ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 Α. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 11 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 11 1. Βασικά στοιχεία Νοµού... 12 2. Φυσικό περιβάλλον... 13 2.1. Τοπικό ανάγλυφο... 13 2.2. Κυριότεροι Ορεινοί όγκοι... 13 2.3. Kλιµατολογικές συνθήκες... 14 2.4. Ορυκτός πλούτος- Υπέδαφος... 14 2.5. Υδάτινοι Πόροι... 14 2.6. Χρήσεις γης... 14 2.7. Ιαµατικές πηγές - Μεταλλικό νερό... 15 2.8. Περιοχές προστατευόµενες και οικολογικά ευαίσθητες... 15 3. Πληθυσµιακοί δείκτες... 17 4. Παραγωγικό σύστηµα Νοµού... 21 4.1. Πρωτογενής τοµέας... 21 4.2. ευτερογενής τοµέας... 25 4.3. Τριτογενής τοµέας... 30 5. Υποδοµές... 33 6. Περιβάλλον υπό εξέταση κλάδων... 36 6.1. Τουρισµός... 36 6.2. Παραδοσιακή παραγωγή... 43 6.3. Κύρια ενδιαφέροντα σηµεία - Πόλοι έλξης της περιοχής... 44 Β. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2... 47 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 1: ΑΡΧΕΣ, ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ, ΚΑΙ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΘΟΥΝ ΟΙ ΕΝΤΑΓΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ Κ.Π. LEADER ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ... 47 1 Οργάνωση και διοίκηση... 48 1.1 Υιοθέτηση βασικών αρχών διοίκησης ποιότητας... 48 1.2 Εφαρµογή Συστήµατος ιαχείρισης Ποιότητας... 51 2 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη... 60 3 Περιβάλλον... 63 3.1 Προδιαγραφές αποκατάστασης και επανάχρησης παραδοσιακών ή διατηρητέων κτιρίων... 63 3.2 Προδιαγραφές Αρχιτεκτονικής... 68 3.3 οµικά υλικά και µέθοδοι κατασκευής... 75 3.4 Μορφολογικά στοιχεία... 76 3.5 Προδιαγραφές σχεδιασµού και κατασκευής... 89 3.6 Τεχνικές εξοικονόµησης ενέργειας... 100 3.7 Προδιαγραφές βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής... 101 3.8 Εφαρµογή της Παθητικής Ηλιακής Αρχιτεκτονικής... 103 Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 1 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
3.9 Ποιότητα εσωτερικού αέρα... 107 3.10 Σχεδιασµός και κατασκευή υπαίθριων χώρων (κήπων κ.λπ.). 110 3.11 Σχεδιασµός και κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων... 117 3.12 Προδιαγραφές Περιβάλλοντος ανάλογα µε το χωροθέτηση του έργου (αστικές περιοχές, µικροί οικισµοί, εντός και εκτός σχεδίου)... 121 4 Πελάτες... 137 4.1 Υπηρεσίες υποδοχής (reception)... 137 4.2 Υπηρεσίες δωµατίων... 138 4.3 Υπηρεσίες επισιτισµού... 139 4.4 Προδιαγραφές σερβιρίσµατος... 140 4.5 Επισκεψιµότητα µεταποιητικών επιχειρήσεων... 143 4.6 Αντιµετώπιση παραπόνων πελατών... 145 4.7 Ποιοτική εξυπηρέτηση πελατών... 147 4.8 Υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας... 150 5 Ανθρώπινο δυναµικό... 151 5.1 Υγιεινή και ασφάλεια εργαζοµένων... 151 5.2 Επιβράβευση προσωπικού... 154 5.3 Ανασκόπηση των αναγκών του προσωπικού... 154 5.4 Παρότρυνση του προσωπικού στην καινοτοµία... 154 5.5 Ικανοποίηση των εργαζοµένων... 155 5.6 Απαιτήσεις περιβάλλοντος εργασίας... 155 5.7 Μέριµνα για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του προσωπικού και τη συµµετοχή του σε προγράµµατα συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης.... 156 5.8 Χαρακτηριστικά του προσωπικού... 158 5.9 Προσωπικό, Υγεία Και Ατοµική Υγιεινή... 159 6 Νοµικό Πλαίσιο... 162 6.1 Υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο... 162 6.2 Προδιαγραφές επισκέψιµου οινοποιείου... 175 6.3 Απαιτήσεις κανόνων υγιεινής και ασφάλειας... 177 6.4 Νέα ευρωπαϊκά πρότυπα που προωθούν την ποιότητα στα τεχνικά έργα... 192 6.5 Παιχνιδότοποι... 194 6.6 Βιοµηχανικες - Βιοτεχνικες Εγκαταστασεις... 195 6.7 Γεωργικες Επενδυσεις... 205 6.8 ιαδικασιες Ιδρυσης Μικρης - Μεσαιας Επιχειρησης (Μµε) Σε 9 Βήµατα... 207 6.9 Επιχειρησεις Παροχης Υπηρεσιων... 211 6.10 Σταθµοι Παραγωγης Ενεργειας... 214 6.11 Τουριστικες Εγκαταστασεις... 220 7 Εξοπλισµός / Τεχνολογία... 230 Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 2 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
7.1 Εξοπλισµός τουριστικών επιχειρήσεων... 230 7.2 Εξοπλισµός κοινόχρηστων χώρων... 235 7.3 Προδιαγραφές εξοπλισµού εστίασης... 237 7.4 Η χρήση του φωτισµού στις τουριστικές επιχειρήσεις... 242 7.5 Προδιαγραφές σχετικές µε την υγιεινή και ασφάλεια... 249 7.6 Εξαερισµός... 252 7.7 Φωτισµός... 253 7.8 Μεταφορικά µέσα... 253 7.9 Λοιπός εξοπλισµός... 257 7.10 Εξοπλισµός βοηθητικών εγκαταστάσεων... 259 7.11 Εξοπλισµός πολυχώρων (αίθουσες συνεδρίων, σεµιναρίων, συναντήσεων)... 259 7.12 Προδιαγραφές εξοπλισµού επιχειρήσεων εναλλακτικών µορφών τουρισµού... 260 7.13 Ιππασία... 260 7.14 Τοξοβολία... 261 7.15 Τουρισµός Υγείας... 263 7.16 Εξοπλισµός ποιοτικού ελέγχου... 266 7.17 Εξοπλισµος Μεταποιητικων Επιχειρησεων... 281 8 Καινοτοµία & Νέες Τεχνολογίες... 292 8.1 ιαδικασία ανάπτυξης δηµιουργικότητας και καινοτοµίας... 292 8.2 ιαδικασία σχεδιασµού οικολογικών προϊόντων... 295 8.3 Προδιαγραφές τεχνολογίας... 301 8.4 Νέες τεχνολογίες στη συσκευασία προϊόντων... 322 8.5 Προϊόντα διατροφής του νοµού Κιλκίς και νέες τεχνολογίες... 324 9 Κοινωνία των Πληροφοριών... 331 9.1 Σύγχρονα πληροφοριακά συστήµατα... 335 10 Συστήµατα / Πρότυπα... 337 10.1 Εφαρµογή συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης από τουριστικές επιχειρήσεις... 339 10.2 Συστήµατα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης... 340 10.3 EMAS... 341 10.4 ISO 14000... 342 10.5 Βασικοί άξονες εφαρµογής ΣΠ από τουριστικές επιχειρήσεις345 10.6 Το οικολογικό σήµα... 347 10.7 Culinary Heritage Europe... 350 10.8 ISO 9001... 353 10.9 Συστήµατα ποιότητας (προδιαγραφές) ΟΠΕΓΕΠ... 356 10.10 HACCP... 363 10.11 Σήµα Ποιότητας για την Ελληνική Κουζίνα... 367 10.12 Σήµανση CE... 372 Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 3 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
10.13 Ευρωπαϊκό µοντέλο επιχειρηµατικής αριστείας... 374 11 Τοπικοί πόροι... 387 11.1 Α ύλες - Τρόφιµα... 387 12 Σύνταξη ειδικών κριτηρίων αξιολόγησης των επενδύσεων... 392 Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 4 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ό λοι εµείς, είτε ως κάτοικοι του νοµού Κιλκίς, είτε εκπροσωπώντας κατά περίπτωση- θεσµικούς και συλλογικούς φορείς του νοµού, από το χώρο της επιχειρηµατικής κοινότητας, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της εκπαίδευσης, των εργαζοµένων, των νέων και των γυναικών, του πολιτισµού, του αθλητισµού και του περιβάλλοντος, έχοντας επίγνωση ότι ο νοµός Κιλκίς χαρακτηρίζεται από ένα µοναδικό πολιτιστικό, οικονοµικό και κοινωνικό ιστό που µας ενώνει και µας ισχυροποιεί, από υπέροχους αλλά και αναξιοποίητους φυσικούς πόρους, από ένα εξαιρετικό πλέγµα δραστηριοτήτων στους τοµείς της οικονοµίας και του πολιτισµού, πιστεύοντας ότι τόσο οι κάτοικοι του νοµού Κιλκίς όσο και οι απανταχού Κιλκισιώτες αποτελούν πραγµατικό περιουσιακό στοιχείο του, µε άφθονες δεξιότητες, ικανότητες και τεχνογνωσία αλλά και θέληση για δηµιουργία και ανάπτυξη, το οποίο πρέπει να εµψυχωθεί, κινητοποιηθεί και αξιοποιηθεί, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του προγράµµατος Leader+ και τον καταλυτικό ρόλο που µπορεί να διαδραµατίσει στο νοµό µας ως τοπικός πολλαπλασιαστής της ανάπτυξης, αποφασισµένοι να συµβάλλουµε µε τη συµµετοχή µας και να προωθήσουµε µε κάθε δυνατό τρόπο τις τοπικές δυνατότητες για την αειφόρο ανάπτυξη της υπαίθρου του τόπου µας, αναγνωρίζοντας ότι το µέλλον µας δεν εξαρτάται µόνο από τη δική µας κατάσταση και από τις δικές µας επιλογές και ως εκ τούτου θα πρέπει να προσαρµοστούµε και δραστηριοποιηθούµε κατάλληλα ώστε να αντιµετωπίσουµε τις προκλήσεις του 21 ου αιώνα αλλά και τις ευκαιρίες της επόµενης δεκαετίας, συνειδητοποιώντας ότι οι πολίτες όλου του κόσµου δίνουν όλο και περισσότερη σηµασία στην βελτίωση της ποιότητας ζωής, σε ζητήµατα ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών, διασφάλισης υγιεινής και ασφάλειας, αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου και ότι η περιοχή του Κιλκίς κατέχει µοναδική θέση για να ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα αυτά, πεπεισµένοι ότι η περιοχή του Κιλκίς ως ενιαία χωροταξική ενότητα διαθέτει πόρους και ανθρώπους στοιχεία τα οποία ως συστατικά ολοκληρωµένης και αειφόρου ανάπτυξης µπορούν να υποστηρίξουν ένα αυθεντικό, σύγχρονο και αναπτυξιακό µοντέλο ποιότητας στο οποίο θα συνδυάζει την ποιότητα περιβάλλοντος και την κοινωνική δικαιοσύνη µε την ανταγωνιστικότητα του παραγωγικού συστήµατος, επιζητώντας αναστροφή της εγκατάλειψης της υπαίθρου, τόνωση της απασχόλησης και της ισότητας των ευκαιριών, βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, διαφύλαξη των πολιτιστικών µας παραδόσεων, συνειδητοποιώντας τις τεράστιες, συγκεκριµένες και ίσως συγκυριακά- µοναδικές ευκαιρίες που διέπουν το σύγχρονο τοπικό γίγνεσθαι µε τις προεκτάσεις του και τις προοπτικές του αλλά και τα συγκριτικά πλεονεκτήµατά µας, Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 5 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
διαπιστώνοντας ότι στα πλαίσια της τοπικής ανάπτυξης απαιτείται πλέον µια τελείως καινοτοµική προσέγγιση του οικονοµικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού συστήµατος, προκειµένου να τοποθετηθεί το Κιλκίς µε ευνοϊκούς όρους στις σύγχρονες εξελίξεις µε ορίζοντα δεκαετίας, είµαστε έτοιµοι να συνεργαστούµε για να αναπτύξουµε και εφαρµόσουµε από κοινού ένα νέο πρότυπο τοπικής ανάπτυξης µε τίτλο «Επιχειρησιακή Υπεροχή της Υπαίθρου του Κιλκίς» και στρατηγικό στόχο την µετάλλαξη του νοµού Κιλκίς σε τόπο υπεροχής ώστε να κατέχει διαρκώς µια πλήρως ανταγωνιστική θέση στο περιφερειακό, εθνικό και διεθνές περιβάλλον αξιοποιώντας το ενδογενές δυναµικό του (τοπικούς πόρους, τεχνογνωσία, εµπειρία), προωθώντας την εξωστρέφεια και δίδοντας έµφαση στην αειφορία των αναπτυξιακών δράσεων και την ενίσχυση της προστιθέµενης αξίας τους, στην ισόρροπη και πολυτοµεακή ανάπτυξη και στην ισόρροπη ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών. Τ ο νέο αυτό πρότυπο τοπικής ανάπτυξης χαρακτηρίζεται από τα εξής σηµαντικά στοιχεία: Το κυρίαρχο στοιχείο της υπεροχής, που σηµαίνει ότι, πιστεύοντας στον τόπο µας και στις δυνάµεις µας, µπορούµε να µετατρέψουµε τις ευκαιρίες ακόµη και τις αδυναµίες µας σε πλεονεκτήµατα, σε υπεροχή δηλαδή, αντιληπτή σε όλα τα επίπεδα της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής µας, ώστε µέσα από ένα έξυπνο και ευέλικτο µοντέλο ανάπτυξης δοµηµένο µε όρους επιχειρησιακής υπεροχής να επιτύχουµε την αειφόρο υπεροχή της υπαίθρου του Κιλκίς σε όλες τις διαστάσεις της, οικονοµική, κοινωνικοπολιτιστική, περιβαλλοντική, υπεροχή δηλαδή ποιότητας ζωής, επιχειρησιακών αποτελεσµάτων, ικανοποίησης του πολίτη, διαφύλαξης και προστασίας περιβάλλοντος και πολιτισµού. Την ολοκληρωµένη προσέγγιση, η οποία, διεπιστηµονική ως προς τη σύλληψη και πολυτοµεακή ως προς την εφαρµογή, εντάσσει, µε σαφή χωροταξική διάσταση, την αγροτική προσαρµογή και ανάπτυξη, την οικονοµική διαφοροποίηση, τη διαχείριση φυσικών πόρων, την αύξηση περιβαλλοντικών λειτουργιών και την προώθηση του πολιτισµού, του τουρισµού και της αναψυχής, διασυνδέοντας όλους τους τοµείς ή κλάδους έτσι ώστε η ωφέλεια στον ένα τοµέα να παράγει ευεργετικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα στους άλλους τοµείς της οικονοµίας και κοινωνίας. Την αειφορικότητα, µε την έννοια της αναπαραγωγής των απαραίτητων προϋποθέσεων για τη βιωσιµότητα και διατήρηση συγκεκριµένων δραστηριοτήτων και της θέσπισης ορίων στους ρυθµούς ανάπτυξης και εκµετάλλευσης πόρων, ώστε µε συντονισµό και κανόνες διεξαγωγής κοινά αποδεκτούς να εκπληρώνονται οι ανάγκες του παρόντος χωρίς να συµβιβάζονται οι δυνατότητες µελλοντικών γενεών να εκπληρώσουν τις δικές τους ανάγκες. Την υψηλή ποιότητα, µε την έννοια της ανάπτυξης ή/και εφαρµογής συγκεκριµένων, αυστηρών και κοινά αποδεκτών προτύπων µε όρους κοινωνικής ευθύνης, επιχειρηµατικής αριστείας, διοίκησης ολικής ποιότητας και πιστοποιηµένης ποιότητας τόσο για την ανάπτυξη και υλοποίηση της στρατηγικής όσο και για την κάθε είδους δραστηριοποίηση (οικονοµική, πολιτιστική κ.λπ.) ώστε να οδηγηθούµε σε ένα παγκοσµίως αναγνωρίσιµο σήµα κατατεθέν της ποιότητας των επιχειρήσεων του νοµού Κιλκίς και ως εκ τούτου των προϊόντων και των υπηρεσιών τους. Την καινοτοµία και την επιχειρηµατικότητα, µε έµφαση στη χρησιµοποίηση νέων τεχνολογικών µεθόδων και µέσων και µε συνδυασµένη αξιοποίηση όλων των πιθανών τοµέων εξειδίκευσης και αριστείας, ακόµη και αν οι τοµείς αυτοί δεν εµφανίζονται άµεσα σχετιζόµενοι µε τρέχουσα επιχειρηµατική δραστηριότητα, όπως η διατήρηση και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς ή η διαχείριση του περιβάλλοντος κατά τρόπο ώστε να αποτελέσει παράγοντα προσέλκυσης νέων οικονοµικών δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέµενης αξίας. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 6 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
Την ενδογένεια µε την έννοια της ανάπτυξης και αξιοποίησης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ως παράγοντα δυναµικής και δηµιουργίας προστιθέµενης αξίας και την εξωστρέφεια µε την έννοια της δικτύωσης, του προσανατολισµού σε νέες αγορές αλλά και την προσέλκυση πόρων. Τον µακρόπνοο σχεδιασµό, εντοπίζοντας µε τα εργαλεία της στρατηγικής νοηµοσύνης, τα χαρακτηριστικά του µικροοικονοµικού και µακροοικονοµικού περιβάλλοντος της επόµενης δεκαετίας, ώστε οι όροι της σύγχρονης ανάπτυξης να είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη στο µέλλον. Τη διαρκή αυτοαξιολόγηση, η οποία αποτελεί µια κρίσιµη διαδικασία διαγνωστικού χαρακτήρα κατά την οποία διενεργείται σε µια κυκλική, κατανοητή, συστηµατική και σε µόνιµη βάση η διάγνωση αλλά και η ανασκόπηση των «δεξιοτήτων» και των «κεφαλαίων» του νοµού Κιλκίς, των ισχυρών και αδύνατων σηµείων του, ώστε να αποκαλύπτονται εύκολα οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι, να υλοποιούνται ενέργειες βελτίωσης οι οποίες θα παρακολουθούνται ως προς την εξέλιξή τους, να εφαρµόζονται τεχνικές και µέθοδοι διερεύνησης προοπτικής και µεταστροφής των κινδύνων και αδύνατων σηµείων σε ευκαιρίες και σε υπεροχή. Ό λοι εµείς, υιοθετώντας πλήρως τη φιλοσοφία, τους στόχους και τα χαρακτηριστικά της Χάρτας αυτής, συµφωνούµε και συναποφασίζουµε να συνεργαστούµε σε «εθελοντική» βάση ως δίκτυο (επιχειρήσεων και φορέων) Χάρτας Επιχειρησιακής Υπεροχής της Υπαίθρου του Κιλκίς µε διακριτικό τίτλο «Ποιοτική Υπεροχή Κιλκίς» και έδρα τα γραφεία της Αναπτυξιακής Κιλκίς Α.Ε. που βρίσκονται στη οδό Σόλωνος 13, στο Κιλκίς. Με τη συµµετοχή µας στο δίκτυο αυτό, όλοι εµείς δεσµευόµαστε: να στηρίξουµε συσπειρωµένοι τις αρχές και αξίες της Χάρτας Επιχειρησιακής Υπεροχής της Υπαίθρου του Κιλκίς και να συνεργαστούµε ως ισότιµοι εταίροι στην εκπλήρωση καθενός και όλων των στόχων του, να διαδραµατίσουµε ενεργό ρόλο στην ενδυνάµωση, εµπλουτισµό, βελτίωση και προώθηση της Χάρτας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, να υιοθετήσουµε και εφαρµόσουµε τις προδιαγραφές ποιότητας που επιβάλλει ή προτείνει η Χάρτα µε τα τεχνικά της παραρτήµατα ανά τοµέα προδιαγραφών και επιχειρηµατική δράση, να δεχθούµε αλλά και αναπτύξουµε όλα όσα παρακάτω προβλέπονται για την εύρυθµη και αποδοτική δραστηριοποίηση του δικτύου (όροι, υποχρεώσεις, έλεγχοι), να καταστήσουµε την ύπαιθρο του Κιλκίς ανταγωνιστική σε επίπεδο χωρικό, οικονοµικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό, ελκυστικότερη για τη διαβίωση και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων και τέλος, τόπο υπεροχής, στον οποίο άνθρωποι όλων των ηλικιών µπορούν να ζήσουν µια υπέροχη ζωή µε νόηµα. Σ τους σκοπούς του δικτύου «Ποιοτική Υπεροχή Κιλκίς» περιλαµβάνονται: Η δηµιουργία προϋποθέσεων συνεργασίας και ανάπτυξης οικονοµικών κλίµακας αλλά και συνέργιας µεταξύ των φορέων (δηµόσιων και ιδιωτικών) τοπικής ανάπτυξης. Η αναβάθµιση του επιπέδου ποιότητας επιχειρησιακής λειτουργίας των φορέων τοπικής ανάπτυξης µε όρους επιχειρησιακής υπεροχής. Η βελτίωση των επιχειρησιακών αποτελεσµάτων και επιδόσεων των φορέων τοπικής ανάπτυξης µε στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και επακόλουθο τη βιωσιµότητα και τη δηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Η παροχή τεχνικής στήριξης και συµβουλευτικών υπηρεσιών προς τα µέλη. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 7 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
Η µε όλα τα σύγχρονα µέσα και µεθόδους οργανωµένη προώθηση και προβολή των µελών του δικτύου αλλά και της περιοχής γενικότερα. Η προστασία, διατήρηση αλλά και αειφόρος αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος. Η εφαρµογή προτύπων εξυπηρέτησης πελατών και πολιτών, παραγωγής προϊόντων και παροχής υπηρεσιών, αναβαθµισµένης ποιότητας. Η λειτουργική διασύνδεση όλων των τοµέων οικονοµικής δραστηριότητας (π.χ. τουρισµός µε µεταποίηση) και η επιχειρησιακή αξιοποίηση αυτής της διασύνδεσης µε στόχο την ολοκληρωµένη και αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. Η διαφύλαξη αλλά και ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής κληρονοµιάς και των παραδοσιακών αισθητικών προτύπων της περιοχής. Η προστασία των καταναλωτών, πελατών, επισκεπτών από κερδοσκοπικές πρακτικές. Η προστασία των µελών του δικτύου από τον αθέµιτο ανταγωνισµό. Η συνεχιζόµενη εκπαίδευση και κατάρτιση των µελών του δικτύου (εργοδότες, στελέχη, προσωπικό). Η προώθηση και προβολή του ειδικού σήµατος ποιότητας των επιχειρήσεων µελών του δικτύου µε στόχο την όσο το δυνατόν ευρύτατη αναγνωρισιµότητα και γρήγορη καθιέρωσή του. Η ενίσχυση και αναζωογόνηση θεσµών αλληλεγγύης της τοπικής κοινωνίας και η ανάπτυξη προγραµµάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Η ανάπτυξη συνεργασίας µε ειδικευµένο επιστηµονικό προσωπικό, εταιρείες και φορείς (περιφερειακούς, εθνικούς και υπερεθνικούς) για τη µεταφορά τεχνογνωσίας. Η ανάληψη εθελοντικών πρωτοβουλιών για την προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος. Η συµµετοχή σε δίκτυα µε στόχο την ανάπτυξη εξωστρέφειας και τη διεύρυνση των αγορών δραστηριοποίησης. Η διοργάνωση εκδηλώσεων (π.χ. τοπικών εκθέσεων, γευσιγνωσίας) και η συµµετοχή σε εκθέσεις. Η προώθηση για υλοποίηση από την Αυτοδιοίκηση, έργων ανάδειξης του πολιτισµού και του φυσικού περιβάλλοντος, ως συµπληρωµατικά έργα τουρισµού. Γ ια την επίτευξη των σκοπών του το δίκτυο: α) Εφαρµόζει ένα σύνολο συγκεκριµένων και κοινά αποδεκτών κανόνων και προδιαγραφών µε όρους ολικής ποιότητας, εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, επιχειρηµατικής αριστείας και πιστοποιηµένης ποιότητας που λειτουργούν µε βάση το θεσµικό πλαίσιο της Πολιτείας. Οι κανόνες και προδιαγραφές αυτές καθορίζονται στα συνοδεύοντα την Χάρτα Τεχνικά Παραρτήµατα, στα οποία εξειδικεύονται οι ειδικότερες προδιαγραφές ανά τοµέα και ανά επιχειρηµατική δραστηριοποίηση και οι οποίες τροποποιούνται, επεκτείνονται και εµπλουτίζονται µετά από απόφαση της Αναπτυξιακής Κιλκίς Α.Ε. σε συνδυασµό µε δηµόσια διαβούλευση. β) Φροντίζει για την προσαρµογή σε πρότυπα, προδιαγραφές και µεθοδολογίες που εκπονούνται και υιοθετούνται στο πλαίσιο του δικτύου, σε συνδυασµό µε συντονισµό, κοινή δράση, προβολή και προώθηση αυτών. γ) Χρησιµοποιεί όλα τα σύγχρονα µέσα δηµοσιότητας,, προβολής και προώθησης των δραστηριοτήτων του καθώς και µεταφοράς τεχνογνωσίας. δ) Αναπτύσσει συνεργασίες µε Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλους φορείς, σε τοπικό, εθνικό και διακρατικό επίπεδο και συµµετέχει στην κατάρτιση και υλοποίηση πάσης φύσεως αναπτυξιακών συγχρηµατοδοτούµενων προγραµµάτων, προγραµµάτων τεχνολογικής ανάπτυξης, ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναµικού, Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 8 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
προστασίας και ανάδειξης του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς κ.ο.κ. ε) Προβαίνει στη δηµιουργία όλων εκείνων των υποδοµών που στηρίζουν την προώθηση υπηρεσιών και προϊόντων των µελών του. Μ έλη του δικτύου «Ποιοτική Υπεροχή Κιλκίς», κατόπιν αίτησής τους και µε απόφαση της Αναπτυξιακής Κιλκίς Α.Ε., µπορούν να γίνουν επιχειρήσεις ανεξαρτήτως κλάδου δραστηριοποίησης, ως νοµικά ή φυσικά πρόσωπα, αλλά και συλλογικοί επαγγελµατικοί, κοινωνικοί, πολιτιστικοί και φιλοπεριβαλλοντικοί φορείς και όποιοι άλλοι φορείς, νοµικά και φυσικά πρόσωπα, που δραστηριοποιούνται στο νοµό Κιλκίς και ενδιαφέρονται, εφόσον τηρούν τους παρακάτω όρους και υποχρεώσεις. Οι όροι συµµετοχής στο δίκτυο αφορούν: την πλήρη εφαρµογή της κείµενης νοµοθεσίας η οποία τεκµηριώνεται από τα σχετικά νοµιµοποιητικά έγγραφα και την τήρηση των σχετικών µε την (επιχειρηµατική) δραστηριότητα προδιαγραφών ποιότητας που προβλέπονται από την παρούσα Χάρτα. Οι ανωτέρω δύο όροι συµµετοχής ελέγχονται από την επιτροπή αξιολόγησης και ελέγχου της Αναπτυξιακής Κιλκίς Α.Ε. η οποία σε περίπτωση σε θετικής αξιολόγησης απονέµει το σήµα του δικτύου στην επιχείρηση. Το δικαίωµα χρήσης του σήµατος από την επιχείρηση (φορέα), ως µέλος του δικτύου είναι δωδεκάµηνης διάρκειας µε δυνατότητα ανανέωσης, εφόσον συνεχίζουν να πληρούνται οι όροι, σύµφωνα µε τους οποίους έχει παραχωρηθεί το δικαίωµα χρήσης. Η µη τήρηση από την επιχείρηση (φορέα)- µέλος οποιουδήποτε όρου της Χάρτας ή των Τεχνικών Παραρτηµάτων της (προδιαγραφές ποιότητας), αποτελεί λόγο αποβολής της από το δίκτυο και αφαίρεση του σήµατος. Οι υποχρεώσεις που απορρέουν για την επιχείρηση (φορέα) από τη συµµετοχή στο δίκτυο αφορούν: 1. τη χρησιµοποίηση του σήµατος του δικτύου σε εµφανές σηµείο στον χώρο δραστηριοποίησής της, στις εκδηλώσεις που διοργανώνει και συµµετέχει, ως λογότυπο, στα υπηρεσιακά ή επαγγελµατικά έγγραφα και έντυπά της, στο διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα και στο ηλεκτρονικό ταχυδροµείο εφόσον διαθέτει, 2. την διαρκή διάθεση της παρούσας Χάρτας σε ευδιάκριτο σηµείο στον χώρο υποδοχής της επιχείρησης ή σε κοινόχρηστο χώρο εντός των εγκαταστάσεών της, 3. την τεκµηριωµένη υλοποίηση διαδικασίας διχείρισης παραπόνων πελατών και αξιολόγησης της επιχείρησης (φορέα) απο αυτούς, 4. τη συµµετοχή στις κάθε είδους δράσεις και συνεδριάσεις του δικτύου και 5. την ανεπιφύλακτη αποδοχή των ελέγχων από τα αρµόδια στελέχη της Αναπτυξιακής Κιλκίς Α.Ε. Φ ορέας διαχείρισης και εκπροσώπησης του δικτύου είναι η Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. η οποία συνέλαβε την ιδέα της δηµιουργίας του δικτύου, έχει την συνολική ευθύνη για τη διαχείριση του Ε.Π. K.Π. Leader+, διαθέτει τεράστια εµπειρία και τεχνογνωσία, καθώς και σύγχρονη υλικοτεχνική υποδοµή αλλά και έµπειρο επιστηµονικό προσωπικό, στοιχεία τα οποία θα διαθέσει για την επιτυχή υλοποίηση και ανάπτυξη του δικτύου. Στις αρµοδιότητες του φορέα διαχείρισης του δικτύου περιλαµβάνονται: Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 9 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
α) Ο εµπλουτισµός, ο επαναπροσδιορισµός, η ανανέωση και η θέσπιση νέων προδιαγραφών ποιότητας για όλους τους τοµείς δραστηριοποίησης. β) Ο ορισµός σήµατος το οποίο θα απονέµεται στις επιχειρήσεις (φορείς) του δικτύου που τηρούν τις ανωτέρω προδιαγραφές. γ) Ο καθορισµός του συστήµατος αξιολόγησης και ελέγχου τήρησης των προδιαγραφών ποιότητας από τις επιχειρήσεις (φορείς) που εντάσσονται ή θέλουν να ενταχθούν στο δίκτυο. δ) Η εφαρµογή του συστήµατος αυτού από τα στελέχη της µε την άσκηση του ελέγχου µέσω επιτόπιων επισκέψεων αλλά και µέσω ειδικού λογισµικού µε on line διασύνδεση. ε) Η ανάπτυξη αγαστής συνεργασίας µε τις τοπικές επαγγελµατικές οργανώσεις και φορείς των διάφορων παραγωγικών κλάδων, των εργαζοµένων και της τοπικής αυτοδιοίκησης. στ) H τεχνική υποστήριξη των µελών του δικτύου η οποία περιλαµβάνει: ενέργειες κοινών δράσεων προώθησης και προβολής των επιχειρήσεων και της περιοχής, δραστηριότητες µεταφοράς τεχνογνωσίας και προγράµµατα ανταλλαγών εµπειρίας, υλοποίηση προγραµµάτων και συνεργασιών, που σχετίζονται µε την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, σχεδιασµό και υλοποίηση προγραµµάτων κατάρτισης σύµφωνα µε τις ανάγκες της επιχείρησης, δηµιουργία κοινών υποδοµών που θα στηρίξουν τις ανάγκες των µελών. ζ) Η διαρκής ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσµού, των καταναλωτών και όλων των φορέων µε τακτικές συναντήσεις για τα θέµατα της ποιότητας και της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς και του περιβάλλοντος. η) Η σύγκλιση γενικών συνελεύσεων των µελών του δικτύου µε σκοπό την υποβολή συζήτηση προτάσεων, εισηγήσεων, εκθέσεων και παντός είδους θεµάτων που αφορούν την ανάπτυξη και εύρυθµη λειτουργία του δικτύου. θ) Η δηµιουργία οµάδων εργασίας µεταξύ των µελών του δικτύου και ειδικών επιστηµόνων µε στόχο την προώθηση θεµάτων ειδικού ενδιαφέροντος. ι) Η διασύνδεση και συνεργασία µε άλλα σχετικά δίκτυα στην Ελλάδα και το εξωτερικό για την ανταλλαγή εµπειριών και τεχνογνωσίας. Το παρόν κείµενο της Χάρτας Επιχειρησιακής Υπεροχής της Υπαίθρου του Κιλκίς υπογράφεται από κάθε µέλος του δικτύου «Ποιοτική Υπεροχή Κιλκίς» το οποίο λαµβάνει και ένα αντίγραφο. Τα µέλη του δικτύου Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 10 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
Α. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 11 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
1. Βασικά στοιχεία Νοµού Γεωγραφικά Στοιχεία Νοµού Κιλκίς Ο νοµός Κιλκίς βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σηµείο στο βόρειο τµήµα της Ελλάδας διοικητικά και έχει χαρακτηριστεί όχι άδικα- ως «Πύλη της Ελλάδας» από βορρά αφού αποτελεί κοµβικό σηµείο σύνδεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε τις βαλκανικές χώρες και την νοτιοανατολική Ευρώπη γενικότερα διαθέτοντας τρεις συνοριακούς σταθµούς, δύο οδικούς (Ευζώνων και οϊράνης) και ένα σιδηροδροµικό (Ειδοµένης). Στην ουσία βρίσκεται στο βόρειο άκρο του βασικού κατακόρυφου άξονα ανάπτυξης της χώρας, που ορίζουν η οδική αρτηρία Αθήνα Θεσσαλονίκη Εύζωνοι και η αντίστοιχη σιδηροδροµική γραµµή, που συνδέουν τη χώρα µε τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και κοντά στη συµβολή του παραπάνω άξονα µε το δρόµο και τη σιδηροδροµική γραµµή προς την Ασία. Ο νοµός Κιλκίς αποτελεί ένα από τους επτά νοµούς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Πιερίας, Σερρών, Χαλκιδικής και Ηµαθίας) και συνορεύει µε τρεις εξ αυτών, τους νοµούς Πέλλης, Σερρών και Θεσσαλονίκης, απέχοντας 48 χιλ. από την Θεσσαλονίκη, την πρωτεύουσα της Μακεδονίας, γειτνίαση η οποία από µειονέκτηµα των προηγούµενων δεκαετιών αρχίζει να µετατρέπεται σταδιακά σε πλεονέκτηµα. Στα βόρεια συνορεύει µε το κράτος της F.Y.R.O.M. αποτελώντας πριν αλλά και µετά το γνωστό οικονοµικό εµπάργκο κατά της Σερβίας την βασική οδό επικοινωνίας µε την γειτονική χώρα για πολλές επιχειρήσεις από όλη την Ελλάδα. Η έκταση του νοµού Κιλκίς είναι 2.520 km 2 ήτοι ποσοστό 10,23% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας Κεντρικής και υτικής Μακεδονίας και 1,91% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας. Η έκταση της περιοχής παρέµβασης είναι 2.571 km 2 (επί εκτάσεως 19.146 km 2 της Π.Κ.Μ.) και ο πληθυσµός του ανέρχεται στους 71.626 κατοίκους (επί πληθυσµού 1.792.304 της Κ.Π.Μ.) µε βάση την απογραφή του 2001. ιοικητικά διαιρείται σε δύο επαρχίες Κιλκίς και Παιονίας και περιλαµβάνει 11 δήµους τους: Αξιούπολης, Γαλλικού, Γουµένισσας, οϊράνης, Εύρωπου, Κιλκίς, Κρουσσών, Μουριών, Πικρολίµνης, Πολυκάστρου, Χέρσου και 1 κοινότητα, των Λιβαδίων. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 12 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
2. Φυσικό περιβάλλον 2.1. Τοπικό ανάγλυφο Ο νοµός Κιλκίς είναι κυρίως πεδινός, µε 66% πεδινές εκτάσεις, 20% ηµιορεινές και 14% ορεινές, που αποτελούνται από το Πάϊκο (ανατολικά), το ύσσωρο και Μαυροβούνι (οροσειρά Κρουσίων) - δυτικά) και την Κερκίνη Μπέλλες, (βορειοδυτικά). ιασχίζεται από του ποταµούς Αξιό και Γαλλικό και έχει τρεις λίµνες: οϊράνη, Πικρολίµνη και Αρτζάν - Αµατοβ (αποξηραµένη). Παρά τις εξάρσεις που παρουσιάζει, η ορογραφική διαµόρφωση του εδάφους του νοµού Κιλκίς είναι στο µεγαλύτερο ποσοστό της οµαλή µε ανωµαλίες να παρουσιάζονται στις περιοχές που γειτνιάζουν µε τους ορεινούς όγκους της Κερκίνης, των Κρουσσών, του Πάϊκου και του Μαυροβουνίου. Πίνακας 1 Κατάταξη ηµοτικών ιαµερισµάτων της περιοχής µε βάση την ορεινότητα Κατάταξη σύµφωνα µε την Οδηγία Κατάταξη σύµφωνα µε την ήµοι 75/286 Ε.Σ.Υ.Ε. ΥΝΑΜΙΚ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚ ΟΡΕΙΝ ΠΕ ΙΝΗ ΗΜΙΟΡΕΙΝ ΟΡΕΙΝ Η Η Η Η Η ήµος Αξιούπολης 5 2 5 1 1 ήµος Γαλλικού 5 1 6 ήµος Γουµένισσας 3 3 3 3 ήµος οϊράνης 3 3 ήµος Ευρωπού 5 5 ήµος Κιλκίς 8 2 9 1 ήµος Κρουσσών 5 14 7 9 3 Κοινότητα Λιβαδιών 1 1 ήµος Μουριών 4 1 3 ήµος Πικρολίµνης 7 7 ήµος Πολυκάστρου 9 9 ήµος Χέρσου 4 4 Ποσοστό (%) 0% 71,6% 28,4% 72,84% 17,28% 9,88% Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. & Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων,1991. Όπως εµφανώς προκύπτει από την παράθεση των στοιχείων του παραπάνω πίνακα η περιοχή παρέµβασης χαρακτηρίζεται από το µειονεκτικό και ορεινό της πρόσωπο. Με βάση την κατάταξη της ΕΣΥΕ, από το σύνολο των δήµων και κοινοτήτων της περιοχής παρέµβασης, οι 59 θεωρούνται πεδινές (ποσοστό 72,48%), οι 14 ηµιορεινές (ποσοστό 17,28%) και οι 8 ορεινές (ποσοστό 9,88%) ενώ µε βάση την Οδηγία 75/286, στην περιοχή παρέµβασης του νοµού Κιλκίς, υπάρχουν 71,6% µειονεκτικές και 28,4% ορεινές, ενώ δεν υπάρχουν δυναµικές περιοχές. 2.2. Κυριότεροι Ορεινοί όγκοι Η περιοχή περιβάλλεται από τα όρη: α) Πάϊκο στα δυτικά µε υψόµετρο 1.658 µ., β) Κρούσια στα ανατολικά µε υψόµετρο 860 µ., γ) Κερκίνης στα βόρεια µε υψόµετρο 2.031 µ.m και Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 13 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
δ) από το όρος του Μαυροβουνίου µε υψόµετρο 1.197 µ. νοτιοανατολικά. 2.3. Kλιµατολογικές συνθήκες Το κλίµα του νοµού χαρακτηρίζεται ως ενδιάµεσο µεταξύ µεσογειακού και ηπειρωτικού µε άνιση κατανοµή των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια του έτους και µε µεγάλη, συνήθως, περίοδο ξηρασίας, που προσδιορίζει τον ξηροθερµικό χαρακτήρα της περιοχής. Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία από το µετεωρολογικό σταθµό Κιλκίς που βρίσκεται σε υψόµετρο 275 µ. η µέση ετήσια θερµοκρασία της περιοχής είναι 15,7 0 C (το χειµώνα 8,8 0 C, την άνοιξη 14 0 C, το καλοκαίρι 24,9 0 C και το φθινόπωρο 17,1 0 C). Η καλοκαιρινή περίοδος χαρακτηρίζεται ως περίοδος «ξηρασίας» µε ελάχιστο ύψος βροχής κατά τους µήνες Ιούλιο Αύγουστο και σπανιότερα το Σεπτέµβριο. Τα ετήσια βροχοµετρικά ύψη δεν είναι µεγάλα. Η µεγαλύτερη βροχόπτωση παρατηρείται κυρίως το φθινόπωρο µε 133,5mm, ενώ την άνοιξη η βροχόπτωση κυµαίνεται στα 121,4mm, το χειµώνα στα 120,8mm και το καλοκαίρι στα 88,8mm. Το ετήσιο ύψος βροχής της περιοχής είναι περίπου 442,5mm. Παρατηρήθηκε επίσης ότι ο µέσος αριθµός ηµερών βροχής είναι 39 µέρες / έτος. Επικρατέστεροι σε εµφάνιση άνεµοι είναι οι βορειοδυτικοί που πνέουν κατά την περίοδο από τον Σεπτέµβριο ως τον Απρίλιο, ενώ οι νότιοι άνεµοι εµφανίζονται από τον Μάιο ως τον Αύγουστο. Ο Βαρδάρης αποτελεί χαρακτηριστικό άνεµο της περιοχής, ο οποίος πνέει καθ όλη τη διάρκεια του έτους, κατά µέσο όρο 70-75 ηµέρες το χρόνο, µε µεγαλύτερη συχνότητα κατά τους χειµερινούς µήνες. Τέλος, είναι συχνή η εµφάνιση παγετών, µερικών και ολικών. 2.4. Ορυκτός πλούτος- Υπέδαφος Στην ορεινή περιοχή του Μπέλλες υπάρχουν αξιόλογα κοιτάσµατα µαρµάρου και χαλαζία τα οποία µέχρι σήµερα έχουν µείνει αναξιοποίητα. Επίσης, έχουν εντοπισθεί κοιτάσµατα µαρµάρων και τραβερτίνη (Σκρά-Κούπα), πολυµεταλλικών θειούχων µεταλλευµάτων, µολυβδαινίου, αµιάντου κ.α. Στο παρελθόν έχει γίνει συστηµατική έρευνα για τον εντοπισµό προσχωµατικού χρυσού µε αποθαρρυντικά αποτελέσµατα. Οι µόνες εν ενεργεία λατοµικές δραστηριότητες του νοµού είναι το λατοµείο µαρµάρου στην Κούπα, λατοµείο χαλαζία στο ιπόταµο, τα Θεοδόσια και τη Βάθη και το λατοµείο µαρµάρου στην Μαυροπλαγιά. Η πλειοψηφία των εδαφών χαρακτηρίζονται ως όξινα, σχεδόν σε όλο το βάθος της εδαφοτοµής. Επιπλέον, τα περισσότερα εδάφη είναι παλαιά εδάφη µε ξεπλυµένους επιφανειακούς ορίζοντες. Τα εδάφη των ηµιορεινών όγκων χαρακτηρίζονται από υπερβολική στράγγιση, χονδρόκοκκα από άποψη µηχανικής σύστασης, χαµηλής γονιµότητας και παρουσιάζουν ελλείψεις σε φώσφορο, κάλιο και ψευδάργυρο. φτωχά σε οργανική ουσία, µε χαµηλή ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων και έλλειψη διαθέσιµου φωσφόρου. 2.5. Υδάτινοι Πόροι Ο νοµός Κιλκίς διαθέτει ένα σηµαντικό υδατικό δυναµικό το οποίο περιλαµβάνει µεγάλο αριθµό ρεµάτων και χειµάρρων, τους ποταµούς Γαλλικό και Αξιό, τις λίµνες οϊράνης (που χωρίζεται από τη συνοριακή µεθόριο µε τη FYROM) και Πικρολίµνης που βρίσκεται στα σύνορα µε Θεσσαλονίκη, καθώς και τις αποξηραµένες πλέον λίµνες του Αρτζάν - Αµατόβου. 2.6. Χρήσεις γης Το µεγαλύτερο µέρος της περιοχής εφαρµογής του προγράµµατος αποτελούν οι καλλιεργούµενες εκτάσεις και αγροί που καλύπτουν έκταση ίση µε το 45,53 % της Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 14 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
συνολικής έκτασης του νοµού. Παρά το υψηλό αυτό ποσοστό καλλιεργούµενων εκτάσεων παραµένει δραµατικά χαµηλό το ποσοστό των αρδευόµενων εκτάσεων που σήµερα αγγίζει το 15,64% της συνολικά καλλιεργούµενης έκτασης. Στη συνέχεια, σε ποσοστό κάλυψης, είναι οι κοινοτικοί ή δηµοτικοί βοσκότοποι 21,29 %, τα δάση 17,83 % και οι ιδιωτικοί βοσκότοποι 6,4 %. Οι υπόλοιπες χρήσεις της γης (εκτάσεις καλυπτόµενες µε νερό, οικισµοί και άλλες εκτάσεις) καταλαµβάνουν ποσοστό ίσο µε το 8,95%. 2.7. Ιαµατικές πηγές - Μεταλλικό νερό Ένα από τα κατά τεθέν σήµατα της περιοχής παρέµβασης είναι οι ιαµατικές πηγές της λίµνης Πικρολίµνης που βρίσκεται στο οµώνυµο δηµοτικό διαµέρισµα. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των υδάτων της πηγής είναι γνωστές αλλά και αναγνωρισµένες όχι µόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Στον οικισµό Μεταλλικό του δήµου Κιλκίς αναβλύζει πηγή µε ξινό νερό, που λόγω της µεγάλης περιεκτικότητας του σε µέταλλα και των θεραπευτικών ιδιοτήτων του λέγεται «µεταλλικό» (εξ ου και το όνοµα του οικισµού) και έχει γίνει διάσηµο σε όλη την Ελλάδα. Τα νερά της κατηγορίας αυτής είναι κατάλληλα για εµφιάλωση (80/777 οδηγία του Συµβουλίου της Ε.Ε.), παρ όλα αυτά παραµένουν µέχρι σήµερα αναξιοποίητα. Τέλος, σηµαντικές πηγές πόσιµου νερού αναβλύζουν στα όρη Μπέλλες και Πάϊκο τα οποία και υδροδοτούν και µεγάλες οικιστικές περιοχές του νοµού ενώ µεταλλικά νερά έχουν εντοπιστεί και στην περιοχή µεταξύ Ηλιόλουστου και Καστανιάς. 2.8. Περιοχές προστατευόµενες και οικολογικά ευαίσθητες Ο νοµός Κιλκίς περιλαµβάνει διάφορες περιοχές που βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας (περιοχές του ικτύου Natura 2000) αλλά και ορισµένες άλλες, επίσηµα καταγεγραµµένα ως ευαίσθητες και πολύ σηµαντικές, οικολογικά, περιοχές µε µεγάλες ανάγκες προστασίας, οι οποίες αφενός µεν έχουν µεγάλη βιολογική και οικολογική αξία και αφετέρου είναι δυνατό να διεξάγονται µέσα σε αυτές κάποιες ασχολίες και δραστηριότητες παραδοσιακού κυρίως χαρακτήρα, χωρίς να έρχονται σε αντίθεση µε τους σκοπούς της προστασίας. Τέτοιες περιοχές είναι υγρότοποι (ποταµός Αξιός, λίµνη οϊράνη, ποταµός Γαλλικός κ.α.), το Υδροχαρές άσος Μουριών και η περιοχή λίµνη Κερκίνης Κρουσσίων - κορυφές όρους Μπέλλες, Καταφύγια Άγριας ζωής κ.α. Η περιοχή διαθέτει µεγάλη ποικιλία οικοτόπων και υψηλή ποικιλότητα ειδών µε πολλά ενδηµικά είδη χλωρίδας και πανίδας. Μεγάλος αριθµός σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας παρατηρούνται τόσο στα όρη ύσσωρο, Κρούσσια, Μαυροβούνι και Πάϊκο, όσο και στην περιοχή που γειτνιάζει µε τη λίµνη οϊράνη, αλλά και µε τους ποταµούς Γαλλικό και Αξιό. Τα είδη αυτά πανίδας και χλωρίδας προστατεύονται, λόγω της µεγάλης σπουδαιότητάς των, τόσο από την Ελληνική Νοµοθεσία (Αισθητικά δάση, Καταφύγια Άγριας Ζωής, Μνηµεία Φύσης κ.λ.π.) όσο και από διεθνείς συµβάσεις (Ειδικές Προστατευόµενες Περιοχές, Βιογενετικά Αποθέµατα, Υγρότοποι κ.λ.π.). Συµπεράσµατα Η περιοχή του νοµού Κιλκίς παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί συγκεντρώνει ιδιαίτερα σηµαντικό αριθµό τοπίων από άποψη αισθητικής σε µικρή σχετικά Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 15 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
έκταση και απόσταση. Η συνεχής εναλλαγή τοπίων δηµιουργεί ζώνες µε ενδιάµεσες µεταβατικές οικολογικές συνθήκες, η αξιοποίηση των οποίων θα προσθέσει νέα πνοή ανάπτυξης στις περιοχές. Οι σηµαντικότεροι φυσικοί πόροι της περιοχής είναι η πανίδα και η χλωρίδα τόσο των δασικών όσο και των υγροτοπικών οικοσυστηµάτων. Η χλωρίδα και η πανίδα είναι συνδεδεµένες τόσο µε την παραγωγή προϊόντων (ξυλεία, θηράµατα, ψάρια) όσο και µε την παροχή υπηρεσιών (αγροτουρισµός, φυσιολατρικός τουρισµός, αναψυχή, προστασία κ.λ.π.). Επιπλέον, οι επενδύσεις που σχετίζονται µε την περιβαλλοντική προστασία, αναµένεται να δηµιουργήσουν θέσεις εργασίας µε συνέπεια να βελτιωθεί το αγροτικό εισόδηµα των κατοίκων. Ο αναµενόµενος καθορισµός ζωνών προστασίας στους οικοτόπους και η ορθολογική ανάπτυξη των περιοχών που γειτνιάζουν µε αυτές, θα αυξήσει το εισόδηµα των κατοίκων αλλά ταυτόχρονα θα διατηρήσει και θα βελτιώσει φυσικό περιβάλλον. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 16 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
3. Πληθυσµιακοί δείκτες Ο πληθυσµός του Νοµού Κιλκίς είναι 89.588 κάτοικοι (απογραφή 2001) ως αποτέλεσµα της διαρκούς αυξητικής τάσης που παρουσιάζει καθόσον µετά την δεκαετία 1971-1981 οπότε και µειώθηκε κατά 1.653 άτοµα δηλ. ποσοστό 2%, τις επόµενες δεκαετίες αυξήθηκε: 1981-1991 κατά 283 άτοµα δηλ. ποσοστό 0,35%, 1991-1001 κατά 7.397 άτοµα δηλ. ποσοστό 9,0%. (σύνολο χώρας 6,9%). υστυχώς µακροπρόθεσµα ο νοµός Κιλκίς συγκεντρώνει το 0,8% του πληθυσµού της χώρας µε τάση µείωσης, αφού έχει χαµηλότερη του µέσου όρου αναλογία µαθητών δηµοτικού ανά 1.000 κατοίκους (51 έναντι 59 που είναι ο µέσος όρος της Ελλάδας) Σε εθνικό επίπεδο η κατάσταση συγκριτικά είναι καλύτερη αφού µεταξύ των απογραφών 1991 και 2001 ο πληθυσµός του νοµού αυξήθηκε κατά 9% περισσότερο από το σύνολο της χώρας (6,9%). Η εξέλιξη της πυραµίδας ηλικιών, σε σχέση και µε την αντίστοιχη της χώρας, παρουσιάζει σηµαντική µείωση της κατηγορίας 0-14 και ελαφριά αύξηση του δείκτη γήρανσης (κατηγορία 64 και πάνω). Επίσης αυξηµένη παρατηρείται η συµµετοχή της κατηγορίας 45-64, ενώ µειώνεται εκείνη της κατηγορίας 15-44 και φθάνει στο επίπεδο του µέσου όρου της χώρας. Έτσι ο στόχος για τη διάρθρωση του πληθυσµού κατά ηλικίες πρέπει να είναι η αύξηση της συµµετοχής των δύο πρώτων οµάδων (0-14 και 15-44) στην πυραµίδα των ηλικιών. Η κατανοµή του πληθυσµού µε βάση την τελευταία απογραφή του πληθυσµού της χώρας έχει ως εξής: Πίνακας 2 Κατανοµή πληθυσµού του Νοµού Κιλκίς κατά διοικητικά τµήµατα ήµοι 2001 1991 1981 ήµος Κιλκίς 25.134 29,84% 19.358 3,46% 18.711 ήµος Πολυκάστρου 12.821 6,86% 11.998-8,93% 13.174 ήµος Πικρολίµνης 7.457 7,06% 6.965 1,80% 6.842 ήµος Γαλλικού 7.348 7,00% 6.867 11,35% 6.167 ήµος Κρουσσών 6.813-7,63% 7.376 1,14% 7.293 ήµος Γουµένισσας 6.749-5,90% 7.172-5,56% 7.594 ήµος Αξιούπολης 6.696-4,04% 6.978-3,47% 7.229 ήµος Ευρωπού 6.034 1,99% 5.916 10,54% 5.352 ήµος Χέρσου 4.533 33,48% 3.396-1,22% 3.438 ήµος Μουριών 3.401-0,47% 3.417-7,82% 3.707 ήµος οϊράνης 2.198 9,35% 2.010-1,47% 2.040 Κοινότητα 1613,33 Λιβαδιών 404 57,20% 257 % 15 Σύνολο 89.588 81.710 81.562 Συνολική µεταβολή 9,64% 0,18% Πηγή: ΕΣΥΕ Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 17 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
Απασχόληση Ο οικονοµικά ενεργός πληθυσµός είναι 46.892 άτοµα (52%) του συνολικού πληθυσµού) και κατανέµεται ως εξής: 32% πρωτογενής τοµέας, 36% δευτερογενής τοµέας και 32% τριτογενής. Η σύνθεση της απασχόλησης επηρεάζεται από µια σειρά παραγόντων όπως είναι: η γειτνίαση µε µεγάλα αστικά και οικονοµικά κέντρα όπως της Θεσσαλονίκης και των Γιαννιτσών µε συνέπεια να είναι εύκολη η πρόσβαση σε κατηγορίες εργατικού δυναµικού και στελέχη µικροµεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), η έντονη κινητικότητα του ενεργού πληθυσµού από τον τόπο κατοικίας και εργασίας, η τάση παλιννόστησης µεταναστών (κυρίως από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης) και το είδος των εξειδικεύσεων που έχουν αποκτήσει, η εγκαθίδρυση σηµαντικών υπερεργολαβικών επιχειρήσεων, µικρού µεγέθους και τα χαρακτηριστικά του εργατικού δυναµικού που απασχολούν, η δεδοµένη πολυαπασχόληση του ενεργού πληθυσµού, µε τη διατήρηση µέρους των αγροτικών δραστηριοτήτων. Πίνακας 3 Ποσοστιαία σύνθεση της απασχόλησης κατά τοµέα Έτη Πρωτογενής ευτερογενής Τριτογενής 1971 75,4% 9% 15,6% 1981 51,6% 25,8% 22,6% 1991 49% 26% 25% 2001 32% 36% 32% Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε., 1971-1991(προσωρινά στοιχεία 2001) Αν και µειώθηκε η απασχόληση στον πρωτογενή τοµέα, παρ όλα αυτά όµως ο νοµός εξακολουθεί να διατηρεί τον έντονα αγροτικό του χαρακτήρα από άποψη παραγωγικής εξειδίκευσης και απασχόλησης Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Ο νοµός παράγει το 0,8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος στο σύνολο της χώρας. Από την γεωργία προέρχεται το 28% του προϊόντος του νοµού, ενώ η συνεισφορά της µεταποίησης αναλογεί στο 20% του προϊόντος του νοµού απαριθµώντας το 1,40% της συνολικής µεταποιητικής παραγωγής της χώρας. Το κατά κεφαλήν προϊόν ανέρχεται σε 11.856 (4,04 εκ. δρχ.) και κατατάσσει τον νοµό στην 14 θέση της χώρας φτάνοντας το 99,7% του µέσου όρου της Ελλάδας το 2001. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας σε τρέχουσες τιµές για τη χρονική περίοδο 1985-1994 δίνεται στο παρακάτω διάγραµµα. Η διάκριση µεταξύ των τοµέων οικονοµικής δραστηριότητας δείχνει την αυξανόµενη συµµετοχή του τριτογενή τοµέα στο σύνολο του ΑΕΠ. Ύψος Ακαθάριστο Εθνικού προϊόντος σε τρέχουσες τιµές κατά τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας στο νοµό Κιλκίς (1985-1994) 15 00 00 10 00 00 50 18 Αναπτυξιακή Κιλκίς 00 Α.Ε. Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003 0
Επίσης η διάρθρωση των στοιχείων της απασχόλησης στις ορεινές και µειονεκτικές περιοχές αναδεικνύει την βαρύτητα του πρωτογενή τοµέα στις περιοχές αυτές, αλλά και την αναγκαιότητα για την δηµιουργία συνθηκών ανάπτυξης του δευτερογενή τοµέα, αφού οι εξελίξεις στις αγορές και στους κανόνες του εµπορίου αναµένεται να δράσουν καταλυτικά στις «αγροτικές τοπικές οικονοµίες». Συµπεράσµατα Γενικά η περιοχή του νοµού χαρακτηρίζεται ως αγροτική. Η τάση σταθεροποίησης αλλά και µικρής αύξησης του πληθυσµού που καταγράφηκε στις τελευταίες απογραφές οφείλεται όχι µόνο στην εγκατάσταση οικονοµικών µεταναστών, αλλά και στα διαρθρωτικά προγράµµατα που υλοποιήθηκαν στην περιοχή. Γενικότερα προοιωνίζεται θετική εξέλιξη στο ζήτηµα αν και εφόσον συνεχιστεί η ένταση και η ποιότητα νέων αναπτυξιακών προγραµµάτων ώστε να επιτευχθεί σταδιακά η άρση της αποµόνωσης και ερηµοποίησης της περιοχής. Τελευταίο αλλά όχι σε σηµαντικότητα πρόβληµα αποτελεί το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο σηµαντικού ποσοστού των κατοίκων της περιοχής. Η αναβάθµιση των δεξιοτήτων και του γενικότερου µορφωτικού επιπέδου σε συνδυασµό µε την αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνονται µέσω των προγραµµάτων αναµένεται να οδηγήσει σε αύξηση της επιχειρηµατικής δράσης µέσω της αξιοποίησης τεχνογνωσίας, µείωσης της ανεργίας µέσω της δηµιουργίας και προσφοράς νέων θέσεων εργασίας τις οποίες θα µπορέσουν να καλύψουν οι καταρτιζόµενοι. Η περιοχή τη χρονική περίοδο 1971-2001 εµφάνισε µια ιδιαίτερα σηµαντική αναδιάρθρωση στον τοµέα της απασχόλησης. Ο δευτερογενής και τριτογενής τοµέας πριν τη δεκαετία του 70 ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Από τα µέσα της δεκαετίας του 70 όµως ξεκίνησε η εκβιοµηχάνιση, βασισµένη στην εγγύτητα µε το µεγάλο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης και στα κίνητρα που δόθηκαν. Ωστόσο η περιοχή εξακολουθεί να διατηρεί τον έντονα αγροτικό της χαρακτήρα, από άποψη παραγωγικής εξειδίκευσης και απασχόλησης, µε σηµαντικό ποσοστό του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού της στον πρωτογενή τοµέα. Από τη διάρθρωση των στοιχείων της απασχόλησης στους ορεινές και µειονεκτικούς οικισµούς της περιοχής αναδεικνύεται η «βαρύτητα» του πρωτογενή τοµέα αλλά και η αναγκαιότητα για δηµιουργία ανοικτών συνθηκών για την ανάπτυξη του δευτερογενή και τριτογενή τοµέα. Οι αναµενόµενες αλλαγές των συνθηκών αγοράς στα πλαίσια της παγκοσµιοποίησης και οι συνθήκες έντονου ανταγωνισµού που αναπτύσσονται αναµένεται να δράσουν καταλυτικά στις αγροτικές τοπικές κοινωνίες µε αποτέλεσµα να καθίσταται απαραίτητη την αναδιάρθρωση της οικονοµίας. Επιπλέον η ηλιακή διάρθρωση των απασχολούµενων είναι προβληµατική δεδοµένου ότι η συµµετοχή των νέων είναι µικρή ενώ το ποσοστό ανεργίας ακολουθεί αυξητική πορεία, γεγονός που οφείλεται αφενός στη συρρίκνωση του αγροτικού τοµέα και αφετέρου στην εισροή οικονοµικών µεταναστών. Η άνοδος του εκπαιδευτικού επιπέδου των κατοίκων, καθώς συνεπάγεται επιθυµία για έξοδο Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 19 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
από τον πρωτογενή τοµέα και αναζήτηση συχνά µισθωτής εργασίας, αποτελεί ένα ακόµη σηµαντικό παράγοντα ανεργίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι, η εφαρµογή των ειδικών κινήτρων περιφερειακής ανάπτυξης, προσέλκυσαν αξιόλογο αριθµό επενδύσεων στο νοµό, µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες όµως δεν ήταν αρκετές για την αύξηση της ικανότητας απορρόφησης της αγοράς εργασίας. Η αναστροφή της διάρθρωσης της οικονοµίας, µπορεί να πραγµατοποιηθεί µέσω παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα και τη λήψη µέτρων που στοχεύουν στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµικής βάσης, την δηµιουργία συνθηκών πολυαπασχόλησης, την προώθηση ίσων ευκαιριών µεταξύ των δύο φύλων και τέλος την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 20 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
4. Παραγωγικό σύστηµα Νοµού 4.1. Πρωτογενής τοµέας Γενικά Η γεωργία, η κτηνοτροφία και δευτερευόντως η δασοπονία είναι η βάση της οικονοµίας του νοµού. Οι παραπάνω κλάδοι εµφανίζουν µικρές διαφοροποιήσεις σε είδη παραγωγής και στους τρόπους αξιοποίησης. Η παραγωγική σύνθεση µεταβάλλεται ανάλογα την παράδοση και τα µέσα παραγωγής που διαθέτει η κάθε υποπεριοχή. Γεωργία Ο πρωτογενής τοµέας αποτελεί την κύρια απασχόληση και την κύρια πηγή εισοδήµατος στο νοµό Κιλκίς. Η γεωργική γη αποτελεί το 46% της συνολικής έκτασης του νοµού και είναι κατά το µεγαλύτερο ποσοστό της (84%) πεδινή. Το µέσο µέγεθος των γεωργικών εκµεταλλεύσεων κυµαίνεται από 30-50 στρέµµατα µε κύρια χαρακτηριστικά τον πολυτεµαχισµό (περίπου 85% των εκµεταλλεύσεων αποτελείται από περισσότερα των 4 αγροτεµαχίων) και την µικτή κατεύθυνση (περίπου 95% σε γεωργία και κτηνοτροφία). Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία της ιεύθυνσης Γεωργίας του Νοµού Κιλκίς οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις αντιστοιχούν στο 45.5% της συνολικής έκτασης του νοµού, ενώ οι βοσκότοποι και τα δάση αντιστοιχούν στο 30,7% και 17,27% της έκτασης του νοµού αντίστοιχα. Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα του νοµού είναι τα σιτηρά (86,2%), ακολουθούν τα κτηνοτροφικά φυτά µε ποσοστό συµµετοχής (9,4%) και τα βιοµηχανικά φυτά µε ποσοστό (5,3%). Τα οπωροφόρα δέντρα καταλαµβάνουν µόλις το 0,5% της έκτασης, ενώ τα δέντρα για ξηρούς καρπούς πλησιάζουν το ποσοστό του 0,8%. Ένα από τα κυριότερα προβλήµατα της γεωργίας στο νοµό αποτελεί το µικρό και πολυτεµαχισµένο µέγεθος της γεωργικής εκµεταλλεύσεις, σε συνδυασµό µε το µικρό ποσοστό αρδευόµενης γης δυσκολεύουν την αναδιάρθρωση της φυτικής παραγωγής και ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές. Η µέση εκµετάλλευση αποτελείται από 8 αγροτεµάχια, µε µέγεθος που δεν ξεπερνά τα 9,7 στρέµµατα ανά αγροτεµάχιο. Εµπορία και µεταποίηση αγροτικών προϊόντων Τα αγροτικά προϊόντα του νοµού Κιλκίς έχουν χαµηλό βαθµό προστιθέµενης αξίας αφού τα περισσότερα από αυτά αποτελούν προϊόν εµπορίας και όχι µεταποίησης. Το εµπορικό κύκλωµα του κύριου όγκου των αγροτικών προϊόντων διενεργείται µέσω ιδιωτών εµπόρων. Ορισµένα από τα αγροτικά προϊόντα διατίθενται στο εµπόριο κυρίως µε την µεσολάβηση µεσιτών, ενώ ένα µέρος των παραγόµενων φρούτων και λαχανικών διατίθενται από τους ίδιους τους παραγωγούς στην τοπική αγορά αλλά και σε γειτνιάζουσες τοπικές αγορές. Η µικρή µεταποίηση των προϊόντων της φυτικής παραγωγής αφορά τα παρακάτω προϊόντα: αµπέλια για την παραγωγή κρασιού, σιτάρι για την παραγωγή ειδών διατροφής όπως αλεύρι, ζυµαρικά, δηµητριακά και χορτοδοτικά φυτά για την παραγωγή ζωοτροφών, ρίγανη για την παραγωγή ριγανέλαιου, φρούτα για την παρασκευή µαρµελάδων και γλυκών κουταλιού, λαχανικά για την παραγωγή τουρσιών. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 21 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
Παραδοσιακά προϊόντα Το πολυπολιτισµικό παζλ που χαρακτηρίζει το νοµό Κιλκίς, µε τη χαρακτηριστική σύνθεση διαφόρων πληθυσµιακών φυλών έχει κληροδοτήσει ποικίλες τεχνικές παραγωγής τροφίµων τα οποία χαρακτηρίζονται ως παραδοσιακά. Ορισµένα χαρακτηριστικά από αυτά είναι το κρασί ορισµένων περιοχών (ΠΟΠ), παραδοσιακά ζυµαρικά και γλυκά κουταλιού αλλά και άλλα µικρότερης εµβέλειας. Βιολογικά προϊόντα Η διαρκής αλλά µικρή αύξηση των βιολογικών καλλιεργειών την τελευταία δεκαετία σε όλη την Ελλάδα έχει αγγίξει και το νοµό Κιλκίς όπου συνολικά- αποτελεί ένα πολύ µικρό µέρος σε όρους έκτασης και απασχολουµένων στις συγκεκριµένες καλλιέργειες. Κύρια βιολογική καλλιέργεια στον νοµό είναι η αµπελοκαλλιέργεια για την παραγωγή βιολογικού κρασιού ενώ απόπειρες έχουν γίνει και για ορισµένα άλλα προϊόντα (ζυµαρικά, λαχανικά κ.α.). Απασχόληση στις αγροτικές εκµεταλλεύσεις Στην περιοχή παρέµβασης σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. η απασχόληση στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις είναι 21.036 άτοµα. Το µεγαλύτερο ποσοστό κοντά στο 65% (13.642) είναι άνδρες και κοντά στο 35% (7.894) γυναίκες. Από αυτούς οι 18.172 συνολικά ασχολούνται αποκλειστικά και κυρίως στην γεωργική εκµετάλλευση του κατόχου ενώ ο αριθµός των µονίµων εργατών (40 άτοµα) είναι πολύ µικρότερος σε σχέση µε τον αριθµό των εποχικών εργατών που φθάνει στα 5.676 άτοµα. Κτηνοτροφία Κατανοµή ζωικού κεφαλαίου Από την εξέταση της ζωικής παραγωγής στην περιοχή παρατηρείται συνεχής αύξηση του ζωικού κεφαλαίου, µε εξαίρεση τα πουλερικά, όπου παρατηρείται µια σταδιακή µείωση. Αναλυτικότερα ανάµεσα στα έτη 1991-1999 σύµφωνα µε στοιχεία της ΕΣΥΕ παρατηρούµε αύξηση κατά 24,5% στον τοµέα των βοοειδών, 22,5% στον τοµέα των προβατοειδών, 12,6% στον τοµέα των αιγοειδών, 28,3% στον τοµέα των χοιροειδών 11%, στον τοµέα των κουνελιών και 20,7% στον τοµέα των µελισσιών. Αντιθέτως στον τοµέα των πουλερικών έχουµε µια µείωση της τάξεως του 23,3%. Σύµφωνα µε τα ανωτέρω στοιχεία βλέπουµε ότι επικρατούν τα βοοειδή και τα αιγοπρόβατα. ιάρθρωση των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων Στον νοµό υπάρχουν περίπου 5.500 κτηνοτροφικές εκµεταλλεύσεις οι οποίες ανάλογα µε το ποσοστό συµµετοχής σους στην ζωική παραγωγή είναι 57,5% βοοτροφία, 20,1% προβατοτροφία, 15,2% αιγοτροφία, 5,8% χοιροτροφία, 1,3% µελισσοκοµία και αµελητέο ποσοστό συστηµατικής πτηνοτροφίας(0,1%). Παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων Σύµφωνα µε τα παραπάνω στοιχεία βλέπουµε πως τα κύρια κτηνοτροφικά προϊόντα του Νοµού είναι το αγελαδινό (33.124.000 kg) και αιγοπρόβειο Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 22 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003
(11.888.000 kg) γάλα και το µοσχαρίσιο (2.382.000 kg) και χοιρινό κρέας (1.124.670 kg), Μεταποίηση και εµπορία κτηνοτροφικών προϊόντων Όσον αφορά την εµπορία των κτηνοτροφικών προϊόντων, η παραγόµενη ποσότητα αγελαδινού γάλακτος απορροφάται από τις γαλακτοβιοµηχανίες τόσο του Νοµού όσο και γειτονικές βιοµηχανίες άλλων νοµών όπως η ΑΓΝΟ, η ΜΕΒΓΑΛ, ΦΑΓΕ, ΟΙΡΑΝΗ, ΚΟΛΙΟΣ, ΛΥΚΑ και ΚΟΥΚΑΚΗ, ενώ µικρή ποσότητα διατίθεται από τους ίδιους τους παραγωγούς στην τοπική αγορά. Παραδοσιακά και πιστοποιηµένα προϊόντα - Βιολογική κτηνοτροφία Παραδοσιακά και πιστοποιηµένα προϊόντα παράγουν οι εξής: ΟΙΡΑΝΗ Α.Ε φέτα και ηµίσκληρο τυρί, ΦΑΡΜΑ ΚΟΥΚΑΚΗ- πρότυπος αγελαδοτροφική µονάδαγάλα, γιαούρτι αγελάδος, ξυνόγαλα τύπου «Αριάνη», γιαούρτι πρόβειο, ΛΥΚΑΣ Ο.Ε φέτα, κασέρι παραδοσιακό, βλάχικο, ηµίσκληρο, ξυνόγαλα, ανθότυρο, µυζήθρα, µανούρι, κεφαλοτύρι, µπάτζο, ΡΑΓΙΑΝ Α.Ε- παραδοσιακά ποντιακά προϊόντα- φυτιλιάρ µυτζίν, γαις τυρίν, υλιστόν, πασκιτάν, ξύγαλι βούτορον, παρχαροτύρ, ξύγαλαν, τσιοκαρµάς, τσιοκαλίκ, γιοχάδες, τσιορτάνε, ευριστέν, πλιγούρ, κορκότα, πουσιντία, σιρόν, σολγούν, ΠΕΤΡΟΣ ΦΟΥΡΑΣ & ΣΙΑ Ο.Ε ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΗ φέτα και τελεµέ. Στην περιοχή δεν παράγονται βιολογικά κτηνοτροφικά προϊόντα. Μελισσοκοµία Στην περιοχή η συνολική παραγωγή ανέρχεται κατά µέσο όρο στις 140.000 kg µέλι, το χρόνο. Η µεταποίηση-τυποποίηση του µελιού γίνεται µε τον παλιό, κλασσικό τρόπο της συγκέντρωσής του ενώ η διάθεσή του γίνεται ως επί το πλείστο από χέρι, σε χέρι, στο γνώριµο περιβάλλον του µελισσοκόµου. ασοπονία Παραγωγή δασοκοµικών προϊόντων Οι δασικές εκτάσεις της περιοχής παρέµβασης εκτείνονται στο σύνολο του ορεινού όγκου Πάϊκου, Κερκίνης, Κρουσσών και του Μαυροβουνίου. Τα σηµαντικότερα δασικά προϊόντα της περιοχής παρέµβασης είναι η ξυλεία και η βοσκήσιµη ύλη. Μεταποίηση και εµπορία προϊόντων ξυλείας. Η εκµετάλλευση, η συντήρηση και η βελτίωση των δασών που ανήκουν στο ηµόσιο και στα Νοµικά Πρόσωπα του ηµοσίου τοµέα, παραχωρείται στους δασικούς συνεταιρισµούς. Όσον αφορά την διάθεση των παραγόµενων προϊόντων καυσόξυλων µία ποσότητα αυτών διατίθεται στους κατοίκους των παραδασόβιων οικισµών είτε ατελώς είτε µε µικρό τίµηµα. Η υπόλοιπη ποσότητα διατίθεται από τους συνεταιρισµούς είτε από την δασική υπηρεσία. Αναπτυξιακή Κιλκίς Α.Ε. 23 Έκδοση 1 η Ιούλιος 2003