Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία της μεταλλευτικής εταιρείας ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία της μεταλλευτικής εταιρείας ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δ. ΣΟΥΦΛΕΡΗΣ Δικηγόρος Πρόεδρος ΔΣ του ΣΔΑΠΠΕ ΚΥΜΗΣ, μέλος του Δικτύου Αιγαίου Χαλκίδα, Ιούνιος 2010

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 4 1. Η Ιστορία της εταιρείας ΛΑΡΚΟ... 6 1.1 Οι κυριότεροι σταθμοί στην ανάπτυξη της εταιρείας... 6 1.2 Η σημερινή κατάσταση της εταιρείας... 7 2. Το αντικείμενο εργασιών της εταιρείας... 8 2.1 Τα προϊόντα... 8 2.1.1 Το νικέλιο... 8 2.1.2 Προέλευση του Νικελίου... 8 2.1.3 Οι χρήσεις του Νικελίου... 9 2.2 Τα παραπροϊόντα... 9 2.2.1 Η Σκουριά... 9 2.2.2 Αδρανή Υλικά... 11 3. Η οικονομική θέση της εταιρείας... 11 4. Η λειτουργία της εταιρείας... 13 4.1 Εξόρυξη και μεταφορά... 13 4.1.1 Υπόγεια εκμετάλλευση... 13 4.1.2 Επιφανειακή εκμετάλλευση... 13 4.1.3 Μεταφορά... 13 4.2 Οι εγκαταστάσεις... 14 4.2.1 Παραγωγή... 14 4.2.1.Α. Μεταλλεία Εύβοιας... 14 4.2.1.Β. Μεταλλεία Αγίου Ιωάννη Βοιωτίας... 14 4.2.1.Γ. Μεταλλεία Καστοριάς... 15 4.2.1.Δ. Λιγνιτωρυχείο Σερβίων Κοζάνης... 15 4.2.2 Επεξεργασία: Το Εργοστάσιο... 15 5. Οι Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία της εταιρείας... 16 5.1 Γενικά... 16 5.2 Επίδραση στο θαλάσσιο περιβάλλον... 17 Σελίδα 1 ΔΔΣ 3/6/2010

5.3 Λάρυμνα... 20 5.3.1 Νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων της ΛΑΡΚΟ... 23 5.4 Τοξικότητα της σκουριάς... 25 5.5 Κεντρική Εύβοια... 26 5.6 Μελλοντικά σχέδια της ΛΑΡΚΟ στην Εύβοια... 31 5.7 Καστοριά... 32 6. Συνοπτική θεώρηση του νομικού πλαισίου για τις περιβαλλοντικές παραβάσεις της ΛΑΡΚΟ... 33 6.1 Νομοθετικό πλαίσιο για την βιομηχανία και το περιβάλλον... 33 6.1.1 Η Οδηγία IPPC και οι βασικές αρχές της... 33 6.1.2 Ρυθμίσεις για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση... 34 6.1.3 Ρυθμίσεις για τα Στερεά και Επικίνδυνα Απόβλητα και για τα Υγρά Απόβλητα... 34 6.2 Μόλυνση των υδάτων στην Κεντρική Εύβοια... 34 6.3 Μόλυνση του Βόρειου Ευβοϊκού... 35 7. Η αναζήτηση στοιχείων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ΛΑΡΚΟ... 35 Συμπεράσματα Επίλογος... 37 Σημειώσεις... 38 Παράρτημα Ι... 41 Παράρτημα ΙΙ... 43 Η αξία του Ευβοϊκού κόλπου ως θαλάσσιου οικοσυστήματος... 43 Το ζήτημα της Ρύπανσης του Ευβοϊκού Κόλπου... 43 Παράρτημα ΙΙΙ... 45 Ορεινή Μεσσαπία: Όλα θυσία στη Λάρκο;... 45 Βιβλιογραφία και δικτυογραφία... 48 Σελίδα 2 ΔΔΣ 3/6/2010

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία της μεταλλευτικής εταιρείας ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ Περίληψη Η ΛΑΡΚΟ είναι μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του ελλαδικού χώρου και δραστηριοποιείται στην εξόρυξη σιδηρονικελίου. Οι βασικές της εγκαταστάσεις βρίσκονται στην Λάρυμνα Φθιώτιδας, όπου γίνεται η επεξεργασία του μεταλλεύματος, ενώ οι εξορύξεις πραγματοποιούνται σε Κεντρική Εύβοια, Βοιωτία και Καστοριά. Οι εξαγωγές της αποτελούν το 2,1% των συνολικών εγχώριων εξαγωγών και είναι η μεγαλύτερη μεταλλουργική εταιρεία στην Ευρώπη. Η μετοχική της σύνθεση κατανέμεται ως εξής: Εθνική Τράπεζα 36%, ΔΕΗ 28% και Υπουργείο Οικονομικών 36%. Η ΛΑΡΚΟ διαπράττει με τρεις τρόπους ρύπανση: η μία πραγματοποιείται στις περιοχές εξόρυξης, η δεύτερη στη θαλάσσια περιοχή του βόρειου ευβοϊκού όπου η εταιρεία εναποθέτει τη λεγόμενη «σκουριά» και η τρίτη στην Λάρυμνα, στο εργοστάσιό της. Οι καταστροφές από την εξόρυξη είναι: κόψιμο χιλιάδων δέντρων, αποψίλωση δασών, τεράστιες ποσότητες μπάζων που καλύπτουν ολόκληρες πλαγιές, καταστροφή υδροφόρου ορίζοντα, διάνοιξη δρόμων για τα βαρέα οχήματα. Η εξόρυξη γίνεται μόνο επιφανειακά, με τη δημιουργία τεράστιων κρατήρων που σε βάθος μπορεί να ξεπερνούν και τα 200 μέτρα. Ακόμη στην περιοχή εξόρυξης γίνεται και ο χημικός εμπλουτισμός του μεταλλεύματος, που είναι επίσης ρυπογόνος. Στον Β. Ευβοϊκό εναποθέτει 1.500.000-2.000.000 τόνους σκουριάς κατ έτος. Στην Λάρυμνα το εργοστάσιο παράγει αέριους ρύπους, μικροσωματίδια, σκουριά, υγρά απόβλητα, επιχωματώνει την θάλασσα και υγρότοπους, και καταστρέφει δάση της περιοχής και γεωργική γη. Επιπλέον φαίνεται να έχει ευθύνη, είτε λόγω χημικών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα στα ανοιχτά ορυχεία της, είτε λόγω απόρριψης μεγάλων ποσοτήτων μεταφερόμενων ρύπων εντός των μη χρησιμοποιούμενων αλλά φυλασσόμενων ορυχείων της, στην ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής της Μεσσαπίας της Εύβοιας με βαρέα μέταλλα και ιδίως με Cr6 Λέξεις Κλειδιά: Λάρυμνα, Κεντρική Εύβοια, Βόρειος Ευβοϊκός Κόλπος, σκουριά, ρύπανση. Σελίδα 3 ΔΔΣ 3/6/2010

Εισαγωγή Η ΛΑΡΚΟ μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του ελλαδικού χώρου δραστηριοποιείται στην εξόρυξη σιδηρονικελίου και οι βασικές της εγκαταστάσεις βρίσκονται στην Λάρυμνα Φθιώτιδας (από όπου και το όνομα ΛΑΡΚΟ = ΛΑΡυμνα ΚΟμπανυ), όπου γίνεται η επεξεργασία του μεταλλεύματος, ενώ οι εξορύξεις πραγματοποιούνται σε Κεντρική Εύβοια, Βοιωτία και Καστοριά. Το σιδηρονικέλιο αποτελεί το βασικό στοιχείο για την παραγωγή ανοξείδωτων σκευών και η ΛΑΡΚΟ αποτελεί βασική προμηθεύτρια πολυεθνικών κολοσσών. Από την ετήσια (2006) οικονομική αναφορά της εταιρείας παρατηρείται ότι κατέχει μερίδιο ίσο με το 40% της παραγωγής πανευρωπαϊκά, κατατάσσοντας την στις πέντε μεγαλύτερες παγκοσμίως. Οι εξαγωγές της αποτελούν το 2,1% των συνολικών εγχώριων εξαγωγών και είναι η μεγαλύτερη μεταλλουργική εταιρεία από άποψη εγκαταστάσεων (πλην Ρωσίας) στην Ευρώπη. Επίσης η μετοχική της σύνθεση κατανέμεται ως εξής: Εθνική Τράπεζα 36%, ΔΕΗ 28% και Υπουργείο Οικονομικών 36%, συνεπώς μιλάμε για μια ουσιαστικά κρατική εταιρεία. Με την παράθεση των οικονομικών και παραγωγικών στοιχείων γίνεται αντιληπτό ότι η ΛΑΡΚΟ αποτελεί έναν από τους βασικότερους βραχίονες του κρατικού οικονομικού σχεδιασμού. Αυτή της η δυναμική ισοδυναμεί με το να συμπεριφέρεται ως «κράτος εν κράτει» στις περιοχές που έχει τα μεταλλεία της. Σήμερα, η ΛΑΡΚΟ διαπράττει με τρεις τρόπους ρύπανση: η μία πραγματοποιείται στις περιοχές εξόρυξης, η δεύτερη στη θαλάσσια περιοχή του Βόρειου Ευβοϊκού όπου η εταιρεία εναποθέτει τη λεγόμενη «σκουριά» και η τρίτη στην Λάρυμνα, στο εργοστάσιό της. Οι καταστροφές από την εξόρυξη είναι: κόψιμο χιλιάδων δέντρων, αποψίλωση δασών, τεράστιες ποσότητες μπάζων που καλύπτουν ολόκληρες πλαγιές, καταστροφή υδροφόρου ορίζοντα, διάνοιξη δρόμων για τα βαρέα οχήματα. Η εξόρυξη γίνεται μόνο επιφανειακά, με τη δημιουργία τεράστιων κρατήρων που σε βάθος μπορεί να ξεπερνούν και τα 200 μέτρα. Ακόμη στην περιοχή εξόρυξης γίνεται και ο χημικός εμπλουτισμός του μεταλλεύματος, με ουσίες και τρόπους βεβαιωμένα ρυπογόνους, καρκινογόνους και δυστυχώς με μόνιμη παραμονή στην ευρύτερη περιοχή της εξόρυξης και στον υδροφόρο ορίζοντα της. Στις περιοχές της Κεντρικής Εύβοιας που η εταιρία από χρόνια δραστηριοποιείται- οι κάτοικοι παραπονούνται για μεγάλο αριθμό καρκίνων, κόκκινο νερό και έρημες περιοχές. Το τελευταίο και ουσιαστικά χωρίς επιστροφή στάδιο της υπό εκμετάλλευση περιοχής, είναι η ερημοποίησή της. Αλλά όπως ανφέρθηκε αυτή είναι μόνο η μια πλευρά του κακού, η άλλη είναι η ρύπανση του Β. Ευβοϊκού από τη σκουριά, που είναι υπόλειμμα της επεξεργασίας του μεταλλεύματος. Σύμφωνα με το ΥΠΕΧΩΔΕ η σκουριά περιλαμβάνει βαρέα μέταλλα όπως νικέλιο, χρώμιο, κάδμιο και υδράργυρο. Υπολογίζεται ότι από τα 2 εκατ. τόνους σκουριάς που παράγεται κατά έτος, το 1 εκατ. τουλάχιστον ρίχνεται στο Β. Ευβοϊκό, ενώ το υπόλοιπο πωλείται σε τσιμεντοβιομηχανίες ή ως υλικό αμμοβολής. Η ρίψη γίνεται μέσω δυο μικρών πλοίων που αποπλέουν από τη Λάρυμνα, με καθ όλα νόμιμο τρόπο αφού το κράτος χορηγεί διαρκώς άδειες. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1998 η εκάστοτε κυβέρνηση υπόσχεται ότι η ρίψη αποβλήτων θα τερματιστεί το 2000,2001,2004, 2007 Όπως έχει καταγραφεί και σε σχετικές επιστημονικές μελέτες, η απόρριψη της σκουριάς έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στο θαλάσσιο Σελίδα 4 ΔΔΣ 3/6/2010

περιβάλλον και στους οργανισμούς που ζουν στην περιοχή. Από διάφορες μετρήσεις και αναλύσεις που έχουν γίνει στα αλιεύματα της περιοχής προκύπτει ότι η περιεκτικότητά τους σε τοξικά βαρέα μέταλλα είναι τόσο υψηλή, που η μακρόχρονη κατανάλωσή τους ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Στη Λάρυμνα το εργοστάσιο της υπάρχει από τα μέσα της δεκαετίας του 60. Παρά τις κατά καιρούς βελτιώσεις εν γένει είναι παλαιό και η λειτουργία του επιβαρύνει το περιβάλλον σε μεγάλη έκταση γύρω του, στην στεριά, την θάλασσα και τον οικισμό. Εκατοντάδες στρέμματα καταλαμβάνουν οι εναποθέσεις σκουριάς, δασικές εκτάσεις έχουν καταληφθεί, η θάλασσα και το αρχαίο αλλά και το σημερινό λιμάνι έχουν μπαζωθεί, αέριοι και υγροί ρύποι παράγονται συνεχώς. Η υγεία και η ποιότητα ζωής των κατοίκων έχει προσβληθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τελευταία η ΛΑΡΚΟ ζητά να τις παραχωρηθούν για εκμετάλλευση 4000 στρέμματα στην περιοχή των Ψαχνών και 20.000 στρέμματα στην περιοχή της Κύμης. Στην περίπτωση της Κύμης, ήδη η εταιρία έχει εξασφαλίσει τα 10.000 στρέμματα για το πρώτο στάδιο της εκμετάλλευσης, που είναι οι ερευνητικές γεωτρήσεις. Η εταιρία την τελευταία 4ετία αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα, οικονομικά και διαχειριστικά και βρίσκεται σε ένα ασαφές πλαίσιο επειδή θεωρείται βέβαιο ότι θα πουληθεί και θα περάσει από τον δημόσιο έλεγχο σε ιδιωτικά κεφάλαια. Πάρα ταύτα στην ίδια περίοδο συνεχίζει ασταμάτητα την ρυπογόνο δράση ενώ επιπλέον από την κακή λειτουργία των μονάδων της έχουν χάσει την ζωή τους πολλοί εργαζόμενοι. Επιπλέον φαίνεται να έχει ευθύνη έστω και εκ πλαγίου στην ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής της Μεσσαπίας στην Εύβοια με βαρέα μέταλλα και ιδίως με Cr6. Σελίδα 5 ΔΔΣ 3/6/2010

1. Η Ιστορία της εταιρείας ΛΑΡΚΟ εικ.1 Στην φωτογραφία ο Μποδοσάκης, ιδρυτής της ΛΑΡΚΟ Η Γενική Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Εταιρεία ΛΑΡΚΟ ιδρύθηκε από τον οραματιστή και πρωτοπόρο επιχειρηματία Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη 1 το 1963. Η διορατικότητα, και το επιχειρηματικό πνεύμα του ιδρυτή και η εξειδίκευση του προσωπικού συνέβαλλαν ώστε η Εταιρεία να ξεπεράσει πολλές δυσκολίες και να γίνει σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός σιδηρονικελίου στην Ευρώπη 2. 1.1 Οι κυριότεροι σταθμοί στην ανάπτυξη της εταιρείας Σύμφωνα με την παρουσιαζόμενη ιστορία, από την ίδια την εταιρεία 3, οι κυριότεροι σταθμοί στη πορεία της ανάπτυξής της είναι οι ακόλουθοι: 1963 Η ΛΑΡΚΟ ιδρύεται από τον Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη 1966 Ίδρυση του εργοστασίου στην περιοχή της Λάρυμνας 4 και πρώτη παραγωγή σιδηρονικελίου. 1968 Έναρξη κατασκευής 2 οικισμών με σχολεία, νηπιαγωγεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, εκκλησίες και πολιτιστικά κέντρα για τους εργαζόμενους της Εταιρείας. 1969 Έναρξη λειτουργίας και ανάπτυξης των Μεταλλείων Εύβοιας. 1970-1972 Δύο νέες περιστροφικές κάμινοι προστίθενται στη παραγωγή, αυξάνοντας την παραγωγή στους 15.000 τόνους νικελίου. 1976 Η ΛΑΡΚΟ είναι η πρώτη μεταλλουργική εταιρεία στον κόσμο που εισάγει το κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο στην αγορά. 1 Βλέπε Σημειώσεις. στο τέλος: Ι 2 Βλέπε Σημειώσεις. στο τέλος: ΙΙ 3 http://www.larco.gr/el.our_history.php 4 Βλέπε Σημειώσεις. στο τέλος: ΙΙI Σελίδα 6 ΔΔΣ 3/6/2010

1977 Εγκατάσταση της μεγαλύτερης μεταφορικής ταινίας (7.5χλμ) μεταλλεύματος στην Ευρώπη στα Μεταλλεία της Εύβοιας, η οποία εξοικονομεί ενέργεια και περιορίζει τους ρύπους μειώνοντας τα δρομολόγια μεταφοράς με φορτηγά. 1989 Μετά την εκκαθάριση της παλαιάς ΛΑΡΚΟ, η νέα ΛΑΡΚΟ ιδρύεται με μετόχους την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ), τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρικού (ΔΕΗ) και τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ΟΑΕ). 1992 Πιστοποίηση της εταιρείας με ISO 9000 για την ποιότητα του προϊόντος. 1992 Έναρξη εκμετάλλευσης κοιτασμάτων της Λεροπηγής στον νομό της Καστοριάς και ανάπτυξη των ομώνυμων μεταλλείων. 2000-2001 Υλοποίηση επενδυτικού προγράμματος στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας (ΕΠΕ) ύψους 20 εκατ. που αφορούσε την ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό βασικών μεταλλουργικών μονάδων παραγωγής. Η ΛΑΡΚΟ πετυχαίνει κερδοφορία 2004 Η ΛΑΡΚΟ εισέρχεται πάλι σε περίοδο κερδοφορίας. 2005-2007 Υλοποίηση δεύτερου επενδυτικού προγράμματος στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑΝ) ύψους 40 εκατ. που αφορά στην ολοκλήρωση της ανακατασκευής και εκσυγχρονισμού των μονάδων παραγωγής του Μεταλλουργικού Εργοστασίου Λάρυμνας. 2006 Η ΛΑΡΚΟ μεταφέρει τα κεντρικά γραφεία σε νέο μοντέρνο αυτοτελές κτίριο στο Μαρούσι. 5 1.2 Η σημερινή κατάσταση της εταιρείας Μετά το 2006 2007 η εταιρεία μπαίνει σε μία δύσκολη περίοδο. Λόγω λανθασμένων οικονομικών και διαχειριστικών επιλογών και της μεγάλης διακύμανσης της τιμής του νικελίου στις διεθνείς αγορές, ζημιώνεται σημαντικά τα έτη αυτά και η λειτουργία της αρχίζει να παρουσιάζει κάμψη. Η ποσότητα παραγόμενου προϊόντος μειώνεται, μεταλλεία σταματούν την λειτουργία τους, το προσωπικό μειώνεται και αρχίζει να χρησιμοποιεί εργολάβους και αντί του μόνιμου εργατικού προσωπικού, απασχολούμενους με συμβάσεις παροχής υπηρεσιών. Παρουσιάζεται μεγάλη ζημία και αυξημένες οφειλές προς την ΔΕΗ. Η εταιρεία μπαίνει σε μία περίοδο απαξίωσης και ταυτοχρόνως ξεκινά μία έντονη συζήτηση για πώληση της σε ιδιωτικά κεφάλαια και πολύ πιθανά σε ξένους επενδυτές. 5 Σύμφωνα με την ίδια την εταιρεία τα μελλοντικά σχέδια για το 2007 περιλάμβαναν ανακατασκευή και πλήρη εκσυγχρονισμό της μεγαλύτερης Ηλεκτροκαμίνου του Εργοστασίου Λαρύμνης, εκσυγχρονισμό της Μονάδας Παραγωγής Οξυγόνου και πλήρη ανακαίνιση του συστήματος Ηλεκτροφίλτρων για την αποτελεσματικότερη δέσμευση της σκόνης που εκλύεται κατά την μεταλλουργική επεξεργασία. Σελίδα 7 ΔΔΣ 3/6/2010

2. Το αντικείμενο εργασιών της εταιρείας 2.1 Τα προϊόντα 2.1.1 Το νικέλιο Το νικέλιο αποτελεί το 5 ο πιο κοινό στοιχείο στη Γη. Είναι ένα στοιχείο το οποίο συναντάται κυρίως στη δομή θειούχων, οξειδίων και αλάτων ανόργανων ουσιών. Είναι εξαιρετικά σημαντικό εμπορικό προϊόν, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια βιομηχανική ανάπτυξη παραμερίζοντας σχεδόν όλα τα υπόλοιπα βιομηχανικά μέταλλα. Αυτό οφείλεται στο ότι τόσο το ίδιο όσο και τα κράματα έχουν αντοχή, αντίσταση στη διάβρωση, ελαστικότητα, καλή θερμική και ηλεκτρική αγωγιμότητα, μαγνητικά χαρακτηριστικά και καταλυτικές ιδιότητες. Το σιδηρονικέλιο είναι ένα κράμα που περιέχει νικέλιο και σίδηρο σε αναλογίες που διαφέρουν και διακυμαίνονται από 20% - 40% νικέλιο και 60% - 80% σίδηρο. 2.1.2 Προέλευση του Νικελίου Το νικέλιο βρίσκεται σε λατεριτικά σιδηρονικελιούχα κοιτάσματα και στην Ελλάδα υπάρχουν κυρίως σε τρεις μεγάλες περιοχές, στους νομούς: Εύβοιας, Βοιωτίας και Καστοριάς. Τα λατεριτικά σιδηρονικελιούχα κοιτάσματα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας τους. Ο πρώτος τύπος είναι οι αυτόχθονοι λατερίτες (μάλλον σπάνιος στην Ελλάδα). Κοιτάσματα τέτοιου τύπου είναι αυτά που απαντούν στην περιοχή της Καστοριάς. Ο δεύτερoς τύπος είναι οι ιζηματογενείς (μεταφερμένoι) λατερίτες. Οι λατερίτες αυτού του τύπου είναι πιο ομοιόμορφοι και εξορύσσονται πιο εύκολα. Ωστόσο, έχουν μικρότερη περιεκτικότητα σε νικέλιο. Αυτού του τύπου είναι τα κοιτάσματα του Αγίου Ιωάννη και της Εύβοιας. Με βάση τα δεδομένα που υπάρχουν οι ορυκτοί πόροι λατεριτικών σιδηρονικελιούχων κοιτασμάτων που υπάρχουν στη χώρα μας υπερβαίνουν τους 240 εκατομμύρια τόνους. Στην Ελλάδα η βασική γεωλογική έρευνα διεξάγεται κυρίως από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) το οποίο παρέχει γενικές πληροφορίες σχετικά με τη γεωλογική δομή της χώρας, το μέγεθος, την τοποθεσία και την ποιότητα των διαφόρων μεταλλείων της Ελλάδας. Η ΛΑΡΚΟ διεξάγει εκτεταμένη και λεπτομερή έρευνα που περιλαμβάνει γεωλογική αναγνώριση, χαρτογράφηση και ερευνητικές γεωτρήσεις δειγματοληψίας χρησιμοποιώντας την σύγχρονη τεχνολογία και στο μέλλον στοχεύει σε συστηματική εξερεύνηση μεταλλοφόρων περιοχών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπου η εταιρία κατέχει δικαιώματα έρευνας. Επιπλέον η εταιρεία δηλώνει πως στο μέλλον θα επιδιώξει την αύξηση των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων μέσω των διαδικασιών της Πυρομεταλλουργίας και της Υδρομεταλλουργίας. Σελίδα 8 ΔΔΣ 3/6/2010

2.1.3 Οι χρήσεις του Νικελίου Το νικέλιο χρησιμοποιείται κυρίως στην παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα μέσω του κράματος του σιδηρονικελίου (66%). Επίσης στην παραγωγή μη σιδηρούχων κραμάτων (12%), ειδικών κραμάτων χάλυβα (5%), στην επιμετάλλωση (7%), στη χύτευση των μετάλλων (3%) και στους συσσωρευτές(2%). εικ. 2. Διάγραμμα χρήσεων του Νικελίου (πηγή επίσημος ιστότοπος της ΛΑΡΚΟ) Το σιδηρονικέλιο χρησιμοποιείται πρωτίστως στην κατασκευή ανοξείδωτων χαλύβων (γνωστών και ως σειρές 200 και 300). Είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη ομάδα ανοξείδωτων χαλύβων, αναλογώντας στο 70%-75% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής. Σήμερα, το σιδηρονικέλιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην διεθνή βιομηχανία και οικονομία. Χρησιμοποιείται σε μια πληθώρα εφαρμογών και τομείς: εφαρμοσμένη μηχανική, μεταφορές, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά, κτίρια και κατασκευές, μεταλλικά αντικείμενα, σωλήνες και εξαρτήματα σωλήνων, επαναφορτιζόμενοι συσσωρευτές, τηλεπικοινωνίες. Ακόμη συντείνει στην αποδοτική παραγωγή πετρελαίου και βενζίνης, την καθαρή και αξιόπιστη παραγωγή ενέργειας, την υγιεινολογική κατεργασία τροφίμων και ποτών, τον ασφαλή και αξιόπιστο ιατρικό εξοπλισμό, καθώς και σε εξοπλισμό μειωμένων εκπομπών από συσκευές έκπλυσης απαερίων ή στα υβριδικά οχήματα. Η μεγάλη του χρηστικότητα αντισταθμίζει το σχετικά υψηλό του κόστος. Είναι προφανές ότι το σιδηρονικέλιο θα διαδραματίζει έναν σημαντικότατο ρόλο και στο μέλλον. 2.2 Τα παραπροϊόντα 2.2.1 Η Σκουριά Το σιδηρονικέλιο παράγεται με πυρομεταλλουργική διαδικασία και χρήση μεταλλευμάτων που εξορύσσονται στα μεταλλεία της ΛΑΡΚΟ. Η συνολική ετήσια παραγωγή νικελίου φθάνει τους 20.000 τόνους, ενώ η ποσότητα μεταλλευμάτων που Σελίδα 9 ΔΔΣ 3/6/2010

απαιτείται για να πραγματοποιηθεί η συγκεκριμένη παραγωγή, είναι περίπου 2.500.000 τόνοι. Το 85% της τροφοδοσίας μετατρέπεται σε σκουριά Η/Κ (ηλεκτροκαμίνων). Η σκουριά 6 είναι κατ ουσίαν παραπροϊόν της παραγωγής νικελίου. Η ποσότητα της είναι τεράστια και γιαυτό δημιουργείται το σοβαρότατο πρόβλημα διαχείρισής της, που δυστυχώς η εταιρεία δεν έχει λύσει όλα τα χρόνια λειτουργίας της. Μέχρι τώρα οι λύσεις που ακολουθούνται είναι της υπαίθριας αποθήκευσης ή ρίψης στον Ευβοϊκό κόλπο. Περισσότερα όμως για το θέμα αυτό στις παραγράφους που αφορούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ( 5 κε και στο παράρτημα Ι όπου παρουσίαση σχετικού φωτογραφικού αφιερώματος σε μορφές pdf και pps). πιν. 1 Συνολική παραγωγή και διάθεση σκωρίας από τις εγχώριες βιομηχανίες (στοιχεία για τα έτη 2000 ή 2001, πηγή: http://www.evipar.org/maingr.asp?catid=51 ) Σκωρία ΛΑΡΚΟ ΛΑΡΥΜΝΑ 1.500.000 (2000) ~500.000 tn στην τσιμεντοβιομηχανία, ~100.000 tn αμμοβολή Σκωρία Χαλυβουργικής ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ 6.000 (2000) 100% στην τσιμεντοβιομηχανία + 3.500 tn από στοκ 1999 Σκωρία ΣΙΔΕΝΟΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 71.000 (2000) 500 tn στην τσιμεντοβιομηχανία (περιστασιακά) Ερυθρά Ιλύς ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ 650.000 (2000) 100% αναξιοποίητη. Μένει στις εγκαταστάσεις. Λιγνιτικά ενδιάμεσα ΛΙΓΝΙΤΟΡΥΧΕΙΑ ΔΕΗ ~20.000.000 (2001) 100% απορρίπτεται. Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί περί το 20%. Φωσφογύψος FGD γύψος ΒΦΛ Θεσσαλονίκη, Ν.Καρβάλη ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ - - 400.000 (2001) Συναποτίθεται με την Ι.Τ. στα ορυχεία. 6 Διακρίνεται σε δύο είδη: Σκουριά Ηλεκτροκαμίνων και Σκουριά Μεταλλακτών α) Η Σκουριά Ηλεκτροκαμίνων που παράγεται κατά την 3η φάση της παραγωγικής διαδικασίας αποτελείται κυρίως από οξείδια σιδήρου και διοξείδια πυριτίου, με περιεκτικότητα 35%. Το υπόλοιπο 30% αποτελείται από οξείδια ασβεστίου, μαγνησίου, αλουμινίου και χρωμίου. Χρησιμοποιείται ως υλικό αμμοβολής και ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία τσιμέντου. Κατά τη διάρκεια του 2006, πραγματοποιήθηκαν εξαγωγές σκουριάς στη Βόρεια Αμερική για πρώτη φορά στην ιστορία της LARCO και ενισχύθηκαν οι εντός της Ελλάδος πωλήσεις. β) Η Σκουριά Μεταλλακτών - που παράγεται κατά την 4η φάση της παραγωγικής διαδικασίας αποτελείται κυρίως από οξείδια σιδήρου (80% FeO) και κοκκοποιείται σε μέγεθος 5 mm. Η σκουριά μεταλλακτών μπορεί να χρησιμοποιείται για την παραγωγή ειδικού τύπου σκυροδέματος και για την κάλυψη σωλήνων πετρελαίου. Σελίδα 10 ΔΔΣ 3/6/2010

Σύμφωνα με την εταιρεία το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης διερευνά την αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων και ειδικότερα των στείρων του εμπλουτισμού και της σκουριάς των Ηλεκτρικών Καμίνων με στόχο την διάθεσή τους ως παραπροϊόντα. Η σκουριά των Η/Κ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υλικό αμμοβολής, στην βιομηχανία τσιμέντων, για την παραγωγή τσιμέντου Portland (χρησιμοποιείται εδώ και δύο δεκαετίες ως βελτιωτικό του κοινού τσιμέντου), για την παραγωγή αλουμινούχου τσιμέντου υψηλών προδιαγραφών και ειδικών σιδηροκραμάτων, σε αντιολισθητικούς ασφαλτοτάπητες, σε βιομηχανίες οικοδομικών υλικών (κεραμικά, πυρίμαχα, αντιολισθητικές πλάκες πεζοδρομίων) κα. Προς το παρόν όμως η χρήση της σκουριάς είναι περιορισμένη. Έτσι το πρόβλημα διάθεσης-ασφαλούς αποθήκευσης παραμένει άλυτο. Η εταιρεία έχει εναποθέσει την λύση του προβλήματος απόθεσης της σκουριάς στο μέλλον, όταν θα υλοποιηθούν τα ερευνητικά της σχέδια για τις πολλά υποσχόμενες χρήσεις της. Στον πίνακα (πιν. 1) παρουσιάζεται η συνολική παραγωγή σκουριάς καθώς και οι τρόποι διάθεσης από τις εγχώριες βιομηχανίες. 2.2.2 Αδρανή Υλικά Κατά την εξόρυξη νικελιούχου μεταλλεύματος, παράγεται μεγάλη ποσότητα αδρανών υλικών, κυρίως ασβεστόλιθου. Τα υλικά αυτά παράγονται με μικρό κόστος και σε κοντινές αποστάσεις από την Εθνική Οδό. Το 2007 δημιουργήθηκε η ΛΑΡΚΟΔΟΜΗ, κοινοπραξία μεταξύ των εταιριών ΛΑΡΚΟ, GEMAKO και τα Λατομεία Στυλίδας με σκοπό την εκμετάλλευση αυτών των υλικών. 3. Η οικονομική θέση της εταιρείας H Γ.Μ.Μ.Α.Ε. ΛΑΡΚΟ είναι o μεγαλύτερος παραγωγός σιδηρονικελίου στην Ευρώπη και ένας από τους πέντε μεγαλύτερους παραγωγούς παγκοσμίως. Οι εξαγωγές της αποτελούν το 2,1% των συνολικών εγχώριων εξαγωγών και είναι η μεγαλύτερη μεταλλουργική εταιρεία από άποψη εγκαταστάσεων (πλην Ρωσίας) στην Ευρώπη (στοιχεία του 2006). Η εταιρεία ερευνά, εξορύσσει, παράγει και εμπορεύεται το προϊόν της σε όλο τον κόσμο. Η θέση της στην διεθνή αγορά είναι σημαντική. Για πολλά χρόνια έχει αντιμετωπισθεί με εμπιστοσύνη από τους πελάτες της εξαιτίας της ποιότητας του προϊόντος της (σιδηρονικελίου), η οποία οφείλεται στη μακρόχρονη λειτουργία της και τον υψηλό βαθμό εξειδίκευσης του προσωπικού της. Η εταιρεία έχει μακρά παράδοση στην καινοτομία. Είναι η πρώτη, σε όλο τον κόσμο, εταιρεία που εισήγαγε στην διεθνή αγορά το κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο το 1976. Οι λοιποί ανταγωνιστές της ακολούθησαν δύο χρόνια αργότερα και σήμερα το 70-80% του παγκόσμια παραγόμενου σιδηρονικελίου είναι σε κοκκοποιημένη μορφή. Όλοι οι παραγωγοί ανοξείδωτου χάλυβα, όπως οι: Thyssen-Krupp, Outokumpu, OY & AB, Acerinox, Glencore, Avesrapolarit χρησιμοποιούν στα εργοστάσιά τους κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο της ΛΑΡΚΟ. Σελίδα 11 ΔΔΣ 3/6/2010

Η ΛΑΡΚΟ, όντας προβληματική εταιρεία του ομίλου Μποδοσάκη, περιήλθε στο Δημόσιο στα μέσα του 80, με το νόμο περί προβληματικών εταιρειών 7. Σήμερα, το μετοχικό κεφάλαιο της Εταιρίας, ανέρχεται σε 162,4 εκατομμύρια και κατανέμεται ως εξής: Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) 28,6%, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ) 36% και Υπουργείο Οικονομικών 35,4%. Συνεπώς η εταιρεία βρίσκεται υπό έμμεσο κρατικό έλεγχο. Το 2006, αν και υπήρξαν ορισμένα τεχνικά προβλήματα παραγωγής, η εταιρεία διατήρησε την θέση της με μερίδιο 40% της Ευρωπαϊκής αγοράς (με 18.000 τόνους σιδηρονικέλιο). Σύμφωνα με την επίσημη έκθεση της εταιρείας για την χρονιά αυτή, επρόκειτο για χρονιά εξαιρετικής κερδοφορίας 8 (για την παραγωγή της εταιρείας το 2008 πληροφορίες υπάρχουν στον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων στο http://66.165.120.21/nikelio_gr.html ). Όμως στην συνέχεια ακολούθησαν λάθη, με κατασπατάληση των κεφαλαίων, άστοχες κινήσεις με τα αποθέματα και απώλεια της ευκαιρίας εκμετάλλευσης του νικελίου την περίοδο που έκανε ρεκόρ διεθνούς τιμής με 30.000 δολάρια τον τόνο 9. Αποτέλεσμα ήταν μεγάλες ζημιές και έλλειψη ρευστότητας. Σήμερα υπάρχουν 40 εκατ. χρέη της ΛΑΡΚΟ προς τη ΔΕΗ. Η ΛΑΡΚΟ είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρος βιομηχανία. Παρουσιάζεται πολυετής αδυναμία επίλυσης του προβλήματος υψηλού κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος, που αντιστοιχεί σε 40% του συνολικού κόστους παραγωγής και η εταιρεία το πληρώνει σε διπλή τιμή από ό,τι οι διεθνείς ανταγωνιστές. Έτσι το συγκεκριμένο πρόβλημα είναι από τα σημαντικότερα που η εταιρεία αντιμετωπίζει. Το υπουργείο Οικονομίας επί Ι. Παπαθανασίου θέλησε να πουλήσει τη ΛΑΡΚΟ σε ιδιώτες και τον Ιούλιο του 2009 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για την επιλογή στρατηγικού επενδυτή. Εννέα συμμετέχοντες εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους, ωστόσο από τότε η διαδικασία έχει ουσιαστικά παγώσει αφού μεσολάβησαν οι εκλογές και η αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας. 7 Βλέπε Σημειώσεις. στο τέλος: IV 8 Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται κυρίως από την ίδια την εταιρεία αλλά και τον ημερήσιο γραπτό τύπο: To 2006 η ΛΑΡΚΟ κατατάσσεται παγκοσμίως ως μια από τις πλέον επικερδείς εταιρείες παραγωγής μετάλλου, όσον αφορά την απόδοση ιδίων κεφαλαίων. Πέτυχε τζίρο 346 εκατ. ευρώ (+46%) και κέρδη προ φόρων 31 εκατ. ευρώ (+57%).Η παραγωγή ανήλθε στους 17.737 τόvoυς σιδηρονικελίου. Εδραίωσε μερίδιο 6-7% τns ευρωπαϊκής αγοράς νικελίου προμηθεύοντας κορυφαίους παραγωγούς χάλυβα. Απασχολεί - άμεσα ή έμμεσα -προσωπικό 1.300 ατόμων και περίπου 3.000 επαγγελματίες που εξαρτώνται από αυτήν. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές (35 εκατ. ευρώ) και εξαγωγείς στην Ελλάδα (2,1% των ελληνικών εξαγωγών). Διατηρεί αποθέματα και πόρους που υπερβαίνουν το 1 εκατ. τόνους σιδηρονικελίου που εξασφαλίζουν διάρκεια παραγωγής 50 ετών. Η εταιρεία υποστηρίζει ότι έχει αρχίσει την ενσωμάτωση αρχών βιώσιμης ανάπτυξης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και επιδιώκει τεχνολογίες φιλικότερες προς το περιβάλλον και προγραμματισμό της εφαρμογής τους. Ακόμη ότι θα επιδιώξει ανάπτυξη μέσω εξαγορών. 9 Το καλοκαίρι του 2007 η τιμή του νικελίου κατέγραφε νέο ιστορικό υψηλό και θα μπορούσε η τότε διοίκηση να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία και να συσσωρεύσει κέρδη όμως η διευθυντική ελίτ προπωλούσε σε εξευτελιστικές τιμές το νικέλιο παρουσιάζοντας απώλειες εσόδων μέχρι και 60%. Σελίδα 12 ΔΔΣ 3/6/2010

[Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου η ΔΕΗ δεν δέχεται να συμμετάσχει στην αύξηση κεφαλαίου 45 εκατ. και η ΛΑΡΚΟ βρίσκεται ένα βήμα πριν από τη στάση πληρωμών. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα χρήματα από την τελευταία αύξηση έχουν ήδη ξοδευτεί και επίκειται σύγκληση έκτακτης γενικής συνέλευσης όπου θα τεθεί εκ νέου θέμα αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, έχοντας μάλιστα σημαντικά συσσωρευμένα χρέη. Το Δημόσιο αδυνατεί λόγω οικονομικής στενότητας να την καταβάλει εξ ολοκλήρου και το μέλλον παραμένει αόρατο, ενώ καρκινοβατεί η κεφαλαιοποίηση ζημιών ύψους 120 εκατ. ]. 4. Η λειτουργία της εταιρείας 4.1 Εξόρυξη και μεταφορά 4.1.1 Υπόγεια εκμετάλλευση Η υπόγεια εκμετάλλευση είναι περιορισμένης κλίμακας (2%) και γίνεται με τη μέθοδο της κατακρήμνισης της οροφής. Η προσπέλαση στο κοίτασμα γίνεται με οριζόντιες ασβεστολιθικές στοές και ελικοειδείς ράμπες. Οι κύριες φάσεις είναι η διάτρηση, η γόμωση των διατρημάτων με εκρηκτικά και η πυροδότησή τους, η συλλογή του παραγόμενου μεταλλεύματος και η υποστήριξη των στοών. Το παραγόμενο μετάλλευμα μεταφέρεται στην επιφάνεια μέσω ηλεκτρικού σιδηρόδρομου. 4.1.2 Επιφανειακή εκμετάλλευση Η επιφανειακή εκμετάλλευση είναι αυτή που εφαρμόζεται κυρίως και συνδυάζει ανοιχτή και κλειστή εκσκαφή. Το ύψος των βαθμίδων κυμαίνεται μεταξύ 12 και 15μ, με το πλάτος να εξαρτάται από το αν είναι σε λειτουργία ή είναι κοντά στο όριο της εκσκαφής. Αρχικά το πλάτος τους είναι περίπου 25μ, το οποίο όμως μειώνεται προοδευτικά περίπου στα 12μ προς το όριο της τελικής εκσκαφής. Η αποκάλυψη γίνεται με τη χρήση εκρηκτικών ενώ η κοπή του μεταλλεύματος γίνεται με υδραυλική τσάπα ή προωθητή γαιών. Το εξορυγμένο μετάλλευμα μεταφέρεται σε τριβεία για να υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία (θραύση και εμπλουτισμό). Το εμπλουτισμένο μετάλλευμα οδηγείται στον αποθέτη και από αυτόν στην πλατεία ομογενοποίησης. Το ομογενοποιημένο μετάλλευμα φορτώνεται και μεταφέρεται στο εργοστάσιο, όπου ζυγίζεται και τροφοδοτείται στις περιστροφικές καμίνους για περαιτέρω επεξεργασία. 4.1.3 Μεταφορά Τα προϊόντα των μεταλλείων μεταφέρονται οδικώς ή δια θαλάσσης στο εργοστάσιο της εταιρείας στην Λάρυμνα Φθιώτιδας. Το τελικό προϊόν αποθηκεύεται στο λιμάνι της ΛΑΡΚΟ στη Λάρυμνα προκειμένου να προωθηθεί στους πελάτες. Σελίδα 13 ΔΔΣ 3/6/2010

4.2 Οι εγκαταστάσεις. εικ 3. Χάρτης με τις εγκαταστάσεις της ΛΑΡΚΟ στην Ελλάδα 4.2.1 Παραγωγή 4.2.1.Α. Μεταλλεία Εύβοιας Η ΛΑΡΚΟ διαθέτει πέντε Μεταλλεία επιφανειακής εκμετάλλευσης στην περιοχής της Εύβοιας. Τα Μεταλλεία διαθέτουν σύγχρονο χωματουργικό εξοπλισμό επιφανειακών εκμεταλλεύσεων, δύο εγκαταστάσεις θραύσης και κοσκίνισης των μεταλλευμάτων, μονάδα εμπλουτισμού και εγκαταστάσεις ομογενοποίησης και φόρτωσης πλοίων. Για την μεταφορά του μεταλλεύματος από το Τριβείο στις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού και ομογενοποίησης, υπάρχει ενιαίο σύστημα μεταφορικής ταινίας, μήκους 7,5 χλμ, το οποίο αξιοποιεί την υψομετρική διαφορά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 1.2-1.5 εκατομμύρια τόνους. Η μέση περιεκτικότητα σε νικέλιο είναι 1%-1.03%. 4.2.1.Β. Μεταλλεία Αγίου Ιωάννη Βοιωτίας Τα Μεταλλεία Αγίου Ιωάννη βρίσκονται στο Νέο Κόκκινο του Νομού Βοιωτίας, 7 χιλιόμετρα από το Μεταλλουργικό Εργοστάσιο της Λάρυμνας. Είναι τα παλαιότερα Μεταλλεία της Εταιρίας και λειτουργούν με μία υπόγεια και τρεις επιφανειακές εκμεταλλεύσεις. Μια τέταρτη επιφανειακή εκμετάλλευση δημιουργήθηκε ως επέκταση σε υπάρχουσες επιφανειακές εκμεταλλεύσεις. Το πρώτο υπόγειο μεταλλείο στην περιοχή άρχισε να λειτουργεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα Τα Μεταλλεία είναι εξοπλισμένα με σύγχρονο υπόγειο και επιφανειακό εξοπλισμό και πρόσθετες μονάδες διατρητικών μηχανημάτων. Επιπλέον, υπάρχουν δύο εγκαταστάσεις θραύσηςκοσκίνισης καθώς και μονάδα εμπλουτισμού και μονάδα ομογενοποίησης του Σελίδα 14 ΔΔΣ 3/6/2010

μεταλλεύματος. Η ετήσια παραγωγή μετά το μαγνητικό διαχωρισμό ανέρχεται σε 700.000 τόνους μεταλλεύματος περιεκτικότητας σε νικέλιο 1,05-1,1%. 4.2.1.Γ. Μεταλλεία Καστοριάς Τα Μεταλλεία Καστοριάς, βρίσκονται κοντά στα Αλβανικά σύνορα και ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1990. Τα μεταλλεία είναι επιφανειακά και λειτουργούν με εργολαβικά συνεργεία εξόρυξης και αποκάλυψης. Υπάρχουν τρεις περιοχές με αποθέματα στην Καστοριά, εκ των οποίων δύο μόνο εκμεταλλεύονται σε μόνιμη βάση. Εξαιτίας του υψομέτρου, το Μεταλλείο Κούκος μπορεί να εκμεταλλευτεί μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα Μεταλλεία Καστοριάς διαθέτουν εγκαταστάσεις θραύσης-κοσκίνισης και εμπλουτισμού του μεταλλεύματος. Η ετήσια παραγωγή τους ανέρχεται περίπου σε 300.000 τόνους μεταλλεύματος υψηλής περιεκτικότητας σε νικέλιο. 4.2.1.Δ. Λιγνιτωρυχείο Σερβίων Κοζάνης Το Λιγνιτωρυχείο Σερβίων, βρίσκεται στα Σέρβια του νομού Κοζάνης. Η κάλυψη των αναγκών του Μεταλλουργικού Εργοστασίου στη Λάρύμνα οδήγησε τη ΛΑΡΚΟ στην ανάπτυξη έντονων μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, με σκοπό την αναζήτηση κατάλληλων στερεών καυσίμων. Η εκμετάλλευση του ορυχείου είναι επιφανειακή. Ο λιγνίτης θραύεται και κοσκινίζεται στο κατάλληλο μέγεθος. Η ετήσια παραγωγή του κυμαίνεται περίπου στους 250.000-300.000 τόνους λιγνίτη, ανάλογα με τις ανάγκες της εταιρίας. 4.2.2 Επεξεργασία: Το Εργοστάσιο Το εργοστάσιο της εταιρίας βρίσκεται στη Λάρυμνα, στην Φθιώτιδα, περίπου 130 χλμ βόρεια της Αθήνας (βλέπ. φωτογρ. του εργοστασίου και της Λάρυμνας στο Παράρτημα Ι). Στο Μεταλλουργικό Εργοστάσιο γίνεται πυρομεταλλουργική επεξεργασία 10 των σιδηρονικελιούχων μεταλλευμάτων (λατεριτών) με στόχο την παραγωγή σιδηρονικελίου (FeNi), περιεκτικότητας 18-24% σε νικέλιο. Το τελικό τήγμα κοκκοποιείται σε διαστάσεις +3 έως 40 mm και αποτελεί το εμπορεύσιμο τελικό προϊόν. Αυτό συγκεντρώνεται σε σωρούς ανάλογα με την περιεκτικότητα σε Ni και από το λιμάνι της Λάρυμνας προωθείται στην διεθνή αγορά Η βασική γραμμή παραγωγής αποτελείται από 4 περιστροφικές καμίνους, 5 ηλεκτρικές καμίνους και 2 μεταλλάκτες τύπου ΟΒΜ, δυναμικότητας 50 τόνων μετάλλου έκαστος. Πέραν των ανωτέρω υπάρχουν και οι αναγκαίες βοηθητικές εγκαταστάσεις, 10 Η επεξεργασία του μεταλλεύματος πραγματοποιείται σε 4 κύριες φάσεις: 1η Φάση. Διακίνηση Α Υλών και Ανάμιξη για προετοιμασία του Μεταλλουργικού Μίγματος (Μ.Μ.) 2η Φάση. Προθέρμανση και Προαναγωγή του Μεταλλεύματος σε Περιστροφικές Καμίνους (Π/Κ) 3η Φάση. Αναγωγική τήξη σε Ηλεκτρικές Καμίνους (Η/Κ) 4η Φάση. Εμπλουτισμός - Εξευγενισμός σε Μεταλλάκτες (Μ/Τ) ΟΒΜ Σελίδα 15 ΔΔΣ 3/6/2010

όπως οι 2 μονάδες για την παραγωγή οξυγόνου και αζώτου, μονάδα πελλετοποίησης κόνεων, μονάδα κοκκοποίησης FeNi και μονάδες μαγνητικού εμπλουτισμού 11. Το εργοστάσιο λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο παράγοντας κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο υψηλής καθαρότητας, χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, το οποίο χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα. Η συνολική ετήσια ποσότητα μεταλλεύματος που επεξεργάζεται το εργοστάσιο της Λάρυμνας ανέρχεται στους 2.500.000 τόνους περίπου. Η ετήσια παραγωγή σε Νικέλιο (Ni) ανέρχεται σε 18000-20000 τόνους (καλύπτει το 6% περίπου της ζήτησης της ευρωπαϊκής αγοράς σε Ni). 5. Οι Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία της εταιρείας 5.1 Γενικά Η εταιρεία έχει πολύ κακή περιβαλλοντική συμπεριφορά. Η ΛΑΡΚΟ είναι η 6 η πιο ρυπογόνος βιομηχανία της χώρας, με εκπομπές που φτάνουν τις 870 χιλ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Σπάνια προχωρά στην απαραίτητη αποκατάσταση μετά το τέλος της εκμετάλλευσης ενός ορυχείου 12. Οι συνήθεις καταστροφές από την εξόρυξη σιδηρονικελίου είναι οι εξής: κόψιμο χιλιάδων δέντρων, αποψίλωση δασών, τεράστιες ποσότητες από μπάζα που καλύπτουν ολόκληρες πλαγιές, καταστροφή υδροφόρου ορίζοντα, διάνοιξη δρόμων για τα βαρέα οχήματα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι η Επιθεώρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδας δεν έχει επισκεφθεί τα τελευταία χρόνια τα Μεταλλεία Εύβοιας, παρόλες τις από μέρους των εργαζομένων προσκλήσεις για την εφαρμογή του νόμου. Είναι επίσης άγνωστο τι γίνεται με τα ενδεχομένως τοξικά και άλλα επικίνδυνα απόβλητα του εργοστασίου της, αφού η εταιρεία έχει "αλλεργία" στην παροχή στοιχείων και, το κυριότερο, ρίχνει 1-2 εκ. τόνους το χρόνο σκουριά στον Ευβοϊκό Κόλπο, με αποτέλεσμα να καταστρέφει το υποθαλάσσιο περιβάλλον της περιοχής. Γι' αυτή της ακριβώς τη συμπεριφορά η ΛΑΡΚΟ έχει μπει επανειλημμένα στο στόχαστρο των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Η επιβάρυνση του εργοστασίου στην Λάρυμνα είναι τεράστια. Και η Κεντρική Εύβοια 40 περίπου χρόνια πληγώνεται από την εταιρεία. Μετά την τεκμηριωμένη ανίχνευση εξασθενούς χρωμίου στην Κεντρική Εύβοια το 2009 η περιβαλλοντική ευθύνη της εταιρείας έχει αναδειχθεί σε πρόβλημα που απασχολεί χιλιάδες ανθρώπων και μεγάλες περιοχές της χώρας. Η πιθανή σχέση της ΛΑΡΚΟ με το εξασθενές χρώμιο έγινε η αιτία για να έρθουν στο φως και τα υπόλοιπα παγκοίνως γνωστά αλλά επιμελώς αποσιωπούμενα περιβαλλοντικά εγκλήματα της εταιρείας. Το φθινόπωρο του 2009 η ΛΑΡΚΟ έκανε μία απόπειρα να κρύψει κάποια από τα προβλήματα σε ανοιχτά ορυχεία της σκεπάζοντας (χωρίς καμία επιστημονικότητα ή περιβαλλοντική πρόνοια) πρόχειρα τις υπάρχουσες λίμνες μολυσμένου ύδατος. Μετά από έντονες παρεμβάσεις αναγκάστηκε να σταματήσει. 11 περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες του εργοστασίου στο: http://www.larco.gr/el.smelting_plant.php 12 Το σωματείο εργαζομένων έχει καταγγείλει ότι η εταιρεία δεν έχει φυτέψει ούτε ένα δένδρο, σχετικά στο http://www.servitoros.gr/news/view.php/18942/ Σελίδα 16 ΔΔΣ 3/6/2010

5.2 Επίδραση στο θαλάσσιο περιβάλλον Τα αδιάθετα κατάλοιπα της σκουριάς η ΛΑΡΚΟ τα απορρίπτει στο μέσον του Β. Ευβοϊκού, σε μικρή απόσταση από την Λάρυμνα. Μέρα - νύχτα δύο φορτηγίδες φορτώνουν πάνω από 600 τόνους σκουριάς από τις εγκαταστάσεις της μεταλλουργίας και ακολούθως ξεφορτώνουν στη θάλασσα. Πραγματοποιούν 7-8 δρομολόγια το 24ωρο (συνολικά το 24ωρο απορρίπτονται πάνω από 5.000 τόνοι σκουριάς, σε σημείο βάθους περίπου 95μ) και περίπου 1 έως 1,5 εκατομμύρια τόνοι σκουριάς που είναι τα απόβλητα της παραγωγής σιδηρονικελίου καταλήγουν στη θάλασσα ετησίως. Η σκουριά περιλαμβάνει βαρέα μέταλλα όπως νικέλιο, χρώμιο, κάδμιο και υδράργυρο. Οι απορρίψεις έχουν ξεκινήσει από το 1966. Πάρα πολύ κοντά στην περιοχή απόρριψης υπάρχουν εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών 13. Η υποθαλάσσια έκτασή της φτάνει τα 20 τετρ. χλμ. και το πάχος της φτάνει τα 2,5 μέτρα. Ουσιαστικά, δηλαδή αναφερόμαστε στη δημιουργία ενός τοξικού πυθμένα, τεραστίων διαστάσεων για τα στενά και κλειστά χαρακτηριστικά του Β. Ευβοϊκού 14 (στο παράρτημα ΙΙ υπάρχει μία συνοπτική αναφορά στην οικοσυστημική αξία του Ευβοϊκού και την γενικότερη ρύπανση του κόλπου). Η ΛΑΡΚΟ ισχυρίζεται ότι η σκωρία είναι «αδρανές υλικό» και δεν δημιουργεί κανένα κίνδυνο για το περιβάλλον. Σύμφωνα με την εταιρεία η σκουριά, που είναι προϊόν τήξης και διαχωρισμού λόγω διαφοράς ειδικού βάρους των φυσικών συστατικών του μεταλλεύματος, είναι εντελώς αδρανής. Ακόμη υποστηρίζει ότι συνεχείς και συστηματικές μελέτες και έρευνες, από το Ε.Μ.Π. Αθηνών και από το ΕΛΚΕΘΕ (Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών) έχουν καταδείξει την αδρανή συμπεριφορά της σκουριάς προς το περιβάλλον. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική αφού το υλικό αυτό αντιδρά με το θαλασσινό νερό, με αποτέλεσμα να εκλύονται ποσότητες σιδήρου, νικελίου και χρωμίου. Η σκουριά επηρεάζει τα επίπεδα των μετάλλων, αυξάνοντάς τα στους οργανισμούς και στα ψάρια (βλ. εικ. 4) που διαβιούν στην περιοχή απόρριψης. Το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) από το 1983 πραγματοποιεί έρευνες και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά καμία διαδικασία έστω περιορισμού της μόλυνσης δεν έχει γίνει. Σε επισήμανση του ΕΛΚΕΘΕ αναφέρεται ότι «τελευταία υπάρχουν στοιχεία για επιβάρυνση του θαλάσσιου οικοσυστήματος και από πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες πυρολυτικής προέλευσης», που πιθανώς συνδέονται με το εργοστάσιο και είναι καρκινογόνοι. Η κατανάλωση αλιευμάτων από τον Β. Ευβοϊκό μπορεί να θεωρείται επικίνδυνη. Έτσι τουλάχιστον υποστηρίζει η περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace 15. 13 για το θέμα της ρύπανσης του Β. Ευβοικού πολλά υπάρχουν στο: http://www.huts.gr/forums/showthread.php?p=10913 14 βλ.: http://antarsiaevripou.blogspot.com/2009/10/blog-post_13.html 15 Σε μελέτη της Greenpeace σχετικά με τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στην πανίδα του Βόρειου Ευβοϊκού, όπου παρουσιάζονται στοιχεία από έρευνες του ΕΛΚΕΘΕ και του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος που πραγματοποιήθηκαν από το 1985 έως και το 1998, διαπιστώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις ελλοχεύουν κίνδυνοι από τη συστηματική κατανάλωση αλιευμάτων της περιοχής. Πιο συγκεκριμένα, αν ένα παιδί βάρους 35 κιλών τρεφόταν με 24 κιλά ψάρια ετησίως από τον Βόρειο Ευβοϊκό- 65 γραμμάρια την ημέρα, όσο δηλαδή η μέση κατανάλωση στην Ελλάδα- θα υπερέβαινε τα όρια κατανάλωσης νικελίου κατά 1,5 φορά, του χρωμίου κατά 1,6, θα άγγιζε τα όρια για την κατανάλωση καδμίου και θα ξεπερνούσε κατά 1,5 φορά τα όρια για την κατανάλωση υδραργύρου, βλ.σχετ. TA NEA 9/8/2007. Σελίδα 17 ΔΔΣ 3/6/2010

Οι επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα από την εναπόθεση της σκουριάς είναι: Αλλοίωση της μορφολογίας του βυθού, Μεταβολή της βιοποικιλότητας, Μεταφορά μεταλλικών ιόντων στους θαλάσσιους οργανισμούς και στο ίζημα του πυθμένα. εικ. 4. Η χημική επιβάρυνση ψαριών στον Β. Ευβοϊκό (πηγή: ΤΑ ΝΕΑ 9/8/2007 ) Η αύξηση των μετάλλων στους θαλάσσιους οργανισμούς εμφανίζει διαχρονικά ανοδική τάση. Πολλές μελέτες κάνουν λόγο για τη ρύπανση της «σκωρίας» και τις επιπτώσεις της ήδη από το 1983. Έτσι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν έρευνες που επιβεβαιώνουν τη παρουσία βαρέων μετάλλων σε μύδια από τον όρμο της Λάρυμνας, συγκεντρώσεις χρωμίου, νικελίου και σιδήρου σε ψάρια και καρκινοειδή, που έχουν συλλεγεί από το 1991 ως το 1997, στην ίδια περιοχή. Σε περιόδους κατά τις οποίες η παραγωγή είναι πολύ μεγάλη αυξάνεται και η ποσότητα των αποβλήτων. Σε αυτή την περίπτωση και επειδή η απόρριψη στην θάλασσα δεν αρκεί, αυτά μεταφέρονται με φορτηγά στα βουνά που αγκαλιάζουν τον κόλπο της Λάρυμνας και απορρίπτονται εκεί. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται στο τέλος του παρόντος στο Παράρτημα Ι αποκαλύπτουν και αναδεικνύουν αυτή την υπόθεση. Η Ελλάδα έχει υπογράψει την Διεθνή Σύμβαση του Λονδίνου για την Πρόληψη της Θαλάσσιας Ρύπανσης από την Απόρριψη Καταλοίπων και Άλλων Υλών, η οποία απαγορεύει αυτή την καταστροφική πρακτική της ΛΑΡΚΟ. Η Ελλάδα έχει κυρώσει τη σύμβαση και τις τροποποιήσεις της με το Νόμο 1147/81 και το Προεδρικό Σελίδα 18 ΔΔΣ 3/6/2010

Διάταγμα 68/95 και η Σύμβαση του Λονδίνου αποτελεί συνεπώς νόμο του ελληνικού κράτους. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η απόρριψη των σκουριών της ΛΑΡΚΟ θα έπρεπε να σταματήσει από 1/1/96. Επιπλέον η απόρριψη των μεταλλευτικών απορριμμάτων-καταλοίπων γίνεται κατά παράβαση της Σύμβασης της Βαρκελώνης «για την προστασία της Μεσογείου θάλασσας από τη ρύπανση» και του Πρωτοκόλλου του 1980 «για την προστασία της Μεσογείου θάλασσας από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές». Η Σύμβαση της Βαρκελώνης και το Πρωτόκολλο του 1980 έχουν κυρωθεί στην Ελλάδα και σήμερα έχουν την ισχύ όπως ορίζει το άρθρο 28 του Συντάγματος. Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης μετά το τέλος του 2004 η ΛΑΡΚΟ θα έπρεπε να είχε σταματήσει να απορρίπτει τα στερεά απόβλητά της στον Ευβοϊκό 16. Πάρα ταύτα οι ελληνικές αρχές αδειοδοτούν την απόρριψη αποβλήτων στον Β. Ευβοϊκό κόλπο. Επομένως η αξία των ελληνικών νόμων είναι θεωρητική και εν τοις πράγμασι πολλές φορές ανύπαρκτη. Η Greenpeace σε μία από τις χαρακτηριστικές εκδηλώσεις της διαμαρτυρίας είχε καταλάβει τις εγκαταστάσεις φόρτωσης αποβλήτων της ΛΑΡΚΟ στις 20 Νοεμβρίου 2002 17. Είχε δοθεί η υπόσχεση ότι μέχρι τέλους του 2004 αυτό θα σταματούσε. Υπόσχεση που διαψεύσθηκε απολύτως. Η οργάνωση είχε κάνει και παλαιότερα ανάλογες δράσεις τον Σεπτέμβριο του 1998 18. Μετά από εκείνη την κατάληψη των εγκαταστάσεων της ΛΑΡΚΟ, η κ. Διαμαντοπούλου (τότε υφυπουργός Ανάπτυξης) είχε αναγνωρίσει την ανάγκη να βρεθεί λύση στο πρόβλημα και να πάψει η απόρριψη των αποβλήτων στη θάλασσα. Οι εκπρόσωποι της ΛΑΡΚΟ είχαν κληθεί να καταθέσουν τεχνικές προτάσεις για την αξιοποίηση της σκουριάς στη στεριά και είχαν γίνει και σχετικές επαφές με βιομηχανίες νικελίου στο εξωτερικό. Είχε επιλεχθεί ως καλύτερη και πιο άμεσα υλοποιήσιμη λύση αυτή της «βραδείας ψύξης» της σκουριάς και της απόθεσής της στα ορυχεία από τα οποία προέρχεται το αρχικό μετάλλευμα. Μάλιστα είχε προταθεί η λύση αυτή να ενισχυθεί οικονομικά από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βιομηχανίας και συγκεκριμένα από το Γ' ΚΠΣ. Όμως στην συνέχεια η κυβέρνηση, με κοινή υπουργική απόφαση της 23-12- 98, έδωσε και νέα άδεια στη ΛΑΡΚΟ για πόντιση των αποβλήτων της ως τα τέλη του 2001. Η απόφαση αυτή έθετε κάποιους όρους στη ΛΑΡΚΟ και συγκεκριμένα την εκπόνηση μελετών για να σταματήσει σταδιακά η πόντιση αποβλήτων στη θάλασσα. Κάποιες από τις μελέτες αυτές έπρεπε να ολοκληρωθούν ως τα τέλη του 1999, ώστε να ξεκινήσει η υλοποίησή τους μέσα στο 2000. Όπως μάλιστα ανέφερε η σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση, η παράβαση των όρων και των περιορισμών θα είχε σαν συνέπεια την ανάκληση της άδειας απόρριψης της σκουριάς. Τίποτε από αυτά δεν εφαρμόσθηκε. Αν και οι όροι παραβιάστηκαν, όχι μόνο δεν ανακλήθηκε η σχετική "άδεια", αλλά ανανεώθηκε για άλλα τρία χρόνια (λήξη 31.12.2004). 16 Η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποιεί το εξής τέχνασμα για να παρακάμψει τις διεθνείς συμβάσεις: θεωρεί επικίνδυνη την πόντιση αποβλήτων στα διεθνή ύδατα και την απαγορεύει, ενώ αντίθετα επιτρέπει την παράλογη αυτή πρακτική στα εθνικά χωρικά ύδατα! 17 σχετικά στο site της οργάνωσης: http://www.greenpeace.org/greece/press/118517/greenpeace 18 για την οποία 12 μέλη της οργάνωσης οδηγήθηκαν σε δίκη. Το αποτέλεσμα της δίκης ήταν αθωωτικό θεωρώντας ότι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα υπεράσπισης του περιβάλλοντος, σχετικά στο http://www.greenpeace.org/greece/press/118517/12 Σελίδα 19 ΔΔΣ 3/6/2010

Η εταιρεία την απόρριψη στην Θάλασσα συνεχίζει να την κάνει λαμβάνοντας άδειες από τα συναρμόδια υπουργεία. Στα τέλη του 2004 με απόφαση (υπ αρ. πρωτ. Δ8/Γ/Φ.12.3α/23627/7762/31.12.04) των υπουργών Ανάπτυξης, Υγείας και Εμπορικής Ναυτιλίας εγκρίθηκε η χορήγηση ειδικής άδειας στην εταιρεία ισχύος 2 ετών, δηλαδή μέχρι 31-12-2006, για την απόρριψη των μεταλλουργικών σκουριών στα ανοιχτά του κόλπου της Λάρυμνας. Έκτοτε και παρά τον μεγάλο θόρυβο που έχει γίνει για το θέμα η εταιρεία κατορθώνει και ανανεώνει κάθε έτος αυτή την άδεια, ενώ και σήμερα είναι προφανές ότι (και εν όψει πιθανής πωλήσεως) δεν σκοπεύει να αλλάξει πολιτική 19. Ακόμη από την λειτουργία του εργοστασίου διαφεύγουν υγρά απόβλητα από τη δεξαμενή παγίδα που υπάρχει για να τα συγκρατεί και πάνε στη θάλασσα. εικ. 5. Φωτογραφία όπου φαίνεται η σκουριά στην ακτή της Λάρυμνας (του Γ. Μπαρδόπουλου) Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται αφρός στην επιφάνεια, ο οποίος το καλοκαίρι κατακλύζει παραλίες του Β. Ευβοϊκού (βλ. εικ. 5 και φωτογρ. Παραρτ. Ι). 5.3 Λάρυμνα Το εργοστάσιο μεταλλουργίας της ΛΑΡΚΟ δουλεύει επί 24ώρου βάσεως και ρυπαίνει συνεχώς και με πολλούς τρόπους. Αέριοι ρύποι από τις καμινάδες, εκατομμύρια τόνοι σκουριάς ως παραπροϊόν της πυρομεταλλουργικής παραγωγής νικελίου, υπερχειλίσεις υγρών αποβλήτων από δεξαμενές της εταιρείας. Οι κάτοικοι μάλιστα 19 σχετ. στο: http://www.servitoros.gr/news/view.php/28535/ Σελίδα 20 ΔΔΣ 3/6/2010

υποστηρίζουν ότι το βράδυ βάζουν τις μηχανές στο φουλ και ο καπνός που βγαίνει από την καμινάδα είναι κατάμαυρος. Οι υπάρχουσες μονάδες κατασκευάστηκαν το 1973 όταν η ετήσια παραγωγή νικελίου ήταν 12.000 τόνοι. Έκτοτε δεν έχουν γίνει οι απαιτούμενες επισκευές, η παραγωγή έχει φτάσει τους 20.000 τόνους και δεν επαρκούν οι εγκαταστάσεις για να φιλτράρουν τον καπνό. Κανείς δεν γνωρίζει τις πραγματικές ποσότητες και το είδος αέριων ρύπων που εκπέμπει το εργοστάσιο, το οποίο δεν εντασσόταν στο δίκτυο μέτρησης του ΥΠΕΧΩΔΕ και ποτέ ανεξάρτητος φορέας δεν έχει εγκαταστήσει σταθμό μέτρησης. Μόνο η ίδια η εταιρεία καταμετρά τους ρύπους που προβλέπονται από τους περιβαλλοντικούς όρους και κοινοποιεί τα αποτελέσματα στο υπουργείο. Οι απορρίψεις σκουριάς στην ευρύτερη περιοχή της Λάρυμνας είναι συνήθης πρακτική για την εταιρεία. Αυτό γίνεται για δύο λόγους: α) διότι αυτή την σκουριά την προορίζει για πώληση και β) γιατί λόγω της υπερπαραγωγής της δεν προλαβαίνει να την ρίχνει στον Β. Ευβοϊκό. Λόφοι εκατομμυρίων τόνων σκουριάς υψώνονται τριγύρω από τις εγκαταστάσεις της «ΛΑΡΚΟ» και σκιάζουν το πανάρχαιο λιμάνι της Λάρυμνας, απ όπου απέπλευσαν οι τριήρεις για την Τροία. εικ. 6. Τα βουνά σκουριάς γύρω από την Λάρυμνα (φωτογραφία του Γ. Μπαρδόπουλου) Οι επιθεωρητές περιβάλλοντος τον Μάρτιο του 2004 διενήργησαν αυτοψία στην περιοχή και διαπίστωσαν ότι η εταιρεία δεν διέθετε άδεια για εναπόθεση ή προσωρινή αποθήκευση των αποβλήτων στη θέση «Κοκκίνη». Πρόκειται για έκταση που βρίσκεται κοντά στις εκβολές ποταμού από τον οποίο υδρεύεται η περιοχή και δίπλα σε βυζαντινό ναό. Επιβλήθηκε πρόστιμο 200.000 και η υπόθεση έφτασε στα ποινικά δικαστήρια όπου βγήκε καταδικαστική απόφαση για τη ΛΑΡΚΟ. Οι εκπρόσωποί της προσέφυγαν στα διοικητικά δικαστήρια και το πρόστιμο δεν πληρώθηκε. Σελίδα 21 ΔΔΣ 3/6/2010

Το 2005 εγκρίθηκαν με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ αρ. πρωτ. 155302) των υπουργών ΠΕΧΩΔΕ, Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Πολιτισμού οι περιβαλλοντικοί όροι για τη χερσαία διάθεση της σκουριάς στη θέση «Κορυφή Κοκκίνη» του Δήμου Οπουντίων Νομού Φθιώτιδας, εμβαδού 807 στρεμμάτων. Η τοποθεσία «Κοκκίνη» είναι πλέον της τριακονταετίας το κέντρο του «Καταφυγίου Άγριας Ζωής» του Δασαρχείου Αταλάντης, ενώ στην ευρύτερη περιοχή εμπίπτει ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση «Παζαράκι», 3 χιλιόμετρα νότια της Λάρυμνας. Οι αποθέσεις πλέον γίνονται σε όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις, ακόμη και σε κοντινά βουνά. Ειδικά στο βουνό Κοκκίνη έχουν γίνει παράνομα επεμβάσεις από την εταιρία Γ.Μ.Μ. Α.Ε. ΛΑΡΚΟ η οποία έχει αποθέσει σκουριές, λιγνίτες κ.α. Επιπλέον με απόφαση των αρμοδίων δασικών υπηρεσιών επετράπη η παραχώρηση 413 στρεμμάτων στη ΛΑΡΚΟ για να απορρίψει τη σκουριά Η/Κ για 15 έτη και έχει επιτραπεί σε μηχανήματα βαρέως τύπου να εισέλθουν στο καταφύγιο και να προκαλέσουν ολοκληρωτική καταστροφή στη περιοχή 20. Κάτοικοι της Λάρυμνας έχουν προσφύγει 21 στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την αντιμετώπιση αυτού του θέματος. Στην ΛΑΡΚΟ εργάζονται 60 περίπου κάτοικοι της Λάρυμνας. Πολλοί από αυτούς έχουν συγκρουσθεί με την εταιρεία για την περιβαλλοντική υποβάθμιση του τόπου τους και την φθορά της υγείας τους αλλά και για τα εργασιακά τους δικαιώματα. Το πρώτο σωματείο εργαζομένων στο εργοστάσιο έγινε το 1965 και χρειάσθηκαν 110 ημέρες απεργίας για να τοποθετήσει την καμινάδα η ΛΑΡΚΟ η οποία βελτίωνε την κατάσταση της αέριας ρύπανσης στη Λάρυμνα. Πριν από το 1960 στην ευρύτερη περιοχή του Μαρτίνου υπήρχαν 150.000 αιγοπρόβατα και ένας τεράστιος ελαιώνας που ξεκινούσε από τον δρόμο του Ακραιφνίου κι έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Ο κόσμος ζούσε από την κτηνοτροφία, τη γεωργία και την αλιεία, γιατί η Λάρυμνα ήταν πολύ καλός ψαρότοπος. Η εγκατάσταση και λειτουργία του εργοστάσιου κατέστρεψε κάθε πρωτογενή παραγωγή είτε της γης είτε της θάλασσας της περιοχής. Όταν φυσούν δυνατοί άνεμοι η Λάρυμνα «πνίγεται» στους ρύπους, καθώς η σκουριά πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα. Η σκουριά είναι παντού, προκαλεί τσούξιμο στα μάτια των ανθρώπων και μόνιμη βρωμιά στα σπίτια τους. Η κατάσταση χειροτερεύει ειδικά όταν πνέει ο άνεμος που ονομάζουν «Χαλκιδαίϊκο» (βοριάς). Οι κάτοικοι παρουσιάζουν προβλήματα υγείας και γιαυτό ζητούν από τους αρμόδιους την διενέργεια επιδημιολογικών ερευνών (θεωρείται ότι υπάρχει υψηλό ποσοστό καρκίνων). Όσοι έχουν εργασθεί στο εργοστάσιο παρουσιάζουν πολλές νόσους και υψηλή θνησιμότητα σε σχέση με τους ομηλίκους τους. Μία παράπλευρη απώλεια από την λειτουργία του εργοστασίου είναι ότι 4 φορές από τις φλόγες των καμινάδων του εργοστασίου έχουν προκληθεί πυρκαγιές σε πέριξ δασικές εκτάσεις. 20 από καταγγελία του συλλόγου ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΛΑΡΥΜΝΑΣ «Η ΛΑΡΥΜΝΑ» προς το Δασαρχείο Αταλάντης. Βρίσκεται στο http://www.martino.gr/efhmerida/fyllo10/38-----l-r. Επίσης και επιστολή του συλλόγου προς τον Πρωθυπουργό, την Βουλή και τον επίτροπο Περιβάλλοντος της ΕΕ, στον ίδιο ιστότοπο. 21 Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος η «Λάρυμνα» προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας για το ζήτημα της απόθεσης της σκουριάς στο βουνό. Σελίδα 22 ΔΔΣ 3/6/2010

Η ΛΑΡΚΟ έχει μπαζώσει τον υγροβιότοπο ΒΥΡΩΝΙΑ που βρίσκεται κοντά στο χωριό. Η εταιρεία έχει σχεδιάσει την δημιουργία καινούργιου λιμανιού στην Λάρυμνα. Οι κάτοικοι έχουν αντιδράσει προτείνοντας ότι η εταιρεία ευθύνεται για το μπάζωμα του παλιού λιμανιού (περί τα 300 στρέμματα έχουν γεμίσει με λάσπη από την λειτουργία του εργοστασίου), την παραβίαση κάθε περιβαλλοντικής ρύθμισης και την οικονομική απαξίωση της περιοχής τους. Επίσης στα σχέδια της εταιρείας για την περιοχή έχει ανακοινωθεί η δημιουργία εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο υλικό τον λιθάνθρακα. Η προοπτική αυτή μόνο ως εφιαλτική μπορεί να χαρακτηρισθεί για μια τόσο κακοποιημένη περιβαλλοντικά περιοχή. Όταν μάλιστα ο λιθάνθρακας είναι από τις πιο ρυπογόνες πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Στην περιοχή εγγύς της Λάρυμνας η ΛΑΡΚΟ έχει καταργήσει τις γαλαρίες και βάζει φουρνέλα κι έτσι η κατάσταση αντί να καλυτερεύει χειροτερεύει. Μάλιστα στο χωριό Νέο Κόκκινο από τους δυναμίτες τα σπίτια έχουν κάνει ρωγμές. 5.3.1 Νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων της ΛΑΡΚΟ Εξαιτίας των πιέσεων των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των τοπικών κοινωνιών η ΛΑΡΚΟ με αίτηση της και τεχνική έκθεση για την εφαρμογή βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών ζήτησε από το ΥΠΕΧΩΔΕ νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ με βάση την αίτηση της ΛΑΡΚΟ, την υπάρχουσα νομοθεσία, τα επικρατούντα ανά τον κόσμο στη μεταλλουργία και τις προτάσεις των κατοίκων, με την υπ.αρ.πρωτ. 159890/21.11.08 εξέδωσε απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ). Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργος Σουφλιάς υπέγραψε την προαναφερόμενη ΑΕΠΟ, με την οποία αναθεωρούνται οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας της Γενικής Μεταλλευτικής και Μεταλλουργικής Ανωνύμου Εταιρείας 'ΓΜΜΑΕ ΛΑΡΚΟ' και επιβάλλεται η εφαρμογή των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών στα πλαίσια εφαρμογής της οδηγίας 96/61/ΕΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης IPPC 22. Η ΑΕΠΟ περιλαμβάνει τα κατάλληλα προληπτικά αντιρρυπαντικά μέτρα και τις οριακές τιμές εκπομπής με βάση τα Κείμενα Αναφοράς των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΑΤ Reference Documents - BREFs) που έχουν εκδοθεί από το Ευρωπαϊκό Γραφείο ΙPPC για τη βιομηχανία μη σιδηρούχων μετάλλων και για λοιπές εγκαταστάσεις/συστήματα, που βρίσκουν εφαρμογή σε διάφορους βιομηχανικούς κλάδους όπως: α) τα συστήματα ψύξης, β) η αποθήκευση υλικών, γ) οι εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, δ) τα συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου. Στα μέτρα που περιλαμβάνονται στην Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων είναι τα ακόλουθα: 1. Αμεση αντικατάσταση της υφιστάμενης μονάδας υγρής αποκονίωσης στην Περιστροφική Κάμινο (Π/Κ) 1 και χρονοδιάγραμμα για την αντικατάσταση των υφιστάμενων μονάδων υγρής αποκονίωσης στις Π/Κ 2 και 3 από συστήματα ξηρής αποκονίωσης, τεχνολογίας τύπου σακόφιλτρων ή ηλεκτρόφιλτρων, ώστε να μειωθούν οι εκπομπές σκόνης και να επιτυγχάνεται η μέση ημερήσια τιμή των 40 mg/nm3 για τα 22 http://www.servitoros.gr/news/view.php/19967/ Σελίδα 23 ΔΔΣ 3/6/2010