MOOC (Massive Open Online Courses): μια νέα πρόκληση στη σύγχρονη διαδικτυακή εκπαίδευση

MOOC (Massive Open Online Courses): μια νέα πρόκληση στη σύγχρονη διαδικτυακή εκπαίδευση Καλογιαννάκης Μιχαήλ 1 & Παπαδάκης Σταμάτιος 2 mkalogian@hotmail.com, stpapadakis@gmail.com 1 Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης 2 Υπ. Διδάκτορας, Καθηγητής Πληροφορικής, Επιμορφωτής Β' επιπέδου Περίληψη Με την ανάδειξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) γινόμαστε καθημερινά όλο και περισσότερο εξοικειωμένοι με νέες έννοιες και τάσεις που επηρεάζουν την παροχή εκπαιδευτικού περιεχομένου μέσω του διαδικτύου. Μια από τις τελευταίες τάσεις είναι τα MOOC (Massive Open Online Courses) ή Μαζικά Ελεύθερα Διαδικτυακά Μαθήματα. Τα MOOC αποτελούν ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο παροχής διαδικτυακής μάθησης. Ξεκίνησαν πειραματικά το 2008 και έκτοτε γνώρισαν τεράστια άνθηση κερδίζοντας τόσο την προσοχή των μέσων ενημέρωσης όσο και των σπουδαιότερων διεθνώς ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην παρούσα βιβλιογραφική έρευνα, μέσα από μια συστηματική επισκόπηση του πεδίου των MOOC, αναλύουμε την ιδέα της σύλληψής τους, τον τρόπο δόμησής τους και τα δύο διακριτά είδη τους. Αναλυτικότερα, μέσω της παρουσίασης των δημοφιλέστερων πρωτοβουλιών παροχής MOOC εστιάζουμε στα οφέλη και στις προκλήσεις που απορρέουν από τη χρήση τους στη σύγχρονη τριτοβάθμια εκπαιδευτική πραγματικότητα. Λέξεις κλειδιά: MOOC, Ανοικτή Μάθηση, Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Εισαγωγή Η ολοένα αυξανόμενη διείσδυση των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας) στην καθημερινή ζωή μας οδηγεί σε 'νέους δρόμους' και τάσεις που επηρεάζουν την παροχή μαθησιακού περιεχομένου μέσω του διαδικτύου. Μια από τις τελευταίες τάσεις είναι τα MOOC (Massive Open Online Courses) ή Μαζικά Ελεύθερα Διαδικτυακά Μαθήματα. Ξεκίνησαν πειραματικά πριν από έξι σχεδόν χρόνια (2008) και έκτοτε γνώρισαν διεθνώς μια τεράστια άνθηση και εξελίχθηκαν κερδίζοντας τόσο την προσοχή των μέσων ενημέρωσης όσο και των σπουδαιότερων ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Guthrie, 2012; The Economist, 2013a). Η Allison Littlejohn, διευθύντρια του Glasgow Caledonian University επισημαίνει ότι παρά τον αρχικό ενθουσιασμό τα MOOC δεν παύουν να είναι μια μη δοκιμασμένη μέθοδος παροχής μαθησιακού περιεχομένου καθώς πρόκειται για κάτι εξαιρετικά νέο (Littlejohn, 2013). Ο αριθμός των μαθημάτων που διατίθενται έχει αυξηθεί εκθετικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά δεν έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες για την αξιολόγηση της πραγματικής συνεισφοράς τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ουσιαστικά, δεν διαθέτουμε αρκετά στοιχεία για το πώς οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν μέσω των MOOC καθώς και με ποιους τρόπους αξιοποιούν τις νέες δεξιότητες τις οποίες ενδεχόμενα αποκτούν. Προσδιορίζοντας τα MOOC Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης (Oxford Dictionaries, 2013) τα MOOC είναι ένα πρόγραμμα σπουδών που διατίθενται μέσω του διαδικτύου δίχως χρέωση, σ ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Όποιος αποφασίσει να παρακολουθήσει ένα MOOC συνδέεται στον κατάλληλο δικτυακό τόπο δηλώνοντας απλά την πρόθεση συμμετοχής του. Το ακρωνύμιο του ονόματος MOOC αποπνέει άλλωστε την αρχική ιδέα της σύλληψής τους: 'Massive' (μαζικά) επειδή έχουν σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπουν την εγγραφή δεκάδων χιλιάδων εκπαιδευομένων, 'Open' (ελεύθερα), διότι, θεωρητικά, ο καθένας με μια σύνδεση στο διαδίκτυο μπορεί να εγγραφεί στην ελεύθερη σειρά μαθημάτων, 'Online' (διαδικτυακά), διότι ένα σημαντικό μέρος ή αν όχι όλη η αλληλεπίδραση λαμβάνει χώρα διαδικτυακά Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, 28-30 Μαρτίου 2014

2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής μέσω ομάδων συζητήσεων, wikis ή με την παρακολούθηση σύντομων βίντεο από τους εκπαιδευόμενους και, τέλος, δεν παύουν να είναι 'Courses' (μαθήματα), διότι έχουν συγκεκριμένες ημερομηνίες έναρξης και λήξης, αξιολόγηση των εκπαιδευομένων, κουίζ και εξετάσεις (Παπαδάκης & Καλογιαννάκης, 2014). Ωστόσο, τα δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα δεν είναι κάτι καινούργιο. Ήδη από τις αρχές του 2000, κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα παρέχουν δωρεάν εκπαιδευτικό περιεχόμενο με τη μορφή των OpenCourseWare (Wikipedia, 2014b). Στις ΗΠΑ, το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT) καθιέρωσε τα OpenCourseWare το 2002. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Open University ανέπτυξε την πρωτοβουλία OpenLearn το 2006, αντιπροσωπεύοντας μια συνεχή ανάπτυξη του κινήματος για ανοιχτή εκπαίδευση. Προγράμματα όπως το MIT OpenCourseWare και το Open Learning Initiative του πανεπιστημίου Carnegie Mellon παρέχουν ελεύθερη πρόσβαση σε διδακτέα ύλη, ηχογραφημένες διαλέξεις, σημειώσεις και άλλο περιεχόμενο συναφές με τα παραδοσιακά μαθήματά τους. Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένες αδυναμίες στα προγράμματα αυτού του είδους. Το βασικότερο, οι εκπαιδευόμενοι δεν έχουν πρόσβαση σε πλήρες μαθησιακό περιεχόμενο και έχουν λίγες σχετικά δυνατότητες να σπουδάσουν ως μέρος μιας ευρύτερης μαθησιακής κοινότητας. Οι εκπαιδευόμενοι απλώς παρακολουθούν το μαθησιακό περιεχόμενο ατομικά και προσπαθούν να μάθουν δίχως τη δυνατότητα άμεσης επαφής με τους συνεκπαιδευόμενους ή τους εκπαιδευτές τους. Ως απόρροια, αρκετοί διαπιστώνουν ότι είναι δύσκολο να έχουν κίνητρο να συνεχίσουν την προσπάθειά τους, καθώς δεν υπάρχει εύκολος και άμεσος τρόπος να πάρουν απαντήσεις στις ερωτήσεις τους (Παπαδάκης, & Καλογιαννάκης, 2014). Τα MOOC επιδιώκουν να ανατρέψουν τις παραπάνω αδυναμίες. Ο βασικός σκοπός των MOOC άλλωστε είναι να 'ανοίξουν' την εκπαίδευση και να παρέχουν ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση πανεπιστημιακού επιπέδου για όσο το δυνατόν περισσότερους εκπαιδευόμενους. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές διαδικτυακές πανεπιστημιακές παραδόσεις, τα MOOC έχουν δύο βασικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (Wikipedia, 2014a): Ανοικτή πρόσβαση: ο καθένας μπορεί να συμμετέχει σ ένα ελεύθερο διαδικτυακό μάθημα. Επεκτασιμότητα: Τα μαθήματα είναι σχεδιασμένα για να υποστηρίξουν έναν απεριόριστο αριθμό συμμετεχόντων ενθαρρύνοντας την επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευομένων. Τα MOOC προσφέρουν ότι οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να μάθουν, είτε παρέχοντας το ίδιο το περιεχόμενο είτε προσφέροντας συνδέσεις σε ελεύθερα διαθέσιμους μαθησιακούς πόρους. Οι εκπαιδευόμενοι που χρησιμοποιούν τα MOOC έχουν πρόσβαση σε ψηφιακά εγχειρίδια, σε δραστηριότητες, σε πίνακες συζητήσεων, κουίζ, κ.ά. Επιπλέον, τα MOOC εφοδιάζουν τους διδασκόμενους με αυθεντικές κοινότητες μάθησης. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συνδεθούν με τους συνεκπαιδευόμενούς τους για να συζητήσουν το μαθησιακό περιεχόμενο, να μοιραστούν ιδέες και μερικές φορές ακόμη και να αλληλοβοηθηθούν στη διαχείριση της ψηφιακής τάξης (The Economist, 2013b). Τα MOOC δεν είναι μόνο διαδικτυακές διαλέξεις σε μορφή ολιγόλεπτων βίντεο τις οποίες κάποιος παρακολουθεί από τον προσωπικό του υπολογιστή. Σε πρώτη φάση, κάποιος πρέπει να εγγραφεί σ ένα μάθημα, να περιμένει κάποιο χρονικό διάστημα (έως και μερικές εβδομάδες) προκειμένου να ξεκινήσει η εκπαιδευτική διαδικασία και στη συνέχεια να συμβαδίζει με τις απαιτήσεις του μαθήματος σε εβδομαδιαία βάση, μαζί με χιλιάδες άλλους εκπαιδευόμενους. Συχνά το λογισμικό των MOOC μπορεί να σταματάει την προβολή των διαλέξεων ανά τακτά χρονικά διαστήματα απαιτώντας από τους χρήστες να απαντήσουν σε ερωτήσεις που σχετίζονται με το περιεχόμενο της διάλεξης προκειμένου να επιτρέψει τη συνέχιση της προβολής. Επιπλέον, τα MOOC χρησιμοποιούν σύντομα κουίζ γνώσεων, τα οποία δίνουν στους εκπαιδευόμενους την ευκαιρία να δοκιμάσουν το βαθμό κατανόησης της ύλης και στη συνέχεια, αν το επιθυμούν, να επιστρέψουν εκ νέου στο προεγγεγραμμένο μαθησιακό υλικό. Επίσης, αρκετά MOOC παρέχουν πιστωτικές μονάδες ή πιστοποιητικά ολοκλήρωσης, τα οποία βοηθούν να επισημοποιήσουν την παρεχόμενη μάθηση. Ο δημοφιλέστερος πάροχος MOOC, Coursera, το 2013 στο 14% των μαθημάτων του παρείχε τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να αποκτήσουν επί πληρωμή ένα πιστοποιητικό επιτυχούς παρακολούθησης. Η εταιρεία αυτή τα αποκαλεί 'Signature Track', με το κόστος εγγραφής, ωστόσο, να κυμαίνεται μεταξύ 30 και 100 δολαρίων ανάλογα με τη διάρκεια και το περιεχόμενο του μαθήματος (Παπαδάκης, & Καλογιαννάκης, 2014).

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 MOOC και Τριτοβάθμια εκπαίδευση Τα MOOC θεωρούνται ως η πλέον πρόσφατη εξέλιξη στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ουσιαστικά θεωρούνται ως μια εξέλιξη των πλατφόρμων υποβοήθησης των 'παραδοσιακών' μαθημάτων (π.χ. Βlackboard, Moodle, κ.ά.) με τη διαφορά ότι επιτρέπουν την ανοικτή πρόσβαση και τη δυνατότητα υποστήριξης πολύ μεγάλου αριθμού εκπαιδευομένων. Τα MOOC μετασχηματίζουν το χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλάζοντας τη σπουδαιότητα και την εμβέλειά των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Για παράδειγμα, το 2012 στο MOOC που διοργάνωσε το πανεπιστήμιο του Stanford με τίτλο 'Artificial Intelligence' εγγράφηκαν 160.000 φοιτητές από 190 χώρες με 20.000 από αυτούς να το ολοκληρώνουν (Breslow et al., 2013). Σύμφωνα με τους Yuan & Powell (2013), τα MOOC φιλοδοξούν να παρέχουν δωρεάν πρόσβαση σε μαθήματα και τεχνολογίες αιχμής, οδηγώντας βραχυπρόθεσμα σε μείωση του κόστους της εκπαίδευσης πανεπιστημιακού επιπέδου και, ενδεχομένως, μακροπρόθεσμα στην αναδιοργάνωση των υπαρχόντων μοντέλων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η παραπάνω συλλογιστική έχει ενθαρρύνει κορυφαία πανεπιστήμια να 'ανεβάσουν' τα μαθήματά, τους στο διαδίκτυο μέσω της δημιουργίας ανοικτών πλατφορμών μάθησης, όπως την edx. Επίσης, νεοσύστατα επιχειρηματικά σχήματα, όπως η Coursera και η Udacity, έχουν ξεκινήσει σε συνεργασία με έγκριτα πανεπιστήμια να προσφέρουν δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα ή χρεώνοντας ένα μικρό ποσό στην περίπτωση που κάποιος εκπαιδευόμενος επιθυμεί να λάβει μέρος σε μια διαδικασία πιστοποίησης των γνώσεών του. Οι Breslow et al. (2013) αναφέρουν ότι εταιρείες κολοσσοί, όπως η Pearson και η Google, σχεδιάζουν να διεισδύσουν στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως παγκόσμιοι παίκτες και πιθανότατα θα υιοθετήσουν μια MOOC προσέγγιση ως μέρος των σχεδίων τους. Στην Ευρώπη, μια νέα εταιρεία, η Futurelearn, δημιουργήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο από το Open University προκειμένου να συγκεντρώσει και να παρέχει δωρεάν, ανοικτά, διαδικτυακά μαθήματα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου (Futurelearn, 2013). Ο Hanley (2013) επισημαίνει ότι οι αισιόδοξοι βλέπουν σημαντικές μελλοντικές συνέργειες στον ανοικτό διαδικτυακό χαρακτήρα των MOOC θεωρώντάς τα ως το όχημα για την επέκταση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή μάθηση, την ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών μεθόδων και τη στήριξη μιας παγκόσμιας κοινότητας μάθησης για την από κοινού δημιουργία της γνώσης. Οι απαισιόδοξοι θεωρούν τα MOOC ως ένα είδος δούρειου ίππου, ο οποίος θα εισβάλει στο χώρο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης προκειμένου να καταστρέψει ιδρύματα, να παροπλίσει σχολές και να υποβαθμίσει τη μάθηση μετατρέποντάς την σε μια εμπειρία τύπου 'fast food', δηλαδή μιας άμεσης αλλά κενής περιεχομένου μαθησιακής εμπειρίας (Παπαδάκης & Καλογιαννάκης, 2014). Ρεαλιστικά, τα MOOC αποτελούν μια πάρα πολύ νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα για να υπάρξουν επαρκή επιστημονικά ευρήματα σχετικά με την αξία, το κόστος και τους κινδύνους που απορρέουν από τη διάδοσή τους. Τα πιθανά οφέλη ή οι απειλές για την ακαδημαϊκή ποιότητα, τα μαθησιακά αποτελέσματα, τη θεσμική ακεραιότητα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων δεν είναι ακόμη γνωστά (Yuan & Powell, 2013). Ιστορική προσέγγιση των MOOC Όπως επισημαίνει ο Peters (2008), ο όρος MOOC αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 2008 από τον Dave Cormier προκειμένου να περιγράψει το μάθημα των Siemens και Downes με τίτλο 'Connectivism and Connective Knowledge'. Το δικτυακό αυτό μάθημα σχεδιάστηκε αρχικά για μια ομάδα είκοσι 25 φοιτητών που συμμετείχαν πληρώνοντας δίδακτρα για την παροχή πιστοποίησης, ενώ ταυτόχρονα ήταν ανοικτό για συμμετοχή σε εγγεγραμμένους εκπαιδευόμενους από όλο τον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, πάνω από 2.300 άτομα συμμετείχαν στο μάθημα δίχως την καταβολή διδάκτρων και την υποχρέωση από το πανεπιστημιακό ίδρυμα παροχής κάποιας μορφής πιστοποίησης (Wikipedia, 2014a). Στις μέρες μας τα MOOC έχουν γίνει ορόσημο για αρκετές εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες μέσω του διαδικτύου, από ιδιώτες, εκπαιδευτικά ιδρύματα και εμπορικούς οργανισμούς. Σύμφωνα με τον Economist (2013a) μέσα σ ένα χρόνο δημιουργήθηκαν δύο κερδοσκοπικές και μία μη κερδοσκοπική εταιρεία, οι οποίες σε συνεργασία με κορυφαία πανεπιστήμια παρέχουν μαθήματα μέσω MOOC. Τον

4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Οκτώβριο του 2013, κυκλοφόρησε και το πρώτο επιστημονικό περιοδικό με τίτλο 'MOOC Forum'. Στο κύριο άρθρο του αναφέρει ότι υπάρχουν περισσότερα από 500 MOOC τα οποία προσφέρονται δωρεάν από περίπου 100 από τα πιο γνωστά διεθνώς πανεπιστήμια (Παπαδάκης & Καλογιαννάκης, 2014). Η ανάπτυξη των MOOC έχει τις ρίζες της στο κίνημα της ανοικτής εκπαίδευσης (Open Education Movement) το οποίο πρεσβεύει ότι η γνώση πρέπει να μοιράζεται ελεύθερα, καθώς και ότι η επιθυμία και η ανάγκη των ανθρώπων για μάθηση πρέπει να ικανοποιείται δίχως δημογραφικούς, οικονομικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς (Peters, 2008). Η χρονολογική εξέλιξη του κινήματος της ανοικτής εκπαίδευσης και των MOOC παρουσιάζεται αναλυτικά στο σχήμα 1. Σχήμα 1: Χρονολογική εξέλιξη της ανοικτής εκπαίδευσης (Πηγή: Yuan & Powell, 2013) Διάκριση των MOOC Τα MOOC, παρά το σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα ύπαρξής τους, έχουν ήδη χωριστεί σε 2 διακριτούς τύπους, οι οποίοι είναι γνωστοί ως cmooc και xmooc. Είναι δε τόσο διαφορετικοί στις παιδαγωγικές μεθόδους που χρησιμοποιούν, ώστε συχνά δημιουργούν σύγχυση σ όσους τα παρακολουθούν (Hill, 2012). Η Jarrett (2012) αναφέρει ότι μέχρι το 2010, όλα τα MOOC ήταν cmooc, διότι η σύγκλιση μεταξύ των πανεπιστημίων και των επιχειρηματικών κεφαλαίων δεν είχε ακόμη αναδυθεί. Τα connectivist MOOC (cmooc) βασίζονται στην κοννεκτιβιστική θεωρία της μάθησης και πρεσβεύουν την ανάπτυξη άτυπων δικτύων μάθησης, ενώ τα extensive MOOC (xmooc) βασίζονται στο περιεχόμενο και ακολουθούν μια προσέγγιση περισσότερο συμπεριφοριστική. Όπως αναφέρουν οι Kop & Hill (2008), τα cmooc δίνουν έμφαση στη συνδεδεμένη, συνεργατική μάθηση και τα μαθήματα είναι χτισμένα γύρω από μια ομάδα ατόμων ίδιας φιλοσοφίας και είναι σχετικά απαλλαγμένα από τους θεσμικούς περιορισμούς του πανεπιστημιακού ιδρύματος. Τα cmooc παρέχουν μια πλατφόρμα για τη διερεύνηση νέων παιδαγωγικών μεθόδων πέρα από την παραδοσιακή διδασκαλία της τάξης και, ως εκ τούτου, τείνουν να υιοθετούνται από τις πιο ριζοσπαστικές ομάδες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αρχικά, η μορφή αυτή των MOOC θεωρήθηκε ως ένα πείραμα για την αξιοποίηση των κατανεμημένων, διαθέσιμων πληροφοριών που βρίσκονται αναρτημένες στο διαδίκτυο με τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους να δημιουργούν τις περισσότερες από τις μαθησιακές δραστηριότητες. Οι εκπαιδευόμενοι είναι ελεύθεροι να γράφουν τις σκέψεις τους για το τι μαθαίνουν σε διάφορα ιστολόγια και άλλες κοινωνικές πλατφόρμες (π.χ. Facebook), να τις μοιραστούν με τους συνεκπαιδευόμενούς τους, να δημιουργήσουν κοινωνικά δίκτυα εντός του MOOC, να ανταλλάσσουν πληροφορίες, ακόμη και να συγκεντρώσουν τις ιδέες τους, ώστε να δημιουργήσουν μια αναδυόμενη εμπειρία μάθησης (Ahn, Butler, Alam, & Webster, 2013). Στον αντίποδα, το εκπαιδευτικό μοντέλο των xmooc αποτελεί ουσιαστικά μια επέκταση των παιδαγωγικών μοντέλων που εφαρμόζονται συχνά στον πανεπιστημιακό χώρο στις οποίες δεσπόζουν οι 'drill & grill' διδακτικές μέθοδοι, δηλαδή η παροχή

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 5 μαθησιακού περιεχομένου μέσω σύντομων παρουσιάσεων βίντεο, κουίζ και τεστ (Yuan & Powell, 2013). Ουσιαστικά, στους 2 τύπους MOOC, ο τρόπος παραγωγής γνώσης διαφέρει δραματικά. Στα xmooc, κορυφαία πανεπιστήμια, όπως το Stanford, το Harvard, κ.ά. δημιουργούν τα μαθήματα. Οι υποχρεώσεις του εκπαιδευόμενου επικεντρώνονται στην 'κατανάλωση' του περιεχομένου των μαθημάτων και την ολοκλήρωση των αξιολογήσεων για την εκτίμηση της κατανόησης του εν λόγω περιεχομένου (Ahn et al., 2013). Στα cmooc, η βασική φιλοσοφία είναι ότι κάθε άτομο θα πρέπει να εξουσιοδοτηθεί για το σχεδιασμό μια μαθησιακής εμπειρίας παρέχοντας μεγάλες δυνατότητες για παροχή μη παραδοσιακών διδακτικών και μαθητοκεντρικών προσεγγίσεων κατά τις οποίες οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Οι δικτυακές κοινότητες μάθησης αναζητούν από κοινού απαντήσεις σε προβλήματα δημιουργώντας δίκτυα μάθησης τα οποία σπάνια λαμβάνουν χώρα σε παραδοσιακές πανεπιστημιακές τάξεις. Το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου χρησιμοποιεί τα cmooc, ως ένα πειραματικό εγχείρημα προκειμένου να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει τα αναδυόμενα παιδαγωγικά μοντέλα που απορρέουν από την αμοιβαία υποστήριξη και τις τεχνικές αξιολόγησης που οι εκπαιδευόμενοι αναπτύσσουν μέσω της συμμετοχής τους σε τέτοιου τύπου δίκτυα (Yuan & Powell, 2013). Παρουσίαση των δημοφιλέστερων υπηρεσιών παροχής MOOC Η edx (https://www.edx.org/) είναι μια μη κερδοσκοπική πλατφόρμα παροχής MOOC η οποία δημιουργήθηκε από το MIT και το Harvard τα οποία και την χρηματοδότησαν με 60 εκατομμύρια δολάρια. Το 2013 προσφέρθηκαν μέσω της πλατφόρμας 92 μαθήματα. Η πλατφόρμα αυτή παρέχει 3 ειδών διαφορετικά πιστοποιητικά (Honor Code, ID Verified και XSeries Certificates). Τα πρώτα είναι διαθέσιμα σ όλα τα μαθήματα και τα δεύτερα μόνο σε ορισμένα μαθήματα. Ένας χρήστης προκειμένου να αποκτήσει ένα XSeries Certificate θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει επιτυχώς μια ομάδα μαθημάτων (π.χ. μια ομάδα MOOC συναφή με τα μαθηματικά). Η Coursera (https://www.coursera.org/) είναι μια κερδοσκοπική οργάνωση η οποία ξεκίνησε με χρηματοδότηση 22 εκατομμύριων δολαρίων από διάφορους επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένων των Perkins, Caufield & Byers Education. Υπάρχουν 4 πανεπιστημιακοί εταίροι, τα πανεπιστήμια Stanford, Princeton, Michigan και Pennsylvania. H Coursera το έτος 2013 παρείχε 540 μαθήματα σε 18 διαφορετικά αντικείμενα από 107 συνεργάτες, ενώ είχε 5.500.000 εγγεγραμμένους χρήστες. Ορισμένα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια προσφέρουν για όσους εκπαιδευόμενους είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μια συνδρομή, επιπλέον εργασίες και δραστηριότητες καθώς και τη δυνατότητα απόκτησης επίσημου πιστοποιητικού. H Udacity (https://www.udacity.com/) είναι επίσης μια κερδοσκοπική οργάνωση η οποία έχει χρηματοδοτηθεί από ιδιωτικές εταιρείες επενδύσεων. Το 2013 προσέφερε 28 μαθήματα από 5 διαφορετικούς τομείς σε 3 επίπεδα γνώσεων. Οι εκπαιδευόμενοι, όταν ολοκληρώσουν ένα μάθημα, λαμβάνουν ένα πιστοποιητικό ολοκλήρωσης το οποίο παρουσιάζει τις επιδόσεις τους, υπογεγραμμένο από τους εκπαιδευτές τους. Στο σχήμα 2 παρουσιάζεται ο τρόπος προβολής των MOOC από τους παρόχους edx, Coursera και Udacity (Ιανουάριος, 2014). Σχήμα 2. Τρόπος προβολής MOOC από τους παρόχους edx, Coursera και Udacity Εκτός από τις τρεις δημοφιλέστερες υπηρεσίες παροχής MOOC, υπάρχουν και άλλες λιγότερες γνωστές αλλά εξίσου δυναμικές υπηρεσίες, όπως η Udemy (https://www.udemy.com/) που ιδρύθηκε

6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής το 2010 και η οποία επιτρέπει σ όποιον επιθυμεί είτε να διδάξει είτε να λάβει μέρος σε διαδικτυακές τάξεις μέσω βιντεοδιαλέξεων. Η Udemy το 2013 προσέφερε περισσότερα από 5.000 μαθήματα, 1.500 από τα οποία απαιτούσαν συνδρομή με το κόστος να κυμαίνεται από 20 έως και 200 δολάρια. Άλλη μία υπηρεσία είναι η P2Pu (https://p2pu.org/en/) η οποία ιδρύθηκε το 2009. Η P2Pu περιλαμβάνει ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των MOOC, αλλά εστιάζεται στη δημιουργία κοινοτήτων μάθησης, καθώς επικεντρώνεται στην παροχή ευκαιριών για οποιονδήποτε είναι διατεθειμένος να διδάξει ή να μάθει μέσω του διαδικτύου. Το 2013 υπήρχαν περισσότερα από 50 δωρεάν διαθέσιμα μαθήματα και η διαδικασία για τη βελτίωση της ποιότητας των μαθημάτων στηρίζεται στην εκπαιδευτική κοινότητα μέσω της κριτικής, ανατροφοδότησης και αναθεώρησης του μαθησιακού περιεχομένου. Επίσης, η Khan Academy (https://www.khanacademy.org/) αποτελεί ένα μη-κερδοσκοπικό εκπαιδευτικό οργανισμό με σημαντική υποστήριξη από το ίδρυμα Bill & Melinda Gates Foundation και την Google. Η Khan Academy ιδρύθηκε από τον Salman Khan το 2008, και το 2013 προσέφερε περισσότερες από 3.600 βιντεοδιαλέξεις σε ακαδημαϊκά θέματα με αυτοματοποιημένες ασκήσεις και συνεχή αξιολόγηση των χρηστών. Ανακεφαλαιώνοντας, η edx παρέχει μαθήματα μόνο από τα πανεπιστήμια Harvard και MIT, η Coursera επικεντρώνεται στην παροχή μιας πλατφόρμας την οποία κάθε πανεπιστήμιο θα μπορεί να χρησιμοποιήσει, ενώ η Udacity προσφέρει μόνο το δικό της πρόγραμμα σπουδών με εξειδικευμένους τομείς. Άλλες πρωτοβουλίες ανοικτής εκπαίδευσης, όπως η Udemy, η P2Pu και η Khan Academy, παρέχουν ευκαιρίες παρακολούθησης μαθημάτων πέραν των συμβατικών τρόπων. Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ των βασικότερων παρόχων MOOC από πλευράς οικονομικού κόστους, προσβασιμότητας, κινήτρων και παροχής εκπαιδευτικών μονάδων. Πίνακας 1: Σύγκριση χαρακτηριστικών πλατφόρμων παροχής MOOC (Yuan & Powell, 2013) Πρωτοβουλίες Κερδοσκοπικές Ελεύθερη πρόσβαση Τέλος πιστοποίησης Παροχή εκπαιδευτικών πιστωτικών μονάδων edx X X Coursera X Udacity X Udemy X X P2PU X : Διαθέσιμο χαρακτηριστικό, X: Δεν αποτελεί χαρακτηριστικό, X, : Χαρακτηριστικό εν μέρει διαθέσιμο Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα των MOOC Όπως σχολιάζει ο Marshall (2013), τα MOOC έχουν χαρακτηριστικά που είναι τόσο ελκυστικά όσο και απειλητικά. Η έλξη προέρχεται από την υπόσχεση παροχής δωρεάν, υψηλού επιπέδου και σε μεγάλη κλίμακα πανεπιστημιακών μαθημάτων. Η εξέλιξη αυτή απορρέει από τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς και από την απορρέουσα αίσθηση ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να προσφέρει τελικά ορισμένες από τις δυνατότητες που έχει υποσχεθεί για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εδώ και αρκετές δεκαετίες. Τα MOOC αναδύουν μια αίσθηση δημοκρατικής και ελεύθερης πρόσβασης στην εκπαίδευση, μια αναπτυξιακή ατζέντα, καθώς και τη φιλοσοφία ότι οι δυνατότητες εκπαίδευσης δεν θα πρέπει να περιορίζονται πλέον σε λίγους προνομιούχους. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, εκπαιδευόμενοι από όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου μπορούν να χρησιμοποιήσουν εξίσου αυτές τις μαθησιακές ευκαιρίες, υπερνικώντας τη ποικιλομορφία των γλωσσών, τα διαφορετικά εκπαιδευτικά υπόβαθρα, τις κοινωνικές και πολιτιστικές νόρμες και τις ανισότητες που υπάρχουν στον παγκόσμιο πληθυσμό (Kop, 2011; Sonwalkar, 2013). Ο Stewart (2013), σχολιάζοντας τη συνέντευξη του Andrew Ng, συνιδρυτή της Coursera, το Φεβρουάριο του 2013 θεωρεί ότι: «τώρα έχουμε την τεχνολογία για τους καθηγητές για να διδάξουν όχι μόνο 50 φοιτητές τη φορά, αλλά 50.000». Στην ίδια συνέντευξη δήλωσε ότι στον προηγούμενο ρόλο του ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Stanford, δίδασκε περίπου 400 φοιτητές το έτος, ενώ στο πρώτο του MOOC, υπήρχαν 100.000 εγγεγραμμένοι φοιτητές. Το συμπέρασμά του ήταν ότι θα έπρεπε να «διδάξει για 250 χρόνια προκειμένου να φθάσει σ αυτό τον αριθμό παραδοσιακών φοιτητών». Τα MOOC

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 7 αναμένεται να έχουν τεράστιο αντίκτυπο σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο Battushig Myanganbayar, ένα δεκαπεντάχρονο παιδί από το Ουλάν Μπατόρ της Μογγολίας, ανήκε στην ομάδα των ελάχιστων εκπαιδευομένων που πέτυχαν τον υψηλότερο βαθμό στο MOOC με τίτλο 'Circuits and Electronics' που διοργάνωσε το ΜΙΤ και η επιτυχία του αυτή εξαργυρώθηκε με μια υποτροφία σπουδών από το ίδιο το ίδρυμα (The Economist, 2013b). Τα MOOC μέχρι σήμερα έχουν εγγράψει εκατομμύρια εκπαιδευόμενους από όλο τον κόσμο, με 5.5 εκατομμύρια χρήστες να εγγράφονται μόνο στα μαθήματα που παρέχει η Coursera. Άλλωστε, για τα ίδια τα πανεπιστημιακά ιδρύματα η παροχή MOOC μπορεί να επεκτείνει διεθνώς την πρόσβαση και τη φήμη τους. Επιπρόσθετα, τα πανεπιστήμια MIT και Harvard χρησιμοποιούν την πλατφόρμα edx προκειμένου να κατανοήσουν αφενός πως μαθαίνουν οι φοιτητές τους και αφετέρου να εισάγουν τις καινοτομίες των MOOC όσον αφορά τη διδασκαλία και τη μάθηση εντός των πανεπιστημιακών αιθουσών (Yuan & Powell, 2013). Το San Jose State University στις ΗΠΑ προσπαθεί να εισάγει τα χαρακτηριστικά των MOOC σε παραδοσιακές τάξεις αξιοποιώντας την εμπειρία του στη παροχή των MOOC, προκειμένου οι παραδοσιακοί φοιτητές του να συμμετέχουν ενεργητικότερα στη μαθησιακή διαδικασία (Jarrett, 2012). Ωστόσο, δεν τάσσονται όλοι ανεπιφύλακτα υπέρ της ραγδαίας ανάπτυξης των MOOC. Αρκετοί ακαδημαϊκοί ανησυχούν ότι τα MOOC και τα συνδεδεμένα μ αυτά διαδικτυακά ιδρύματα εν τέλει θα αντικαταστήσουν την παραδοσιακή πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και εκπαιδευόμενου. Ανησυχούν, επίσης, ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα μελλοντικά θα έχει λιγότερα μέλη καθώς οι 'παραδοσιακοί' καθηγητές σταδιακά θα αντικατασταθούν από χαμηλόμισθους βοηθούς και τεχνικό προσωπικό. Ορισμένοι προβληματίζονται ότι καθώς τα MOOC θα παρέχουν τη δυνατότητα και στους νεαρούς εκπαιδευόμενους να παρακολουθούν μαθήματα σε τομείς όπως τη λογοτεχνία, φιλοσοφία κ.ά., τα πανεπιστήμια αναπόφευκτα θα πιεστούν προς τη παροχή ενός αναλυτικού προγράμματος σπουδών βασισμένο κυρίως στην ανάπτυξη δεξιοτήτων (Littlefield, 2013). Μια άλλη πηγή ανησυχίας είναι ότι τα MOOC δεν είναι εντελώς δωρεάν. Το υψηλής ποιότητας μαθησιακό περιεχόμενο που παρέχουν έχει ένα οικονομικό κόστος το οποίο για την ώρα καλύπτεται είτε από τα ίδια τα πανεπιστημιακά ιδρύματα (π.χ. ΜΙΤ) είτε από ιδιώτες επενδυτές. Στο μέλλον, αρκετοί ανησυχούν ότι εν τέλει τα ιδρύματα δεν θα παρέχουν τα μαθήματα δωρεάν. Πρωτύτερα όμως τα MOOC θα έχουν οδηγήσει σε αφανισμό τις περισσότερες παραδοσιακές σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης περιορίζοντας σημαντικά τις προσφερόμενες επιλογές σπουδών. Στα περισσότερα MOOC η πλειονότητα των συμμετεχόντων (80% - 90%) δεν είναι κοινωνικά ενεργοί χρήστες αλλά απλώς παρακολουθούν, διαβάζουν ή ακούν το ψηφιακό μαθησιακό υλικό (Rodriguez, 2012). Ο Rodriguez (2012), μετά από έρευνα που πραγματοποίησε σε 4 MOOC με αριθμό εκπαιδευομένων από 556 έως 2.700 άτομα, εκτίμησε την ενεργή συμμετοχή μόλις στο 10% των χρηστών. Επιπρόσθετα, η δραστηριοποίηση των εκπαιδευόμενων μέσω κατανεμημένων πλατφορμών παροχής πληροφοριών παρέχει αφενός στους συμμετέχοντες σημαντική αυτονομία, αφετέρου απαιτεί απ' αυτούς υψηλά επίπεδα κριτικής ικανότητας σε συνδυασμό με τις απαραίτητες τεχνικές δεξιότητες, όπως την ανάπτυξη τεχνικών πλοήγησης. Οι νέοι εκπαιδευόμενοι στα MOOC ενδεχόμενα να βρουν την εργασία στις πλατφόρμες αυτές δύσκολη και αποπροσανατολιστική (Larry, 2012). Ως εκ τούτου, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες για την εξεύρεση των σχετικών πληροφοριών και να γίνουν ειδήμονες στο φιλτράρισμα και την επιλογή των πληροφοριών που σχετίζονται με την προσωπική τους μάθηση (Kop & Carroll, 2011). Ο Sonwalkar (2013) επισημαίνει την υπέρμετρη εξάρτηση των MOOC από τις βιντεοδιαλέξεις ως μέσου παροχής μαθησιακού περιεχομένου, την έλλειψη αξιόλογου γραπτού περιεχόμενου, τα θέματα πνευματικών δικαιωμάτων και λογοκλοπής, την προβληματική αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευομένων μέσω των σύντομων τεστ, ή την αξιολόγηση των εκπαιδευομένων από άλλους εκπαιδευόμενους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι απαιτείται ένα πιο αυστηρό πλαίσιο δημιουργίας και διαχείρισης των MOOC. Για την αποφυγή των παραπάνω προβλημάτων η Coursera προσανατολίζεται σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό οργανισμό Pearson στη δημιουργία εξεταστικών κέντρων για τους εκπαιδευόμενους που επιδιώκουν την απόκτηση πιστοποιητικού για ακαδημαϊκή ή επαγγελματική χρήση (Yuan & Powell, 2013).

8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Επίσης, τα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης (dropout) των εκπαιδευομένων αποτελεί ένα σημαντικό θέμα ανησυχίας. Ο Meyer (2012) αναφέρει ότι τα ποσοστά εγκατάλειψης στα MOOC τα οποία προσφέρθηκαν από το Stanford, MIT και το UC Berkley κυμάνθηκαν περίπου στο 80% με 95%. Για παράδειγμα, μόνο το 7% των 50.000 εκπαιδευομένων (3.500 άτομα) ολοκλήρωσαν το MOOC με τίτλο 'Software Engineering' που προσφέρθηκε από τη Coursera και το UC Berkeley. Όμοια, στο MOOC της Coursera με τίτλο 'Social Network Analysis' μόνο το 2% των εκπαιδευομένων κατάφερε να αποκτήσει το βασικό πιστοποιητικό, ενώ μόλις το 0.17% των συμμετεχόντων απέκτησε το πιστοποιητικό με διάκριση (Yuan & Powell, 2013). Όπως επισημαίνει ο Jordan (2013), δίχως τα εμπόδια της καταβολής διδάκτρων ή κάποιας διαδικασίας προεπιλογής κάποιοι εκπαιδευόμενοι ενδεχόμενα να εγγραφούν σ ένα MOOC απλώς από περιέργεια και όχι διότι στην πραγματικότητα θέλουν να εμπλακούν στη μαθησιακή διαδικασία. Άλλοι εκπαιδευόμενοι ενδεχόμενα έχουν στόχους διαφορετικούς από τους προβλεπόμενους από τους διοργανωτές των εκπαιδευτικών προγραμμάτων (Jordan, 2013). Παρόλα αυτά, έστω και εάν αφαιρεθούν τα υψηλά ποσοστά ατόμων που δεν έχουν ολοκληρώσει τα μαθήματα, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αρχίζουν να συμμετέχουν σε MOOC. Για την αντιμετώπιση της διαρροής, η Coursera έχει αθόρυβα μετακινηθεί σε βραχύτερης διάρκειας μαθήματα, μια αλλαγή η οποία δεν αναμένεται να έχει σημαντική επίπτωση στη ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών της. Η edx διερευνά πιο ριζικές αλλαγές στο υπάρχον MOOC μοντέλο. Συγκεκριμένα, έχει αρχίσει να προσφέρει SPOC (Small, Private Online Courses), όπως θα μεταφράζαμε στα Ελληνικά, σύντομα ιδιωτικά διαδικτυακά μαθήματα (Littlefield, 2013). Μια άλλη πειραματική ακόμα πρακτική περιλαμβάνει τον προγραμματισμό κάποιων ζωντανών τηλεδιασκέψεων, στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν όσοι εκπαιδευόμενοι ενδιαφέρονται. Επιχειρηματικό μοντέλο των MOOC Σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό Global Industry Analysts (2010), η διεθνής αγορά παροχής ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει τα 107 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2015. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο με ποιους τρόπους η προσέγγιση των MOOC ως φορέα παροχής ηλεκτρονικής μάθησης θα αποκομίσει κέρδη. Οι περισσότερες πρωτοβουλίες MOOC που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία 2 χρόνια δεν φαίνεται να έχουν ένα ξεκάθαρο επιχειρηματικό πλάνο και αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι τα MOOC θα ακολουθήσουν το παράδειγμα άλλων καινοτόμων πρωτοβουλιών (startups) στο χώρο του διαδικτύου, οι οποίες μετά από μια σύντομη έκρηξη δημοσιότητας γρήγορα κατέρρευσαν μην μπορώντας να αντεπεξέλθουν στο βάρος των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ευρεία αποδοχή τους (Yuan & Powell, 2013). Η Coursera και άλλοι δημοφιλείς πάροχοι MOOC ήδη προσπαθούν να αναζητήσουν τρόπους οικονομικής χρηματοδότησής τους. Η πιο κοινή πηγή εσόδων για τις νέους παρόχους MOOC είναι η χρέωση για την παροχή πιστοποιητικών. Για παράδειγμα, η Coursera χρεώνει τους εκπαιδευόμενους μ ένα τέλος για την έκδοση πιστοποιητικών συμμετοχής ή/και ολοκλήρωσης ενός MOOC. Στο άμεσο μέλλον προτίθεται να προχωρήσει στην παροχή προστιθεμένων υπηρεσιών επί πληρωμή, όπως για παράδειγμα τη σύνδεση των ιδιωτικών επιχειρήσεων με τους εκπαιδευόμενους που έχουν δείξει την ικανότητά τους σε μια συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Βέβαια δεν απουσιάζει από την ατζέντα τους η αποδοχή φιλανθρωπικών δωρεών ή χορηγιών από ιδιώτες και εταιρείες (Παπαδάκης & Καλογιαννάκης, 2014). Παρόμοιοι προβληματισμοί εγείρονται και για την πλατφόρμα edx η οποία, ενώ δεν παύει να είναι μια μη κερδοσκοπική πλατφόρμα παροχής MOOC, μακροπρόθεσμα θα πρέπει επίσης να αναζητήσει πόρους για να είναι οικονομικά αυτάρκης και να μη στηρίζεται στην αβέβαιη χρηματοδότηση των ίδιων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων (Yuan & Powell, 2013). Η Coursera και η Udacity μελετούν να υιοθετήσουν στο άμεσο μέλλον και άλλες επιχειρηματικές στρατηγικές, που περιλαμβάνουν την πώληση προσωπικών στοιχείων των εκπαιδευομένων τους σε πιθανούς εργοδότες ή διαφημιστικές εταιρείες, την επί πληρωμή πρόσβαση σε ιδιωτικά φόρουμ συζητήσεων και κοινωνικά δίκτυα καθώς και την παροχή δημοφιλών MOOC ή την φιλοξενία MOOC για κατάρτιση εργαζομένων μόνο επί πληρωμή. Επίσης, υπάρχει η σκέψη της συνεργασίας με εκδοτικούς οίκους για τη διάθεση ολόκληρου ή μέρους του ψηφιακού υλικού των MOOC στους εκπαιδευόμενους (Educause, 2012). Όπως επισημαίνουν οι Liyanagunawardena, Adams, & Williams

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 9 (2013), η παραπάνω τακτική εγείρει σημαντικά ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με την αυθαίρετη συχνά χρήση δεδομένων των χρηστών. Ο πίνακας 2 παρέχει μια επισκόπηση των πιθανών επιχειρηματικών μοντέλων που προτείνονται από τους βασικούς παρόχους MOOC. Πίνακας 2: Επισκόπηση των πιθανών επιχειρηματικών μοντέλων (πηγή: Yuan & Powell, 2013) edx Coursera UDACITY Πιστοποίηση Πιστοποίηση Έγκυρες αξιολογήσεις των εκπαιδευομένων Σύνδεση εκπαιδευομένων με επιχειρήσεις Υποστήριξη του εκπαιδευόμενου από διδάσκοντα καθηγητή κατά τη διάρκεια του MOOC Χρέωση των επιχειρήσεων για τη φιλοξενία MOOC κατάρτισης των εργαζομένων τους Χορηγικά προγράμματα Δίδακτρα Πιστοποίηση Χρέωση εργοδοτών για την πρόσληψη ταλαντούχων εκπαιδευομένων Χρέωση εκπαιδευομένων για τις υπηρεσίες αντιστοίχισης εργασίας και βιογραφικού Χορηγικά προγράμματα Συζήτηση - Συμπεράσματα Τα MOOC υπόσχονται να μετασχηματίσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση, 'ανοίγοντάς' την στο ευρύ κοινό, παρέχοντας ευέλικτα, προσιτά και σε εύλογο χρόνο ολοκληρώσιμα πανεπιστημιακά μαθήματα, δωρεάν ή με χαμηλό κόστος για τους ενήλικες που ενδιαφέρονται για τον εμπλουτισμό των γνώσεων και δεξιοτήτων τους. Η δημοτικότητα των MOOC έχει προσελκύσει ένα μεγάλο μέρος της προσοχής τόσο από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα όσο και από τους ιδιώτες επενδυτές διεθνώς που αναζητούν την οικοδόμηση ισχυρών εμπορικών σημάτων (brand names) προκειμένου να εισέλθουν στην αγορά της εκπαίδευσης. Τα MOOC προσφέρουν νέες ευκαιρίες για καινοτομία στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, επιτρέποντας στα ιδρύματα και τους ακαδημαϊκούς τη διερεύνηση νέων μοντέλων διαδικτυακής μάθησης και τη ανάπτυξη νέων καινοτόμων πρακτικών στη διδασκαλία και τη μάθηση. Στο τομέα αυτό, τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν χάσει έδαφος αφού δεν φαίνεται να έχουν αγκαλιάσει τo ρεύμα των MOOC αν και ιδιαίτερα ενδιαφέρον παρουσιάζει το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα» από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (http://ocw-project.uoa.gr/). Θεωρούμε ότι η αξιοποίηση των MOOC, με τη σωστή οργάνωση και εισαγωγή τους, θα μπορούσε να ωφελήσει πολλαπλά τα ελληνικά πανεπιστήμια. Στο παρόν άρθρο, επιχειρήσαμε μια πρώτη προσέγγιση στο χώρο των MOOC. Όμως θεωρούμε ότι υπάρχουν αρκετά ανοικτά ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με τα MOOC, όπως είναι οι λόγοι που οδηγούν στην μεγάλη εγκατάλειψη των εκπαιδευομένων που παρακολουθούν τα MOOC. Μήπως η εγκατάλειψη σχετίζεται με το αντικείμενο, με γεωγραφικούς ή δημογραφικούς παράγοντες ή με τις πιθανές πολιτιστικές διαφορές των συμμετεχόντων σ ένα MOOC; Το γεγονός ότι τα MOOC στην πλειονότητά τους έχουν εκπαιδευόμενους από το Δυτικό κόσμο, μήπως οξύνει αντί να αμβλύνει τις παγκόσμιες ανισότητες; Ποιοι παράγοντες και ποια κίνητρα βοηθούν στην επιτυχή ολοκλήρωση ενός MOOC ή πώς οι συμμετέχοντες μπορούν να συνεισφέρουν προστιθέμενη αξία στο υλικό και στη διεξαγωγή του μαθήματος;. Ευελπιστούμε μελλοντικά μέσω μιας ευρύτερης επισκόπησης της σχετικής βιβλιογραφίας να επικεντρωθούμε στην περαιτέρω ανάλυση των ζητημάτων που τέθηκαν στο πλαίσιο αυτού του κειμένου καθώς και στην απάντηση των ερευνητικών ζητημάτων που προκύπτουν καθημερινά γύρω από τα MOOC στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα. Αναφορές Ahn, J., Butler, B., Alam, A., & Webster, S. (2013). Learner Participation and Engagement in Open Online Courses: Insights from the Peer 2 Peer University. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, 9(2). Breslow, L., Pritchard, D. E., DeBoer, J., Stump, G. S., Ho, A. D., & Seaton, D. T. (2013). Studying learning in the worldwide classroom: Research into edx s first MOOC. Research & Practice in Assessment, 8, 13-25. Educause (2012). What campus leaders need to know about MOOCs. Retrieved 12 January 2014 from http://www.educause.edu/library/resources/what-campus-leaders-need-know-about-moocs Futurelearn (2013). Our principles. Retrieved 10 January 2014 from https://www.futurelearn.com/about

10 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Global Industry Analysts (2010). ELearning: A Global Strategic Business Report. Retrieved 12 January 2014 from http://www.strategyr.com/elearning_market_report.asp Guthrie, K.-M. (2012). Barriers to the adoption of online learning systems. Educause Review, 47(4), 50-51. Retrieved 10 January 2014 from http://www.educause.edu/ero/article/barriers-adoption-online-learningsystems Hanley, G. (2013). A Message from the MERLOT Executive Director: MOOCs, MERLOT, and Open Educational Services. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, 9(2). Retreived 12 January 2014 from http://jolt.merlot.org/vol9no2/hanley_message_0613.htm?utm_source=buffer&utm_campaign=buffer&utm_c ontent=buffer94cd4&utm_medium=twitter Hill, P. (2012). Online Educational Delivery Models: A Descriptive View. Retrieved 10 January 2014 from http://www.educause.edu/ero/article/online-educationaldelivery-models-descriptive-view Jarrett, J. (2012). What Are MOOC s and Why Are Education Leaders Interested in Them? Retrieved 12 January 2014 from http://www.impatientoptimists.org/posts/2012/11/what-are-moocs-and-why-are-education- Leaders-Interested-in-Them Jordan, K. (2013). MOOC Completion Rates: The Data. Retrieved 10 January 2014 from http://www.katyjordan.com/moocproject.html Kop, R. (2011). The challenges to connectivist learning on open online networks: Learning experiences during a massive open online course. International Review of Research in Open and Distance Learning, 12(3), 19-38. Kop, R., & Hill, A. (2008). Connectivism: Learning theory of the future or vestige of the past? The International Review of Research in Open and Distance Learning, 9(3), 1-13. Kop, R., & Carroll, F. (2011). Cloud Computing and Creativity: Learning on a Massive Open Online Course. European Journal of Open, Distance and E-Learning. Special Issue on Creativity and OER. Larry, C. (2012). MOOCs and Pedagogy: Teacher-Centered, Student-Centered, and Hybrids (Part 2). Retrieved 10 January 2014 from http://larrycuban.wordpress.com/2013/02/13/moocs-and-pedagogy-part-2/ Littlefield, J. (2013). How MOOCs Are Changing the Way People Learn. Retrieved 10 January 2014 from http://distancelearn.about.com/od/isitforyou/a/how-moocs-are-changing-the-way-people-learn.htm Littlejohn Allison. (2013). Developing countries and the MOOC learning revolution. Retrieved 05 January 2014 from http://theconversation.com/developing-countries-and-the-mooc-learning-revolution-19355 Liyanagunawardena, T., Adams, A., & Williams, S. (2013). MOOCs: A Systematic Study of the Published Literature 2008 2012. The International Review of Research in Open and Distance Learning, 14(3), 202 227. Marshall, S. (2013). Evaluating the Strategic and Leadership Challenges of MOOCs. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, 9(2). Meyer, R. (2012). What it's like to teach a MOOC (and what the heck's a MOOC?). Retrieved 10 January 2014, from http://www.theatlantic.com/technology/archive/2012/07/what-its-like-to-teach-a-mooc-and-what-thehecks-a-mooc/260000/ Oxford Dictionaries (2013). MOOC. Retrieved 05 January 2014 from http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/mooc Peters, M., (2008) Openness' and 'Open Education' in the Global Digital Economy: An Emerging Paradigm of Social Production. Seminar Series on Education and the Knowledge Economy, University of Bath. Retrieved 08 January 2014 from http://eepat.net/doku.php?id=openess_and_open_education Rodriguez, C. O. (2012). MOOCs and the AI-Stanford like courses: Two successful and distinct course formats for massive open online courses. European Journal of Open, Distance and E-Learning. Sonwalkar, N. (2013). Why the MOOCs Forum Now? MOOCs FORUM. September 2013, 1(P), 1-1. Stewart, B. (2013). Higher education in the digital age. British Journal of Educational Technology, 44(6), E220-224. The Economist (2013a). The attack of the MOOCs. Retrieved 08 January 2014 from http://www.economist.com/news/business/21582001-army-new-online-courses-scaring-wits-out-traditionaluniversities-can-they The Economist (2013b) Will MOOCs kill university degrees? Retrieved 10 January 2014 from http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2013/10/economist-explains Wikipedia (2014a). Massive open online course. Retrieved 10 January 2014 from http://en.wikipedia.org/wiki/massive_open_online_course Wikipedia (2014b). OpenCourseWare. Retrieved 10 January 2014 from http://en.wikipedia.org/wiki/opencourseware Yuan, L., & Powell, S. (2013). MOOCs and Open Education: Implications for Higher Education. Glasgow: JISC CETIS. Retrieved 12 January 2014 from http://publications.cetis.ac.uk/2013/667 Παπαδάκης, Στ., & Καλογιαννάκης, Μ. (2014). MOOC «Massive Open Online Courses»: Μια πρώτη επισκόπηση του πεδίου. Νέος Παιδαγωγός, 2(1), 51-58.