ΓΝΣΤΠΟ-ΑΡΩΓΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΓΠΑΝΑΛΗΦΗ ΣΗ ΤΛΗ ΣΗ Γ ΛΤΚΓΙΟΤ Πνέπεη κα αλημπμηήζεηε θαηάιιεια ημ πνμκηθό δηάζηεμα ηςκ εμνηώκ...η ακηίζηνμθε μέηνεζε έπεη ανπίζεη ε ιηγόηενμ από 7 μήκεξ ζα δηεθδηθήζεηε μηα ζέζε ζηα αμθηζέαηνα. Η οιμπμίεζε ημο ζηόπμο ζαξ πιεζηάδεη. Γη αοηό μεκ επηηνέρεηε ζε ηίπμηα κα ζαξ απμζοκημκίζεη! Καιύρηε ηώνα ηα όπμηα θεκά, θάκηε επακάιερε ζηεκ ύιε θαη θαηεβείηε με ημκ αένα ημο κηθεηή ζηηξ ελεηάζεηξ 2015. «Θοζηάζηε» αοηά ηα Υνηζημύγεκκα ζημ ζηόπμ πμο εζείξ βάιαηε, γηα κα ζθναγίζεηε ηε 12πνμκε μαζεηηθή ζαξ πμνεία. Αθήζηε γηα ηα επόμεκα, πμο ζα είζηε θμηηεηέξ ηηξ βόιηεξ θαη ηε παιάνςζε. Απμδείληε, ζημκ εαοηό ζαξ πάκς από όια, όηη είζηε ανεημάκημη Μαπεηέξ! Καιό δηάβαζμα... Φίλια Γ. Σταυρακάκη ύζζςμμ ημ θνμκηηζηήνημ ΝΓΑ ΤΜΒΟΛΗ ζαξ εύπεηαη ειίδα 1
ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Γ.Π. ΕΚΘΕΗ: ΕΛ. 3-4 ΒΙΟΛΟΓΙΑ: ΕΛ. 5-6 ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΑΡΥΑΙΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ: ΕΛ. 7-21 ΛΑΣΙΝΙΚΑ: ΕΛ. 22-28 ΛΟΓΟΣΕΥΝΙΑ.: ΕΛ. 28-34 ΙΣΟΡΙΑ: ΕΛ.35 ειίδα 2
1. ΔΚΘΔΗ ΔΚΦΡΑΗ 1. ΝΑ ΑΠΑΝΣΗΔΣΔ Δ ΚΟΛΛΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΙ ΑΚΗΔΙ ΣΟΤ ΓΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ Όηαλ νη αηάθεο «θαπειώλνπλ» ηηο δηαθεκίζεηο Μεηά ηνλ «νκνξθάληξα» θαη ηνλ «αγαπνύια», ηελ εκθάληζή ηνπ έθαλε ν Κίηζνο Ο ιόγνο γηα ηνπο Μαλώιε Μαπξνκαηάθε, ν νπνίνο ππνδύεηαη ηνλ «γηαηξό ηεο πείλαο», έμσ από ην Οιπκπηαθό ηάδην πνπ πξνζπαζεί λα πείζεη ηνπο θηιάζινπο λα αγνξάζνπλ ην δηθό ηνπ «βξώκηθν», ηνλ Σάθε ππξηδάθε, ηνλ δηεθζαξκέλν πξόεδξν κηαο πνδνζθαηξηθήο νκάδαο, ν νπνίνο επηδηώθεη λα επηβιεζεί ζε πξνπνλεηέο θαη παίθηεο, θαη πξνζθάησο ηνλ Νίθν Οξθαλό, ν νπνίνο «επηζπκεί» εξσηηθά ηελ Σαζνύια θαη ηεο ηξαγνπδά, ρνξεύνληάο ηεο ζπγρξόλσο, ην «ηελ θαξδηά κνπ βάδσ ακπάξεο» ηνπ. αιέα Μπνξεί νη παξαπάλσ δηαθεκίζεηο κε ηα επξεκαηηθά ζιόγθαλ ηνπο θαη ηηο θαηαπιεθηηθέο εξκελείεο ησλ «πξσηαγσληζηώλ» ηνπο λα απνηεινύλ ηα απόιπηα «ζνπμέ» ηεο επνρήο θαη λα έρνπλ γίλεη «θαξακέια» ζηα ρείιε ηνπ θόζκνπ, ε ηαύηηζή ηνπο κε ην πξντόλ πνπ παξνπζηάδνπλ, όκσο, είλαη ακθίβνιε ζηε κλήκε ηνπ θνηλνύ, κε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ. Καη απηό γηαηί θαη ζηηο ηξεηο θπξίαξρν ξόιν έρνπλ νη αηάθεο, ην «ζηόξη», νη θαηαπιεθηηθέο εξκελείεο ησλ «πξσηαγσληζηώλ», θαη όρη απηή θαζαπηή ε δηαθεκηδόκελε ππεξεζία (ζ.ζ. θαη νη ηξεηο επηηπρεκέλεο, θαη ζπλάκα επθάληαζηεο, πξναλαθεξζείζεο δηαθεκίζεηο πξνέξρνληαη από ηηο ηζάξηζκεο ειιεληθέο εηαηξείεο θηλεηήο ηειεθσλίαο). Δλ αληηζέζεη, νη δηαθεκίζεηο πξνεγνύκελσλ δεθαεηηώλ πεξηείραλ ζηα ζιόγθαλ ηνπο θαη ην όλνκα ηνπ πξντόληνο ή ηεο ππεξεζίαο πνπ δηαθήκηδαλ. Έηζη, λίθεζαλ ηε κάρε κε ηνλ ρξόλν θαη έρνπλ παξακείλεη ζπλδεδεκέλεο κε ην εθάζηνηε πξντόλ. Αο ζπκεζνύκε κεξηθά ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα θπξίσο ησλ δεθαεηηώλ ηνπ 80 θαη ηνπ 90 πνπ έρνπλ ραξαρζεί ηόζν ζηε κλήκε, όζν θαη ζηελ θαξδηά καο, από ηα παηδηθά καο ρξόληα: ΙΟΝ, ε πξώηε ζνπ αγάπε θαη παληνηηλή. LACTA, ην πην γιπθό θνκκάηη ηεο δσήο. Έθαζηνο ζην είδνο ηνπ θαη ν ΛΟΤΜΙΓΗ ζηνπο θαθέδεο. 29 θαηαζθεπαζηέο πιπληεξίσλ ζπληζηνύλ SΚΙΡ, απηνί μέξνπλ. Αλακθηζβήηεηα, ηα ζιόγθαλ ησλ παξαπάλσ δηαθεκίζεσλ ηα νπνία εκπεξηέρνπλ ηε κάξθα ηνπ πξντόληνο είλαη απηά πνπ ηξαβνύλ ηελ πξνζνρή ηνπ θαηαλαισηή. Η ζπληνκία, ε ιηηόηεηα θαη ε επθνιία «απνκλεκόλεπζεο» απηώλ απνηεινύλ ην κεγάιν ηνπο πιενλέθηεκα. Παξόηη, ινηπόλ, θαη ζήκεξα πνιιέο δηαθεκίζεηο ραξαθηεξίδνληαη γηα ηελ επξεκαηηθόηεηά ηνπο, ηα εμππλόηαηα θείκελα, ηε δεκηνπξγηθόηεηα αιιά θαη ηελ πξσηόηππε ζθελνζεζία, πνιιέο θνξέο κάιηζηα ζπλδπαδόκελε κε δεκνθηιή πξόζσπα, ην θνηλό ηείλεη λα θέξλεη ζηε κλήκε ηνπ ηηο όπνηεο αηάθεο απηέο πεξηέρνπλ, δπζθνιεύεηαη όκσο λα ζπκεζεί ην ίδην ην δηαθεκηδόκελν πξντόλ, ελ απνπζία ηεο κάξθαο από ην ζιόγθαλ. Καη απηόλ ηνλ ηξόπν, ζπκόκαζηε κελ ηελ όπνηα αηάθα/ζιόγθαλ, όρη όκσο θαη ην δηαθεκηδόκελν πξντόλ. Κνξπθαίεο αηάθεο, ζ απηή ηελ θαηεγνξία, πνπ έρνπλ αθήζεη κελ επνρή, ίζσο όκσο πνιινί από εκάο λα κε ζπκόκαζηε ην δηαθεκηδόκελν πξντόλ, είλαη: Πνπη δε θνη ληάνπλ ζιόνπιη Put the cot down slowly (Nova) Σπραίν; Γε λνκίδσ! (11888) ειίδα 3
Δπιόγσο γελληέηαη, ινηπόλ, θαηά λνπ ην εξώηεκα αλ νη, θαηά ηα άιια επξεκαηηθέο, αηάθεο ησλ δηαθεκηζηηθώλ ζπνη δελ ζπλδένληαη απνιύησο κε ην δηαθεκηζηηθό πξντόλ, αλ δελ παξαπέκπνπλ ην θνηλό απεπζείαο ζ απηό, πεηπραίλνπλ ηνλ ζηόρν ηνπο πνπ δελ είλαη άιινο από ην λα πείζνπλ ηνλ θόζκν λα θαηαλαιώζεη ην ελ ιόγσ πξντόλ; Πνηνο ν ξόινο ηεο Σέρλεο ηεο Πεηζνύο, όπσο ραξαθηεξηζηηθά απνθαιείηαη ε δηαθήκηζε, αλ όρη ε πξνώζεζε ησλ πξντόλησλ; Αξθεί κόλν ε ηθαλνπνίεζε θαη επραξίζηεζε ηνπ θνηλνύ; ε κηα δύζθνιε νηθνλνκηθή ζπγθπξία, όπσο ε ζεκεξηλή, κήπσο νη δηαθεκηζηέο αλαζεώξεζαλ ηνπο ζηόρνπο ηνπο; Μήπσο πξνζπαζνύλ λα δώζνπλ θαηαξρήλ κηα δηέμνδν, έλα επράξηζην «δηάιεηκκα» από ηε ζθιεξή πξαγκαηηθόηεηα ζηνλ ηειεζεαηή θαη αθήλνπλ ζε δεύηεξε θάζε ηνλ άιινηε πξσηαξρηθό ηνπο ζηόρν; Αλ θαη θάηη ηέηνην θαληάδεη αξθεηά δύζθνιν, ζα ήηαλ επρήο έξγνλ ύληαμε: Ιζκήλε Ληάγθνπξα Α. Nα ζπλνςίζεηε ην πεξηερόκελν ηνπ θεηκελνπ ζε κηα πεξίιεςε 70-90 ιέμεσλ. Μνλάδεο 25 Β.1. «Πνηνο ν ξόινο ηεο Σέρλεο ηεο Πεηζνύο, όπωο ραξαθηεξηζηηθά απνθαιείηαη ε δηαθήκηζε, αλ όρη ε πξνώζεζε ηωλ πξνϊόληωλ;.». Μεηά από όζα δηαβάζαηε ζην παξαπάλσ θείκελν λα απαληήζεηε ζε µηα παξάγξαθν 80-100 ιέμεσλ, ζηε ξεηνξηθή εξώηεζε ηνπ ζπγγξαθέα. Μνλάδεο 10 Β.2. Με πνηνλ ηξόπν θαη πνηα κέζα πεηζνύο αλαπηύζζεηαη ε 2 ε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζε ζαο. Μνλάδεο 5 Β.3. LACTA, ην πην γιπθό θνκκάηη ηεο δσήο. Πνηα είλαη ε ηερληθή θαη πνηα ε κνξθή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δηαθεκηζηηθνύ κελύκαηνο; Μνλάδεο 3 Β.4 α ). Να εληνπίζεηε 4 παξαδείγκαηα ζπλππνδεισηηθεο ρξήζεο ηεο γιώζζαο. Γηαηί επηιέγεηαη από ην ζπγγξαθέα; Μνλάδεο 4 Β.4 β )Πσο ρξεζηκνπνηνύληαη ηα εηζαγσγηθά ζηε 2 ε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ «πξσηαγσληζηώλ», «ζνπμέ», «θαξακέια», «ζηόξη» Μνλάδεο 4 Β.5 α ) Να γξάςεηε από έλα ζπλώλπκν γηα ηελ θαζεµηά ιέμε: επξεκαηηθά, ζπληζηνύλ, ηείλεη, ζπγθπξία,, θαηαξρήλ Μνλάδεο 5 Β.5 β )λα αληηθαηαζηήζεηε ηηο αγγιηθέο ιέμεηο κε αληίζηνηρεο ειιεληθέο (κνλνιεθηηθά) ζιόγθαλ, ζηόξη, ζνπμέ, ζπνη Μνλάδεο 4 Γ. ε κηα ζπδήηεζε κε ζέκα ηε δηαθήκηζε, νη ζπλνκηιεηέο ζαο απνδνθηκάδνπλ ηε ζεηηθή ιεηηνπξγία ηεο, εζηηάδνληαο ζηηο θνηλσληθέο ηεο επηπηώζεηο. Παίξλεηε ην ιόγν θαη κε αληεπηρεηξήκαηα ηνλίδεηε ηελ πξνζθνξά ηεο δηαθήκηζεο ζηνλ εκπνξηθό, ςπραγσγηθό θαη θνηλσληθό ηνκέα. Δπηζεκαίλεηε, επίζεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ επηβάιιεηαη λα δηαζέηεη ν πνιίηεο γηα λα αληηζηέθεηαη ζηελ αξλεηηθή επηξξνή ηεο. (500-600ιέμεηο) Μνλάδεο 40 2. ΣΟ ΣΔΣΡΑΓΙΟ Α, ΝΑ ΑΠΑΝΣΗΔΣΔ Δ ΟΛΔ ΣΙ Β ΑΚΗΔΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΩΝ 2004-2014 ειίδα 4
2. ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ.Π. ΓΙΑ ΟΛΑ ΣΑ ΣΜΗΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΤΓΔΙΑ Έληππν αζθήζεσλ & δηαγξακκάησλ πνπ ζα ζαο δνζεί. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΔΡΩΣΗΔΙ ΓΙΑ ΣΑ ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΑ 1. Τπάξρνπλ κηθξόβηα πνπ δελ πξνθαινύλ αζζέλεηεο. Πνηα ε ρξεζηκόηεηα ηνπο; 2. Ση γλσξίδεηε γηα ην E.coli; 3. Πσο κεηαδίδνληαη νη παζνγόλνη κηθξννξγαληζκνί ζηνλ άλζξσπν; 4. Με πνηνλ ηξόπν δξνπλ ηα αληηβηνηηθά; 5. Πσο κπνξνύλ λα απνθεπρζνύλ νη κνιύλζεηο ηνπ νξγαληζκνύ καο από παζνγόλα κηθξόβηα; 6. Ση γλσξίδεηο γηα ην έιπηξν ησλ ηώλ θαη ην θπηηαξηθό ηνίρσκα ησλ βαθηεξίσλ; 7. Να αλαθέξεηο αζζέλεηεο ζηνλ άλζξσπν θαη εο θαηεγνξίεο ησλ κηθξνβίσλ πνπ ηηο πξνθαινύλ. 8. Να αλαθέξεηο 2 ηξόπνπο κνλνγνληθήο αλαπαξαγσγήο ζηα κηθξόβηα. 9. Να αλαθέξεηο 2 νπζίεο κε αληηκηθξνβηαθή δξάζε. 11. ε πνηεο πεξηπηώζεηο δελ ηζρύνπλ ηα θξηηήξηα ηνπ Κσρ; Ί 2. Πσο πξνθύπηνπλ ηα καθξνθάγα θαη πνηνο ν ξόινο ηνπο; 13. Πνηα ε ζπκβνιή ηνπ αίκαηνο ζηελ άκπλα ηνπ νξγαληζκνύ καο; 14. Πνην είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αλνζνβηνινγηθήο απόθξηζεο έλαληη θάπνηνπ παζνγόλνπ κηθξνβίνπ; Ινύ; 15. Ση είλαη ηα αληηγόλα ηζηνζπκβαηόηεηαο θαη πνηνο ν ξόινο -ρνπο; 16. Πνην ην απνηέιεζκα ηεο δξάζεο ησλ ηνμηθώλ νπζηώλ πνπ απειεπζεξώλνπλ ηα κηθξόβηα; 17. ε πνηεο πεξηπηώζεηο παξαηεξείηαη δηαζηνιή αηκνθόξσλ αγγείσλ; 18. Πνηα ε δνκή ηνπ HIV; Πσο πνιιαπιαζηάδεηαη; Πνηα ηα θύηηαξα ζηόρνη ηνπ; 19. Πσο αληρλεύεηαη ην AIDS ζηνλ άλζξσπν; Πνηα από ηηο κεζόδνπο πνπ γλσξίδεηε πιενλεθηεί; ειίδα 5
20... Οη θακπύιεο α,β,γ, αλαθέξνληαη ζηελ ζπγθέληξσζε αληηζσκάησλ ζηνλ νξό ηνπ αίκαηνο ελόο νξγαληζκνύ. Πνηεο νη δηαθνξέο ηνπο; Γηθαηνινγήζηε. Η θακπύιε δ αλαθέξεηε ζηελ ζεξκνθξαζία ελόο νξγαληζκνύ. Πνηα από ηηο θακπύιεο, α, β, γ ζρεηίδεηε κε ηελ θακπύιε δ; ειίδα 6
1. ΑΡΥΑΙΑ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ [Α] Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι δευτερεύουσες προτάσεις: 1. Σάφος δέ ποῖος δέξεται μοι, ὅταν θάνω; 2. Εὐλαβοῦ τάς διαβολάς, κἄν ψευδεῖς, ὦσιν. 3. Δεῖ ὑμᾶς καί τοῦτο σκοπεῖν, ὅτι πολλοί τῶν Ἑλλήνων εἰσίν ἐψηφισμένοι τοῖς νόμοις τοῖς ὑμετέροις χρῆσθαι. 4. Νῦν δέ κίνδυνος ἐστι, μή λάβωσιν προστάτας αὐτῶν τινας τούτων. 5. Υοβερόν καί σφαλερόν ἐστι, μή σφαλείς κείσομαι. 6. Κλέαρχος οὔκ ἤθελε ἀποσπάσαι ἀπό τοῦ ποταμοῦ τό δεξιόν κέρας φοβούμενος, μή κυκλωθείη. 7. Ὑμεῖς γάρ γιγνώσκετε ὅθεν ἥλιος ἀνίσχει (ανατέλλει) καί ὅπου δύεται. 8. Ὄταν μέν Υίλιππος παρακευάζηται, ῥαθυμεῖτε, καί ἄν τι λέγῃ τις, ἐκβάλλετε. 9. Κρύπτε μηδέν, ὡς ὁ πάνθ ὁρῶν καί πάντ ἀκούων πάντ ἀναπτύσσει, χρόνος. 10. Ἠδέως ἄν ἐροίμην τῆς ποίας μερίδος γενέσθαι τήν πόλιν ἐβούλετ ἄν. 11. Ἐπειδή δέ ἡμέρα ἐγένετο, ἀνήρ ἦγε κατά τήν ὁδόν. 12. Ῥᾲδιόν ἐστι ὑμῖν ἐκ τῶν πάλαι λεγόντων γνῶναι εἰ ἐγώ ἐχθρός ὕμῶν εἰμι ἤ φίλος. 13. Οἴονται μέν οὖν τινες ἐπίτηδες ἀσαφεῖς αὐτόν ποιῆσαι τούς νόμους, ὅπως ᾖ τῆς κρίσεως κύριος ὁ δῆμος. 14. Οὔκ ἄν ὁμολογήσειεν τοιοῦτο, εἰ καί διανοεῖται τις ὥς δεῖ πολεμεῖν. 15. Ὁ βασιλεύς πρῶτον ἐρωτᾷ τί ἐστίν ἄξιος παθεῖν. 16. Ἐκεῖνο μάλιστα φυλακτέον ἐστί, ὅπως μηδέν ἀνάνδρως φανησόμεθα διαπραττόμενοι. 17. Ἀληθέν εἶναι μοι δοκεῖ, ὅτι τούς νόμους ἅπαντες εγνώκασιν. 18. Σάς ἀρετάς ἐπιτηδεύομεν, οὔχ ἵνα τῶν ἄλλων ἔλαττον ἔχωμεν. 19. Ὅτι τήν αυτῶν πατρίδα ὑπέρ τῆς τῶν Ἑλλήνων σωτηρίας κατέλιπον ἅπαντες ἐγκωμιάζομεν. 20. Οἱ στρατιῶται ἠπόρουν ὅτι Κλέαρχος χαλεπῶς ἔφερεν. 21. Πάντες ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τήν πόλιν ὄντως ἄν ἡγήσω πολέμου εργαστήριον. 22. Οἱ δέ ἔφασαν ἀποδῶσιν, εφ ὧ μή καίειν τάς οἰκίας. 23. Ὡς δ ἀνέβησαν, εἰς κώμας πολλῶν καί ἀγαθῶν ἦλθον. 24. Καί οὐ πρότερον ἐπαύσαντο, ἐως τήν πόλιν εἰς τάς μεγίστας συμφοράς κατέστησαν. [Β] Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο: Ἱκανός εἰμί πάντα πράττειν (Οὗτος ἔλεγεν<) Αἰσχρόν ἐστί ἄρχειν Ἀθηναίων Πελοποννησίους (Οἱ πρέσβεις ἡγοῦνται<) Οὐ δικαίως λαμβάνεις το ἀργύριον ( Υησίν ὁ κατήγορος</ Οἶδε ο κατήγορος<) Πρόσθεν ἄν ἀποθάνοιμεν ἤ τά ὅπλα παραδοῖμεν (Κλεάνωρ ἀπεκρίνατο<) Σι βούλεσθε ; (Ἠρώτα<) Οὐδενί ἄν ἀπιστήσαιμι (Γιγνώσκομεν<μετατροπή σε μετοχή) Μή θεῖτε δρόμῳ,ἀλλ ἐν τάξει ἕπεσθε (Οἱ Ἕλληνες ἐβὀων ἀλλήλοις<) Δοῖεν οἱ θεοί (Ηὔχοντο<) Τπό τίνος ἐνεπρήσθη ὁ ναός ; (Οὐδείς οἶδεν<) Ποῦ ἄν ἴδοιμι Πρόξενον ; ( Ἠρώτησε τις<) ειίδα 7
Ἀπαγέτω τις αὐτήν οἴκαδε (Εἶπεν ο ωκράτης<) κοπῶμεν εἰ ἡμῖν πρέπει ἤ οὐ ( Περικλῆς ἐβούλετο<) Μή σπεῦδε πλουτεῖν μή ταχύ πένης γένῃ (Ὁ σοφιστής συνεβούλευεν<) Πίθηκος ὁ πίθηκος κἄν χρυσᾶ ἔχῃ σανδάλια (Ὁ ποιητής ἔλεγεν<) Ἔδοξεν αὐτοῖς προϊέναι,ἕως Κύρῳ συμμείξειαν (Διηγεῖτο<) Οὐκ οἶδα ὅ,τι ἄν ἐποίησεν (Θρασύβουλος λέγει</ἔφη<) Μή ἀναμείνωμεν,ἕως ἄν πλείους ἡμῶν γένωνται (Παρήνει<) Μή ἀπέλθητε,πρίν ἄν ἀκούσητε (Ἀπηγόρευεν<) Ἤν θάνῃς σύ, παῖς ὅδ ἐκφεύγει μόρον (τρατηγός ἔφη</ἐδόκει<) Ὑπώπτευε μή ἀπάτης ἕνεκα λέγοιτο (Παραινεῖ</υνεβούλευε<) Διά πολλά προσήκει πείθεσθαι και μάλισθ ὅτι πᾶς νόμος ἐστίν εὕρημα καί δῶρον θεῶν. (Λακεδαιμόνιοι ἔλεγον</ ἡγοῦντο<) Νόμος αἰσχρός βλάπτει πάντας ὅσοι περ ἄν αὐτῶ χρῶνται. (Ἐδόκουν<) Εἰ πάντες τοῦτον ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἄν ἀπολώμεθα. (Έγιγνώσκομεν<) [Γ] Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένοι όροι: 1. Εὑρίσκω ταύτην μόνην ἄν γενομένην τῶν παρόντων κακῶν ἀπαλλαγήν. 2. Τόν τήν μερίδα τήν ἐξ Ἀρείου πάγου τολμήσαντ ἀποδόσθαι παρά τά νόμιμα, τόν αὐτόν τρόπον ζημιώσας ἐξέβαλε. 3. Εἴθ οὗτοι κληρονομοῦσι τῆς ἡμετέρας δόξης καί τῶν ἀγαθῶν. 4. Νῦν μέν οἱ τά κοινά διοικοῦντες ἐκ πτωχῶν εὔποροι γεγόνασιν καί πολλοῦ χρόνου τροφήν ἄφθονην εἰσίν ἠτοιμασμένοι. 5. Πολλάκις ἡμεῖς ἕν μόνον σκευώρημα συνιδότες, τούτῳ κατά τῶν ἄλλων τῶν ἐγκαλουμένων ἐχρήσασθε τεκμηρίῳ. ΑΚΗΕΙ ΓΙΑ ΣΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΜΕΣΑΣΡΟΠΗ ΕΤΘΕΟ ΛΟΓΟΤ Ε ΠΛΑΓΙΟ 1. Να μεηαηπέτεηε ηιρ ακόλοςθερ πποηάζειρ ζηον πλάγιο λόγο με όλερ ηιρ δςναηέρ μοπθέρ σπηζιμοποιώνηαρ υρ πήμα εξάπηηζηρ αςηό πος δίνεηαι ζε παπένθεζη. 1. Σὰ πινῖα θαηέθαπζελ, ἵλα κὴ Κῦξνο δηαβῆ. (νὗηνο ιέγεη ) 2. Ὅηε κάρε ἐγέλεην, Σηζζαθέξλεο ἐλ άξδεζηλ ἔηπρελ ὤλ. (Οὗηνο δηεγεῖην ὅηη ) 3. Ὦ ἄλδξεο, κὴ ζαπκάδεηε ὅηη ραιεπο θέξσ ηνῖο παξνῦζη πξάγκαζη. (Κιέαξρνο ἐθέιεπε...) 4. Ὃ κέιιεηο πνηεῖλ, κὴ ιέγε. (πλεβνύιεπελ ) 5. Φίιηππνο, εἰ ηόηε ηαύηελ ἔζρε ηὴλ γλώκελ, νὐθ ἂλ ἐθηήζαην ηνζαύηελ δύλακηλ. ( Γηγλώζθνκελ ) 6. Πο ἂλ ηὴλ κάρελ ζπκθνξώηαηα κῖλ αὐηνῖο πνηήζαηκελ; (βνπιεύνλην..) 7. Οὗηνο νὐ πνηεῖ ηαῦηα. ( Ἔγλσζαλ ) 8. Καηέβελ ρζὲο εἰο Πεηξαηᾶ. (Ἔθε σθξάηεο ) 9. πεηδὰλ ζηξαηεία ιήμῃ, εὐζὺο ἀπνπέκςσ ζε. (Ἔθε..) 10. βαζηιεὺο ἐλ ηνῖο ζθεπνθόξνηο ἐζηί. (Οἱ Ἕιιελεο ᾔζζνλην...) 2. ηα παπακάηυ παπαδείγμαηα να ηπέτεηε ηον εςθύ λόγο ζε πλάγιο. 1. Ἀιιὰ δηαιέγνπ θαὶ κάζε πξηνλ ηίλεο εἰζὶλ. (ξήκα εμάξη.: παξῄλεη). 2. Σί θκελ πξὸο ηαῦηα, ὦ Κξίησλ; ἄιιν ηη ἠ ὁκνινγκελ; (ξήκα εμάξη.: πόξεη). 3. Ἀιι κεῖο, ὦ ἄλδξεο, κὴ πάζσκελ ηαῦηα, ἀιι ἴσκελ ἐπὶ ηνὺο πνιεκίνπο. (ξήκα εμάξη.: παξαηλεῖ). 4. Πόηεξνλ ὡο αἱ ηέρλαη λελέκεληαη, νὕησ θαὶ ηαύηαο λείκσ; (ξήκα εμάξη.: ξώηα). ειίδα 8
5. Ὦ ώθξαηεο, ἐγὼ κὲλ ᾢκελ ηνὺο θηινζνθνῦληαο εὐδαηκνλεζηέξνπο ρξλαη γίγλεζζαη. (ξήκα εμάξη.:ιέγεη). 3. Να μεηαηπέτεηε ζε πλάγιο λόγο ηιρ επόμενερ πποηάζειρ σπηζιμοποιώνηαρ υρ πήμα εξάπηηζηρ αςηό πος δίνεηαι ζε παπένθεζη. 1. Σίο ἔζηηλ ρώξα; (Ξελνθλ ἀλεξώηα) 2. Βνύιεη ηη, ὦ Κῦξε, παξαγγεῖιαη; (Ξελνθλ ἤξεην Κῦξνλ). 3. Ἀλαπιεπζῆ (< ἀλαπιένκαη = ἔξρνκαη) ἔρσλ ἀξγύξηνλ; (Ἠξώησλ αὐηὸλ) 4. Πέξζεο εἰκί, πνξεύνκαη δὲ ἀπὸ ηνῦ Σηξηβάδνπ ζηξαηνπέδνπ, ὅπσο ηὰ ἐπηηήδεηα ιάβσ. (Ἔθε) 5. Ἀγεζίιανο ὅπσο βνεζήζῃ ηνῖο ηπξάλλνηο, πξάγκαηα ηῆ πόιεη παξέρεη. (Ἔιεγνλ νἱ πνιῖηαη) 6. Ἴζηε ηη ρσξίνλ ἔμσ ηο Ἀηηηθο, ἔλζα νὐ πξνζβαηὸλ ζαλάηῳ; (σθξάηεο ἐπηζθώπησλ ξώηα) 7. Δἰ κὴ βνεζήζεηε, ζηξαηεύζνπζηλ ἐθ κᾶο. (Οἱ ιύλζηνη εἶπνλ αὐηνῖο) 8. Κῦξνο κὲλ ηέζλεθελ, Ἀξηαῖνο δὲ πέθεπγελ ἐλ ηῶ ζηαζκῶ. (Ἔιεγε) 9. Κιέαξρε, ἧθε. (Κῦξνο παξαγγέιιεη (+ δνηηθή) 10. Πνίαλ ὁδὸλ ἐπὶ ηὸλ βίνλ ηξάπσκαη; (ξ ζε ἀπνξνῦληα) 11. Σί ἂλ πνηλ ηὸλ βίνλ εὐδαηκνλέζηαηα δηαηειέζαηκη; (πεξσηᾷ ηὸλ ζεὸλ) 4. Να ηπέτεηε ηον εςθύ λόγο ζε πλάγιο με εξάπηηζη από ηο πήμα ζηην παπένθεζη: 1. Βνπιεύεζζε πεξὶ ηλ αἰρκαιώησλ (Λύζαλδξνο ηνὺο ζπκκάρνπο ἐθέιεπζε). 2. Ἡκῖλ νὐδὲλ ἔζηηλ ἀγαζὸλ ἄιιν εἰ κὴ ὅπια θαὶ ἀξεηὴ (Θεόπνκπνο εἶπελ). 3. Ἀθίθνληό πνηε εἰο Παλαζήλαηα Εήλσλ ηε θαὶ Παξκελίδεο (ἔιεγελ Ππζόδσξνο). 4. Πόηεξνλ βνύιεη κέλεηλ ἠ ἀπηέλαη; (Ἡ κήηεξ δηεξώηα ηὸλ Κῦξνλ). 5. Ἡ πόιηο θαηειήθζε (Ἤηζζνλην). 6. ὰλ κῖλ θίιηα ηαῦη ᾖ βεβαίσο, πέξημ ηὴλ Πεινπόλλεζνλ πνιεκήζνκελ (πξεζβεύνλην ὁξληεο). ΜΕΣΑΣΡΟΠΗ ΠΛΑΓΙΟΤ ΛΟΓΟΤ Ε ΕΤΘΤ 5. Να μεηαηπέτεηε ηιρ ακόλοςθερ πποηάζειρ από ηον πλάγιο ζηον εςθύ λόγο. 1. σθξάηεο ἔιεγελ ὅηη, εἰ ἀλαγθαῖνλ εἴε ἀδηθεῖλ ἠ ἀδηθεῖζζαη, ἕινηη ἂλ ἀδηθεῖζζαη. 2. Ἡγεῖηαη ηὸ λόκηκνλ εἶλαη δίθαηνλ. 3. ᾜζζνλην ὅηη πόιηο ἂλ θαηαιεθζείε. 4. Καὶ ηνύηνπο ὁξᾶηε πξνζύκσο ζῴδνληαο ηνὺο θίινπο. 5. Οἱ Μπηηιελαῖνη ἐβνύινλην ἀπνπέκςαζζαη ηὰο λαῦο ηλ Ἀζελαίσλ. 6. Καὶ ηνὺο θπγάδαο ἐθέιεπζε ζὺλ αὐηῶ ζηξαηεύεζζαη. 7. Ἀγεζίιανο ἔιεγελ ὅηη, εἰ βιαβεξὰ ηῆ Λαθεδαίκνλη πεπξαρὼο εἴε, δίθαηνο εἴε δεκηνῦζζαη. 8. Πξσηαγόξαο ἐξσηᾷ, εἰ νὐθ αἰζρύλνκαη ηἀγαζὰ δεηλὰ θαιλ. 9. Μάζε πξηνλ ηίλεο εἰζίλ. 10. Παξεθειεύνλην Κύξῳ, κὴ κάρεζζαη, ἀιι ὄπηζζελ ἑαπηλ ηάηηεζζαη. 11. Λέγνπζηλ ὡο, ἐπεηδάλ ηηο ἀγαζὸο ὢλ ηειεπηήζῃ, κεγάιελ ηηκὴλ ἔρεη. 6. Να μεηαθέπεηε ηιρ επόμενερ πεπιόδοςρ από ηον πλάγιο λόγο ζηον εςθύ. 1. Εεὺο ἐθέιεπε ξκλ ἀπειζεῖλ πξὸο Σίκσλα. 2. Λέγεηαη ὅηη Ἀιθηβηάδεο, πξὶλ εἴθνζη ἐηλ εἶλαη, Πεξηθιεῖ δηειέρζε πεξὶ λόκσλ. 3. Μάζε νἵηηλέο εἰζηλ. 4. ἀλὴξ ἔιεγε ηῶ ξκῆ ὅηη νὐθ ἂλ ιάβνη παξὰ ηνῦ κὴ ἔρνληνο. 5. Σηζζαθέξλεο ἐθέιεπε, κέρξη δ αὐηὸο ἥθνη, ηὰο ζπνλδὰο κέλεηλ. 7. Να ηπέτεηε ζε εςθύ λόγο ηιρ επόμενερ πποηάζειρ: 1. Θεκηζηνθιο εἶπελ ὅηη πόιηο ζθλ ηεηείρηζηαη. 2. Πάληεο ἂλ ὁκνινγήζαηελ ὁκόλνηαλ κέγηζηνλ ἀγαζὸλ εἶλαη. 3. Κιέαξρνο ἐθέιεπζελ ηνὺο θήξπθαο πεξηκέλεηλ. 4. Ξελνθλ ἐππλζάλεην ὅπσο θάιιηζηα πνξεπζείε. ειίδα 9
5. Οἱ Μάθξσλεο ξώησλ εἰ δνῖελ ἂλ ηνύησλ ηὰ πηζηά. 6. Πάληεο ἐςεθίζαλην βνεζεῖλ κεη Ἀγεζηιάνπ ηῆ Λαθεδαίκνλη. 7. Οὐδελί θαζηλ Λαθεδαηκόληνη πνιέκηνη ἥθεηλ. 8. Να ηπέτεηε ζε εςθύ λόγο ηιρ επόμενερ ζύνθεηερ πεπιόδοςρ ηος πλαγίος λόγος. 1. Ἔιεγελ ὅηη ἕηνηκνο εἴε γεῖζζαη αὐηνῖο, ἔλζα πνιιὰ θαὶ ἀγαζὰ ιήςνηλην. 2. Σνὺο θπγάδαο ἐθέιεπζε ζὺλ αὐηῶ ζηξαηεύεζζαη ὑπνζρόκελνο αὐηνῖο, εἰ θαιο θαηαπξάμεηελ, ἐθ ἃ ἐζηξαηεύεην, κὴ πξόηεξνλ παύζεζζαη, πξὶλ αὐηνὺο θαηαγάγνη. 3. Καὶ παξήγγεηιαλ, ἐπεηδὴ δεηπλήζεηαλ, πάληαο ἀλαπαύεζζαη θαὶ ἕπεζζαη, λίθα ηηο παξαγγέιινη. 4. Ἀιθηβηάδεο νὐθ ἐλ θαιῶ ἔθε ηνὺο Ἀζελαίνπο ὁξκεῖλ, ἀιιὰ κεζνξκίζαη παξῄλεη εἰο εζηόλ, νὗ ὄληεο λαπκαρήζεηε, ἔθε. 5. Ἀπνξίᾳ νὖλ ζρόκελνο ὁ Πξνκεζεύο, ἥληηλα ζσηεξίαλ ηῶ ἀλζξώπῳ εὕξνη, θιέπηεη Ἡθαίζηνπ θαὶ Ἀζελᾶο ηὴλ ἔληερλνλ ζνθίαλ ζὺλ ππξί. 6. δένλην νἱ Μαληηλεῖο ηλ Ἀζελαίσλ ἱππέσλ βνεζζαη, εἴ ηη δύλαηλην. 7. εύζεο ἔιεγελ ὅηη, εἰ κὴ θαηαβήζνληαη νἰθήζνληεο, θαηαθαύζεη ηὰο θώκαο. 8. Σηζζαθέξλεο ὤκνζελ Ἀγεζηιάῳ, εἰ ζπείζαηην, ἕσο ἔιζνηελ, νὓο πέκςεηελ πξὸο βαζηιέα ἀγγέινπο, δηαπξάμεζζαη αὐηῶ ἀθεζλαη αὐηνλόκνπο ηὰο πόιεηο. 9. Να μεηαηπέτεηε ηον πλάγιο λόγο ηυν επομένυν πποηάζευν ζε εςθύ: 1. Ἔδνμελ αὐηνῖο πξντέλαη εἰο ηὰ πξόζσ. 2. Ἀιέμαλδξνο ἔθαζθελ εἶλαη Γηὸο πἱόο. 3. Ἤθνπνλ δῃνπκέλελ ηὴλ ρώξαλ. 4. Ἀπήγγεηιελ ὅηη νἱ βάξβαξνη θεύγνηελ θαηὰ θξάηνο. 5. Ἠξώηα ηί βνύινηλην. 6. Θεξακέλεο εἶπελ ὅηη νὐδὲλ αὐηῶ κέινη ηνῦ ὑκεηέξνπ ζνξύβνπ, ἐπεηδὴ πνιινὺο ηλ Ἀζελαίσλ εἰδείε ηνὺο ηὰ ὅκνηα πξάηηνληαο αὐηῶ. ΕΞΑΡΣΗΜΕΝΟΙ ΤΠΟΘΕΣΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ 10. Να ενηοπίζεηε ηη μοπθή ηηρ απόδοζηρ ζηιρ επόμενερ ςποθεηικέρ πποηάζειρ και να ηιρ επαναδιαηςπώζεηε ζηον εςθύ λόγο: 1. Ἀπεθξίλαλην αὐηῶ πνιινῦ ἂλ ἄμηνλ εἶλαη, εἰ ηνὺο ἀγαζνὺο δηεγίγλσζθε. 2. Οἶκαη ἄλ ζε ηαῦηα δηαπξαμάκελνλ ἀπνπιεῖλ, εἰ βνύινην. 3. Θεζεὺο πξὸο ηὸλ παηέξα πξνεῖπε ρξήζεζζαη ηνῖο ἱζηίνηο ιεπθνῖο, ἠλ ὀπίζσ πιέῃ ηνῦ ηαύξνπ θξαηήζαο. 4. Σίο νὕησο εὐήζεο ἐζηίλ, ὅζηηο ἀγλνεῖ ηὸλ ἐθεῖζελ πόιεκνλ δεῦξν ἥμνληα, ἂλ ἀκειήζσκελ; 5. Ἔπεηηα δὲ θαηεζηξαηνπεδεύζαην ηῶ κὲλ πεδῶ ἐπὶ ιόθῳ ἀπέρνληη ηο πόιεσο ὡο πέληε ζηάδηα, πξὸ ηο ρώξαο ὄληη, ὅπσο ἀπνηέκλνηην ἐληεῦζελ, εἴ ηηο ἐπὶ ηὴλ ρώξαλ Κεξθπξαίσλ ἐμίνη. 6. γὼ δὲ θαὶ ηὰ πιείσ ὁξ πξὸ κλ ὄληα, ἠλ ἐζέισκέλ ηε κεῖλαη θαὶ κὴ ηῶ πιήζεη αὐηλ θαηαπιαγέληεο ηὰ ὑπάξρνληα κῖλ θξείζζσ θαηαπξνδνῦλαη. 7. Ἡγεῖην ἅπαλ πνηήζεηλ αὐηόλ, εἴ ηηο ἀξγύξηνλ δηδνίε. 8. Ἔθε δέ, εἰ νἱ πνιῖηαη ηνῖο ἄξρνπζη πείζνηλην, ηὰο πόιεηο ἄξηζη νἰθεῖζζαη. 9. Ἅπαληεο ἐγίγλσζθνλ ὅηη, εἴ ηηλαο ζνξπβνπκέλνπο αἴζζνηην ὁ Κῦξνο, ηὸ αἴηηνλ ηνύηνπ ζθνπλ θαηαζβελλύλαη ηὴλ ηαξαρὴλ πεηξῶην. ΑΚΗΕΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΛΤΗ ΜΕΣΟΥΩΝ 1.Να αναλύζεηε ζε πποηάζειρ ηιρ μεηοσέρ: α) Πξόηεξνλ κὲλ ηὰ κπζηήξηα ηλ Ἀζελαίσλ θαηὰ ζάιαηηαλ ἀγόλησλ δηὰ ηὸλ πόιεκνλ, θαηὰ γλ ἐπνίεζελ ἐμαγαγὼλ ηνὺο ζηξαηηώηαο ἅπαληαο. β) Σὸλ ιόγνλ ᾐζζόκελ δηπιάζηνλ ἄλ γελόκελνλ ηνῦ λῦλ ἀλαγηγλσζθνκέλνπ. γ) Λενληηάδεο ηαῦηα πξάμαο εἰο Λαθεδαίκνλα ἐπνξεύεην. δ) Πέκπεη ζηξαηηώηαο βνεζήζνληαο ηῆ πόιεη. ειίδα 10
ε) Σαῦηα πνηνῦληη (ππνζεηηθή) πᾶζαη αὐηῶ αἱ πόιεηο θίιηαη ἔζνληαη. ζη γὼ νὐθ ἀπέπεκπνλ ἄλεπ ἐκαπηνῦ ηνύηνπο θνβνύκελνο. (αηηηνινγηθε) δ) Ἕιιελεο ὄληεο θαηὰ ηο ιιάδνο κάρνληαη. ε) ξ ηὰ πξάγκαηα δπζθνιίαλ ἔρνληα. ζ) Γεκνθξαηίαο νὔζεο νὐθ ἔζηη παξξεζία. η) Σλ ἀζιεηλ δὶο ηνζαύηελ ξώκελ ιαβόλησλ νὐδὲλ ἂλ πιένλ γέλνηην ηνῖο ἄιινηο. ηα) Πξόμελνλ δὲ ἐθέιεπζε Κῦξνο παξαγελέζζαη ὡο εἰο Πηζίδαο βνπιόκελνο ζηξαηεύεζζαη. ηβ) Ἥθνκελ πνιεκήζνληεο ηνῖο ἀδηθνῦζηλ κᾶο. ηγ) Γηαζπαζζέληεο νὐθ ἄλ δύλαηζζε ηξνθὴλ ιακβάλεηλ. ηδ) Ἀξεηὴλ ἀζθήζαληεο ηόηε ἤδε ἐπηζεζόκεζα ηνῖο πνιηηηθνῖο. ηε) Πξνῃξνύκελ γξάθεηλ νὐ ηνὺο ἐμεγνπκέλνπο. ηζη) Πνηείδαηαλ ἔρνπζηλ ἐπὶ ηῶ Ηζζκῶ νὖζαλ. 2. Να αναλύζεηε ζε πποηάζειρ ηιρ μεηοσέρ: 1. Οἱ Θεβαῖνη ζπλεθάιεζαλ ἀπὸ ηλ πόιεσλ ἁπαζλ ἀθνπζνκέλνπο ηο παξὰ βαζηιέσο ἐπηζηνιο. 2. Οἱ Ἕιιελεο παξεζθεπάδνλην ὡο δεμόκελνη αὐηόλ. 3. ιζόληνο ηνῦ ζαλάηνπ νὐδεὶο βνύιεηαη ἀπνζαλεῖλ. 4. Νηθήζαληεο ἁπάλησλ ηνύησλ ὑκεῖο θύξηνη ἔζεζζε. 5. πνξεύνλην θαηνςόκελνη ηνὺο πνιεκίνπο. 6. Καὶ γὰξ ὡο ἐγὼ νἶκαη, ὀλήζεζζε ἀθνύνληεο. 7. Σνηαῦηα αὐηνῖο ηὸ κέγεζνο θαὶ ηνζαῦηα ηὸ πιζνο εἴξγαζηαη, ὥζηε κήη ἂλ ςεπδόκελνλ δεηλόηεξα ηλ ὑπαξρόλησλ θαηεγνξζαη. 8. Οὕησ πεξὶ κηθξλ ἐθηλδπλεύνκελ ἐμὸλ ἀδεο πνιιὰ θεθηζζαη. 9. Καὶ αἰζρξὸλ ηνὺο κὲλ πεξὶ ηὰ Σξστθὰ γελνκέλνπο κηᾶο γπλαηθὸο ἁξπαζζείζεο νὕησο ἅπαληαο ζπλνξγηζζλαη ηνῖο ἀδηθεζεῖζηλ. 10.Σὴλ κὲλ νὖλ γελνκέλελ λαπκαρίαλ αὐηνὶ θαηὰ κόλαο ἀπεσζάκεζα Κνξηλζίνπο. 11.Ἕιιελ ὢλ Ἕιιελαο ἀδηθεῖ. 12.Δὖ δ ἴζζη κεδὲλ ἂλ κε ηνύησλ ἐπηρεηξήζαληά ζε πείζεηλ. ΑΚΗΕΙ ΓΙΑ ΣΗ ΤΜΠΣΤΞΗ ΠΡΟΣΑΕΩΝ Ε ΜΕΣΟΥΕ 1.Να ζςμπηύξεηε ηιρ ςπογπαμμιζμένερ δεςηεπεύοςζερ πποηάζειρ ζε ανηίζηοισερ μεηοσέρ, ζςμπεπιλαμβάνονηαρ και ηοςρ όποςρ ηυν μεηοσών. 1. πεὶ Κιαδνκελίσλ ηηλὲο ἐο ηὴλ πάξηελ ἀθίθνλην, θαὶ ὕβξεη θαὶ ἀιαδνλείᾳ ρξώκελνη ηνὺο ηλ ἐθόξσλ ζξόλνπο ἀζβόιῳ θαηέρξηζαλ. πεὶ δὲ ἔκαζνλ νἱ ἔθνξνη, νὐθ γαλάθηεζαλ, ἀιιὰ, ἐπεὶ ηὸλ δεκόζηνλ θήξπθα ἐθάιεζαλ, πξνζέηαμαλ αὐηὸλ δεκνζίᾳ θεξῦμαη ηνῦην δὴ ηὸ ζαπκαδόκελνλ «ἐμέζησ Κιαδνκελίνηο ἀζρεκνλεῑλ». 2. Γύλακαη ζπλεῖλαη ἀλζξώπνηο, νἳ δύλαληαη ἀλαιίζθεηλ. 3. ξ ὅηη ηὰ πξάγκαηα δπζθνιίαλ ἔρνπζηλ. 4. ζηξαηεύζακελ δὲ ἐπ αὐηὸλ ἵλα δνῦινλ ἀληὶ βαζηιέσο πνηήζαηκελ θαὶ ἀπνθηείλαηκελ. 5. ὰλ παξαβῆ ηηο ηνὺο λόκνπο, δώζεη δίθελ. 6. Ἱθαλνί εἰζηλ νἱ ζενὶ ηνὺο κηθξνὺο, θἂλ ἐλ δεηλνῖο ὦζηλ, ζῴδεηλ εὐπεηο. ειίδα 11
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ε συνδυασμό με μία ουσιαστική και ενδελεχή επανάληψη στα γραμματικά φαινόμενα που εξετάστηκαν, να λύσετε τις παρακάτω ασκήσεις: 1. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρηματικών τύπων της α συζυγίας: ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΑ ΒΑΡΤΣΟΝΑ θηρεύοιεν ἐτόξευσας συγκινδυνεύου συμβουλεύεσθαι Ε. Π. Μ. Α. Π. Τ. ΑΥΩΝΟΛΗΚΣΑ διαπράττειν διακηρύξειεν συγκαλύπτεσθε συναγωνισθείης Ε. Π. Μ. Α. Π. Τ. συνελογίσατο ἐξοπλιζόμενος συναλλαττώμεθα καταπέμπου Ε. Π. Μ. Α. Π. Τ. Ε. Π. Μ. Α. Π. Τ. Ε. Π. Μ. ΤΝΗΡΗΜΕΝΑ σε άω / -ήω νικᾶν πειρᾶται ἀφικνεῖται ἐάσοις ΤΝΗΡΗΜΕΝΑ σε έω ἐλευθεροῖ δούλωσον καθαιρεῖς ἐπαινέσεται ειίδα 12
Α. Π. Τ. 2. Να συμπληρωθεί ο πίνακας (συνηρημένα ρήματα) ΟΡΙΣ. ΤΠΟΣ. ΕΤΚΣ. ΠΡΣ. ΑΠΡΥ. ΜΣΦ. θηρῶσι πειρᾶσθε (Ορ) ἡττᾶσθε (Πρ.) πεινῆτε χρῆσθε (Πρ.) καθορῷς κτᾶσθε (Ορ.) διαπνέῃς δεῖσθε ἐννοοῖο βεβαιοῦ ἀξιῶνται ζημιοῦτε 3. Να τονιστούν οι παρακάτω τύποι (Αόριστος β ): μαθειν - μανθανειν πειθεσθαι - πιθεσθαι κατειπῃς - κατειπε (Πρστ.) - κατειπε (Οριστ.) ἐφεπου - ἐπισπου - ἐπισποιο διωλου - διολου ἀπεσχες - ἀποσχῃς - ἀποσχες ἐλθε - ἀπελθε - ἀπηλθε σπου-ἐνσπου-ἐπισπου σχου-προσχου-κατασχου ἀφειλες-ἐλε-ἀφελε ἐπελαθου-λαθου-ἐπιλαθου ἐπειδες-ἰδε-ἐπιδε 4. Να μεταφερθούν οι τύποι στον Αορίστο Β και να γίνει η εγκλιτική τους αντικατάσταση: ΟΡΙΣΙΚΗ ΤΠΟΣ/ΚΗ ΕΤΚΣΙΚΗ ΠΡΟΣ/ΚΗ συμβάλλου συναιρῆτε ἀφικνοῖτο ἁμαρτάνοι ειίδα 13
ἔχε κάμνειν ἐρωτώῃ αἰσθάνωνται ἐφεπέσθω ἀνέχου ἀφαιρεῖσθαι 5. Να γραφεί ο ζητούμενος χρόνος των παρακάτω ρημάτων στο α' ενικό Οριστικής της ίδιας φωνής: μέλλω ( πρτ. ) >....................... ἒχω (πρτ.) >....................... συνάγω (πρκ.) >....................... βούλομαι (πρτ.) >....................... ὂμνυμι (πρκ.) >....................... ἐπανορθῶ (πρτ.) >....................... ἐνοχλῶ (πρτ.) >....................... ἀπελαύνω (πρκ.) >....................... συλλέγω (πρκ.) >....................... ἓπομαι (πρτ.) >....................... ὁρῶ (πρτ.) >....................... ἀμφισβητῶ (αόρ.) >....................... λαμβάνω (πρκ.) >....................... ἀκούω (πρκ.) >....................... 6. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον ζητούμενο εντός παρενθέσεως τύπο: α). φωνηεντόληκτα ρήματα βούλομαι (β' εν. Ορ. Ενστ.) >....................... συναγορεύω (β' εν.προστ.ενστ.) >....................... παρακελεύομαι (β' εν.προστ.αορ.) >....................... καταπαύω (β' εν.προστ.αορ.) >....................... πιστεύω (γ' εν.ευκτ.αορ.) >....................... συγκινδυνεύω (γ' πλ.ορ.πρτ.) >....................... συμβουλεύομαι (β' πλ.ορ.τπρσ.) >....................... β). αφωνόληκτα ρήματα ἐκκηρύττομαι (β' εν.ορ.πρκ.) >....................... παρασκευάζω (γ' πλ.ευκτ.αορ.) >....................... ειίδα 14
κατάρχομαι (β' πλ.ορ.πρκ.) >....................... ἀγωνίζομαι (α' πλ.τποτ.ενστ.) >....................... καθάπτομαι (απρφ.πρκ.) >....................... συνταράττομαι (β' εν.ορ.αορ.) >....................... ἐπεύχομαι (β' πλ.ορ.πρκ.) >....................... ειίδα 15
ΓΝΩΣΤΟ Επανάληψη: 1. Πιάησλα, Πξσηαγόξαο : Δηζαγσγή: ζ.34-39 (Γ2-Γ3), ζ.40-42 ( Ο Πιάησλ Δ1), ζ.49-52 (Πξσηαγόξαο Α), ζ. 56-57(Πξσηαγόξαο Β) Δλόηεηεο: 1 7 (κεηάθξαζε θαη ζρόιηα) 2. Πιάησλα, Πνιηηεία: Δηζαγσγή: ζ.92-93 (1,2,3), ζ. 96-97-98 (6,8), ζ.99-102 (12,13,14) Δλόηεηεο: 11 13 (κεηάθξαζε θαη ζρόιηα) Παρατήρηση: Α. Μειεηήζηε ηηο εηζαγσγέο ησλ θεηκέλσλ κε νδεγό ηηο εξσηήζεηο θαη ηηο απαληήζεηο ηνπο πνπ ππάξρνπλ ζην θπιιάδην (Δηζαγσγή ζηελ Πνιηηεία ηνπ Πιάησλα θαη Δηζαγσγή ζηνλ Πξσηαγόξα ηνπ Πιάησλα). Β. Μειεηήζηε πξνζεθηηθά ηηο εξκελεπηηθέο ζεκεηώζεηο αιιά θαη ηα εξκελεπηηθά ζρόιηα ηνπ βηβιίνπ θαη απαληήζηε μαλά ζηηο εξκελεπηηθέο εξσηήζεηο θάζε ελόηεηαο. Δληνπίζηε ηηο απνξίεο ζαο, ώζηε λα ιύζνπκε καδί θάζε πξόβιεκα. Β) ΠΛΑΤΩΝΟΣ Πρωταγόρας ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η Βασικά σημεία Ο ζθνπόο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ Πξσηαγόξα: επβνπιία Τα επηρεηξήκαηα- αληηξξήζεηο ηνπ Σσθξάηε. Η κέζνδνο ηνπ Σσθξάηε (καηεπηηθή δηαιεθηηθή ζσθξαηηθή εηξσλεία επαγσγηθή ζθέςε), όπσο δηαθαίλεηαη ζηελ ελόηεηα. Ερωτήσεις 1. Πώο αληηιακβάλεζηε ηελ επβνπιία; Να απαληήζεηε κε ζηνηρεία ηνπ θεηκέλνπ. 2. Πνηα είλαη ηα επηρεηξήκαηα ηνπ Σσθξάηε, ώζηε λα αληηθξνύζεη ηηο ζέζεηο ηνπ Πξσηαγόξα; Να ηα αμηνινγήζεηε. 3. Πνηα βαζηθά ζηνηρεία θαζόξηδαλ ηελ εμέρνπζα ζέζε ελόο Αζελαίνπ πνιίηε, ζύκθσλα κε όζα αλαθέξνληαη ζην θείκελν; ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η Βασικά σημεία Ο κύζνο σο κέζνδνο δηδαζθαιίαο ησλ ζνθηζηώλ. Η δεκηνπξγία ησλ όλησλ. Ο θπζηθόο εμνπιηζκόο ησλ δώσλ θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ηζνξξνπίαο ζηε θύζε Οη θνζκνγνληθέο αληηιήςεηο ηνπ Πξσηαγόξα επηξξνέο. ειίδα 16
Ερώτηση 1 Πνηνη είλαη νη ζηόρνη ηνπ Δπηκεζέα κε ηελ δηαλνκή ησλ ηδηνηήησλ; Πώο ηνπο ππεξεηεί; ΕΝΟΤΗΤΑ 3 η Βασικά σημεία Η αδπλακία ηνπ αλζξώπνπ απέλαληη ζηε θύζε. Ο ζπκβνιηζκόο ηεο θινπήο ηεο θσηηάο θαη ηεο εληέρλνπ ζνθίαο. Ερωτήσεις 1 Ο Αηζρύινο ραξαθηεξίδεη ηνλ Πξνκεζέα «θηιάλζξσπν». Δπηβεβαηώλεηαη ν ραξαθηεξηζκόο απηόο ζην θείκελν; 2 Γηαηί ε έληερλνο ζνθία δελ ήηαλ ρξήζηκε ζηνλ άλζξσπν ρσξίο ηε θσηηά; Να απαληήζεηε ιακβάλνληαο ππόςε ζαο ηνλ ζπκβνιηζκό ησλ δύν απηώλ ζηνηρείσλ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4 η Βασικά σημεία Τα ζηάδηα εμέιημεο ηνπ πνιηηηζκνύ Η ζεκαζία ηεο πνιηηηθήο αξεηήο γηα ηε ζπγθξόηεζε ησλ θνηλσληώλ Η αηδώο θαη ε δίθε σο ζπζηαηηθά ηεο πνιηηηθήο αξεηήο Σύλδεζε ηνπ κύζνπ κε ηελ ζηάζε ησλ Αζελαίσλ ζηελ εθθιεζία ηνπ δήκνπ Ερωτήσεις 1 Από ην κύζν ζπλάγεηαη ε πξννδεπηηθή πνξεία ηνπ αλζξώπηλνπ γέλνπο. Δπηζεκαίλνληαο ηα ζηάδηα ηεο εμέιημεο ηνπ πνιηηηζκνύ λα δείμεηε πώο επηβεβαηώλεηαη ην ζηνηρείν απηό ζην θείκελν. 2 Πώο επεξέαζε ηελ ηζηνξία ηνπ αλζξώπηλνπ γέλνπο ε θαηάθηεζε ηεο πνιηηηθήο αξεηήο; 3 Ο Γίαο κνηξάδεη ζε όινπο ηελ αηδώ θαη ηε δίθε, αιιά παξάιιεια ζεζπίδεη λόκν γηα ηελ ηηκσξία όπνηνπ δε κεηέρεη ζ' απηέο. Aπ' απηό κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη: Ο Πξσηαγόξαο αληηθάζθεη, γηα λα δηθαηνινγήζεη ην επάγγεικά ηνπ. Η αηδώο θαη ε δίθε δελ είλαη έκθπηεο ζηνλ άλζξσπν. Αλ ήηαλ, νύηε ηα εγθιήκαηα θαη γεληθά ε απείζεηα ζηνλ λόκν ζα εμεγνύληαλ νύηε ν Πξσηαγόξαο ζα δηθαησλόηαλ σο δάζθαινο ηεο πνιηηηθήο αξεηήο. Ο Γίαο, αθνύ δίλνληαη ζε κεηαγελέζηεξν από ηε δεκηνπξγία ηνπ αλζξώπνπ ζηάδην, δελ κπνξεί λα ηηο επηβάιεη ζε όινπο θαηαλαγθαζηηθά. Δίλαη ηόζν αλαγθαίεο γηα ηελ ύπαξμε ηεο πόιεο, ώζηε ε ηηκσξία γηα ηελ παξαβίαζή ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη ζθιεξή. Να επηιέμεηε ηηο δύν πην εύζηνρεο απόςεηο θαη λα ηηο αλαπηύμεηε 4 Αθνύ κειεηήζεηε πξνζεθηηθά ην θείκελν ηεο ελόηεηαο 4 ραξαθηεξίζηε ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο ηηο πξνηάζεηο: Καηά ηνλ Πξσηαγόξα ε γιώζζα δόζεθε ζηνλ άλζξσπν εθ θύζεσο σο ζείν δώξν. ειίδα 17
Οη όξνη δεκηνπξγηθή ηέρλε θαη ζεία κνίξα δε ζπκπίπηνπλ ζεκαζηνινγηθά. Η έληερλνο ζνθία δελ αξθνύζε γηα λα πξνζηαηεπηεί ν άλζξσπνο από ηα ζεξία. Ο όξνο αηδώο παξαπέκπεη ζην ζεβαζκό ηνπ γξαπηνύ δηθαίνπ ελώ ν όξνο δίθε ζηελ εζηθή ζπλείδεζε. Αηδώο θαη δίθε απνηεινύλ κέξνο ηεο πνιηηηθήο αξεηήο. Τόζν ε έληερλνο ζνθία όζν θαη ε πνιηηηθή ηέρλε είλαη έκθπηεο ζηνλ άλζξσπν. Τόζν ε έληερλνο ζνθία όζν θαη ε πνιηηηθή ηέρλε πξνέθπςαλ από ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσληθήο ζπκβίσζεο. Αηδώο θαη δίθε κνηξάζηεθαλ εμίζνπ ζε όινπο ηνπο αλζξώπνπο, όπσο αθξηβώο θαη ε έληερλνο ζνθία. Η ζηάζε ησλ Αζελαίσλ επηδνθηκάδεηαη από ηνλ Πξσηαγόξα. ΕΝΟΤΗΤΑ 5 η Βασικά σημεία Η πνιηηηθή αξεηή είλαη: α) αγαζό ζην νπνίν κεηέρνπλ όινη β) δελ ππάγεηαη ζηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξώπνπ. Γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο πνιηηηθήο αξεηήο : επηκέιεηα, άζθεζε, δηδαρή Η δηάθξηζε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηνπ αλζξώπνπ ζε θπζηθά θαη επίθηεηα. Ερωτήσεις 1 Να δηαθξίλεηε ηα επηρεηξήκαηα ηεο ελόηεηαο. Τη απνδεηθλύεη ην θαζέλα; 2 Πνηα είλαη ε ζέζε ηεο ηύρεο θαη ηεο θύζεο ζηε θηινζνθία ηνπ Πξσηαγόξα; Να απαληήζεηε επηθαινύκελνη ρσξία ηνπ θεηκέλνπ. 3 Να ραξαθηεξίζηε ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο ηηο πξνηάζεηο: πηζηεύεη όηη όια ηα θπζηθά πξνηεξήκαηα είλαη επίθηεηα. πηζηεύεη όηη ε πνιηηηθή αξεηή πξνέξρεηαη από ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ επηκέιεηα. πηζηεύεη όηη ε πνηλή έρεη ζσθξνληζηηθό ραξαθηήξα. δε θαίλεηαη λα απνξξίπηεη ηνλ θαηαζηαιηηθό ραξαθηήξα ηεο πνηλήο. δε δέρεηαη όηη θαη έλαο ηερλίηεο κπνξεί λα δώζεη πνιηηηθέο ζπκβνπιέο ΕΝΟΤΗΤΑ 6 η Βασικά σημεία Ο ζσθξνληζηηθόο ραξαθηήξαο ηεο πνηλήο σο απόδεημε γηα ην δηδαθηό ηεο αξεηήο. Αμηνιόγεζε ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπ Πξσηαγόξα. Ερωτήσεις 1 Οη ζνθηζηέο ππήξμαλ από ηνπο πιένλ αδηθεκέλνπο δηαλνεηέο ηεο επνρήο ηνπο. Πνηα ζηνηρεία ζηε ελόηεηα απνδεηθλύνπλ ην πξσηνπνξηαθό ηεο ζθέςεο ηνπ Πξσηαγόξα; 2 Ο άλζξσπνο είλαη ππεύζπλνο γηα ηελ αδηθία. Η πνηλή απνζθνπεί ζην λα δηνξζσζεί απηόο πνπ αδηθεί. Πώο ζπλδένληαη νη παξαπάλσ ζέζεηο κε ην δηδαθηό ηεο αξεηήο; ειίδα 18
ΕΝΟΤΗΤΑ 7 η Βασικά σημεία Ο Πξσηαγόξαο επηρεηξεί λα αληηθξνύζεη ην δεύηεξν επηρείξεκα ηνπ Σσθξάηε ρξεζηκνπνηώληαο «ιόγν - δηάιεμε». Αμηνιόγεζε ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο ηνπ Πξσηαγόξα. Τα ζηάδηα ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ αξραία Αζήλα. Ερωτήσεις 1 Να εληνπίζεηε ηα βαζηθά ζεκεία ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο ηνπ Πξσηαγόξα πξνθεηκέλνπ λα αλαζθεπάζεη ηηο ζέζεηο ηνπ Σσθξάηε. 2 Πνηεο πξνζδνθίεο έρεη ε αζελατθή θνηλσλία από ηνπο λένπο θαη πώο δηαζθαιίδεη ηελ εθπιήξσζε ηνπο; Γ) ΠΛΑΤΩΝΟΣ Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ 11 η 13 η Βασικά σημεία Ο ζπκβνιηζκόο ηνπ κύζνπ θαη ε ζέζε ηνπ ζην δηάινγν Απνθσδηθνπνίεζε ησλ ζπκβόισλ ζηνλ κύζν Η ζεκαζία ηεο παηδείαο ζηελ ηειείσζε ηνπ αλζξώπνπ Τν πιαησληθό «αγαζόλ» Η εμαζθάιηζε ηεο επηπρίαο ησλ πνιηηώλ σο ππέξηαηε απνζηνιή ηεο πνιηηείαο Η θπξίαξρε ζέζε ηνπ λόκνπ Ο ξόινο ησλ θηιόζόθσλ- αξρόλησλ ζηελ πνιηηεία Η επδαηκνλία σο θνηλό αγαζό Οη ζπγγξαθηθέο ινγνηερληθέο αξεηέο ηνπ Πιάησλα Ο Πιάησλαο σο πνιηηηθόο θηιόζνθνο Ερωτήσεις 1 Πνηεο από ηηο παξαθάησ απόςεηο αληαπνθξίλνληαη ζηελ έλλνηα ηνπ πιαησληθνύ ζπειαίνπ; Nα ζεκεηώζεηε ηε ζσζηή απάληεζε Ο Σσθξάηεο πεξηγξάθεη ηελ εηθόλα ηνλ ζπειαίνπ θαη ησλ δεζκσηώλ, επεηδή ζέιεη λα θαηαζηήζεη ζαθέζηεξε ηελ έλλνηα ηνπ Αγαζνύ. Οη δεζκώηεο αληηθξίδνπλ κέζα ζην ζπήιαην ηελ πξαγκαηηθή εηθόλα ησλ πξαγκάησλ ράξε ζην θσο πνπ ηνπο θέγγεη από πίζσ. Οη δεζκώηεο θηλνύληαη ειεύζεξα κέζα ζην ζπήιαην. Οη δεζκώηεο δελ έρνπλ δεη ηίπνηε άιιν από ηνπο εαπηνύο ηνπο θαη ηνπο ππόινηπνπο παξά κόλν ηε ζθηά ηνπο. 2. Δίλαη γλσζηό όηη ν Πιάησλ δε δίλεη κηα ζαθή εξκελεία γηα ηνλ όξν «αγαζό» παξά αξθείηαη ζε θάπνηνπο ππαηληγκνύο. Πνηνη από απηνύο έρνπλ δηαηππσζεί από ηνλ Πιάησλα; Nα ζεκεηώζεηε ηε ζσζηή απάληεζε. ην «είλαη» θαη ό,ηη δηαηεξεί ην «είλαη» ην λα δηαπξάηηεη θάπνηνο ην θαθό ρσξίο λα ηηκσξείηαη ε ηάμε, ν θόζκνο θαη ε ελόηεηα πνπ δηαπεξλά θαη ζπλέρεη ηελ πνιιαπιόηεηα ν ήιηνο πνπ θσηίδεη ηε γε ό,ηη παξέρεη ηελ αιήζεηα θαη ηελ επηζηήκε ειίδα 19
ε ύςηζηε αξρή θαη ε πεγή ηνπ όληνο θαη ηεο γλώζεο θάηη ην αζαθέο θαη ζθνηεηλό. 3 Τη ζπκβνιίδεη ην ζπήιαην ζηε θηινζνθία ηνπ Πιάησλα; Nα ζεκεηώζεηε ηε ζσζηή απάληεζε ηνλ νξαηό θαη αηζζεηό θόζκν, ηελ αηζζεηή πξαγκαηηθόηεηα ηνλ θόζκν ησλ ηδεώλ ηελ πξαθηηθή πνιηηηθή ηα δεζκά ηεο θαηλνκεληθόηεηαο ηελ πξαγκαηηθή γλώζε πνπ πξέπεη λα θαηαθηήζεη ν θηιόζνθνο ηελ άγλνηα θαη ηελ πιάλε 4. Η παξνκνίσζε ηεο ζπειηάο είλαη κηα επηβιεηηθή εηθόλα γηα ην δξόκν ηνπ αλζξώπνπ ν νπνίνο πξνρσξεί γηα λα γλσξίζεη ηελ αιήζεηα ηεο ύπαξμεο. Σ' απηή ηελ πνξεία δηαθξίλνληαη πέληε βαζκίδεο. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ηέζζεξηο πξώηεο βαζκίδεο κε ηνπο αλαβαζκνύο ηεο γλώζεο πνπ αλαθέξεη ζην ΣΤ βηβιίν ηνπ ν Πιάησλ. Αλαβαζκνί ηεο γλώζεο : πίζηηο δηάλνηα εηθαζία λόεζηο Βαζκίδεο Μέζα ζηε ζπειηά βιέπνπλ κόλν ζθηέο Απειεπζέξσζε από ηα δεζκά. Έμσ από ηε ζπειηά βιέπνπλ ηα πξάγκαηα ζην θσο ηνπ ήιηνπ. ζέαζε ηνπ ήιηνπ, ηεο ηδέαο ηνπ αγαζνύ Ξαλαγπξλνύλ θσηηζκέλνη ζηε ζπειηά γηα λα απειεπζεξώζνπλ ηνπο άιινπο 5 Πνηνο είλαη ν ξόινο ησλ θπιάθσλ ζηελ πνιηηεία, ζύκθσλα κε ηo θείκελν; Nα ζεκεηώζεηε ηε ζσζηή απάληεζε Να απνιακβάλνπλ ηελ επδαηκνλία ηνπ θσηόο πνπ έρνπλ αληηθξίζεη έμσ από ην ζπήιαην. Να θαηεβνύλ ζην ζπήιαην θαη λα απειεπζεξώζνπλ ηνπο ζπλδεζκώηεο ηνπο από ηελ πιάλε θαη ην ζθνηάδη. Να ζεώληαη αθ' πςεινύ όζα ζπκβαίλνπλ ζηνπο απινύο αλζξώπνπο. Να ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηα πνιηηηθά δεηήκαηα. Να αθηεξώλνπλ ην ρξόλν ηνπο κόλν ζηηο πλεπκαηηθέο ηνπο αλαδεηήζεηο. 6 Καηά ηελ άπνςε ηνπ Σσθξάηε εθείλν πνπ ελδηαθέξεη ην λόκν είλαη: (Nα ζεκεηώζεηε ηε ζσζηή απάληεζε) Πώο ζα επηπρήζεη, όζν γίλεηαη πεξηζζόηεξν, ε ηάμε ησλ αξρόλησλ. Πώο ζα επηπρήζεη νιόθιεξε ε πόιε. Πώο ζα ελώζεη ζε έλα αξκνληθό ζύλνιν ηελ πόιε. Πώο ζα εμαζθαιηζηεί ζηνλ πνιίηε ε απόιπηε ειεπζεξία λα πεγαίλεη όπνπ ζέιεη θαη λα θάλεη ό,ηη ζέιεη. Πώο ζα κνηξάδεηαη ν θαζέλαο ηελ σθέιεηα κε ηνλ άιινλ θαη πώο ζα σθειεί ν έλαο ηνλ άιιν αλάινγα κε ηηο ηθαλόηεηεο πνπ έρεη. ειίδα 20
Πώο ζα ηθαλνπνηήζεη, όζν γίλεηαη πεξηζζόηεξν, ν θάζε πνιίηεο ηηο δηθέο ηνπ κόλν αλάγθεο ειίδα 21
2. ΛΑΣΙΝΙΚΑ ΓΙΑ ΟΛΑ ΣΑ ΣΜΗΜΑΣΑ 1) Μεταφράσεις: Κείμενα 21, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31,32, 34, 36, 37, 38, 40 2) Γραμματική: Επανάληψη στις κλίσεις των ουσιαστικών & των επιθέτων Όλες οι εγκλίσεις (οριστική, υποτακτική, προστακτική)του ρήματος σε όλες τις συζυγίες και στις δύο φωνές Απαρέμφατα, μετοχές του ρήματος σε όλες τις συζυγίες και στις δύο φωνές (κλίση μετοχών) Παραθετικά επιθέτων (κλίση παραθετικών) Παραθετικά επιρρημάτων Ανώμαλα ρήματα: eo, fio, nolo, mallo (από τον πίνακα των ρημάτων του φυλλαδίου). Αντωνυμίες (διάβασμα από το φυλλάδιο) Σο γερούνδιο & το γερουνδιακό Σο σουπίνο Αποθετικά & ημιαποθετικά ρήματα(από τον πίνακα των ρημάτων του φυλλαδίου). 3) Συντακτικό: Ακολουθία χρόνων Λειτουργία των πλάγιων πτώσεων (γενική, δοτική, αφαιρετική) Αφαιρετική απόλυτος μετοχή Απαγόρευση Β όρος σύγκρισης Ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum Γερουνδιακή έλξη Σο γερουνδιακό και η παθητική περιφραστική συζυγία (σύνταξη με το debeo + απαρέμφατο) Δευτερεύουσες τελικές προτάσεις Δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις Δευτερεύουσες συμπερασματικές προτάσεις (επιρρηματικές) Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις Οι υποθετικοί λόγοι Δευτερεύουσες εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις Σρόποι εκφοράς του σκοπού Ανάλυση δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχές και το αντίστροφο. ειίδα 22
ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΑΚΗΔΙ ΜΑΘΗΜΑ 21 1) absens, exilio, aequo iure, aurum omne, aetatis, caedis, postero die, solario: Να θιηζνύλ ζηνλ αξηζκό πνπ βξίζθνληαη 2) Να ζπκπιεξσζεί ν παξαθάησ πίλαθαο κε ηα ξήκαηα ζηελ ίδηα θσλή θαη ζην ίδην πξόζσπν ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο ηεο ππνηαθηηθήο. ελεζη παξαηαη κειι παξαθ ππεξζ pensatum est factus est dicitur secutus est acceperunt everterunt dedit 3) Nα γίλεη ε ζύληαμε ελεξγεηηθή Tum Camillus absens dictator est factus a militibus 3) Να γίλεη ε ζύληαμε παζεηηθή Quod illic appensum civitati nomen dedit. Galli everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Quibus interemptis Camillus aurum omne recepit. 4) Να αλαγλσξηζηνύλ ζπληαθηηθά νη κεηνρέο ηνπ θεηκέλνπ θαη λα αηηηνινγεζεί ε πηώζε ηνπο. 5) Να κεηαθέξεηε ηνπο θιηηνύο ηύπνπο ησλ παξαθάησ πεξηόδσλ ζηνλ αληίζεην αξηζκό. Quod illic appensum civitati nomen dedit. Ei hostes iam abeuntes secuti sunt. Tum hic, qui diu Ardeam in eum locum confugerat, absens dictator est factus ΜΑΘΗΜΑ 23 1) funus, marito, lacrimae, arma, partibus, navem: Να θιίλεηε ηα νπζηαζηηθά ζηηο πιάγηεο πηώζεηο θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2) Huic, illa, quid, se, eius: Να θιίλεηε ηηο αλησλπκίεο ζην γέλνο πνπ βξίζθνληαη θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 3) Aegrotabat, simulabat, respondebat, egrediebatur, dabat, redibat, trahebatur: Να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ησλ ξεκάησλ ζην πξόζσπν θαη ζηε θσλή πνπ βξίζθνληαη ζηελ νξηζηηθή θαη ππνηαθηηθή έγθιηζε. 4) Να αληηθαηαζηαζνύλ νη κεηνρέο ηνπ θεηκέλνπ από ηζνδύλακεο πξνηάζεηο. 5) Να κεηαθέξεηε ηνπο θιηηνύο ηύπνπο ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ ζηνλ αληίζεην αξηζκό. Huic femina funus ita paravit, ut ignoraretur a marito. Quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: «Bene quievit». ειίδα 23
6) Nα πείηε ηη εθθξάδνπλ νη δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο ζύκθσλα κε ηνλ θαλόλα ηεο αθνινπζίαο ρξόλσλ. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito. Arria milites orat ut simul imponatur. 7) Να κεηαηξαπνύλ νη αθαηξεηηθέο απόιπηεο ζε δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο. α)occiso Scriboniano Paetus Romam tractus est. β)piscatoria navicula conducta Arria navem secuta est. γ)expulso Catilina ex urbe Cicero socios eius deprehendit. δ)grege aspecto Hercules partem abesse sensit. ε)vestigiis visis Hercules confuses discedere coepit. MΑΘΗΜΑ 24 1) vocem tuam, homo impudens: Να θιίλεηε ηηο ζπλεθθνξέο. 2) Venisset, quaerenti, quaereret, sensit, accipe, cognosco,fecerit: Να αλαγλσξηζηνύλ γξακκαηηθά νη παξαπάλσ ηύπνη θαη λα αληηθαηαζηαζνύλ ρξνληθά. 3) Sensit, erat, scire, credis, dixisset, responderit:να γξαθηεί ε πξνζηαθηηθή ησλ παξαπάλσ ξεκάησλ ζην β ελ. ελζη. θαη ζην γ πιεζ. κειι. 4) Να δηθαηνινγήζεηε ην ρξόλν ηεο ππνηαθηηθήο ζηηο παξαθάησ δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο κε βάζε ηνλ θαλόλα ηεο αθνινπζίαο ρξόλσλ θαη λα δειώζεηε ηε ρξνληθή βαζκίδα ζηελ νπνία αλαθέξνληαη: Αccipe nunc quid fecerit postea Nasica. Cum Ennius venisset ad Nasicam, Nasica exclamavit. Cum te quaererem, credidi ancillae tuae 5) Να δειώζεηε ηε ρξνληθή βαζκίδα ζηελ νπνία αλαθέξεηαη ε παξαθάησ δεπηεξεύνπζα πξόηαζε κε βάζε ηνλ θαλόλα ηεο αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ θαη λα θάλεηε ηηο απαηηνύκελεο αιιαγέο, πξνθεηκέλνπ λα εθθξαζηνύλ όιεο νη ρξνληθέο βαζκίδεο. Ille interrogat cum Nasica tam aperte mentiatur. 6) α)να θιίλεηε ην νπζηαζηηθό domus β) λα γξάςεηε ηνπο ηύπνπο ηνπ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη κε επηξξεκαηηθή ζεκαζία θαη λα πείηε ηη δειώλεη ν θαζέλαο από απηνύο. ΜΑΘΗΜΑ 25 1) quodam, ostendensque, recentem, quo: Να θιηζνύλ ζην γέλνο θαη ηνλ αξηζκό πνπ βξίζθνληαη. 2) Ficum praecocem, neminem, opibus: Να θιηζνύλ ζηνλ ίδην αξηζκό. 3) Putetis, sumptum esse, scitote, caveto: Να γίλεη γξακκαηηθή αλαγλώξηζε ησλ ηύπσλ θαη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ζην πξόζσπν, ηε θσλή θαη ζηελ έγθιηζε πνπ βξίζθνληαη. 4) Να επηθέξεηε ηηο απαηηνύκελεο αιιαγέο ώζηε νη πξνηάζεηο λα δειώλνπλ απαγόξεπζε κε δύν ηξόπνπο. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine. Deponite timorem 5) Nα δώζεηε ηελ απαγόξεπζε κε ηνλ άιιν ηξόπν. Opibus urbis nolite confidere. Neminem credideritis patriae consulturum esse. 6) Nolite: Να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ηνπ ξήκαηνο ζην πξόζσπν θαη ηε θσλή πνπ βξίζθεηαη ζε όιεο ηηο εγθιίζεηο ειίδα 24
ΜΑΘΗΜΑ 27 1) grandi, minor, meliora, matura: Να γξάςεηε ηνλ ίδην ηύπν ζηνπο άιινπο βαζκνύο θαη ηα επηξξήκαηά ηνπο ζην ζεηηθό βαζκό. 2) Recesserat, desideranti, videri, devertit, scripsisset, fore, nascuntur, gignuntur: Να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ησλ παξαπάλσ ηύπσλ ζην πξόζσπν, ηε θσλή θαη ζηελ έγθιηζε πνπ βξίζθνληαη. 3) Να κεηαθεξζνύλ νη θιηηνί ηύπνη ησλ παξαθάησ πεξηόδσλ ζηνλ εληθό αξηζκό. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. Quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda ; sed quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria. 4) Aetate, multo, natu, id, me: Να αλαγλσξηζηνύλ ζπληαθηηθά νη ηύπνη. 5) Venisset, scripsisset, dixit, est: Να θιηζνύλ νη πξνζηαθηηθέο ελεζηώηα θαη κέιινληα ησλ παξαπάλσ ξεκάησλ. ΜΑΘΗΜΑ 28 1) menses, litteris, preti, scelus, gratius, nihili: Να θιίλεηε ηνπο ηύπνπο θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2) Summa, parvi, gratius: Να γξάςεηε ηνπο άιινπο βαζκνύο ησλ επηζέησλ θαη ηα επηξξήκαηά ηνπο θαη ζηνπο ηξεηο βαζκνύο. 3) Abiit: Να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ηνπ ξήκαηνο ζην γ πιεζπληηθό ζηελ νξηζηηθή, ζηελ ππνηαθηηθή θαη ζηελ πξνζηαθηηθή. 4) Να δνζνύλ κε άιιν ηξόπν νη εθθξάζεηο απαγόξεπζεο θαη ν β όξνο ζύγθξηζεο. Ne hominem investigaveritis Noli spectare..ut nihil ei gratius posit esse quam recuperatio fugitivi. 5) Nα κεηαηξέςεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζε απαξεκθαηηθέο, αθνύ ηηο εμαξηήζεηε από ην ξήκα: Cicero narrat Α) Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit. Β)Plato quidam Sardianus hominem comprehendit. Γ)Propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus adfectus est. 6) Roma, Athenas, Athenis, Ephesi, Romam, Epheso: Να ραξαθηεξίζεηε ζπληαθηηθά ηηο παξαπάλσ ιέμεηο. ΜΑΘΗΜΑ 29 1) parem, sestertium, avis, talium, nullam, ei, tanti, quanti: Να γξαθνύλ νη πιάγηεο πηώζεηο ησλ παξαπάλσ ηύπσλ. 2) Tenens, emere, attulit, impendebat: Να γξαθνύλ ηα απαξέκθαηα ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο ζηε θσλή πνπ βξίζθνληαη. 3) Audita salutatione: Να κεηαηξέςεηε ηελ αθαηξεηηθή απόιπηε κεηνρή ζε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε εηζαγόκελε κε ηνλ ηζηνξηθό- δηεγεκαηηθό cum.να δηαηεξήζεηε ηε ρξνληθή βαζκίδα ηεο κεηνρήο θαη λα ιάβεηε ππόςε ζαο ηνλ θαλόλα αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ. 4) Multum, dius, satis: Να γξάςεηε ηα παξαζεηηθά ησλ επηξξεκάησλ. 5) Να γίλεη ε ζύληαμε παζεηηθή. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Augustus emit avem tanti, quanti nullam adhuc emerat. ειίδα 25
ΜΑΘΗΜΑ 30 1) periculis, accusatores, laus, familia, generi, dedecus, virtutis, finem: Να αλαγλσξίζεηε ην γέλνο ησλ νπζηαζηηθώλ θαη λα γξάςεηε ηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ θαη ηελ αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ. 2) Fortissimo, magno, continenter, libentissime: Να γξάςεηε ηνπο ππόινηπνπο βαζκνύο ησλ επηζέησλ θαη επηξξεκάησλ. 3) Patre imperatore, viro, solacio, familiae, Asiae, fuisse, pietatis, stipendiorum, in eo bello: Να αλαγλσξηζηνύλ ζπληαθηηθά. 4) vixit, vidit, obiecerunt, constituta est: Να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ησλ ξεκάησλ ζην πξόζσπν θαη ζηε θσλή πνπ βξίζθνληαη ζε όιεο ηηο εγθιίζεηο. 5) Να γίλεη ν πιάγηνο ιόγνο κε εμάξηεζε από ηελ πξόηαζε πνπ δίλεηαη θάζε θνξά ζηελ παξέλζεζε. - Si habet Asia suspicionem quondam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asia vidit sed in Asia continenter vixit. (κε εμάξηεζε «Dicimus / Diximus») ΜΑΘΗΜΑ 31 1) viribus suis: Να γξαθεί ε γεληθή πιεζπληηθνύ ζηα ηξία πξόζσπα γηα έλαλ θαη γηα πνιινύο θηήηνξεο. 2) Fortior: Να ζπκπιεξσζεί ν παξαθάησ πίλαθαο κε ην επίζεην. αηηηαη. εληθνύ αθαηξεη. εληθνύ γελ. πιεζπλη. αηηηαη. πιεζ Οπδέηεξν Θεηηθόο πγθξηηηθόο Τπεξζεηηθόο 3) nobili, singularis proelii, adulescens, castris, armis, filius, certamen, morte: Να γξαθνύλ νη πιάγηεο πηώζεηο ησλ παξαπάλσ ηύπσλ θαη ζηνπο αξηζκνύο. 4) Transfixit, ruit, natus: Να γξαθεί ε κεηνρή κέιινληα ησλ ξεκάησλ. 5) Congrediamur, praefuit, confisus: Να αληηθαηαζηαζνύλ ρξνληθά ζην β εληθό ζηελ νξηζηηθή θαη ππνηαθηηθή. ΜΑΘΗΜΑ 32 1) libri, exemplorum, tenebris, imagines, mentem, laudem, cruciatus, dimicationes: Να κεηαθεξζνύλ ηα νπζηαζηηθά ζηνλ άιιν αξηζκό ζηελ πηώζε πνπ βξίζθνληαη. 2) Multas, fortissimorum, parvi: Να γξάςεηε ηνπο ππόινηπνπο βαζκνύο ησλ επηζέησλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζρεκαηίζεηε ηα παξαγόκελα από απηά επηξξήκαηα θαη ζηνπο ηξεηο βαζκνύο. 3) Να εληνπίζεηε ηα απνζεηηθά ξήκαηα ηνπ θεηκέλνπ θαη λα θιίλεηε ηα γεξνύλδηά ηνπο. 4) Να ζπκπιεξώζεηε ηα θελά κε ηνλ θαηάιιειν ηύπν ηνπ γεξνπλδίνπ: α). Legatos venerunt ad (saluto) β)adulescens permotus cupiditate (amo) γ)hic locus erat idoneus.(pugno) δ)tuam mentem et. conformabas (lego, cogito). ε) Magistri sunt viri periti..(doceo). 5) Nα κεηαηξέςεηε ηελ ελεξγεηηθή ζύληαμε ζε παζεηηθή ζηελ παξαθάησ πξόηαζε: ειίδα 26
Multas imagines fortissimorum virorum scriptitores et Graeci et Latini nobis reliquerunt. ΜΑΘΗΜΑ 34 1) clara voce, deis immortalibus: Να θιίλεηε ηηο ζπλεθθνξέο θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2) clara, sanctum, dextram: Να γξάςεηε ηνπο ππόινηπνπο βαζκνύο ζηα παξαθάησ επίζεηα ζην γέλνο, αξηζκό θαη πηώζε πνπ βξίζθνληαη 3) Να εληνπίζεηε ηα ζνππίλα ηνπ θεηκέλνπ θαη λα γξάςεηε ην γεξνύλδην θαη ην γεξνπλδηαθό ησλ ξεκάησλ από ηα νπνία πξνέξρνληαη. 4) Να εληνπίζεηε ηα απνζεηηθά θαη εκηαπνζεηηθά ξήκαηα ηνπ θεηκέλνπ θαη λα γξάςεηε ηα απαξέκθαηα θαη ηηο κεηνρέο όισλ ησλ ρξόλσλ. 5) Σηηο ρξνληθέο πξνηάζεηο ηνπ θεηκέλνπ πνπ εηζάγνληαη κε ηνλ ηζηνξηθό- δηεγεκαηηθό cum λα δειώζεηε ηε ρξνληθή βαζκίδα ζηελ νπνία αλαθέξνληαη κε βάζε ηνλ θαλόλα αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ. 6) Να κεηαηξέςεηε ηελ παξαθάησ ρξνληθή πξόηαζε ζε αθαηξεηηθή απόιπηε κεηνρή. Cum ante vestibulum dona possuissent, domum reverterunt ΜΑΘΗΜΑ 36 1) malle, mementote:να γίλεη ρξνληθή αληηθαηάζηαζε ζην γ πιεζπληηθό ζηελ νξηζηηθή θαη ππνηαθηηθή. 2) venerunt, vinci, attulissent, dicam, utebatur, mirati sunt: Να γξαθεί ε πξνζηαθηηθή ησλ ξεκάησλ θαη ζηηο δύν θσλέο. 3) Cenantem, spectandum, acie, pecunia, die: Να αλαγλσξηζηνύλ ζπληαθηηθά νη ηύπνη. 4) Να απνδνζεί ν πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ κε ηνπο άιινπο ηξόπνπο. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit. 5) Nα κεηαηξέςεηε ηελ παξαθάησ δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε ζε κεηνρηθή θξάζε:cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent ΜΑΘΗΜΑ 37 1. eum locum, bello civili, ipsa victoria, victores ferociores:να θιηζνύλ νη ζπλεθθνξέο θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2. nequeamus, subvenerit, sentire, dicere : Xξνληθή αληηθαηάζηαζε ησλ ξεκαηηθώλ ηύπσλ 3. nihil: Να θιηζεί ε αλησλπκία θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 4..clamabam nihil esse miserius bello civili. Να γξαθηεί κε άιιν ηξόπν ν β όξνο ζύγθξηζεο. 5. fiant: Nα θιηζεί ε πξνζηαθηηθή ηνπ ξήκαηνο ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο ζηελ θσλή πνπ βξίζθεηαη 6..ut pugnare cuperent: Nα ραξαθηεξίζεηε ζπληαθηηθά ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε ΜΑΘΗΜΑ 38 1. omen nuptiale, quodam nocte, aliqua vox: Να θιηζνύλ νη ζπλεθθνξέο θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2. mortua est: Nα γξαθηνύλ νη νλνκαηηθνί ηύπνη ηνπ ξήκαηνο. 3. Σum Caecilia puellae dixit: ego libenter tibi mea sede cedo : Να κεηαηξέςεηε ηνλ επζύ ιόγν ζε πιάγην. 4. Caecilia, quam Metellus, dum vixit, mu;tum amavit: Nα κεηαηξέςεηε ηε ρξνληθή πξόηαζε ζε ρξνληθή κεηνρή. ειίδα 27
ΜΑΘΗΜΑ 40 1. senatum, agmina, militum, senex: Nα θιηζνύλ ηα νπζηαζηηθά θαη ζηνπο δύν αξηζκνύο. 2. audebat, noluit, ire, miniteris:χξνληθή αληηθαηάζηαζε 3. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat: Να κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή κεηνρή ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε. 4. Etsi senex et corpore infirmo sum.: Να ραξαθηεξίζεηε ζπληαθηηθά ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε 3. ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ Πνηήκαηα γηα ηελ πνίεζε - Δηζαγωγέο - Κείκελα - Δξκελεπηηθά ζρόιηα ( από θπιιάδην) Όλεηξν ζην θύκα, Α. Παπαδηακάληε - Δηζαγωγή - Κείκελν - Δξκελεπηηθά ζρόιηα ( από θπιιάδην) Πξνθεηκέλνπ λα κειεηεζνύλ ηα παξαπάλσ θείκελα, ν καζεηήο ζα πξέπεη λα δηαβάζεη επηπιένλ ηηο ζρεηηθέο εξκελεπηηθέο ζεκεηώζεηο ηεο παξάδνζεο (ζρνιηθό βηβιίν + ηεηξάδην) αιιά θαη ηηο γξαπηέο ηνπ εξγαζίεο. ΓΡΑΠΣΗ ΑΚΗΗ Α. ΠΑΠΑΓΙΑΜΑΝΣΗ,«Όλεηξν ζην θύκα» Ήκελ πησρόλ βνζθόπνπινλ εηο ηα όξε. Γεθανθηώ εηώλ, θαη δελ ήμεπξα αθόκε άιθα. Υσξίο λα ην εμεύξσ, ήκελ επηπρήο. Σελ ηειεπηαίαλ θνξάλ νπνύ εγεύζελ ηελ επηπρίαλ ήηνλ ην ζέξνο εθείλν ηνπ έηνπο 187 Ήκελ σξαίνο έθεβνο, θ έβιεπα ην πξσίκσο ζηξπθλόλ, ειηνθαέο πξόζσπνλ κνπ λα γπαιίδεηαη εηο ηα ξπάθηα θαη ηαο βξύζεηο, θ εγύκλαδα ην επιύγηζηνλ, πςειόλ αλάζηεκα κνπ αλά ηνπο βξάρνπο θαη ηα βνπλά. Σνλ ρεηκώλα πνπ ήξρηζ επζύο θαηόπηλ κ επήξε πιεζίνλ ηνπ ν γεξαηόο πάηεξ ηζώεο, ή ηζώλεο, θαζώο ηνλ σλόκαδνλ νη ρσξηθνί καο, θαη κ έκαζε γξάκκαηα. Ήηνλ πξώελ δηδάζθαινο, θαη κέρξη ηέινπο ηνλ πξνζεγόξεπνλ όινη εηο ηελ θιεηηθήλ δάζθαιε. Δηο ηνπο ρξόλνπο ηεο Δπαλαζηάζεσο ήηνλ κνλαρόο θαη δηάθνλνο. Δίηα εγάπεζε κίαλ Σνπξθνπνύιαλ, θαζώο έιεγαλ, ηελ έθιεςελ, από έλα ραξέκη ηεο κύξλεο, ηελ εβάπηηζε θαη ηελ ελπκθεύζε. ειίδα 28
Δπζύο κεηά ηελ απνθαηάζηαζηλ ησλ πξαγκάησλ, επί Καπνδίζηξηα θπβεξλήηνπ, εδίδαζθελ εηο δηάθνξα ζρνιεία αλά ηελ Διιάδα, θαη είρελ νπ κηθξάλ θήκελ, ππό ην όλνκα ν σηεξάθεο ν δάζθαινο. Αξγόηεξα αθνύ εμεζθάιηζε ηελ νηθνγέλεηάλ ηνπ, ελζπκήζε ηελ παιαηάλ ππνρξέσζηλ ηνπ, εθόξεζε θαη πάιηλ ηα ξάζα, σο απινύο κνλαρόο ηελ θνξάλ ηαύηελ, θσιπόκελνο λα ηεξαηεύε θ εγθαηεβίσζελ ελ κεηαλνία, εηο ην Κνηλόβηνλ ηνπ Δπαγγειηζκνύ. Δθεί έθιαπζε ην ακάξηεκά ηνπ, ην έρνλ γελλαίαλ αγαζνεξγίαλ σο εμόρσο ειαθξπληηθήλ πεξίζηαζηλ, θαη ιέγνπλ όηη εζώζε. Αθνύ έκαζα ηα πξώηα γξάκκαηα πιεζίνλ ηνπ γεξαηνύ ηζώε, εζηάιελ σο ππόηξνθνο ηεο Μνλήο είο ηηλα θαη επαξρίαλ ηεξαηηθήλ ζρνιήλ, όπνπ θαηεηάρζελ ακέζσο εηο ηελ αλσηέξαλ ηάμηλ, είηα εηο ηελ ελ Αζήλαηο Ρηδάξεηνλ. Σέινο, αξρίζαο ηαο ζπνπδάο κνπ ζρεδόλ εηθνζαεηήο, εμήιζα ηξηαθνληνύηεο από ην Παλεπηζηήκηνλ εμήιζα δηθεγόξνο κε δίπισκα πξνιύηνπ Μεγάιελ πξνθνπήλ, ελλνείηαη, δελ έθακα. ήκεξνλ εμαθνινπζώ λα εξγάδσκαη σο βνεζόο αθόκε εηο ην γξαθείνλ επηθαλνύο ηηλνο δηθεγόξνπ θαη πνιηηεπηνύ ελ Αζήλαηο, ηνλ νπνίνλ κηζώ, αγλνώ εθ πνίαο ζθνηεηλήο αθνξκήο, αιιά πηζαλώο επεηδή ηνλ έρσ σο πξνζηάηελ θαη επεξγέηελ. Καη είκαη πεξησξηζκέλνο θαη αλεπηηήδεηνο, νπδέ δύλακαη λα σθειεζώ από ηελ ζέζηλ ηελ νπνίαλ θαηέρσ πιεζίνλ ηνπ δηθεγόξνπ κνπ, ζέζηλ νηνλεί απιηθνύ. Καζώο ν ζθύινο, ν δεκέλνο κε πνιύ ζρνηλίνλ εηο ηελ απιήλ ηνπ απζέληνπ ηνπ, δελ εκπνξεί λα γαπγίδε νύηε λα δαγθάζε έμσ από ηελ αθηίλα θαη ην ηόμνλ ηα νπνία δηαγξάθεη ην θνληόλ ζρνηλίνλ, παξνκνίσο θ εγώ δελ δύλακαη νύηε λα είπσ, νύηε λα πξάμσ ηίπνηε πεξηζζόηεξνλ παξ όζνλ κνπ επηηξέπεη ε ζηελή δηθαηνδνζία, ηελ νπνίαλ έρσ εηο ην γξαθείνλ ηνπ πξντζηακέλνπ κνπ. ** * Η ηειεπηαία ρξνληά πνπ ήκελ αθόκε θπζηθόο άλζξσπνο ήηνλ ην ζέξνο εθείλν ηνπ έηνπο 187 Ήκελ σξαίνο έθεβνο, θαζηαλόκαιινο βνζθόο, θ έβνζθα ηαο αίγαο ηεο Μνλήο ηνπ Δπαγγειηζκνύ εηο ηα όξε ηα παξαζαιάζζηα, η αλεξρόκελα απνηόκσο δηα θξεκλώδνπο αθηήο, ύπεξζελ ηνπ θξάηνπο ηνπ Βνξξά θαη ηνπ πειάγνπο. ινλ ην θαηάκεξνλ εθείλν, ην θαινύκελνλ Ξάξκελν, από ηα πινία ηα νπνία θαηέπιενλ μάξκελα ή μπιάξκελα, εμσζνύκελα από ηαο ηξηθπκίαο, ήηνλ ηδηθόλ κνπ. Η πεηξώδεο, απόηνκνο αθηή κνπ, ε Πιαηάλα, ν Μέγαο Γηαιόο, ην Κιήκα, έβιεπε πξνο ηνλ Καηθίαλ, θαη ήηνλ αλαπεπηακέλε πξνο ηνλ Βνξξάλ. Δθαηλόκελ θ εγώ σο λα είρα κεγάιελ ζπγγέλεηαλ κε ηνπο δύν ηνύηνπο αλέκνπο, νη νπνίνη αλέκηδαλ ηα καιιηά κνπ, θαη ηα έθακλαλ λα είλαη ζγνπξά όπσο νη ζάκλνη θ αη αγξηειαίαη, ηαο νπνίαο εθύξησλαλ κε ην αθνύξαζηνλ θύζεκα ησλ, κε ην αηώληνλ ηεο πλνήο ησλ θξαγγέιηνλ. ια εθείλα ήζαλ ηδηθά κνπ. Οη ιόγνη, αη θάξαγγεο, αη θνηιάδεο, όινο ν αηγηαιόο, θαη ηα βνπλά. Σν ρσξάθη ήηνλ ηνπ γεσξγνύ κόλνλ εηο ηαο εκέξαο πνπ ήξρεην λα νξγώζε ή λα ζπείξε, θ έθακλε ηξηο ην ζεκείνλ ηνπ ζηαπξνύ, θ έιεγελ: Δηο ην όλνκα ηνπ Παηξόο θαη ηνπ Τηνύ θαη ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο, ζπέξλσ απηό ην ρσξάθη, γηα λα θάλε όι νη μέλνη θ νη δηαβάηεο, θαη ηα πεηεηλά η νπξαλνύ, θαη λα πάξσ θ εγώ ηνλ θόπν κνπ! Δγώ, ρσξίο πνηέ λα νξγώζσ ή λα ζπείξσ, ην εζέξηδα ελ κέξεη. Δκηκνύκελ ηνπο πεηλαζκέλνπο καζεηάο ηνπ σηήξνο, θ έβαιια εηο εθαξκνγήλ ηαο δηαηάμεηο ηνπ Γεπηεξνλνκίνπ ρσξίο λα ηαο γλσξίδσ. Σεο πησρήο ρήξαο ήηνλ ε άκπεινο κόλνλ εηο ηαο ώξαο πνπ ήξρεην ε ίδηα δηά λα ζεηαθίζε, λ αξγνινγήζε, λα γέκηζε έλα θαιάζη ζηαθύιηα, ή λα ηξύγεζε αλ έκελε ηίπνηε δηά ηξύγεκα. ινλ ηνλ άιινλ θαηξόλ ήηνλ θηήκα ηδηθόλ κνπ. Μόλνπο αληηδήινπο εηο ηελ λνκήλ θαη ηελ θάξπσζηλ ηαύηελ είρα ηνπο κηζζσηνύο ηεο δεκαξρίαο, ηνπο αγξνθύιαθαο, νη νπνηνη επί ηε πξνθάζεη, όηη εθύιαγαλ ηα πεξηβόιηα ηνπ θόζκνπ, ελλννύζαλ λα εθιέγνπλ απηνί ηαο θαιπηέξαο νπώξαο. Απηνί πξάγκαηη δελ κνπ ήζειαλ ην θαιόλ κνπ. Ήζαλ ηξνκεξνη αληαγσληζηαί δη εκέ. ειίδα 29