΠΑ με 82 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από την Ινδία, την Κίνα και τη Ρωσία. Στην Ευρώπη των 25, παρήχθησαν το 2006, 130 εκατομμύρια τόνοι αγελαδινού γάλακτος εκ των οποίων οι 26 εκατομμύρια τόνοι από τη Γερμανία, οι 22 εκατομμύρια τόνοι από τη Γαλλία και οι 13 εκατομμύρια τόνοι από το Ηνωμένο Βασίλειο. Την ίδια χρονιά, η Ελλάδα παρήγαγε σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, 768 χιλιάδες τόνους αγελαδινού γάλακτος. Η παγκόσμια παραγωγή σε βόειο- μοσχαρίσιο κρέας ανήλθε, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO για το έτος 2006, σε 61 εκατομμύρια τόνους. Η πρώτη σε επίπεδο χώρας, σε παραγωγή βοείου κρέατος ήταν οι ΗΠΑ με 11,9 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από την Βραζιλία με 9 εκατομμύρια τόνους, την Κίνα με 5,49

εκατομμύρια τόνους, την Αργεντινή, την Αυστραλία, τη Ρωσία, το Μεξικό, τη Γαλλία, τον Καναδά, την Ινδία, τη Γερμανία και την Ιταλία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με τις χώρες που βρίσκονται στην περιοχή της Ευρώπης αποτέλεσε για το έτος 2006, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, σημαντικό παραγωγό βοείου-μοσχαρίσιου κρέατος σε παγκόσμιο επίπεδο με 11,0 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 1,704862 εκατομμύρια τόνοι από τη Ρωσία, οι 1,473097 εκατομμύρια τόνοι από τη Γαλλία, οι 1,19318 εκατομμύρια τόνοι από τη Γερμανία, και οι 1,109214 εκατομμύρια τόνοι από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Ελλάδα παρήγαγε την ίδια χρονιά σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, 73 χιλιάδες τόνους καταλαμβάνοντας την 23 η θέση μεταξύ 40 χωρών που βρίσκονται στη γεωγραφική περιοχή της Ευρώπης. Χρονολογία 2006 Είδος Ζώου Βοοειδή συνολικά 684.019 Αγελάδες γαλακτοπαραγωγής 148.561 Γάλα Αγελάδας σε τόνους 768.551,847 Σφάγια βοοειδών 258.825 Καθαρό βάρος σφαγίων βοοειδών σε τόνους 64.771,01 Πίνακας 1.2. Βοοειδή και προϊόντα βοοτροφίας στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Έρευνα ζωικού κεφαλαίου) Μελέτες που έχουν γίνει από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, εκτιμούν ότι υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης των κλάδων του βόειου κρέατος και αγελαδινού γάλακτος, καθώς η Ελλάδα είναι έντονα ελλειμματική και οι Έλληνες προτιµούν τα Ελληνικά προϊόντα επειδή τα θεωρούν ασφαλή και ανώτερης ποιότητας. 1.2.2 Αιγοπροβατοτροφία Οι εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων, ανάλογα με την παραγωγική τους κατεύθυνση διακρίνονται σε: Μονάδες εκτροφής αιγοπροβάτων για γάλα Μονάδες εκτροφής αιγοπροβάτων για κρέας Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκτροφή προβάτων και των αιγών γίνεται κυρίως για το κρέας τους ενώ στη χώρα µας πρωτίστως για την παραγωγή γάλακτος.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία, παράγουν περισσότερο από το 50% του πρόβειου κρέατος ενώ η Ελλάδα σχεδόν το μισό από το παραγόμενο αίγειο κρέας. Οι κυριότερες χώρες εκτροφής αιγών της ΕΕ-27 (Euro stat, 2006) ήταν οι: Ελλάδα με 4,9 εκατομμύρια κεφάλια, Ισπανία με 2,9 εκατομμύρια κεφάλια, Γαλλία µε 1,2 εκατομμύρια κεφάλια. Αντίστοιχα, οι κυριότερες χώρες εκτροφής προβάτων ήταν οι: Ηνωμένο Βασίλειο με 23,4 εκατομμύρια κεφάλια, Ισπανία με 22,4 εκατομμύρια κεφάλια, Ελλάδα, Γαλλία και Ιταλία με περισσότερα από 8 εκατομμύρια κεφάλια η κάθε χώρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν κατά την ειδική έρευνα αιγοειδών και προβάτων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το έτος 2006, έχουν υπολογιστεί 119 χιλιάδες εκμεταλλεύσεις προβατοτροφίας και 123 χιλιάδες αιγοτροφίας. Η παγκόσμια παραγωγή σε γάλα αιγών (στοιχεία FAO 2006) ανήλθε σε 14 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 2,6 εκατομμύρια τόνοι παράγονταν στην Ευρώπη. Η πρώτη σε επίπεδο χώρας, σε παραγωγή γάλακτος αιγών ήταν η Ινδία με 3,8 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από το Μπαγκλαντές και το Σουδάν. Η Γαλλία βρίσκεται στην 5 η θέση, η Ελλάδα στην 6 η και η Ισπανία στην 7 η μεταξύ 104 χωρών, με την κάθε χώρα να παράγει περισσότερους από 500 χιλιάδες τόνους. Η παγκόσμια παραγωγή σε πρόβειο γάλα (στοιχεία FAO 2006) ανήλθε σε 9 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 3,1 εκατομμύρια τόνοι από κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρώτη μεταξύ 75 χωρών, σε παραγωγή πρόβειου γάλακτος ήταν η Κίνα με 1,1 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από τη Συρία, την Τουρκία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία. Χρονολογία 2006 Είδος Ζώου Αίγες συνολικά 5.401.535 Γάλα αιγών σε τόνους 605.023,142 Σφάγια αιγών 3.771.700 Καθαρό βάρος σφαγίων αιγών σε τόνους 39.861,347 Πρόβατα συνολικά 8.830.192 Πρόβειο γάλα σε τόνους 1.054.327,54 Σφάγια προβάτων 6.781.967 Καθαρό βάρος σφαγίων προβάτων σε τόνους 78.689,844 Πίνακας 1.3. Αιγοπρόβατα και προϊόντα αιγοπροβατοτροφίας στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. -Ετήσια γεωργική στατιστική έρευνα & Έρευνα ζωικού κεφαλαίου)

Η χώρα μας σύμφωνα με τα στοιχεία της Euro stat για το έτος 2006, βρίσκεται με περισσότερους από 75 χιλιάδες τόνους πρόβειου κρέατος, στην 4 η θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πίσω από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και τη Γαλλία. Ο τρόπος εκτροφής των αιγοπροβάτων στη χώρα µας με ελεύθερη κατά περιόδους βοσκή καθώς και οι εγχώριες φυλές οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις χαρακτηρίστηκαν ως σπάνιες και εντάχθηκαν σε καθεστώτα ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό την διατήρηση τους, προσδίδουν στο παραγόµενο κρέας ξεχωριστά ποιοτικά χαρακτηριστικά και γεύση. Το µέσο βάρος των σφαγίων που διατίθεται από τη Χώρα μας είναι μικρό καθώς το Ελληνικό καταναλωτικό κοινό προτιµά σφάγια γάλακτος βάρους 10 έως 14 κιλά, κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως πρωτοτυπία. Το σπουδαιότερο προϊόν πρώτης μεταποίησης του αιγοπρόβειου γάλακτος είναι η Ελληνική «φέτα». Πρόκειται για το τυρί που παράγεται αποκλειστικά νωπό ή παστεριωμένο πλήρες πρόβειο γάλα ή μίγματά του με γίδινο μέχρι 30% από φυλές προβάτων και αιγών που έχουν προσαρμοστεί, διαβιούν και εκτρέφονται παραδοσιακά, στην εντός της Ελλάδας οριοθετημένη ζώνη παραγωγής της Φέτας. Η Ελληνική «φέτα» βρίσκεται σε περίοπτη θέση μεταξύ των τυροκομικών προϊόντων ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) καθιστώντας το Ελληνικό αιγοπρόβειο γάλα ως ένα από τα σημαντικότερα πρωτογενή προϊόντα της Ελληνικής κτηνοτροφίας. 1.2.3 Χοιροτροφία Σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO για το έτος 2006, η παγκόσμια παραγωγής χοίριου κρέατος ανήλθε σε 100 εκατομμύρια τόνους. Μεγαλύτεροι παραγωγοί ήταν η Κίνα με 47,6 εκατομμύρια τόνους, οι Η.Π.Α με 9,5 εκατομμύρια τόνους, η Γερμανία με 4,6 εκατομμύρια τόνους και η Ισπανία με 3,23 εκατομμύρια τόνους. Την ίδια χρονιά, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρήγαγε το 25% της παγκόσμιας παραγωγής, δηλαδή 25 εκατομμύρια τόνους χοίριου κρέατος. Οι κυριότερες παραγωγής (Euro stat, 2006) ήταν οι: Γερμανία με 44,5 εκατομμύρια κεφάλια, Ισπανία με 39 εκατομμύρια κεφάλια, η Γαλλία και η Δανία με 25 εκατομμύρια κεφάλια και η Ολλανδία με 21,4 εκατομμύρια κεφάλια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (Έρευνα ζωικού κεφαλαίου) για το έτος 2006, στη χώρα μας έχουν υπολογιστεί ότι υπάρχουν 129 χιλιάδες εκμεταλλεύσεις χοιροτροφίας. Χρονολογία 2006 Είδος Ζώου Χοίροι συνολικά 1.055.029 Σφάγια Χοίρων 1.308.846 Καθαρό βάρος σφαγίων χοίρων σε τόνους 84.363,02

Πίνακας 1.4. Χοίροι και προϊόντα χοιροτροφίας στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., έρευνα ζωικού κεφαλαίου) Το χοιρινό κρέας κατατάσσεται μαζί με το βόειο στις πρώτες θέσεις των προτιμήσεων των Ελλήνων καταναλωτών με αποτέλεσμα η εγχώρια προσφορά να μην καλύπτει επαρκώς την ελληνική αγορά και να γίνονται εισαγωγές. Οι προοπτικές της Ελληνικής χοιροτροφίας θεωρείται ότι είναι θετικές. Καθώς υπάρχει το κατάλληλο δυναµικό και η εμπειρία για τη δημιουργία βιώσιμων και ανταγωνιστικών εκμεταλλεύσεων. Η υιοθέτηση συστημάτων Ολοκληρωμένηςπεριβαλλοντικής Διαχείρισης καθώς και η μετεγκατάσταση σε κατάλληλες κτηνοτροφικές μονάδες αναμένεται να συνεισφέρουν σημαντικά στην ανάπτυξη του εν λόγω τοµέα. 1.2.4 Πτηνοτροφία Οι πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, ανάλογα με την παραγωγική τους κατεύθυνση διακρίνονται σε: Μονάδες εκτροφής κοτόπουλων κρεατοπαραγωγής Μονάδες εκτροφής ορνίθων αυγοπαραγωγής Μονάδες εκτροφής γαλοπούλας κρεατοπαραγωγής Μονάδες εκτροφής πάπιας και άλλων πτηνών κρεατοπαραγωγής Τα τελευταία χρόνια, η πτηνοτροφία με αιχμή την ορνιθοτροφία, αποτελεί τον περισσότερο αναπτυσσόμενο τοµέα κρέατος, ξεπερνώντας σε ρυθμό ανάπτυξης τον κλάδο των βοοειδών. Η νόσος της γρίπης των πτηνών, επηρέασε έντονα αλλά για περιορισμένο χρονικό διάστημα, την ανάπτυξη του τομέα. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκτροφή ορνίθων γίνεται εξίσου για το κρέας τους και για την παραγωγή αυγών. Οι κυριότερες χώρες εκτροφής ορνίθων για αυγοπαραγωγή (laying hens) της ΕΕ-27 (Euro stat, 2007) ήταν οι: Γαλλία με 73 εκατομμύρια κεφάλια και Ισπανία με 60,0 εκατομμύρια κεφάλια και με περισσότερους από 900 χιλιάδες τόνους αυγών η κάθε χώρα, Πολωνία με 51,5 εκατομμύρια κεφάλια και παραγωγή 556 χιλιάδες τόνους. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 13 η θέση με 8,0 εκατομμύρια κεφάλια και παραγωγή 116,5 χιλιάδες τόνους. Αντίστοιχα, οι κυριότερες χώρες εκτροφής ορνίθων για κρέας ήταν οι: Γαλλία με 126 εκατομμύρια κεφάλια και παραγωγή 1,86 εκατομμύρια τόνους κρέας, Ηνωμένο Βασίλειο με 108 εκατομμύρια κεφάλια και παραγωγή 1,5 εκατομμύρια τόνους, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία με περισσότερα από 80,0 εκατομμύρια κεφάλια η κάθε χώρα και περίπου 1,0 εκατομμύριο τόνους κρέας. Την ίδια περίοδο, στις Ελληνικές ορνιθοτροφικές εκμεταλλεύσεις για παραγωγή κρέατος υπολογίζεται ότι υπήρχαν 24,5 εκατομμύρια κεφάλια και παρήχθησαν 288 χιλιάδες τόνοι κρέατος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων) για το έτος 2005, υπολογίστηκε ότι οι εκμεταλλεύσεις με κοτόπουλα κρεατοπαραγωγής ήταν 182 χιλιάδες με 21,5 εκατομμύρια κεφάλια και ότι οι εκμεταλλεύσεις με Όρνιθες αυγοπαραγωγής (περιλαμβάνονται και οι πετεινοί) ήταν 320 χιλιάδες με 10,0 εκατομμύρια κεφάλια.

Η παγκόσμια παραγωγή σε αυγά ορνίθων (στοιχεία FAO 2006) ανήλθε σε 57,7 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 10 περίπου εκατομμύρια τόνοι από πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρώτη μεταξύ 204 χωρών, σε παραγωγή αυγών ορνιθοτροφίας ήταν η Κίνα με 21,0 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από τις Η.Π.Α με 5,4 την Ινδία με 2,8 και την Ιαπωνία με 2,5 εκατομμύρια τόνους. Η Ελλάδα με 99,5 χιλιάδες τόνους στην 51 η, μεταξύ 204 χωρών. Η παγκόσμια παραγωγή σε κρέας ορνίθων (στοιχεία FAO 2006) ανήλθε σε 72 εκατομμύρια τόνους εκ των οποίων οι 10 εκατομμύρια τόνοι παράγονταν στην Ευρώπη των 27 (FAO, Euro stat, 2006). Σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, η πρώτη σε επίπεδο χώρας, σε παραγωγή κρέατος ορνίθων ήταν οι Η.Π.Α με 16 εκατομμύρια τόνους ακολουθούµενη από την Κίνα με 10 εκατομμύρια τόνους και την Βραζιλία με 8,0 εκατομμύρια τόνους. Η Ρωσία με 1,5 εκατομμύρια τόνους κατέχει την 6 η θέση, το Ηνωμένο Βασίλειο με 1,3 εκατομμύρια τόνους βρίσκεται στην 9 η θέση, η Ισπανία με 1,0 εκατομμύρια τόνους στην 12 η και η Ελλάδα με 119 χιλιάδες τόνους στην 57 η, μεταξύ 204 χωρών. Χρονολογία 2005 Είδος Ζώου Όρνιθες συνολικά 32.381.802 Σφάγια πουλερικών σε τόνους 158.701 Αυγά σε χιλιάδες τεμάχια 2.001.836 Πίνακας 1.5. Στατιστικά στοιχεία για τον τομέα της πτηνοτροφίας στην Ελλάδα (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.-Έρευνα διάρθρωσης εκμεταλλεύσεων, Παραγωγή κρέατος και λοιπών πρωτογενών κτηνοτροφικών προϊόντων) Προσαρμογή στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς και ετοιμότητα για την αντιμετώπιση μελλοντικών διατροφικών κρίσεων είναι οι δύο σημαντικότεροι σκοποί που θα πρέπει να επιδιώκονται, παράλληλα με την ανάπτυξη του πτηνοτροφικού τομέα. Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δίδεται: 1. Στην προώθηση των Ειδικών Πτηνοτροφικών Εκτροφών 2. Στην προώθηση της πιστοποίησης της πρωτογενούς παραγωγικής διαδικασίας 3. Στη ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων της πτηνοτροφίας 4. Στον εκσυγχρονισµό των πτηνοτροφείων 5. Στη διαφύλαξη της δηµόσιας υγείας, της υγιεινής και καλής διαβίωσης των ζώων 6. Στην ορθολογική χρησιμοποίηση των ζωοτροφών, μέσα από σωστά σχεδιασμένα σιτηρέσια

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Γενικού Γραμματέα «Προοπτικές ανάπτυξης και αναδιάρθρωσης στον τομέα των εσπεριδοειδών», Αθήνα, 2007 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Γενικού Γραμματέα «Προοπτικές τομέα Οπωροφόρων», Αθήνα, 2007 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Γενικού Γραμματέα «Προοπτικές τομέα νωπών κηπευτικών», Αθήνα, 2007 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Γενικού Γραμματέα «Αναπτυξιακές προοπτικές τομέα αμπέλου και οίνου», Αθήνα, 2007 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Γενικού Γραμματέα «Προοπτικές τομέα σιτηρών», Αθήνα, 2007 Eurostat «Agricultural statistics. Main results 2007-08» ISSN 1830-463X, European Communities, 2009