Δήλωση της Σόφιας, 17 Μαΐου 2018 Εμείς, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των κρατών μελών της, σε διαβούλευση με τους εταίρους μας των Δυτικών Βαλκανίων, και με την παρουσία σχετικών περιφερειακών παραγόντων, σήμερα καταλήξαμε στα εξής: 1. Η ΕΕ επικροτεί την κοινή προσήλωση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, και στο όραμα μιας ισχυρής, σταθερής και ενωμένης Ευρώπης, βασιζόμενης στους ιστορικούς, πολιτιστικούς και γεωγραφικούς δεσμούς μας, καθώς και στα αμοιβαία συμφέροντά μας σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και σε επίπεδο ασφάλειας. 2. Υπενθυμίζοντας τη σύνοδο της Θεσσαλονίκης του 2003, η ΕΕ επιβεβαιώνει ότι στηρίζει ανεπιφύλακτα την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων. Με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί έως τώρα, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων επιβεβαίωσαν και πάλι την προσήλωσή τους στην ευρωπαϊκή προοπτική ως σαφή στρατηγική επιλογή τους, ενισχύοντας τις προσπάθειές τους και την αμοιβαία στήριξη. Η αξιοπιστία αυτών των προσπαθειών εξαρτάται από τη σαφή ενημέρωση του κοινού. 3. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να ενισχύσει και να εντείνει τη δέσμευσή της σε όλα τα επίπεδα για να υποστηρίξει τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές στην περιοχή, μεταξύ άλλων μέσω αυξημένης αρωγής βασισμένης στην απτή πρόοδο των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων όσον αφορά το κράτος δικαίου και τις κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις. 4. Η ΕΕ επικροτεί την προσήλωση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στην πρωτεύουσα σημασία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, ιδίως δε της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, της χρηστής διακυβέρνησης, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες. Η ουσιαστική υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων εκ μέρους τους στηρίζεται σε αυτά τα θεμέλια. Η κοινωνία των πολιτών και τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία εκδημοκρατισμού. 1
5. Η ΕΕ στηρίζει τη δέσμευση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων να συνεχίσουν την ενίσχυση των σχέσεων καλής γειτονίας, της περιφερειακής σταθερότητας και της αμοιβαίας συνεργασίας. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για την εξεύρεση και την εφαρμογή οριστικών, ολοκληρωμένων και δεσμευτικών λύσεων για τις διμερείς διαφορές τους που έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν, και την αφιέρωση πρόσθετων προσπαθειών για συμφιλίωση. 6. Η δημιουργία ισχυρού δικτύου διασυνδέσεων και δυνατοτήτων τόσο εντός της περιοχής όσο και με την ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας για την προσέγγιση των πολιτών και των οικονομιών μας, καθώς και για την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας, της οικονομικής ευημερίας, της πολιτιστικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Έχοντας κατά νου την πρόοδο που σημειώθηκε, μεταξύ άλλων μέσω περιφερειακών πρωτοβουλιών, δεσμευόμαστε να ενισχύσουμε ουσιαστικά τη συνδεσιμότητα σε όλες τις διαστάσεις της: στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, στον ψηφιακό, οικονομικό και ανθρώπινο τομέα. 7. Η ΕΕ συμφωνεί να προωθήσει ένα περιβάλλον φιλικό προς την αγορά και τις επενδύσεις στα Δυτικά Βαλκάνια με στόχο την ταχύτερη μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία και σε βιώσιμες και φιλικές προς το κλίμα κοινωνίες σύμφωνα με την συμφωνία των Παρισίων. Η ενεργειακή ασφάλεια θα αποτελέσει προτεραιότητα, μεταξύ άλλων μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, της βελτίωσης των διασυνοριακών διασυνδέσεων, της διαφοροποίησης των πηγών και των οδών, καθώς και μέσω ενός ισορροπημένου ενεργειακού μίγματος που θα ενσωματώνει καλύτερα τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 8. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για τους νέους, εξασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτό συμβάλλει στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των Δυτικών Βαλκανίων. 9. Προς τούτο, η ΕΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμευση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων, μεταξύ άλλων, να επιταχύνουν την εφαρμογή του κεκτημένου δυνάμει των Συνθηκών για την Ενεργειακή Κοινότητα και την Κοινότητα Μεταφορών, να άρουν όλα τα διοικητικά εμπόδια στα σύνορα, να ολοκληρώσουν την περιφερειακή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και να θέσουν επειγόντως σε εφαρμογή το πολυετές σχέδιο δράσης του Ιουλίου 2017 για την ανάπτυξη περιφερειακού οικονομικού χώρου. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες αυτές. 10. Η ΕΕ και οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν πολλές κοινές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας, που απαιτούν συντονισμένες δράσεις, μεμονωμένες και συλλογικές. Με συνεργασία, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτές τις προκλήσεις. Η συνεργασία μας για την αναχαίτιση παράνομων μεταναστευτικών ροών έχει αποδείξει την αξία της και θα αναπτυχθεί περαιτέρω. 2
11. Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού, μεταξύ άλλων της χρηματοδότησης, της ριζοσπαστικοποίησης και της επιστροφής αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών απαιτούν ενίσχυση της συνεργασίας μας. 12. Η ΕΕ και οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων κατανοούν ότι η επίτευξη αποτελεσμάτων όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος έχει καίρια σημασία για τον πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό μετασχηματισμό της περιοχής, καθώς και για την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια, προς το μείζον συμφέρον των πολιτών τους. Η ΕΕ χαιρετίζει τη δέσμευσή τους να αναλάβουν αποφασιστική δράση, σε συνεργασία με την ΕΕ και μεταξύ τους, για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, της καλλιέργειας ναρκωτικών και της παράνομης διακίνησης ανθρώπων, ναρκωτικών και όπλων. 13. Η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για τη συμβολή των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στην Κοινή της Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) σε όλες τις πτυχές της και αναμένει σταδιακή εμβάθυνση της συνεργασίας στον τομέα αυτόν, ειδικότερα δε ένα υψηλότερο επίπεδο ευθυγράμμισης, κυρίως σε ζητήματα όπου διακυβεύονται σημαντικά κοινά συμφέροντα. 14. Η παραπληροφόρηση και άλλες υβριδικές δραστηριότητες θα αντιμετωπιστούν από κοινού με μεγαλύτερη συνεργασία στην ανθεκτικότητα, την κυβερνοασφάλεια και τη στρατηγική επικοινωνία. 15. Για να επισπευσθεί η βελτίωση της ζωής των πολιτών μας στους τομείς της συνδεσιμότητας και της ασφάλειας ενόψει της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων, σήμερα, αντλώντας στοιχεία από τις σχετικές πτυχές της ανακοίνωσης της Επιτροπής της 6ης Φεβρουαρίου 2018, η ΕΕ δρομολόγησε ένα θεματολόγιο προτεραιοτήτων της Σόφιας για την ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα δήλωση. 16. Η ΕΕ χαιρετίζει την πρόθεση της Κροατίας να φιλοξενήσει διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της το 2020. 17. Σημειώνουμε ότι οι εταίροι μας των Δυτικών Βαλκανίων ευθυγραμμίζονται με τα παραπάνω σημεία. 3
Παράρτημα της Δήλωσης Θεματολόγιο προτεραιοτήτων της Σόφιας Ενίσχυση της υποστήριξης για το κράτος δικαίου και τη χρηστή διακυβέρνηση Ενίσχυση της υποστήριξης για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ικανοτήτων για την πρόληψη της διαφθοράς Επέκταση των συμβουλευτικών αποστολών στον τομέα του κράτους δικαίου με μεγαλύτερη στήριξη από τα κράτη μέλη και την ΕΕ Ενίσχυση της παρακολούθησης των μεταρρυθμίσεων μέσω πιο συστηματικών αποστολών αξιολόγησης από ομοτίμους σε περιπτωσιολογική βάση Καθιέρωση της παρακολούθησης δικών σε σοβαρές υποθέσεις διαφθοράς και οργανωμένου εγκλήματος Ενέργειες για την καλύτερη μέτρηση των αποτελεσμάτων στη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης Ανάπτυξη της στήριξης για τα Δυτικά Βαλκάνια μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Δημοκρατία στον τομέα των ανεξάρτητων και πολυφωνικών μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών Ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και της μετανάστευσης Εντατικοποίηση των κοινών προσπαθειών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού, σε συνοχή με την πρωτοβουλία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια Σημαντική ενίσχυση της επιχειρησιακής συνεργασίας για την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος σε τομείς προτεραιότητας όπως τα πυροβόλα όπλα, τα ναρκωτικά, η παράνομη διακίνηση μεταναστών και η εμπορία ανθρώπων Εκπόνηση ανανεωμένου σχεδίου δράσης για τη συνεργασία σχετικά με τα πυροβόλα όπλα ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα τα παράνομα πυροβόλα όπλα και τα μεγάλα αποθέματα όπλων 4
Ενίσχυση της στήριξης για τη δημιουργία ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και της καταπολέμησης του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο Ενίσχυση της συνεργασίας για τη διαχείριση της μετανάστευσης και των συνόρων Περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αξιωματικών συνδέσμων της ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής), των κρατών μελών και των αρμόδιων αρχών των Δυτικών Βαλκανίων Δημιουργία διοργανικής ειδικής ομάδας σε θέματα ΔΕΥ της ΕΕ συντονιζόμενης από την Επιτροπή Εμβάθυνση και επέκταση της ουσιαστικής συνεργασίας και του διαλόγου σχετικά με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας/Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας Περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας σε δραστηριότητες που σχετίζονται με υβριδικές απειλές, μεταξύ άλλων ενισχύοντας τη στρατηγική επικοινωνία Στήριξη της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και ιδιαίτερη έμφαση στη νεολαία Επέκταση του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια για την περαιτέρω προσέλκυση και τον καλύτερο συντονισμό των επενδύσεων διμερών χορηγών και διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών Σημαντική ενίσχυση της παροχής εγγυήσεων του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια, για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων Αυξημένη στήριξη στον τομέα της εκπαίδευσης, και συγκεκριμένα δρομολόγηση πιλοτικού προγράμματος κινητικότητας στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης Διπλή χρηματοδότηση του Erasmus+ για την περιοχή, περιλαμβανομένης της δημιουργίας «Εργαστηρίου νέων των Δυτικών Βαλκανίων» το 2018, το οποίο θα παρέχει ευκαιρίες για καινοτόμο χάραξη πολιτικής που θα αντιμετωπίζει τις ανάγκες των νέων και τη διαρροή εγκεφάλων 5
Επέκταση του πεδίου εφαρμογής και του εύρους του Γραφείου Περιφερειακής Συνεργασίας των Νέων, και εφαρμογή ενός διαπεριφερειακού προγράμματος κινητικότητας Διασφάλιση προόδου στην υλοποίηση του περιφερειακού οικονομικού χώρου, μεταξύ άλλων και με την εντατικοποίηση των εργασιών σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και με την επίτευξη προόδου στη διευκόλυνση του εμπορίου στο εσωτερικό των Δυτικών Βαλκανίων Πρόοδος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Σερβίας όσον αφορά τις διαδικασίες προσχώρησής τους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου Ενίσχυση της συνδεσιμότητας Δρομολόγηση νέας δέσμης έργων διασύνδεσης (με μόχλευση σημαντικών ενωσιακών επιχορηγήσεων) μέσω του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης του Γαλάζιου Αυτοκινητοδρόμου και του Αυτοκινητοδρόμου της Ειρήνης (Nis-Pristina) Υποστήριξη της μεγαλύτερης αξιοποίησης των δυνατοτήτων που προσφέρονται στο πλαίσιο των ισχυουσών διατάξεων του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» στα Δυτικά Βαλκάνια Επέκταση της Ενεργειακής Ένωσης της ΕΕ προς τα Δυτικά Βαλκάνια, με εστίαση στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση των πηγών και των προμηθευτών, περιλαμβανομένης στρατηγικής σε περιφερειακό επίπεδο για να προκύψουν οφέλη από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδίως την υδροηλεκτρική ενέργεια Προσπάθειες για την ολοκλήρωση της περιφερειακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στα Δυτικά Βαλκάνια, και εξασφάλιση της ενσωμάτωσής της στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω της πρωτοβουλίας συνδεσιμότητας της Κεντροανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC) Παροχή περαιτέρω στήριξης στη δημιουργία ενιαίου χώρου κανονιστικής ρύθμισης και αποτελεσματικών διαδικασιών μεταρρύθμισης της αγοράς ενέργειας στο πλαίσιο της Συνθήκης για την Ενεργειακή Κοινότητα 6
Υπογραφή δέσμευσης/μνημονίου συμφωνίας σχετικά με τον αγωγό διασύνδεσης φυσικού αερίου Βουλγαρίας-Σερβίας Έναρξη της εφαρμογής της Συνθήκης για την Κοινότητα Μεταφορών και πλήρης λειτουργία της γραμματείας της Υπογραφή της συμφωνίας σχετικά με την έδρα της Συνθήκης για την Κοινότητα Μεταφορών (Βελιγράδι) Έγκριση της υπουργικής δήλωσης για τις μεταφορές κατά τις Ημερίδες για τα ΔΕΔ- Μ στη Λιουμπλιάνα, καθώς και του σχεδίου δράσης σχετικά με τον κατάλογο των σημείων διέλευσης των συνόρων που έχουν προτεραιότητα Έγκριση της υπουργικής δήλωσης για τις μεταφορές όσον αφορά την οδική ασφάλεια κατά τις Ημέρες ΔΕΔ-Μ στη Λιουμπλιάνα και του σχεδίου δράσης της Υποστήριξη νέας στρατηγικής για τους σιδηροδρόμους ώστε τα Δυτικά Βαλκάνια να εισέλθουν στο κύριο δίκτυο και στην αγορά της ΕΕ Ψηφιακό Θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια Δρομολόγηση Ψηφιακού Θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και χάρτη πορείας για τη διευκόλυνση της μείωσης των τελών περιαγωγής Υλοποίηση σημαντικής δέσμης τεχνικής βοήθειας για τον εντοπισμό δυνητικών ψηφιακών επενδύσεων (συμπεριλαμβανομένης της ευρυζωνικότητας) μέσω του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια/του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας Υποστήριξη της συμφιλίωσης και των σχέσεων καλής γειτονίας στα Δυτικά Βαλκάνια Υποστήριξη της καταπολέμησης της ατιμωρησίας μέσω στήριξης του Μηχανισμού για τα Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια και των ειδικών τμημάτων για το Κοσσυφοπέδιο *, μέσω της EULEX Δυνατότητα συμμετοχής στο Πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της ΕΕ Προώθηση της εμβάθυνσης των δεσμών μεταξύ των κοινωνιών των πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων, μεταξύ άλλων μέσω της παροχής στήριξης σε έργα του Ταμείου Δυτικών Βαλκανίων Το εν λόγω θεματολόγιο προτεραιοτήτων θα εφαρμοστεί κατά τρόπο ουδέτερο ως προς το καθεστώς και υπό την επιφύλαξη των συζητήσεων για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. * Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. 7