ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΕΣ ΚΑΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ, ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥΣ Εισηγητής ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΗΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΣΠΟΥ ΑΣΤΕΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙ ΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΕΡΡΕΣ 2010 1
Περιεχόµενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1...4 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ...4 1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 4 1.2 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ι ΡΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ... 8 1.2.1 ΕΠΟΠΤΕΙΑ... 10 1.2.2 Η ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ... 11 1.2.3 ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ... 12 1.3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΕΠΕΝ ΥΤΩΝ... 13 1.4 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ... 13 1.5 ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ... 16 1.6.ΠΟΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2...20 ΜΕΤΟΧΕΣ...20 2.1 ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ... 20 2.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ... 21 2.3 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ... 21 2.4 ΤΙΜΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ... 23 2.5 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ... 24 2.6 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ... 25 2.7 ΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ... 25 2.8 ΒΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΕΤΟΧΩΝ... 26 2.9 ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΚΕΡ ΩΝ ΑΠΟ ΜΕΤΟΧΕΣ... 29 2.10 ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΕΤΟΧΩΝ... 29 2.10.1 ΘΕΜΕΛΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ( Fundamental Analysis )... 30 2.10.2 ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (Technical Analysis )... 31 2.10.3 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ( Efficient Market Theory)... 32 2.11 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ... 34 2.12 ΠΟΤΕ ΠΟΥΛΑΜΕ... 37 2.13 ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ... 38 2.14 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ Χ.Α.Α... 38 2.14.1 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ... 39 2.15 ΑΓΟΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ... 41 2.16 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ... 41 2.17 ΠΙΝΑΚΕΣ- ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ... 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3...45 ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ...45 3.1 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 45 3.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ... 46 3.3 ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 48 3.4 ΕΙ Η ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 48 3.5 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 52 3.5.1 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΚΑΘΑΡΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ... 52 3.5.2 ΜΕΡΙ ΙΑ... 53 3.5.3 ΚΑΘΑΡΗ ΤΙΜΗ ΜΕΡΙ ΙΟΥ... 54 3.5.4 ΤΙΜΕΣ ΙΑΘΕΣΗΣ ΕΞΑΓΟΡΑΣ ΜΕΡΙ ΙΩΝ... 55 3.5.5 ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΙΑΘΕΣΗΣ - ΕΞΑΓΟΡΑΣ... 55 3.5.6 ΑΠΟ ΟΣΗ ΗΜΕΡΑΣ ΑΠΟ ΟΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ... 56 3.5.7 ΕΤΗΣΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΟΣΗ... 56 3.6 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 56 3.7 ΣΥΝΘΕΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ... 58 3.8 ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 62 3.9 ΕΞΟ Α ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 62 3.10 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 63 2
3.10.1 ΤΑ ΚΕΡ Η ΤΟΥ ΕΠΕΝ ΥΤΗ... 66 3.10.2 ΟΙ ΣΥΧΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΟΣΤΙΖΟΥΝ... 66 3.11 ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΜΕ ΧΑΜΗΛΟ ΡΙΣΚΟ... 68 3.12 ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΞΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ... 70 3.13 Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ... 70 3.14 ΠΙΝΑΚΕΣ... 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4...73 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΟΧΩΝ...73 4.1 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΟΧΩΝ... 73 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...76 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στη νέα εποχή πολιτικών και οικονοµικών ανακατατάξεων κάθε αποταµιευτής - επενδυτής κάνει τις απαραίτητες σκέψεις για την καλύτερη και αποδοτικότερη αξιοποίηση των αποταµιευτικών του κεφαλαίων. Με τα πραγµατικά επιτόκια καταθέσεων ( µετά από φόρο ) των τραπεζών να κινούνται σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα και µε την τάση του πληθωρισµού να αγγίζει ευρωπαϊκά νούµερα ο µέσος Έλληνας επενδυτής δεν αγνοεί εύκολα, αντίθετα λαµβάνει σοβαρά υπόψη του, τις πιο προσοδοφόρες τοποθετήσεις στην ελληνική αγορά. Χρειάζεται όµως καλή θέληση και προσπάθεια προκειµένου να ανιχνεύσει τέτοιου είδους τοποθετήσεις. Η µη ολοκληρωµένη πληροφόρηση σχετικά µε τις δυνατότητες που προσφέρει η αγορά, ισοδυναµεί αρκετές φορές µε διαφυγόντα κέρδη ή και απώλειες κεφαλαίου, και αυτό είναι ζήτηµα πολύ σοβαρό. Σηµαντική είναι η συµβολή των τραπεζών προς όφελος του επενδυτή. Οι τράπεζες µε νέα προϊόντα και σύγχρονα dealing rooms δίνουν πρωτόγνωρες δυνατότητες επενδυτικών επιλογών µέσα από διαδικασίες personal & private banking και επενδυτικών λογαριασµών ασφάλισης. Με λεπτοµερείς αναφορές σε τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα ( Unit - linked & Pension funds / plans ), προσπαθούµε να δώσουµε άλλη στον όρο Αποταµίευση µέσα από την Ασφάλεια, θέτοντας τον αποταµιευτή - επενδυτή µπροστά στη νέα πραγµατικότητα. Πέρα από κάθε επενδυτική επιλογή για την διαχείριση των αποταµιευτικών του κεφαλαίων, o µέσος Έλληνας επενδυτής πρέπει να κατανοήσει ότι η καλύτερη επένδυση είναι η αποταµίευση που ξεκινάει έγκαιρα, έχει µεγάλη διάρκεια και προσφέρεται σήµερα µέσα από τα νέα αποταµιευτικά προγράµµατα των ασφαλιστικών εταιρειών σε συνεργασία µε ισχυρούς τραπεζικούς οργανισµούς. Πριν ξεκινήσουµε να αναλύσουµε τις δυνατότητες που προσφέρουν οι 4
επενδύσεις σε µετοχές και αµοιβαία κεφάλαια καλό θα ήταν να γνωρίζουµε ορισµένους κανόνες που διέπουν τις επενδύσεις οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να κάνουµε τη σωστή επιλογή. Αρχικά θα αναφέρουµε τον ορισµό της επένδυσης και εν συνέχεια τον ορισµό του επενδυτικού κινδύνου. Επένδυση, µε την ευρύτερη έννοια της, είναι η χρήση κεφαλαίων µε σκοπό την απόδοση εισοδήµατος ή κέρδους. Με τις επενδύσεις δεν αποβλέπουµε µόνο στη δηµιουργία κέρδους αλλά και στη δηµιουργία εισοδήµατος. Προκύπτουν λοιπόν οι εξής ερωτήσεις: Θα σας ενδιέφερε µια επένδυση σήµερα, η οποία θα άφηνε σηµαντικό κέρδος µετά από δέκα χρόνια ; Είστε διατεθειµένοι να έχετε κλειστά τα χρήµατα σας για µεγάλο χρονικό διάστηµα, έστω κι αν η απόδοση των χρηµάτων είναι η καλύτερη δυνατή ; Πολλοί επενδυτές προτιµούν οι επενδύσεις τους να αποφέρουν ένα µηνιαίο ή εξαµηνιαίο ή ετήσιο εισόδηµα. Πιθανόν να υπάρχει κάποια µερίδα επενδυτών που δεν ενδιαφέρετε τόσο πολύ για την απόδοση, αν αυτή προϋποθέτει ότι τα χρήµατα θα κρατηθούν κλειδωµένα για µεγάλο χρονικό διάστηµα. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι ο µέσος Έλληνας επενδυτής κάνει σήµερα επενδύσεις µε σκοπό : α) τη δηµιουργία πρόσθετου εισοδήµατος και β) την απόδοση ικανοποιητικού κέρδους ( κεφαλαιακή απόδοση ). Προσοχή λοιπόν στις επενδύσεις εκείνες οι οποίες ζητούν να µείνει ακινητοποιηµένο το κεφάλαιο του επενδυτή, να µην µπορεί δηλαδή να το χρησιµοποιήσει αν κάτι πάει στραβά και το χρειαστεί. Επενδυτικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος να προκύψουν ζηµιές από την επένδυση που κάναµε. Με την έννοια ζηµιά δεν εννοούµε µόνο να χάσουµε κεφάλαιο, αλλά και να πάρουµε µικρότερη απόδοση απ' αυτήν που δίνει κατά µέσο όρο η αγορά. Αν προσπαθήσουµε να κατατάξουµε τις µορφές των επενδύσεων σύµφωνα µε τον επενδυτικό τους κίνδυνο, ξεκινώντας απ' αυτές µε το µεγαλύτερο κίνδυνο, η σειρά θα είναι η εξής : α Μετοχές 5
β Οµόλογα ελληνικού ηµοσίου γ Έντοκα γραµµάτια δ Αµοιβαία Κεφάλαια ε Τραπεζικές καταθέσεις Ο κίνδυνος για καταθέσεις, οµόλογα, οµολογίες, έντοκα γραµµάτια είναι ότι οι αποδόσεις τους επηρεάζονται από τον πληθωρισµό και την πιθανή αδυναµία του κράτους να πληρώσει την αξία τους. Στις µετοχές οι κίνδυνοι είναι πολλοί και είναι δύσκολο να συνεκτιµηθούν. Μπορούµε όµως να οµαδοποιήσουµε ως εξής αυτούς τους παράγοντες που επηρεάζουν την επένδυση σε µετοχές : Κίνδυνος προερχόµενος από την εταιρεία Κίνδυνος προερχόµενος από τον κλάδο της εταιρείας Κίνδυνος προερχόµενος από την οικονοµία της χώρας Κίνδυνος προερχόµενος από τη διεθνή κατάσταση της οικονοµίας Βλέπουµε, λοιπόν, ότι η επένδυση στο Χρηµατιστήριο εγκυµονεί πολλούς κινδύνους. Ενώ, δηλαδή, επιλέγουµε µια εταιρεία που πάει καλά και παρουσιάζει κέρδη, ο κλάδος της εταιρείας δεν έχει την ανάλογη εκτίµηση οπότε έχουµε και εµείς κακή απόδοση λόγω της αγοράς µας. Επίσης µπορεί όλα να πηγαίνουν καλά, όλοι οι κλάδοι να εµφανίζουν ικανοποιητική πορεία, όλες οι εταιρείες που επιλέξαµε να έχουν κέρδη, όµως η γενική κατάσταση της ελληνικής οικονοµίας ( όπως συµβαίνει στη περίοδο που διανύουµε) ή η διεθνής κατάσταση της οικονοµίας να µην παρέχει τη δυναµική να πετύχουµε υψηλές αποδόσεις. Εποµένως η αβεβαιότητα και η επισφάλεια που δηµιουργείται τόσο σε Εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και διεθνές δηµιουργούν συνθήκες µη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Τα Αµοιβαία Κεφάλαια τα κατατάσσουµε, όσον αφορά τον επενδυτικό τους κίνδυνο, λίγο µετά από την τραπεζική κατάθεση και σαφώς πριν από τα έντοκα γραµµάτια. Σαφώς δεν είναι τόσο ακίνδυνα όσο η τραπεζική κατάθεση, εφόσον δηµιουργούν ένα χαρτοφυλάκιο το οποίο περιλαµβάνει ένα µικρό κοµµάτι µετοχών. Ωστόσο είναι λιγότερο επικίνδυνα από τα έντοκα γραµµάτια γιατί δεν δεσµεύουµε τα χρήµατα µας έστω και για µια µέρα. Στα έντοκα γραµµάτια, ανάλογα το χρονικό διάστηµα που επιλέγουµε, 6
δεσµεύουµε τα χρήµατα µας και υπάρχει περίπτωση η οικονοµική κατάσταση της χώρας να αλλάξει, ο πληθωρισµός να αυξηθεί, να εµφανιστούν νέα έντοκα µε µεγαλύτερο επιτόκιο και εµείς να είµαστε κλεισµένοι σε χαµηλότερα επιτόκια. Αυτό δεν θα συµβεί στο Αµοιβαίο Κεφάλαιο Σταθερού Εισοδήµατος, διότι ουσιαστικά ο επενδυτής αγοράζει και τη µια αλλά και την άλλη σειρά των εντόκων. Άλλωστε τα Αµοιβαία Κεφάλαια είναι οι καλύτεροι πελάτες των εντόκων, οµόλογων και γενικά οποιωνδήποτε χρεογράφων σταθερού εισοδήµατος εκδίδει το ηµόσιο. Πρέπει να επισηµανθεί ότι στην περίοδο που διανύουµε τα έντοκα γραµµάτια αποτελούν από τις πιο επισφαλείς µορφές επένδυσης καθώς και το περιθώριο κινδύνου (spread) για την Ελληνική οικονοµία είναι ιδιαίτερα αυξηµένο και οι αποδόσεις που αυτά προσφέρουν ιδιαίτερα χαµηλές έως και αρνητικές καθώς η αγορά τους είναι ιδιαίτερα υψηλή. Ο επενδυτικός κίνδυνος χωρίζετε σε 2 κατηγορίες : α) µη συστηµατικός ή ειδικός κίνδυνος β) συστηµατικός ή κίνδυνος της αγοράς Μη συστηµατικός ή ειδικός κίνδυνος Ο µη συστηµατικός ή ειδικός κίνδυνος (specific risk) αναφέρεται στην ίδια την εταιρεία και κατά συνέπεια στην µετοχή της. Π.χ Επιδόσεις της εταιρείας όπως ρευστότητα, πωλήσεις,κέρδη, ανάπτυξη, δανεισµός κ.λ.π. Στον ειδικό κίνδυνο όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των µετοχών στο χαρτοφυλάκιο τόσο µικρότερος είναι ο κίνδυνος. Ο στόχος του επενδυτή είναι η διατήρηση σε χαµηλά επίπεδα του µη συστηµατικού κινδύνου. Ο µη συστηµατικός κίνδυνος µπορεί να αντιµετωπισθεί από τον επενδυτή αφού σχετίζεται µε την ίδια την εταιρεία και κατά συνέπεια την µετοχή της. Εάν οι επιδόσεις τις εταιρείας (ρευστότητα, πωλήσεις, κέρδη, δείκτης ανάπτυξης, απόδοση µετοχής, δανεισµός κ. π. λ.) δεν είναι καλές τότε ο µη συστηµατικός κίνδυνος είναι µεγάλος και µπορεί να µειωθεί µε την πώληση ορισµένων µετοχών και την αντικατάσταση τους µε µετοχές εταιρειών µε καλύτερες επιδόσεις. Ο συστηµατικός ή γενικός κίνδυνος (market risk) οφείλεται σε παράγοντες που επηρεάζουν γενικά την οικονοµία µίας χώρας Π.χ. Εγχώριες και διεθνείς οικονοµικές (πληθωρισµός, επιτόκια φορολογία κ. π. λ.) και πολιτικές εξελίξεις. Στον γενικό κίνδυνο όσο κι αν µεγαλώσει ο αριθµός των µετοχών στο 7
χαρτοφυλάκιο ο κίνδυνος είναι σταθερός. Αν εξετάσουµε το γενικό και τον ειδικό κίνδυνο βγαίνουν δύο συµπεράσµατα: 1) ότι χρειάζεται µεγαλύτερη προσοχή από τους επενδυτές στον ειδικό κίνδυνο παρά στον γενικό. 2) ότι σε ένα σηµείο αύξησης του αριθµού των µετόχων στο χαρτοφυλάκιο ο ειδικός κίνδυνος και ο γενικός κίνδυνος συναντιόνται και έχουµε ισορροπία όσο αφορά το συνολικό κίνδυνο της επένδυσης. 1.2 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ι ΡΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Όπως τα περισσότερα χρηµατιστήρια, έτσι και το Χρηµατιστήριο Αξιών των Αθηνών ( Χ.Α.Α ), έχει για πρόδροµο µια άτυπη αγορά που λειτουργούσε γύρω στα 1870 πάνω από το παλιό καφενείο της Ωραίας Ελένης στη διασταύρωση των οδών Αιόλου και Ερµού. Στο χώρο αυτό υπήρχε η λέσχη εµπόρων " Ερµής ", όπου συγκεντρωνόταν οι έµποροι, οι καπετάνιοι και άλλοι επιφανείς Αθηναίοι που σχολίαζαν τα πολιτικά και οικονοµικά συµβάντα της εποχής. Αρχικά οι συναλλαγές χρεογράφων αφορούσαν τις πρώτες εκδόσεις των εθνικών δανείων, ενώ στη συνέχεια µε την ίδρυση των εταιρειών Λαυρίου και της Τράπεζας Βιοµηχανικής Πίστεως, οι συναλλαγές αυξήθηκαν, προκαλώντας το ενδιαφέρον περισσοτέρων επενδυτών. Ως βασική αιτία της ζωηρής αύξησης του ενδιαφέροντος αναφέρεται κυρίως η κερδοσκοπία που κατέβαλε τους Αθηναίους, οι οποίοι πίστεψαν ότι µπορούσαν να πλουτίσουν σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα, δίχως κανένα απολύτως κίνδυνο. Σ' αυτό συνετέλεσε και ο θόρυβος που δηµιουργήθηκε τεχνικά, ότι τα µεταλλεία του Λαυρίου έκρυβαν αµύθητους θησαυρούς. Το Σεπτέµβριο του 1876 δηµοσιεύτηκε Βασιλικό ιάταγµα, στο οποίο αναφερόταν ότι εγκρίνεται η σύσταση Χρηµατιστηρίου στην Αθήνα, όπου µπορούσαν να συναθροίζονται µόνο έµποροι, πλοίαρχοι, κολλυβιστές και µεσίτες. Ο πρώτος Κανονισµός λειτουργίας του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, η σύνταξη του οποίου είχε ανατεθεί στον Υπουργό Εσωτερικών, δηµοσιεύτηκε 8
στην "Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως" το εκέµβριο του 1876 και υποβλήθηκε προς επικύρωση στην Κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουµουνδούρου. Η επικύρωση αυτή έγινε τελικώς το εκέµβριο του 1879.Μέχρι το 1917 επικρατούσε µεγάλη αταξία στη λειτουργία του χρηµατιστηρίου. Το 1918 το χρηµατιστήριο χαρακτηρίστηκε Ν.Π... και από τότε µέχρι σήµερα µε διατάγµατα και νόµους, µε πιο πρόσφατο τον Ν. 1806 / 88, γίνεται προσπάθεια να εκσυγχρονισθεί, ώστε να του δοθεί η δυνατότητα να σταθεί στο ύψος των άλλων διεθνών χρηµατιστηρίων και ειδικότερα αυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αρχαιρεσίες για την ανάδειξη της πρώτης ιοικούσας Επιτροπής και τα εγκαίνια της επίσηµης λειτουργίας του Χρηµατιστηρίου Αθηνών έγιναν τον Μάιο του 1880. Το Χρηµατιστήριο Αθηνών στεγάστηκε πρώτα στο µέγαρο Μελά. Κατόπιν µέχρι το 1890 εγκαταστάθηκε στην οικία Νοταρά, όπου σήµερα είναι το κεντρικό κατάστηµα της Εµπορικής Τράπεζας και από το 1891 ως το 1934 στην οδό Πεσµεζόγλου, δίπλα στην Τράπεζα Κοσµαδοπούλου. Από το 1934 ως σήµερα στεγάζεται σε ακίνητο της Εθνικής Τράπεζας ( Σοφοκλέους ), το οποίο χτίστηκε ειδικά για το Χρηµατιστήριο των Αθηνών. Το 1988 ο Ν.1806 εκσυγχρόνισε το Χ.Α.Α., εισάγοντας το θεσµό της Ανώνυµης Χρηµατιστηριακής Εταιρείας, το θεσµό του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών και ιδρύοντας την Παράλληλη Αγορά το 1991,µε το Ν.1969 ιδρύθηκε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το 1992 µε το Π..50, το οποίο συµπλήρωσε το Π..348/85, προσδιορίστηκε το είδος της πληροφόρησης που πρέπει να περιέχεται στο Ενηµερωτικό ελτίο, για την εισαγωγή µιας εταιρείας στο Χ.Α.Α. ή την αύξηση µετοχικού κεφαλαίου µιας ήδη εισηγµένης εταιρείας. Το 1995 µε το Ν.2324 το Χρηµατιστήριο µετατράπηκε σε Ανώνυµη Εταιρεία, µε µοναδικό µέτοχο το Ελληνικό ηµόσιο και η εταιρεία µετονοµάστηκε σε ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε (Χ.Α.A.). Το 1996 ψηφίστηκε ο Ν.2396 για την παροχή Επενδυτικών Υπηρεσιών στον τοµέα των κινητών αξιών. Το 1997 µε το Ν.2533 τίθεται το πλαίσιο ιδιωτικοποίησης του Χρηµατιστηρίου. Το 2002 η εταιρεία ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. συγχωνεύθηκε µε απορρόφηση από την εταιρία ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ. Η νέα εταιρεία ονοµάσθηκε ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Σκοπός της εταιρείας είναι η οργάνωση, υποστήριξη και παρακολούθηση 9
των συναλλαγών επί κινητών αξιών, παραγώγων προϊόντων και λοιπών χρηµατοοικονοµικών προϊόντων καθώς και η διασφάλιση της εύρυθµης λειτουργίας της αγοράς, η προστασία του επενδυτικού κοινού καθώς και κάθε άλλη συναφής δραστηριότητα. Σήµερα το Χ.Α. είναι Ανώνυµη Εταιρεία µε µοναδικό µέτοχο την Ε.Χ.Α.Ε. ιοικείται από 11µελές διοικητικό συµβούλιο τριετούς θητείας το οποίο απαρτίζεται απ ο εκπροσώπους του Υπουργείου Οικονοµίας & Οικονοµικών, των χρηµατιστηριακών εταιρειών, των εργαζοµένων στο Χ.Α., της Τράπεζας της Ελλάδος, της Ένωσης Θεσµικών Επενδυτών και του Εµπορικού και Βιοµηχανικού Επιµελητηρίου Αθηνών. Ο Πρόεδρος του.σ. διορίζεται από τον Υπουργό Οικονοµικών. Παρέχει τις υπηρεσίες του κατά κύρια απασχόληση. Αν διοριστεί Πρόεδρος του.σ. χρηµατιστηριακός εκπρόσωπος, αναστέλλεται η εξάσκηση του επαγγέλµατός του όσο διαρκεί η θητεία του. Ο Πρόεδρος του.σ. ή ο αναπληρωτής του προεδρεύει των συνεδριάσεων του.σ., διευθύνει τις εργασίες του και έχει την ανώτατη εποπτεία της λειτουργίας της Εταιρίας και του προσωπικού της. Ο Πρόεδρος είναι το ανώτατο εκτελεστικό όργανο της Εταιρίας και έχει τη γενική εποπτεία. Η Γενική Συνέλευση (Γ.Σ.) είναι το ανώτατο όργανο της εταιρίας. Η Γ.Σ. είναι αρµόδια να αποφασίζει για τα εξής θέµατα : την τροποποίηση του καταστατικού στην οποία συµπεριλαµβάνεται και η αύξηση ή µείωση του την έγκριση των ετήσιων λογαριασµών (ετήσιων οικονοµικών καταστάσεων) της Εταιρίας τη διάθεση των ετήσιων κερδών την έκδοση δανείου µε οµολογίες το διορισµό εκκαθαριστών το διορισµό Ελεγκτών και τον καθορισµό της αµοιβής τους τη συγχώνευση, παράταση της διάρκειας ή διάλυση της Εταιρίας. 1.2.1 ΕΠΟΠΤΕΙΑ Το Χρηµατιστήριο εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το Υπουργείο Οικονοµίας &Οικονοµικών µέσω του Κυβερνητικού Επόπτη. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είναι Νοµικό Πρόσωπο ηµοσίου ικαίου και 10
εποπτεύεται από το Υπουργείο Οικονοµίας & Οικονοµικών. Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει ανατεθεί κατά κύριο λόγο ο έλεγχος της εφαρµογής των διατάξεων της νοµοθεσίας περί Κεφαλαιαγοράς. Γενικότερα, µπορεί να λαµβάνει κανονιστικές αποφάσεις µε ισχύ ανάλογη αυτής των νόµων και επίσης να εποπτεύει όλο το χώρο της κεφαλαιαγοράς, περιλαµβανοµένων του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών, της Εταιρίας Εκκαθάρισης Συναλλαγών Επί Παραγώγων, του Χρηµατιστηριακού Κέντρου Θεσσαλονίκης, των Ανωνύµων Χρηµατιστηριακών Εταιρειών, των Εταιρειών Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών, των Ανωνύµων Εταιρειών Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου και των Ανωνύµων Εταιρειών ιαχείρισης Αµοιβαίων Κεφαλαίων. Εποπτεύει τη συµµόρφωση όλων των διαπραγµατευόµενων µερών µε τους ισχύοντες νόµους και κανονισµούς. Ο Κυβερνητικός Επόπτης ορίζεται από το Υπουργείο Οικονοµίας & Οικονοµικών. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς υποβάλλει έκθεση πεπραγµένων στον Πρόεδρο της Βουλής και στον Υπουργό Οικονοµίας και Οικονοµικών. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς καλείται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο από την αρµόδια Επιτροπή της Βουλής, προκειµένου να την ενηµερώνει για θέµατα της κεφαλαιαγοράς. Στόχος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς αποτελεί η διασφάλιση της ακεραιότητας της αγοράς και η προστασία του επενδυτικού κοινού µε την προώθηση της διαφάνειας. 1.2.2 Η ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ Η διοίκηση του χρηµατιστηρίου ασκείται από το ιοικητικό Συµβούλιο το οποίο έχει τις εξής αρµοδιότητες. ιαχειρίζεται την περιουσία του χρηµατιστηρίου, το εκπροσωπεί δικαστικώς, παρακολουθεί τις εργασίες και τις µεταβολές του προσωπικού. ιορίζει τους αντικριστές, καταρτίζει τον προϋπολογισµό και ότι άλλο αφορά στην εύρυθµη λειτουργία του χρηµατιστηρίου, αποφασίζει για την εισαγωγή νέων εταιρειών και οµολογιακών εκδόσεων, εγκρίνει το ενηµερωτικό δελτίο που υποβάλλουν οι εταιρείες για την εισαγωγή µετοχών καθώς και άλλες δραστηριότητες που καθορίζονται από τον νόµο. 11
1.2.3 ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ Τα µέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α.: 1. Ανώνυµες Χρηµατιστηριακές Εταιρείες (Α.Χ.Ε.), 2. Ανώνυµες Χρηµατιστηριακές Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (Α.Χ.Ε.Π.Ε.Υ.) και άδεια λειτουργίας των µελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α,.στις πρώτες δύο περιπτώσεις (Α.Χ.Ε. καια.χ.ε.π.ε.υ.) χορηγείται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, εφόσον εδρεύουν στην Ελλάδα, εφόσον πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια ως προς τον εξοπλισµό τους, την οργάνωσή τους, τη στελέχωσή τους και τη κεφαλαιακή τους επάρκεια, ανάµεσα σε άλλα, ενώ των τραπεζών χορηγείται από την Τράπεζα της Ελλάδος. 3. Τράπεζες που έχουν γίνει µέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., είναι οι µόνες εταιρείες οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να διαβιβάζουν άµεσα εντολές αγοράς και πώλησης µετοχών στο Ολοκληρωµένο Αυτοµατοποιηµένο Σύστηµα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (Ο.Α.Σ.Η.Σ.) του Χ.Α. Η αποδοχή τους ως µελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. γίνεται από το.σ. του Χ.Α., εφόσον πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια ως προς π.χ. τη συµµετοχή τους στο Συνεγγυητικό Κεφάλαιο, τον διορισµό χρηµατιστηριακού εκπροσώπου κλπ. Τα µέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. πραγµατοποιούν συναλλαγές µέσω των χρηµατιστηριακών τους εκπροσώπων, οι οποίοι πιστοποιούνται ως προς την επάρκειά τους µε εξετάσεις που διενεργεί η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Η Α.Χ.Ε. δεσµεύεται µόνο εάν ενέργεια έγινε από τον χρηµατιστηριακό της εκπρόσωπο. Επίσης, συναλλαγές µπορούν να πραγµατοποιούν και οι εξουσιοδοτηµένοι αντικριστές των µελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., αλλά σε κάθε περίπτωση η ευθύνη βαρύνει τον χρηµατιστηριακό εκπρόσωπο του µέλους της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Η χρηµατιστηριακή εταιρεία πέραν της δραστηριότητας της διεξαγωγής συναλλαγών µπορεί επίσης να παρέχει επενδυτικές συµβουλές για επενδύσεις σε χρηµατιστηριακά προϊόντα, να φυλάσσει ως θεµατοφύλακας τίτλους πελατών της, να διαχειρίζεται χαρτοφυλάκιο πελατών της, αποτελούµενο από µετρητά, χρηµατιστηριακά πράγµατα και µερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων και να καταθέτει τα χρηµατικά ποσά των πελατών της σε τραπεζικούς λογαριασµούς επ ονόµατί τους, να διενεργεί συναλλαγές στην Αγορά Παραγώγων του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, 12
καθώς και να παρέχει κάθε κύρια και παρεπόµενη επενδυτική υπηρεσία (σύµφωνα µε τα όσα προβλέπονται από την άδεια λειτουργίας της). Πληροφορίες για τα επίσηµα µέλη των αγορών αξιών και παραγώγων του Χ.Α. περιλαµβάνονται στα ειδικά έντυπα του Χ.Α., τα οποία και δηµοσιοποιούνται προς το ευρύ κοινό [Ηµερήσιο ελτίο Τιµών του Χ.Α., Μηνιαίο ελτίο Τιµών του Χ.Α., Fact Book, σελίδα του Χ.Α. στο διαδίκτυο (Ιnternet) και άλλα. 1.3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΕΠΕΝ ΥΤΩΝ Οι θεσµικοί επενδυτές ορίζονται από σχετική απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και είναι: Τα αµοιβαία κεφάλαια, Οι εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου, Οι Ε.Π.Ε.Υ. µε µετοχικό κεφάλαιο άνω των 2.934.702 ευρώ, Τα πιστωτικά ιδρύµατα, Οι ασφαλιστικές εταιρείες µε σύνολο ενεργητικού άνω των 17.608.217 ευρώ, µε βάση τον τελευταίο δηµοσιευµένο ισολογισµό τους και τα ασφαλιστικά ταµεία, ενώ δεν θεωρούνται θεσµικοί επενδυτέςοι υπεράκτιες εταιρείες (offshore). Οι θεσµικοί επενδυτές έχουν ως βασικό αντικείµενο δραστηριότητάς τους τη διαχείριση χαρτοφυλακίων κινητών αξιών, ενώ µέσω αυτής της δραστηριότητάς τους προσδίδουν ρευστότητα στην αγορά. Ταυτόχρονα, προσφέρουν µια εναλλακτική µορφή επένδυσης στους επενδυτές εκείνους που λόγω έλλειψης χρόνου, πείρας και κατάλληλης παιδείας δεν έχουν τη δυνατότητα αξιολόγησης των επενδυτικών επιλογών που παρουσιάζονται και επιλογής των πλέον κατάλληλων για αυτούς. 1.4 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ Η ανάγκη εύρεσης κεφαλαίων που απαιτούνται σε κάθε αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου µιας Ανώνυµης Εταιρείας καλύπτεται συνήθως µε Τραπεζικό δανεισµό, δηλαδή την έξω χρηµατιστηριακή αγορά. Μπορεί όµως να καλυφθεί από τη χρηµατιστηριακή αγορά, δηλαδή το Χρηµατιστήριο. 13
Στην πρώτη περίπτωση ο δανεισµός είναι ως συνήθως βραχυπρόθεσµος και όχι ορθόδοξος, αν πρόκειται να χρησιµοποιηθούν τα κεφάλαια για µακροπρόθεσµες επενδύσεις, ενώ ο δεύτερος είναι υγιής, εφικτός όµως µόνο για τις εταιρείες οι οποίες είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο και αφού προηγουµένως πάρουν σχετική έγκριση. Σ' ένα φιλελεύθερο οικονοµικό σύστηµα το Κράτος καθώς και άλλοι ηµόσιοι Οργανισµοί µε έκδοση οµολόγων και οµολογιακών δανείων αντλούν κεφάλαια µέσω του χρηµατιστηρίου, τα οποία χρησιµοποιούν είτε για να καλύψουν έκτακτες ανάγκες είτε για να εκτελέσουν έργα εθνικής σηµασίας, τα οποία αποβλέπουν στην οικονοµική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο της χώρας. Το Χρηµατιστήριο τίθεται ακόµη στην υπηρεσία κάθε εισοδηµατία µικρού ή µεγάλου, που θέλει για οποιοδήποτε λόγο να επενδύσει τα χρήµατα του σε κινητές αξίες, ή που επιθυµεί να ρευστοποιήσει τίτλους, εφόσον βέβαια βρίσκονται στα χέρια του. Σίγουρα αν δεν υπήρχε το Χρηµατιστήριο, θα παρουσιαζόταν πολλές δυσκολίες στον τρόπο συνάντησης πωλητών και αγοραστών τίτλων καθώς επίσης στον καθορισµό της αντικειµενικής τιµής των τίτλων που διαπραγµατεύονται. Το Χρηµατιστήριο συνεπώς συµβάλλει στην γρήγορη διεκπεραίωση των συναλλαγών καθώς και στον καθορισµό των τιµών των µετοχών και οµολογιών, που προσδιορίζονται βάσει του νόµου της προσφοράς και της ζήτησης, τιµές οι οποίες είναι αποδεκτές από κάθε αρχή. Η λειτουργία όλων των χρηµατιστηρίων στηρίζεται σε διαδικασίες στις οποίες κύριοι παράγοντες είναι: 1. οι χρηµατιστές που έχουν ειδική µόρφωση και πείρα και οι οποίοι µεσολαβούν στην κατάρτιση συµβάσεων αγοραπωλησιών για λογαριασµό των πελατών τους. 2. οι πελάτες που δίνουν εντολές στους χρηµατιστές να προβούν σε αγορές ή πωλήσεις κινητών αξιών. 3. η διοίκηση του χρηµατιστηρίου που εποπτεύει την εύρυθµη λειτουργία του. Η εποπτεία και η παρέµβαση της ιοίκησης του Χρηµατιστηρίου δικαιολογείται από το γεγονός ότι ένα από τα σοβαρότερα κίνητρα των χρηµατιστηριακών συναλλαγών είναι η κερδοσκοπία, η οποία πρέπει να 14
βρίσκεται σε ορισµένα πλαίσια και να µη φτάνει σε παρανοµίες, που είναι πιθανό να τις πληρώσουν ακριβά ανυποψίαστα άτοµα. Γι' αυτό το λόγο οι νοµοθεσίες των κρατών προνοούν για την αντιµετώπιση τέτοιων δυσάρεστων καταστάσεων, επιβάλλοντας ποινικές και πειθαρχικές διώξεις σε όσους δεν συµµορφώνονται στην προσπάθεια για οµαλή λειτουργία του χρηµατιστηρίου, εξασφαλίζοντας µε κάθε τρόπο τους συναλλασσοµένους σ' αυτό. Από την άλλη ο όγκος των συναλλαγών που συνάπτεται από χιλιάδες αγοραστές και πωλητές, αποτελεί εγγύηση για την τιµή του διαπραγµατευόµενου χρεογράφου. ηµιουργούνται δηλαδή προϋποθέσεις ώστε η τιµή να είναι αποδεκτή απ' όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη. Ως εκ τούτου η δηµιουργία αποδέκτης τιµής των χρεογράφων εξυπηρετεί τον πρωταρχικό σκοπό της ύπαρξης των Χρηµατιστηρίων Αξιών. Συνοπτικά η λειτουργία του Χρηµατιστηρίου προσφέρει τα εξής πλεονεκτήµατα: α. ηµιουργεί µια οργανωµένη αγορά χρεογράφων, όπου διεξάγονται οι συναλλαγές µε χαµηλό κόστος. β. Η συνεχής διαπραγµάτευση τίτλων στη χρηµατιστηριακή αγορά διαµορφώνει δίκαιες τιµές στα χρεόγραφα για πωλητές και αγοραστές, ως αποτέλεσµα της δράσης των δυνάµεων της προσφοράς και της ζητήσεως. γ. Συµβάλλει στη σταθερότητα των τιµών µε µικρές κατά το πλείστον καθηµερινές µεταβολές. δ. ηµιουργεί προϋποθέσεις για την εισαγωγή νέων χρεογράφων και την ρευστοποίηση των παλαιών. ε. Συµβάλλει στην υγιή χρηµατοδότηση και ανάπτυξη των επιχειρήσεων, χωρίς ψηλό κόστος χρήµατος. στ. Προσφέρει στους επενδυτές ευκαιρίες για καλύτερη τοποθέτηση των κεφαλαίων τους, στην περίπτωση που προβλέπεται δυναµική εξέλιξη της Οικονοµίας. ζ. Οι εισηγµένες επιχειρήσεις έχουν διάφορα προνόµια και µεγαλύτερο κύρος στη αγορά. Ο ρόλος του Χρηµατιστηρίου στις ανεπτυγµένες οικονοµίες είναι πρωταρχικός. Η πορεία του είναι αλληλένδετη µε την πορεία της Οικονοµίας της 15
χώρας στην οποία λειτουργεί. Ανεπτυγµένο χρηµατιστήριο σηµαίνει ανεπτυγµένη Οικονοµία. Το χρηµατιστήριο στα χέρια της Πολιτείας γίνεται ένα αποτελεσµατικό εργαλείο άσκησης οικονοµικής πολιτικής, αλλά και καθρέπτης αυτής. Για αυτό το λόγο το Χρηµατιστήριο συνηθίζεται να αποκαλείται βαρόµετρο της Οικονοµίας, καθώς προεξοφλεί τις περισσότερες φορές τα µελλούµενα να συµβούν σ' αυτήν. Παρατηρώντας την πορεία του Ελληνικού χρηµατιστηρίου τα τελευταία χρόνια, βλέπουµε την προσπάθεια του να αναπτυχθεί, αλλά και τις δυσκολίες που συναντά σ' αυτή την πορεία. Γενεσιουργές αιτίες αυτών των δυσκολιών είναι δίχως αµφιβολία η στάσιµη και εν πολλοίς -προβληµατική οικονοµία, καθώς και ο τρόπος λειτουργίας του ο οποίος χρήζει περαιτέρω βελτίωσης. Το περιορισµένο βάθος και πλάτος του Χ.Α.Α ευνοεί τις απότοµες διακυµάνσεις, µε αποτέλεσµα οι κερδοσκοπικές ενέργειες να είναι εφικτές, για όσους είναι µυηµένοι στα µυστικά της χρηµατιστηριακής αγοράς. Το χρηµατιστήριο πάντως δεν πρέπει να θεωρείται τόπος για κερδοσκοπικά παιχνίδια, αλλά να αποτελεί κυρίως για κάθε επενδυτή, χώρο επιχειρηµατικής δραστηριότητας, όπου κάτω από συνθήκες διαφάνειας το κέρδος είναι θεµιτό. Ως συµπέρασµα θα µπορούσαµε να υποστηρίξουµε ότι ο ρόλος του χρηµατιστηρίου είναι να διευκολύνει την ορθή κατανοµή των αποταµιεύσεων της Οικονοµίας στους πλέον παραγωγικούς τοµείς αυτής. 1.5 ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά οι πιο σηµαντικές περίοδοι στην ιστορία του Ελληνικού Χρηµατιστηρίου: Η περίοδος 1983-2003 χαρακτηρίζει τη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού Χρηµατιστηρίου και ταυτόχρονα περικλείει την εντονότερη φάση ανάπτυξης της εγχώριας κεφαλαιαγοράς, αλλά και γενικότερα της εθνικής οικονοµίας. Οι σηµαντικότερες επιµέρους περίοδοι αυτής της εικοσαετίας, καθώς και τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα αυτών παρατίθενται παρακάτω: 16
1983-1985: Στο µεγαλύτερο µέρος αυτής της περιόδου το Ελληνικό Χρηµατιστήριο κινήθηκε εν µέσω άτονων συνεδριάσεων αλλά και περιορισµένων διακυµάνσεων, µε την αξία των συναλλαγών να διαµορφώνεται σε πενιχρά επίπεδα. Ο µέσος λόγος τιµής προς κέρδη ανά µετοχή (P/E) της αγοράς κινήθηκε στο εύρος των 4-6 µε την µέση µερισµατική απόδοση να κυµαίνεται σε 9%-11% και τα επιτόκια της αγοράς να ανέρχονται σε 10%-15%. Η περίοδος αυτή ολοκληρώνεται µε την ανακοίνωση των µέτρων σταθεροποίησης της Ελληνικής οικονοµίας τον Οκτώβριο του 1985. Το ίδιο έτος, η άνοδος του γενικού δείκτη διαµορφώθηκε σε 19,89%. 1986-1988: Η λήψη των µέτρων σταθεροποίησης της Ελληνικής οικονοµίας µε απώτερο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την κάµψη του πληθωρισµού οδήγησε στη σταδιακή ανάκαµψη του χρηµατιστηρίου και προκάλεσε φαινόµενα έξαρσης στην άνοδο των τιµών το Φθινόπωρο του 1987. Στην ίδια χρονική περίοδο, οι διεθνείς αγορές παρουσίασαν ανάλογες τάσεις, ενώ η κίνηση των κεφαλαίων ενισχύθηκε µεταξύ των οικονοµιών. Η άνοδος του γενικού δείκτη διαµορφώθηκε σε 46,38% το 1986 και κατέστη εντονότερη το πρώτο δεκαήµερο του 1987. Είναι ενδεικτικό ότι σε διάστηµα µόλις 10 µηνών, η άνοδος της αγοράς προσέγγισε τα επίπεδα του 400%. Τη ευτέρα 19 Οκτωβρίου 1987, σηµειώθηκε µίνι κράχ στο χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης µε το δείκτη Dow-Jones να σηµειώνει κάθετη πτώση της τάξης του 22,7% σε µία µόνο συνεδρίαση. Η εξέλιξη εκείνη είχε ως αποτέλεσµα την αντιστροφή της ανοδικής τάσης που είχε σηµειωθεί στην Ελληνική αγορά µετοχών. Παρά το γεγονός αυτό, το έτος 1987 έκλεισε µε ετήσια άνοδο της τάξης του 162,34%, ενώ το 1988 αποτέλεσε µια µεταβατική περίοδο στην πορεία των τιµών των Ελληνικών µετοχών. 1989-1991:Το 1989 αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα έντονο προεκλογικό έτος, ενώ µετά από τρεις διαδοχικές εκλογικές αναµετρήσεις, προέκυψε αυτοδύναµη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990. Οι οικονοµικές προσδοκίες που δηµιουργήθηκαν οδήγησαν σε µια άνοδο της τάξης του 42,59% το 1989 και σε µια χρηµατιστηριακή έξαρση από τις αρχές έως το καλοκαίρι 17
του 1990. Αµέσως µετά τη η σηµείωση του ιστορικού υψηλού του γενικού δείκτη 1684,31 µονάδες τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η αποτυχία ανάληψης Ολυµπιάδος του 1996 οδήγησαν σε µια έντονη πτώση των αποτιµήσεων. Η πτώση αυτή ανακόπηκε θετικά για τις αγορές συνέπεια της νίκης των συµµάχων στον Πόλεµο του Κόλπου, µε το γενικό δείκτη να επανακάµπτει κοντά στις 1330 µονάδες στο πρώτο τρίµηνο του έτους 1991. 1992-1996: Μέχρι και το Νοέµβριο του 1992 ο γενικός δείκτης υποχώρησε σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα κοντά στις 550 µονάδες. Η εικόνα των επόµενων τριών ετών ήταν υποτονική µε περιορισµένο έως και ελάχιστο το συναλλακτικό ενδιαφέρον εκ µέρους των συµµετεχόντων. Εξαιρέσεις αποτέλεσαν η άνοδος του Οκτωβρίου 1993 αλλά και η µίνι έξαρση των τιµών των κατασκευαστικών µετοχών στις αρχές του 1994 µε το γενικό δείκτη να πλησιάζει τις 1200 µονάδες. Από την άλλη πλευρά όµως το αρνητικό επιστέγασµα της εν λόγω περιόδου ήρθε το σκάνδαλο της έλτα Χρηµατιστηριακής στα τέλη του 1996. 1997-1999: Η συγκεκριµένη χρονική περίοδος στέφθηκε από τη πιο µακριά σε διάρκεια αλλά και σε έκταση χρηµατιστηριακή ευφορία που γνώρισε η εγχώρια αγορά µετοχών στη σύγχρονη ιστορία της. Στην περίοδο αυτή προεξόφλησαν µε άκρως έντονο τρόπο τα οφέλη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και η βελτίωση των µακροοικονοµικών της µεγεθών, κάµψη πληθωρισµού και επιτοκίων, µείωση δηµοσίου χρέους, βελτίωση δηµοσιονοµικών µεγεθών ενώ η είσοδος καταρχήν των ξένων θεσµικών επενδυτών και µετέπειτα του ευρύτερου επενδυτικού κοινού στην αγορά µεγιστοποίησε τα µεγέθη των συναλλαγών σε ηµερήσια βάση και ανέβασε τη χρηµατιστηριακή αξία του χρηµατιστηρίου σε επίπεδα άνω του 150% του ΑΕΠ. Το 1999 αποτέλεσε το έτος µε τη µεγαλύτερη άνοδο του γενικού δείκτη κατά 102% παρά τα αρνητικά γεγονότα του Πολέµου στην Γιουγκοσλαβία και του καταστροφικού σεισµού της Αθήνας που µεσολάβησαν. Οι δείκτες P/E των µετοχών εκτινάχθηκαν σε τριψήφια νούµερα, µε τις εισηγµένες επιχειρήσεις να επιδίδονται σε έναν χορό εξαγορών και συγχωνεύσεων για να τεκµηριώσουν τις αποτιµήσεις τους. 18
2000-2003: Με τα σηµάδια της αρχής της πτώσης µετά από µια αλόγιστη άνοδο των τιµών να είναι εµφανή, οι εκλογές του Απριλίου του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του ίδιου έτους δεν επέτρεψαν την βίαιη αποκλιµάκωση των αποτιµήσεων που έµελλε να συνεχίζεται έως και τους πρώτους µήνες του 2003. Η έλευση του στις αρχές του 2002, η προς τα πάνω αναθεώρηση του δηµοσίου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων διαδραµάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηµατιστηριακή αγορά αφού πρώτα προηγήθηκε η κρίση εµπιστοσύνης του επενδυτικού κοινού λόγω κάθετης πτώσης των τιµών των µετοχών αλλά και η σοβαρή µείωση των επιχειρηµατικών κερδών σε σχέση µε τα ανεπανάληπτα ύψη της περιόδου του 1999. 1.6.ΠΟΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Τα αξιόγραφα τα οποία διαπραγµατεύονται στην Αγορά Αξιών του Χ.Α. είναι: οι µετοχές, τα οµόλογα (τραπεζικά και Ελληνικού ηµοσίου), οι οµολογίες των ανωνύµων εταιρειών (κοινές, ανταλλάξιµες και µετατρέψιµες), καθώς και τα δικαιώµατα προτίµησης Ο µεγαλύτερος όγκος συναλλαγών, καθηµερινά, αφορά τις συναλλαγές των µετοχών. Στην Ε.Α.Γ.Α.Κ. µπορούν να διαπραγµατεύονται δύο νέοι τίτλοι, τα Μερίδια Επενδυτικών Κεφαλαίων Αναδυοµένων Αγορών.(Ε.Κ.Α.Α.) και τα Ελληνικά Πιστοποιητικά (ΕΛ.ΠΙΣ.). 19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΟΧΕΣ 2.1 ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ο Έλληνας επενδυτής είναι πλέον υποχρεωµένος να καταλήξει σε εναλλακτικές µορφές επένδυσης µε υψηλότερες αποδόσεις. Για έναν επενδυτή όµως που θα ήθελε η διαχείριση των χρηµάτων του να γίνεται από τον ίδιο ( µε τη βοήθεια φυσικά έµπειρων χρηµατιστών) και κατά συνέπεια να αναλάβει υψηλότερο ρίσκο µε την µακροχρόνια προοπτική σηµαντικών κερδών, το Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών ( ΧΑΑ ) αποτελεί τη λύση. Η επένδυση σε επιλεγµένες µετοχές του ελληνικού χρηµατιστηρίου µπορεί να αποδώσει σηµαντικά κέρδη, αρκεί να γίνεται µε την απαραίτητη προσοχή και το σωστό χρονικό προγραµµατισµό. Κανείς δεν µπορεί να προβλέψει το µέλλον, αλλά το παρελθόν είναι πολλές φορές αποκαλυπτικό και µας δείχνει ότι πολλές µετοχές του Χρηµατιστηρίου Αξιών Αθηνών ( ΧΑΑ ) έδωσαν µακροχρόνια κέρδη για τους επενδυτές που τις προτιµούν. Ο στόχος είναι να αγοράσουµε µετοχές που η τιµή τους θα επιφέρει µια αυξηµένη απόδοση σε µακροχρόνια βάση καθώς λόγω των απροσδόκητων οικονοµικών εξελίξεων δεν µπορούµε πλέον να προσδοκούµε σε ασυνήθιστα υψηλά κέρδη σε βραχυπρόθεσµο ορίζοντα. Για να το πετύχουµε αυτό θα πρέπει, βάσει συγκεκριµένων παραµέτρων, να ανακαλύψουµε εταιρείες µε προοπτικές ανάπτυξης. Οι µετοχές, οι οποίες παρουσιάζουν µια µακροχρόνια σχετικά υψηλή απόδοση είναι τα ονοµαζόµενα blue chips (εταιρίες υψηλής εσωτερικής αξίας µε µεγάλα διαχειριζόµενα κεφάλαια ), ενώ οι εταιρίες µικρής και µεγάλης κεφαλαιοποίησης παρουσιάζουν υψηλό ρίσκο καθώς τα κέρδη τους εξανεµίζονται από τον ανταγωνισµό (εγχώριο και εξωτερικό) και την υψηλή φορολόγηση αλλά και τη χαµηλή ζήτηση ( κατανάλωση). Ακόµη στους κερδισµένους εντάσσονται εταιρίες που έγιναν αντικείµενο εξαγοράς ή συγχωνεύσεων µε αποκλειστικό σκοπό να χρησιµοποιηθούν ως όχηµα 20